SCALPEL R ONCADO C LAUDIO, KEINKESSTRAAT 16, 3600 GENK

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 1

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT NR 80 - OKTOBER - NOVEMBER

-

VERENIGING VAN VLAAMSE OPERATIEVERPLEEGKUNDIGEN DECEMBER 2010

AFGIFTEKANTOOR 2400 MOL

RONCADO CLAUDIO, KEINKESSTRAAT 16, 3600 GENK - P2A9798

SCALPEL

SUPPORTED BY:

AND

AND

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 2

Initial Textiles Sterilin uw betrouwbare partner voor: • • • •

klantgerichte operatiesets in reusable en disposable custom procedural trays verzorgingssets met inox instrumentarium omloopkledij voor het operatiekwartier

Hinnenboomstraat 1H, 2320 Hoogstraten, 03 340 23 40,  03 314 93 55, www.initialservices.be

Inhoud Edito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Van de redactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Activiteitenagenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Adverteerderslijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 Het reinigen en desinfecteren of steriliseren van zorgmaterialen gebruikt in de anesthesie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 Kosten efficiënt gebruik van materiaal in het operatiekwartier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 Uit de oude doos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 Nationaal bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Bedenkingen voor prikbord of koffiekot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 Regionale werkgroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Vraag en antwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 Vooraankondiging 28ste Nationaal Symposium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 Boeken review . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 Voor U gelezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Financiering operatiekamer realiseren met herinrichting OK planning ziekenhuizen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 Eorna Congress . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37 LVO Congres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 2 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 3

Edito Flexibiliteit Mogelijk zijn wij het beroep met het grootst aantal parttimers. Parttime in de breedst mogelijke context en in alle mogelijke variëteiten gaande van ? over 1/3 naar 5/8 en nog andere. Dit is historisch zo gegroeid. Enerzijds door een tekort aan verpleegkundigen en zo via deze formule de moeilijke momenten te kunnen overbruggen, anderzijds door het voornamelijk vrouwelijk karakter van het beroep. Dit heeft jaren zo gewerkt, de hoofdverpleegkundige tevreden omdat er voldoende personeel aanwezig was, de verpleegkundigen omdat het gezinsleven makkelijker te plannen was. Er waren uiteraard altijd voorafgaande discussies maar voor wat hoort wat en zo was het goed. Een van de redenen om uw personeel te kunnen behouden was toch tegemoetkomen aan de wensen van het personeel of anders gezegd een personeelsvriendelijke uurrooster zonder aan kwaliteit naar de patiënt toe te willen inbinden. Helaas is hier onverwacht verandering in gekomen door het principe van gezond roosteren. Gezond roosteren is inderdaad goed voor uw gezondheid, maar als dit ten koste gaat van uw familiaal leven, van het goed invullen van uw sociaal leven, ja, dan komen er problemen. Er zijn al ontelbare reacties gekomen van collegae die hun hele familiale planning moeten aanpassen, er zijn al gesprekken geweest op het kabinet van Mevr. Millequet en Mevr. Onkelinx maar voorlopig nog zonder resultaat. Ook vanuit Icuro, Zorgnet Vlaanderen en anderen komen er reacties. Een klein resumé: vanuit de ministeries geen reacties, zij zien ons probleem niet als een probleem “le probleme c'est pour l'employeur” zeggen zij maar in Wallonië zijn het bijna allemaal openbare instellingen, in Vlaanderen niet. De vakbonden kennen het probleem, maar zeggen voor wat hoort wat en dan zien we het weer komen. Ook van die kant geen steun, ze zeggen ja als vb het principe van 3 weken aaneensluitend verlof overal wordt gehanteerd en dat is een heel groot probleem. Is het een Europees probleem? In 2004 had de Commissie na breed overleg een voorstel tot wijziging van Richtlijn 2003/88/EG ingediend. Dit was bedoeld om een reeks problemen aan te pakken van de bestaande wetgeving en de jurisprudentie van het Hof van Justitie die onopgelost waren gebleven, namelijk de verduidelijking van de toepassing van de richtlijn op aanwezigheidsdiensten in bepaalde sectoren. Maar na lang beraadslagen kwam men niet tot een akkoord. Er is ook sprake van een toenemende variatie in de werktijden en het werkzame leven met meer nadruk op werk en privé te combineren. De werkgevers tenslotte staan wel aan onze kant maar zeggen dat hun handen gebonden zijn. Er is namelijk een strenge sociale inspectie. Echte ambtenaren dus die kijken of u de wet toepast of die nu goed is of niet. Eigenaardig genoeg is er in het Brusselse en in Wallonië 0,0 sociale inspectie en waarom weet ik niet maar kan het wel raden. Het enige wat wij kunnen doen is al de verzuchtingen objectiveren, en dit via een enquête. Deze zal vanuit de VlaamseVerpleegUnie gevoerd worden. Jullie mogen dus binnenkort een enquête formulier verwachten met vragen rond het nieuw roosterbeleid, uw commentaar geven en antwoorden op de vragen. Ik denk dat dit meer invloed zal hebben dan dat iedereen afzonderlijk zou reageren. Wij als VVOV staan open voor alle vragen, opmerkingen, persoonlijke en/of negatieve ervaringen die jullie hebben opgedaan door de nieuwe toepassing van verroostering. Wij bieden geen oplossing maar kunnen als lid van de VVU bijdragen aan mogelijke oplossingen. Dit probleem toont nogmaals aan dat wij als beroep weinig wetenschappelijk ondersteund en onderbouwd zijn. Aan de slag zou ik zeggen. Ondanks de wat negatieve toon van deze edito wens elk van jullie en uw familie prettige kerstdagen, een goed eindejaar en een gezond en energiek 2011 Claudio

3 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

3M™ Surgical Clippers Infection Prevention : working together

n

Snij het haar nietde patiënt “Preoperative hair removal using a razor damages the skin, making the site vulnerable to microorganism colonization and wound contamination.”(1) “The use of clippers for preoperative hair removal has been shown to reduce infection rates compared to infection rates in surgical patients who were shaved.”(2)

More information? Contact 3M Belgium N.V./S.A. 02/722.53.51 or www.3m.be/healthcare

eng280691_ClipperAdvert.indd 1

(1) Jepsen OB, Bruttomesso KA. AORN Journal 1993;58:477-484 Ko W, Lazenby WD, Zelano JA, Isom OW, Krieger KH. Annals of Thorarcic Surgery 1992; 53:301-305 (2) Jepsen OB, Bruttomesso KA. AORN Journal 1993;58:477-484 Alexander JW, Fischer JE, Boyajian M, Palmquist J, Morris MJ. Archives of Surgery 1983; 118:347-352 Ko W, Lazenby WD, Zelano JA, Isom OW, Krieger KH. Annals of Thorarcic Surgery 1992; 53:301-305 Sellick JA, Stelmach M, Mylotte JM. Infection Control and Hospital Epidemiology 1991; 12(10):591-596

06-05-2008 13:28:07

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 5

Van de redactie Beste VVOV-er, Beste lezer, Patiëntenveiligheid is zeer actueel. Niet alleen in scalpel maar ook in tijdschriften van onze Franstalige, Duitstalige- en Engelstalige collega's verschenen verschillende artikels over dit onderwerp. Ik wil hierbij gewoon aantonen dat iedereen het enorm belangrijk vindt, en terecht. Ik hoor niet graag de term “wij zijn de advocaat van de patiënt”, maar het is wel zo. Wij zijn diegene die onmiddellijk, langdurig en direct contact heeft met de patiënt en zich over hem of haar ontfermen. Volgens Dr. Ball moeten wij anticiperen op datgene wat komen gaat, steeds klaar moeten staan, onze tijd optimaal benutten om de patiënt te beschermen tegen eventuele ongevallen. Ik kan mij hierbij neerleggen onder de voorwaarde dat er een cultuurverandering komt. Wat nut heeft het om een time out procedure op te starten als de chirurg niet stopt en meewerkt? Wat is de zin van een procedure voor de site marking als het niet wordt uitgevoerd? De druk van een snelle wissel, de tijdslimiet voor voorbereiding van instrumententafels, het inschakelen onder druk van nog niet klaargestoomde collega's, is dit allemaal nodig? Het is die haast, die druk om maar snel snel te werken, veroorzaakt door chirurgen, anesthesisten en jammer genoeg ook door leidinggevenden die verantwoordelijk is voor de ongevallen, slechte communicatie, administratieve fouten en andere. Onze leidinggevenden moeten een rustige werksfeer creëren, onze creativiteit aanspreken en onze zelfstandigheid aanwakkeren. Ik probeer al jaren duidelijk te maken dat de grootste sterkte evidence based leiderschap moet zijn. Verandering kan enkel komen indien onze leidinggevenden charisma uitstralen, de mensen motiveren en inspireren en een goed mentorship hanteren. Graag zou ik jullie medewerking willen vragen door mistoestanden, ongeregeldheden, maar ook suggesties om het beter te doen te melden. Dit kan op het gekend e-mail adres [email protected] Ik reken op jullie. Met vriendelijke groet, de redactie

Colofon Scalpel Tijdschrift van de Vereniging Vlaamse Operatie Verpleegkundigen. (VVOV) Verschijnt driemaandelijks. Afgiftekantoor 2400 Mol. ISSN 1370-6594 Abonnementen Prijs per jaargang: 30 eur. ( lidgeld ) Los nummer: 7,5 eur. Rek. nr.: 001-1281906-30 t.n.v. VVOV. lidgeld Redactieleden Roncada Claudio Suzy Kimpen

Advertenties dienen bij de drukkerij binnen te zijn uiterlijk 1 maand voor verschijnen. I.e. 15/2, 15/5, 15/8, 15/11

Eindredactie Roncada Claudio Redactiesecretariaat Roncada Claudio Keinkesstraat 16 3600 Genk Tel. 089/30.85.90 [email protected]

Druk en Lay-out Drukkerij Dils NV. Grote Steenweg 3 B-2440 Geel

Abonnementenadministratie en advertenties Meert Wouter Linkhoutstraat 225 3560 Lummen Tel. 013/55.44.16 Werk : 0478/302226 [email protected] [email protected]

De redactie laat de verantwoordelijkheid over de inhoud van de artikels volledig aan de auteurs.

http://www.operatieverpleegkundige.be

5 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 6

Activiteiten Agenda VVOV REGIONALE WERKGROEPEN

AFISO

Antwerpen Zaterdag 19 februari

25e Congres AFISO 1 en 2 april 2011 Chateau Modave Huy info www.afiso.be

Laserstripping en carotisstenting in de vaatheelkunde Dr. Ben Rosseel Vaatchirurg AZ Heilige Familie Rumst Volgende voordrachten op 25/06-24/09 en 3/12 Steeds in het auditorium om 09h30 UZA Info [email protected] 03 3802330

LVO NEDERLAND 25ste LVO Congres 17 & 18 februari 2011 MECC Maastricht Info www.lvo.nl

VVOV NATIONAAL

EORNA

28ste symposium 26 & 27mei 2011

6th EORNA Congress 26-29 april 2012 Lisboa Portugal Info www.eornacongress.eu 15th february 2011 European Perioperative Nursing Day

Floreal Blankenberge Info www.operatieverpleegkundige.be [email protected] O3 880 95 40

Website Hou ook onze website in de gaten voor nieuws en tal van activiteiten WWW . OPERATIEVERPLEEGKUNDIGE . BE PASWOORD ORSCALPELOR

Adverteerderslijst Rentokil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 3M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 Molnlycke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 Aleamed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 J&J . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

6 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 7

Voorwoord Beste collega’s, Het eindejaar is weer dichtbij. Een jaar vliegt om, zeker als je je amuseert! En dat deden wij, niet zonder de nodige inspanningen van alle bestuursleden en leden van de werkgroepen. 2010 was een jaar van kansen en verrassende wendingen. Ons jaarlijks symposium ( het 27e! ) was weer een succes. Wij kregen positieve feedback van vele leden en van de deelnemende firma’s. De aanvragen voor deelname aan het volgende symposium lopen al binnen. Telkens is de organisatie hiervan een uitdaging voor ons om het nog beter te doen. Dit jaar kregen wij als vereniging ook de kans om mee te werken aan het opzetten van de checklist voor veiliger patiëntenzorg op de operatieafdeling. De genaamde TIME OUT, een aanzet tot het betere teamwerk tussen verpleegkundigen en dokters.De uitnodiging kwam van de federale overheid voor gezondheidszorg, die zo de samenwerking tussen de verschillende Belgische verenigingen van chirurgen, anesthesisten en verpleegkundigen bevorderde. Onze Amerikaanse collega’s van AORN nodigden ook alle voorzitters van operatieverpleegkundigen van de ganse wereld uit in Denver. Een confronterende ontmoeting: over de ganse wereld, arm of rijk hebben de verpleegkundigen op de operatieafdeling gelijkaardige problemen. Stresssituaties, veeleisende dokters of directies, tekort aan verpleegkundigen, tijdgebrek om de collega’s te begeleiden, om bij te scholen, … Een Chinese collega sprak over haar ervaring bij de grote aardbeving en hoe zij dit opvingen: wij werden er stil van. 2010 was ook een jaar met teleurstellingen. Onze bijzondere beroepstitel is er NOG steeds NIET. Een blijvende frustratie voor ons, temeer daar wij hiermee niet de erkenning en de waardering krijgen voor ons zeer specialistisch werk. Wij blijven alert. De werkgroepen hebben het niet gemakkelijk wegens een tekort aan werkende leden. Hiermee wil ik oproepen tot jullie medewerking. De beloning is groot: collega’s die je begrijpen, inspireren en helpen. Kans om mee te bepalen welke bijscholingen georganiseerd worden, welke onderwerpen op het symposium behandeld worden, gratis deelname aan alle activiteiten, … Contact via de website met de verschillende werkgroepen. 2011 is dichtbij: er staan al enkele activiteiten op de agenda. De Europese dag van de operatieverpleegkundige op 15 februari ( de beste dag na Valentijn ) laten wij niet onopvallend voorbijgaan. Wij willen die week het publiek de gelegenheid geven tot nadere kennismaking met de werking van een operatieafdeling. Samen met onze Waalse collega’s zullen wij een mobiele operatiezaal installeren, centraal in het land. Ons 28e symposium op Do 26 en Vr 27 mei staat al in het klad: met onderwerpen uit de orthopedie, abdominale, plastische chirurgie, anesthesie, ORL, neurochirurgie. De zorg voor onszelf en de patiënt zijn belangrijke thema’s. Twee dagen workshops met de nadruk op theorie, gelinkt aan de praktijk. Het bijscholen van de nieuwe en de meer ervaren collega’s blijft het hoofddoel. Ik wens je prettige en rustige eindejaardagen en een gezond 2011. Tot binnenkort.

Je voorzitster

7 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

Behandel meer patiënten door efficiëntere zorg

ProcedurePak® trays, BARRIER® afdekmateriaal en operatiejassen - Oplossingen die een cumulatief effect creëren Mölnlycke Health Care biedt kwaliteitsproducten aan met een volledige serviceoplossing. Ons unieke aanbod is opgebouwd rond onze: • Procedure-specifieke producten • Training en ondersteuning • Efficiënte bevoorrading en logistiek Samen maken die elementen dat u tijd, inspanning en kosten bespaart. Hierdoor komen waardevolle middelen vrij en kan efficiënter worden gewerkt, zodat u meer patiënten kunt behandelen door efficiëntere zorg.

www.molnlycke.com Mölnlycke Health Care NV, Berchemstadionstraat 72 bus 2, B-2600 Berchem - België. Tel. 0032 (0)3 286 89 50, Fax. 0032 (0)3 286 89 52 Mölnlycke Health Care BV, Postbus 3196, NL-4800 DD Breda – Tel. 0031 (0)76 521 96 63, Fax. 0031 (0)76 522 17 82 Mölnlycke Health Care, BARRIER® en ProcedurePak® zijn geregistreerde merken van de groep Mölnlycke Health Care Copyright (2009)

MOL 172 PPK ad.indd 1

05-03-2010 11:08:30

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 9

Het reinigen en desinfecteren of steriliseren van zorgmaterialen gebruikt in de anesthesie P. D E W AEGEMAEKER , N. B OVYN , M. V ANNESTE V ERPLEEGKUNDIGEN ZIEKENHUISHYGIËNE , UZ G ENT

verwijderd. Reiniging gebeurt met water en een detergent of met een enzymatisch product (maakt moeilijk te verwijderen organisch materiaal los doordat de eiwitten worden afgebroken). Na de reiniging dient men het voorwerp af te spoelen en te drogen.

Het hoe en waarom van het reinigen en desinfecteren/steriliseren van zorgmaterialen is een onderwerp dat vele zorgverleners bezig houdt. De meeste ziekenhuizen hebben wellicht de nodige richtlijnen uitgewerkt, die zich vertalen in een formularium met aangeboden producten of in concrete procedures. Niettemin blijven deze vaak te theoretisch en is een vertaalslag naar de praktijk noodzakelijk.

Gebruikte hulpmiddelen, zoals poetsdoeken of borstels, dienen single use te zijn of worden na gebruik grondig te worden gereinigd en gedroogd. Reiniging kan eveneens machinaal gebeuren vb. d.m.v. een instrumentenwasser, een ultrason of zelfs een bedpanwasser.

In het UZ Gent werd, in het kader van ‘patient safety’ in het operatiekwartier, alvast een project opgestart voor de ontwikkeling van een instrument betreffende het reinigen en desinfecteren van zorgmaterialen gebruikt in de anesthesie. Dit project werd reeds voorgesteld op het VVOV symposium van mei 2010 en wordt in dit artikel verder toegelicht. Het artikel wil een leidraad zijn voor andere ziekenhuizen en operatiekwartieren die eveneens wakker liggen van dit onderwerp.

Het desinfecteren Desinfecteren is een proces dat het aantal micro-organismen vermindert tot een aanvaardbaar niveau, zodat de gedesinfecteerde voorwerpen de initiële besmetting niet verder kunnen overdragen.

Vooreerst zal een algemeen kader worden geschets. Van hieruit groeit vervolgens een praktische beslisboom met aanbevelingen, bruikbaar in de dagelijkse praktijk. Deze aanbevelingen dienen in eigen ziekenhuis te worden aangepast aan de lokale situatie. PROCESSEN Algemeen gesteld zijn er drie mogelijke processen voor behandeling van materialen, reinigen, desinfecteren en steriliseren. Welk proces of welke combinatie van processen dat dient gevolgd te worden, hangt af van waarvoor het materiaal gebruikt is of gebruikt zal worden. Men dient met andere woorden een inschatting te maken van het infectierisico dat het gebruik van dit materiaal met zich mee brengt. Factoren die de effectiviteit van de desinfectie bepalen, zijn de aanwezige organische lading, voorafgaande reiniging, het soort en de mate van microbiële contaminatie, de concentratie en de contacttijd van het desinfectans, het type

Het reinigen Door het materiaal te reinigen, verwijderen we alle zichtbare bevuiling, dus ook het organische materiaal. Een groot deel van de aanwezige micro-organismen wordt hierdoor reeds 9 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 10

HET REINIGEN EN DESINFECTEREN OF STERILISEREN VAN ZORGMATERIALEN GEBRUIKT IN DE ANESTHESIE

materiaal dat gedesinfecteerd moet worden en temperatuur en pH van de desinfecterende oplossing

voorwerpen, semikritische voorwerpen en niet-kritische voorwerpen.

Kritische voorwerpen zijn materialen die bij gebruik in contact komen met steriele weefsels of holtes of een steriele omgeving (vb. chirurgische instrumenten). Dit impliceert dat deze voorwerpen een hoog infectierisico met zich meebrengen, indien deze besmet zijn met een of ander micro-organisme, met inbegrip van bacteriële sporen. Kritische voorwerpen dienen steeds een sterilisatieproces te doorlopen.

Desinfectantia kunnen sterk verschillen qua werkingsspectrum, te weten microbiocide, tuberculocide, fungicide, virucide en/of sporicide. Niet alle desinfectantia bezitten al deze kenmerken. Een goede desinfectie wordt steeds voorafgegaan door een reiniging. Veel desinfectantia verliezen immers hun werking in aanwezigheid van organisch materiaal. Bij materiaal dat niet zichtbaar bevuild is, kan de reinigingsstap worden overgeslaan.

Semikritische voorwerpen zijn voorwerpen die in contact komen met slijmvliezen of nietintacte huid (vb. laryngoscoop). Deze moeten vrij zijn van alle micro-organismen, behalve bacteriële sporen. Intacte slijmvliezen zijn namelijk bestand tegen bacteriële sporen, maar ze zijn niet opgewassen tegen andere organismen zoals de tuberkelbacil en virussen. Deze voorwerpen worden steeds gereinigd en gedesinfecteerd.

Er zijn twee methoden voor desinfectie. Bij de chemische desinfectie wordt het materiaal ondergedompeld in een desinfecterende vloeistof, of wordt het afgewreven met een doek doordrenkt met een desinfectans. Bij een thermische desinfectie wordt het voorwerp gedurende een bepaalde tijd blootgesteld aan hoge temperaturen in een bedpanspoeler, instrumentenwasser of vaatwas.

Niet kritische voorwerpen zijn voorwerpen die hoogstens in contact komen met intacte huid (vb. bloeddrukmeter). Intacte huid vormt immers een effectieve barrière tegen de meeste micro-organismen. Deze voorwerpen stellen m.a.w. een beperkt risico voor overdracht van kiemen. Deze reiniging gebeurt in principe wanneer de voorwerpen zichtbaar bevuild zijn. Het is niettemin aan te bevelen om ook bij niet zichtbare bevuiling af en toe eens een reiniging toe te passen.

Bij gebruik van desinfectantia moet men steeds de vermelde concentraties en contacttijden respecteren. Het steriliseren Steriliseren is het proces waarbij alle micro-organismen, met inbegrip van bacteriële sporen, gedood worden. Er zijn verschillende methoden om materiaal te steriliseren: stoomsterilisatie, gassterilisatie, plasmasterilisatie of chemische sterilisatie door onderdompeling in een product met sterke kiemdodende en sporendodende werking (vb. glutaaraldehyde).

In een aantal gevallen dienen niet-kritische voorwerpen na reiniging toch een lagegraadsdesinfectie te ondergaan: – Voorwerpen na gebruik bij een patiënt in contact, droplet of airborne isolatie (= een patiënt die besmet is met een micro-organisme waarvoor extra voorzorgen vereist zijn bijvoorbeeld MRSA). – Voorwerpen bevuild met bloed en/of lichaamsvochten – Materiaal vóór gebruik bij patiënten in beschermende isolatie – Plaatsen met frequent handcontact

INDICATIES VOOR REINIGEN, DESINFECTEREN OF STERILISEREN VOLGENS INFECTIERISICO Om te bepalen welk van de bovenstaande processen een zorgvoorwerp moet doormaken, dient men het infectierisico in te schatten. De rationele benadering van Spaulding vormt hierbij een hulpmiddel. Spaulding deelt de materialen op in 3 categorieën: kritische 10 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 11

HET REINIGEN EN DESINFECTEREN OF STERILISEREN VAN ZORGMATERIALEN GEBRUIKT IN DE ANESTHESIE

– zowel het ethisch comité als het comité ziekenhuishygiëne verklaren zich akkoord – de verzekeringsinstelling bevestigd de verzekerbaarheid voor het ziekenhuis – de patiënt dient geïnformeerd te worden

DISPOSABLE MATERIALEN Het hergebruiken van disposable materiaal na desinfectie of sterilisatie is voer voor heel wat discussies. Vooral als het over eerder duur materiaal gaat, wordt het materiaal al eens hergebruikt. De wetgeving stelt enkel dat gebruikt disposable materiaal niet meer in de handel mag komen. Niettemin zal geen enkele firma garanties bieden en zullen verzekeringsinstellingen moeilijk doen in geval van problemen.

Disposables worden dus beter gewoon weggegooid na gebruik. ZORGMATERIALEN GEBRUIKT IN DE ANESTHESIE De zorgmaterialen gebruikt in de anesthesie laten zich vlot opdelen in de bovenstaande categorieën.

De Apothekers Vlaams Ziekenhuisnetwerk schrijven in een recente nota dat hergebruik van disposables in eigen ziekenhuis toelaatbaar is, mits voldaan aan de volgende voorwaarden:

Chirurgisch en verpleegkundig instrumentarium en endoscopisch materiaal worden beschouwd als kritische voorwerpen en gaan steeds naar de centrale sterilisatie. Dit geldt ook voor de veelgebruikt magilltang. Het risico op penetratie van de slijmvliezen ter hoogte van de bovenste luchtwegen is immers te groot.

– de directie van de instelling bevestigt de eindverantwoordelijkheid te willen dragen – de opdracht tot sterilisatie wordt door de directie zelf gegeven 11 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 12

HET REINIGEN EN DESINFECTEREN OF STERILISEREN VAN ZORGMATERIALEN GEBRUIKT IN DE ANESTHESIE

De beste manier om concrete aanbevelingen op papier te zetten, is door deze te gieten in een praktische beslisboom, zoals deze die aan dit artikel werd toegevoegd. Let wel, dit is een leidraad. Elke instelling dient deze aan te passen aan de eigen noden en aan te vullen met de door het ziekenhuis aangeboden producten. Wij zijn uiteraard steeds bereid om een bewerkbare versie van de beslisboom ter beschikking te stellen of om verder advies te verlenen. Een eenvoudige mail naar [email protected] volstaat.

Daarenboven is het gekartelde oppervlak moeilijk manueel te reinigen. Een behandeling in de ultrason op de CSA is zeker aan te bevelen. Semikritische voorwerpen zijn bij de anesthesie niet in gebruik, met uitzondering van de laryngoscoopbladen. Een hoogwaardige chemische desinfectie, bv. met chloordioxide, is aangewezen. De niet-kritische voorwerpen verdelen zich in twee categorieën: – de niet-kritische zorgmaterialen en medische oppervlakken – de omgeving van de patiënt In beide gevallen volstaat meestal een reiniging met poestdoeken en detergent of gebruiksvriendelijke voorgeïmpregneerde reinigende tissues.

ENKELE BRONNEN – CDC, Guidelines for Environmental Infection Control in Health-Care Facilities,.2003. – CDC, Guideline for disinfection and sterilization in healthcare facilities, 2008. – Rutala, W. en Weber, D., Modern Advances in Disinfection, Sterilization and Medical Waste Management. In Wenzel, P. Prevention and Control of Nosocomial Infections (4th ed), Lippincott, Williams and Wilkins, 2003. – WIP, beleid reiniging, desinfectie en sterilisatie, 2005. – WIP, reiniging en desinfectie anesthesie, 2004.

Een desinfectie is niettemin op zijn plaats indien het materiaal gecontamineerd is met bloed of lichaamsvochten , gebruikt is bij een patiënt in bronisolatie of frequent met de handen gemanipuleerd wordt (zoals PCklavieren, …).

BELANGRIJK BERICHT Twee evenementen verdienen in de komende maanden onze speciale aandacht Een is de European Perioperative Nursing Day op 15 februari 2011, de belangrijkste dag na 14 februari. Het is belangrijk om onze website en de media te blijven volgen, want wij als VVOV, samen met onze Franstalige collega's van Afiso plannen grootse evenementen. Wij willen ons als vereniging, maar vooral als operatieverpleegkundige etaleren. Dus zeker volgen. Een tweede evenement is het EORNA Congress. Ook hier willen wij ons profileren. Wij zijn actief aanwezig als mede-organisator, maar willen ook uitblinken door het presenteren van kwaliteitsvolle referaten en posters. Ook wetenschappelijk moeten wij ons bewijzen. Heeft u een interessant onderwerp, is spreken voor een groot publiek een uitdaging, schrijf u dan in als spreker of maak samen met collega's een poster. Informatie is te vinden op onze website www.operatieverpleegkundige.be en www.eornacongres of op de website van EORNACongress.

Het VVOV bestuur 12 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 13

Kosten efficiënt gebruik van materiaal in het operatiekwartier C LAUDIO R ONCADA

Een eerste analyse van het onderwerp geeft ons al een inzicht en overzicht van de inhoud van dit artikel. Als we goed lezen en kijken onderscheiden wij enkele belangrijke facetten nl 1. Het OK 2. Kosten 3. Efficiënt gebruik 4. Efficiënt gebruik van materialen 5. Materialen in het OK

Hier worden wij geconfronteerd met 2 problemen – tijdspanne tussen uitvoering en inning – evolutie van operatietechniek en opvolging RIZIV Wij weten allen dat de inkomsten een vertraging hebben tav de kosten. Er worden met leveranciers, mutualiteiten, verzekeringen en anderen wel afspraken gemaakt maar toch is er een grote tijdspanne tussen uitgaven en ontvangsten. Dit maakt het voor de ziekenhuizen niet eenvoudig. Er is ook een vertraging tussen evolutie van chirurgische technieken en Terugbetalingmodaliteiten. Hoe lang heeft het niet geduurd eer er een tegemoetkoming is gekomen met betrekking tot minimaal invasieve chirurgie. Ondanks alle voordelen verbonden aan deze techniek heeft het jaren geduurd voor er, voor de ziekenhuizen en patiënt, een degelijk voorstel op tafel lag.

1. HET OK Een eerste groot probleem is het begrip operatiekamer, operatiekwartier of operatiezaal. Naar mijn mening gaat het over het klinisch operatiekwartier, het chirurgisch dagziekenhuis eventueel de verloskamer en de polikliniek. Wettelijk is er geen duidelijke definiëring van het begrip operatiekwartier. Is het de plaats waar een patiënt onder narcose wordt behandeld? Is het de plaats waar een chirurgische ingreep wordt uitgevoerd? Is de chirurgische nomenclatuur doorslaggevend, al dan niet verbonden met de anesthesie? Gelden plaatsen waar ingrepen onder lokale verdoving cfr polikliniek worden uitgevoerd ook als operatiezaal? Mogen wij dan spreken over operatieactiviteit? Is het de ruimte of de functionaliteit die doorslaggevend is? Het is zeker dat hier duidelijkheid moet gebracht worden.

Hoe wordt een operatiekwartier nu gefinancierd? Alles is onder te brengen onder volgende categorieën:

Inkomsten Inzicht in inkomsten – ligdag A1,B1,B2,C1 – forfaits RIZIV – materiaalkosten RIZIV/Mutualiteiten – inhoudingen op vergoeding van artsen, honoraria – eigen bijdrage van patiënt vb privaat kamer

2. KOSTEN Voor het onderwerp kosten wil ik even Dr. C.Politis citeren. Hij schrijft over kosten nl – kostenbeheersing refereert in de regel naar een niet volledig gecontroleerde groei in de kostenstructuur van het operatiekwartier die onder controle dient gebracht te worden.

Onkosten Inzicht in de onkosten – personeel B2 – verbruik medicatie apotheek/apotheek – verbruik osteosynthese materiaal/apotheek – verbruiksgoederen B2 – vervanging van apparatuur A1 – aankoop nieuwe apparatuur A1 – onderhoudskosten operatiekwartier B1 – omslagkosten en kaskredieten A2

Kosten – niet volledig gecontroleerde groei van de kosten – kostenbeheersing vraagt een inzicht in de financiële structuur

Hoe kunnen wij de kosten drukken? Enerzijds moeten wij de inkomsten verhogen door een juiste registratie en moeten de 13

SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 14

KOSTEN EFFICIËNT GEBRUIK VAN MATERIAAL IN HET OPERATIEKWARTIER

uitgaven controleerbaar zijn maw transparant. Iedereen die een rekening krijgt controleert toch deze alvorens te betalen waarom niet in het OK?

fout? Het OK wordt elk jaar bij het voorleggen van de jaarrekening op de vingers getikt omdat voor bepaalde items het voorziene budget ruimschoots werd overschreden.

Een overzicht van besparingsmaatregelen

Enkele grote fouten – vervaldag zowel voor medicatie als instrumentarium als voor verbruiksgoederen – niet intacte verpakking – er wordt teveel materiaal klaargezet en geopend – onsteriel maken van materialen – aangeven van verkeerde materialen – klaarleggen van materiaal en de ingreep wordt uitgesteld – niet aanrekenen oa van prothese materialen

personeel – juist genoeg, niet te veel, de kwaliteit aan de patiënt mag er niet onder lijden – optimalisatie van de inzet – taakuitzuivering en functiedifferentiatie • wat doe ik in het OK • is het een belasting • kan iemand anders het doen instrumentarium – voldoende om optimaal maw zonder onderbreking te kunnen werken – kennis van instrumentarium en optimale samenwerking met de CSA – herkenbaar en traceerbaar – inventarisatie van sets en inhoud van de sets

Maar het is zo druk, wij hebben daar geen tijd voor, zal u zeggen. Ik begrijp dit standpunt maar kan het niet goedkeuren. Een van de taken van de hoofdverpleegkundige is de workflow te analyseren en taken die niet door verpleegkundigen moeten uitgevoerd worden door anderen te laten doen. Verpleegkundigen moeten zich met verpleegkundige taken, patiënt gebonden, bezig houden.

apparatuur – moet op het moment aanwezig zijn – voldoende aanwezig – planning om gelijktijdig of dubbelgebruik te vermijden – onderhoud – opleiding

De financiering van het ziekenhuis en meer specifiek het operatiekwartier is geen eenvoudige materie. Het is onmogelijk om dit in een paar regels uit te leggen, misschien toch proberen met enkele grote lijnen. Er is een nationaal budget voorzien in de B2, aan de hand van de activiteiten en structuren worden er punten toegekend. In functie van die punten wordt uw budget bepaald als een % van het nationaal budget. Volgende parameters of criteria zijn belangrijk:

medicatie – er is al een rem gezet door het forfait – juist gebruik – labels osteosynthese - en viscerosynthese materialen – juist gebruik – opleiding – label – juist aanrekenen – traceerbaar

structuur zalen – 1 zaal =7,5 punten – omzet nomenclatuur ziekenhuis ivm nationaal

verbruiksgoederen – aanrekenen – variatie beperken

functie standaardtijden – som van ingreep, verkoeverkamer en opleiding – 3 vpl voor 1520 werkuren

Waarom gaat in het OK toch nog zoveel geld verloren? Wat is de oorzaak? Wat loopt er

performantie – geeft bijkomende financiering 14

SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 15

KOSTEN EFFICIËNT GEBRUIK VAN MATERIAAL IN HET OPERATIEKWARTIER

– er een dilemma is tussen bezettingsgraad en doorstroomtijd

Ten opzichte van vroeger gaat het er nu iets eerlijker aan toe. Er zijn geen historische gegevens nodig wel uw huidige activiteiten. Daarom dat het ook belangrijk is om de nodige formulieren zoals MVG, MKG en dergelijk goed en volledig in te vullen, het brengt ten slotte geld op. Ook belangrijk om weten is dat de ziekenhuizen onder elkaar worden vergeleken en de beste leerling ook de meeste centen krijgt. Hier gaat het voornamelijk over verbruik van medicatie, verbruik osteosynthese materiaal en verbruiksgoederen.

Anders gezegd er moet gezorgd worden voor – voldoende zalen • puntensysteem – voldoende operatietijd • ervaring chirurg • bekwaamheid en expertise van de verpleging • materiaalvereisten • voldoende assistentie en omloop • organisatie • wachttijd tussen de ingrepen • anesthesie, inductie en uitleiding • de patiënt – genoeg opnamecapaciteit • elke patiënt die zich aanbiedt moet geholpen worden

3. EFFICIËNT GEBRUIK Wat er nu in het modern management van het OK gedaan wordt is het herdenken van het proces, re-engeneering. Een belangrijk element hier is het afstemmen van vraag en aanbod met andere woorden optimalisatie. Het uitstellen van ingrepen, indien niet om medische redenen, kan eigenlijk niet. Er worden ons zoveel data ter beschikking gesteld dat wij ons zelfs op het onvoorziene kunnen voorzien. Nieuw is het begrip leanmanagement. Een begrip dat uit de auto-industrie komt. Een belangrijk kenmerk is gewoon gezond verstand. Wij kennen wel de kwaliteitscirkel van Deming nl plan-do check- act dit wordt hier ook toegepast, maar er wordt vooral gerekend op gezond verstand.

Gezond verstand zoals in leanmanagement gesteld is verbonden met enkele principes nl – stiptheid – aanwezigheid – betrokkenheid – constantheid – creativiteit – innovatiewil – orde – planning – zuinigheid – inzicht

Hier zijn volgende begrippen belangrijk – processturing en procesbeheersing – peri operatief proces

Lean is kort samengevat – alles wat geen waarde toevoegt of vertraging oplevert overboord gooien – daardoor gaat de kwaliteit verhogen en gaan de kosten dalen – maar vraagt betrokkenheid van de werkvloer

Kenmerken van het proces in het OK zijn – gelijktijdigheid van productie en consumptie of verbruik – capaciteitsgedrevenheid – moeilijk te definiëren output Prof Gemmel

Belangrijke kenmerken van leanmanagement zijn – vermindering van variaties/variabelen • dokter te laat • materiaal niet aanwezig • verpleegkundige zonder de juiste kennis • duidelijkheid en eenheid van bestuur –standaardisatie

Belangrijk om weten is dat een proces in het OK – geïnitieerd wordt door een patiënt en zijn specifieke behoeften – er een grote variëteit is aan activiteiten – er een variabiliteit is in de duur van de activiteiten 15 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:33

Pagina 16

KOSTEN EFFICIËNT GEBRUIK VAN MATERIAAL IN HET OPERATIEKWARTIER

Deze 2 items zijn in het modern OK ook de belangrijkste elementen om optimaal te functioneren.

Het proces in het OK is maar een deel van het hele traject die een patiënt moet volgen – thuis – spoed - Chirurgie - Pre op Op Post op Verkoeverkamer - Ontslag - Afdeling CCU/IC

Buiten planning is standaardisatie zeer belangrijk. Afhankelijk van de opleiding varieert de behandeling voor bepaalde aandoeningen, iedereen heeft zijn techniek. Wij kunnen een chirurg niet dwingen om deze of gene techniek te gebruiken. Wat wij wel kunnen is vergelijken. Wat is de kost van een bepaalde ingreep in vergelijking met een ander type ingreep voor dezelfde indicatie. Anders gezegd chirurg X gebruikt techniek A en dat kost Y, chirurg Z gebruikt techniek B voor dezelfde aandoening en dat kost Y'. Is er een verschil in kostprijs, in operatietijd, in gebruikte materialen enz. dat kan dan geobjectiveerd worden. Daarvoor moeten profielen per ingreep opgesteld worden, individueel per chirurg. Zo komt er klaarheid, transparantie en responsabilisering.

Het is al vanaf de fase dat beslist wordt tot een chirurgische ingreep dat het logistiek systeem in gang schiet. Het logistiek systeem moet zelfs daarvoor al klaar staan vb voor urgente ingrepen. 4-5. EFFICIËNT GEBRUIK VAN MATERIAAL Hier gaat het dus over stockbeheer en het hele logistiek proces. Hoe kan ik er voor zorgen dat de chirurg, anesthesist en verpleegkundige datgene ter beschikking heeft wat hij nodig heeft, waar en wanneer hij dat nodig heeft? En dit dan op een efficiënte en kwaliteitsvolle wijze, met andere woorden zonder vertragingen en ongemakken? Hoe krijg ik – het juiste materiaal – voor de juiste ingreep – voor de juiste patiënt – op tijd – op zijn plaats

Deze profielen zijn – continue geupdated – kosten gekend per individuele ingreep – koppeling aan nomenclatuur Want de vraag in verband met de kosten is – hoe kunnen wij responsabiliseren – hoe omgaan met nieuwe technieken cfr robotchirurgie

Logistiek is niet alles voorzien voor alle eventualiteiten. Hoe kunnen wij kosten drukken en efficiëntie en de performantie verhogen? Waarom kan bij Ford Genk op eender welk tijdstip op gelijk welke band de juiste wagen, met de juiste motor en de juiste kleur van de band lopen? En dit met een minimum aan personeel, geen verkwisting van materiaal, een juist stockbeheer, tijdig aanvullen van de stock, tijdig leveren van materiaal en een juiste registratie van wie heeft nu wat gedaan op welk moment en plaats.

Er zijn enkele factoren die voor een stijging van de kosten kunnen zorgen nl – evolutie naar super specialisatie met als gevolg complexere ingrepen en meer specifieke materialen – wijziging van reglementering mbt tot CSA vraagt aanschaffing van meer materiaal en instrumentarium Alvorens over te gaan naar het praktisch gedeelte toch enkele belangrijke logistieke principes meegeven – soorten logistieke systemen • deductief • inductief

Hier volstaan enkel 2 dingen – goede planning – standaardisatie • van proces • van materiaal 16 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 17

KOSTEN EFFICIËNT GEBRUIK VAN MATERIAAL IN HET OPERATIEKWARTIER

Het tweede deel waarin de praktijk wordt behandeld verschijnt in Scalpel 81

– plaats van stockage • centraal • decentraal • combinatie • gestandaardiseerd of niet

Bibliografie – Kostenbeheersing in het operatiekwartier Dr.C.Politis – Cursus OK management Claudio Roncada – Report of the surgical process analysis and improvement expert panel Valerie Zellermeyer – Financiering van de exploitatiekosten van een ziekenhuis door het ministerie van volksgezondheid – Een vergelijkende audit van de performantie van het operatiekwartier in verschillende ziekenhuizen Minoz werkgroep Vlerick Gent – Beheersen en herdenken van processen in ziekenhuizen: op zoek naar de patiënt Prof.Dr.P.Gemmel – Analyse van de financiering van een operatiekwartier Jos Vanoppen – Het logistiek concept voor het OK

– algemene begrippen • procesgericht denken dus afstemmen op het productieproces • coördinatie van goederenstroom van inkoop tot verbruik • alles wat naar boven komt moet ook weer naar onder • altijd met volle karren werken • grootte van de voorraad is een weerspiegeling van de onzekerheid • een niet gestandaardiseerd assortiment is vaak het gevolg van het teveel rekening houden met persoonlijke voorkeuren • materialen kunnen maar op 2 plaatsen staan nl de voorraad en plaats van verbruik • ogistiek is het vaststellen van knelpunten

17 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 18

Uit de oude doos C LAUDIO R ONCADA

zaal zijn er elke dag grote operationele ingrepen. Dezen worden opgesteld door Zwarte Ridders. Dagelijks dagen zij de Goede Ridder uit in vlotheid, orde en gerechtigheid. Vele Zwarte Ridders zijn nochtans erg beroemd. Om er maar enkele te noemen.

Ja, wat was het vroeger anders. Niet alleen het werk, ook de omgang met elkaar, de contacten met de bedrijven en vertegenwoordigers. De wetgeving was nog niet aangepast aan de huidige standaards. Er werden door bedrijven studiereizen georganiseerd, iedereen kent nog de expomed in de Martini toren in Brussel enz. Onze orthopedische chirurgen gingen in die tijd (jaren 70) jaarlijks naar het orthopedisch congres in Parijs. Door hun toedoen mochten wij mee, niet zozeer voor het congres maar als dank voor onze inzet, noem het beloning voor bewezen diensten. De verpleegkundigen die zich over de orthopedie ontfermden waren verpleegkundigen van mannelijke kunne. En wij weg. De thuisblijvers hielden de wacht. Mevr. Dr. G.VanEmelen was anesthesiste in ons ziekenhuis en had een vlotte pen. Terwijl wij in Parijs de bloemen buiten zetten schreef zij een verhaal. Ik wil dit met u delen, omdat het de sfeer en geest van die tijd weerspiegelt

Wie heeft er nog nooit gehoord van: – Ridders van Algemene Praktijken (in zaal 1) – Ridders van de Waterwegen (in zaal 2) – Knoken Ridders (in zaal 3) – Neuronen Ridders (in zaal 4) – Gyno Ridders (in zaal 5) – Neuzen Ridders (in zaal 6) – Zwerf Ridders – dezen van een dag (in de vrije zaal) De festijnen van iedere dag beginnen meestal om 8 uur 's morgens. Vele eindigen rond de middag of de avond. Doch sommige kunnen wel eens uitlopen of weerom beginnen in het holst van de nacht. Reeds zeer vroeg schrobben jonkvrouwen en vazallen zich duchtig aan de waterpomp. Ze dragen warme sweaters afgezet met witte hermelijn of iets wat er op zou moeten gelijken. Ze zijn gewapend met duurzame harnassen en veilige helmen. Ze zijn bezield met buitengewone werklustigheid. Met inzicht van zaken verdeelt de Goede Ridder alle werkzaamheden – de vrije tijden en de nodige wachtposten. Zwarte Ridders arriveren meestal wat later. Ze klagen en zagen nooit. Ze zeuren en treuzelen nooit, ze grommelen en mommelen nooit. Ze zuchten en kuchen. Ze komen meestal allemaal gelijktijdig binnengestormd en vragen dan heel beleefd elk voor zich een klaargemaakte zaal. Met vastberadenheid, met sterke hand, met overtuiging, met gezond verstand, met diplomatie leidt de Goede Ridder de grote spelen in de zes zalen. Wanneer de gevechten te geweldig worden, te uitbundig, te luidruchtig of uit de hand dreigen te lopen verschijnt hij steeds op het ultieme ogenblik. En een Goede Ridder wint altijd. Gelukkig zijn er in de burcht met zes zalen ook nog enkele uitgelezen weldoorluchtige narren.

EEN SPROOKJE Er was eens een Goede Ridder. Hij had zich tot nobele taak gesteld, een aanvaardbare en perfecte organisatie van de activiteiten in zijn burcht. Deze burcht telt 6 zalen. De Goede Ridder wordt geprezen als verstandig en rechtvaardig. Het ontbreekt hem ook niet aan ootmoed en welwillende bezorgdheid voor zijn trouwe en dierbare jonkvrouwen en vazallen. Immers vele jonkvrouwen en vazallen werken in zijn burcht. Toch is het niet gemakkelijk een van hen te worden en te blijven. Want hij of zij die wenst in deze burcht te dienen, moet bewijzen dit waard te zijn. Eerst dienend als schildknaap of schildvrouwe bij een ervaren vazal of jonkvrouw moeten zij met alle wapens en instrumenten zoals messen en scharen, naalden en draden, boren en pistolen kunnen omgaan. Ook moeten zij kennis hebben van vele zaken in deze bijzondere krijgskunde. Maar bovenal moeten zij bewijzen dat ze handig en verstandig, hulpvaardig en zachtaardig, vinnig en scherpzinnig, rapper en dapper zijn. Zij moeten veel zien, veel horen en veel zwijgen. Want in iedere 18 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 19

UIT DE OUDE DOOS Ze zijn de spil van alle bedrijven. Ze brengen rust en drogen de tranen. Ze laten zich inspireren door de stand van de hemellichamen en sterren. Ze spelen met zwarte ballonnen, goochelen met spuiten en naalden en werken met rechtstreeks naar de geest grijpende brouwsels. Zij zijn erg handig, veelzijdig en vindingrijk. Zij zijn adem-benemend. Want ze zijn als goden van de wondermooie dromen. Ze krijgen een aparte plaats in de Orde van de Ridders. Samen met de Goede Ridder, de jonkvrouwen en vazallen zetten zij zich in, met hart en ziel, om van elke opvoering een geslaagd spel te maken. Ze versagen nooit. Eens in het jaar, in de prille lente, worden de Goede Ridder en zijn vazallen uitgenodigd tot een verblijf van 4 dagen in de grote stad. Bij het kraaien van de haan, op een afgelegen plaats ver van de burcht vertrekken zij met een speciaal rijtuig. De reis duurt lang. Vermoeid maar vooral uitgehongerd komen zij in de beloofde stad. Daar wachten heerlijke, uitgebreide maaltijden. Ze eten en drinken – en nog eens eten ze en drinken ze van al die weldadige spijzen. Zelfs een van de beroemde Zwarte Ridders nodigt hen uit op een vis-avondje. Het is een grote dag! Nog laat in de nacht dwalen zij door de steegjes. Ze bewonderen exotische lichten en verlokkende muziek. De Goede Ridder met zijn vazallen lopen, kijken, overleggen en wachten.

ze. Nog voor het slapen gaan beloven ze stellig voor deze uitstap grote compensatie aan de thuisgebleven jonkvrouwen. De rest van de nacht slapen ze twee per twee in een rustige herberg. Onze minzame jonkvrouwen offeren zich op, bewaken de burcht en verzekeren met de nodige zorg de doorlopende dagelijkse toernooien. Ze doen het met grote dienstvaardigheid en de allerbeste kunde. Bij het rijzen van de zon verlaten onze vrienden die schitterende stad aan de Eiffeltoren. Voldaan en tevreden komen ze in de goedverdedigde burcht. Alles is er tip top in orde. Er zijn geen klaagbrieven van de Zwarte Ridders. De jonkvrouwen zijn fier. Een erkentelijkheidfeest wordt gegeven als de blaren van de bomen vallen en de kastanjes rijp zijn. Don Claudio besluit grootmoedig zijn krachten voortaan niet alleen te wijden aan de opperste organisatie van zijn zes zalen, met lieve jonkvrouwen, dierbare vazallen, Zwarte Ridders en unieke narren, maar hij wil ook beginnen aan een groot wetenschappelijk werk – althans zo vertelt hij. Ja, er zijn nog sprookjes.....! Met dank aan Mevr. Dr. G.VanEmelen, niet enkel voor deze bijdrage, maar voor de jarenlange aangename en fijne samenwerking

Ze luisteren - ze fluisteren. Maar ze gaan nergens binnen. Althans zo vertellen ze. Zijn ze bedwelmd door drank en eten? Ze weten niet wat ze doen. Maar ridderlijk trouw blijven ze allemaal in alle opzichten. Althans zo vertellen

Het feest is inderdaad doorgegaan en deze tekst werd door Mieke Boelen voorgelezen en door allen hartelijk onthaald.

19 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 20

Nationaal bestuur Website: http://www.operatieverpleegkundige.be e-mail: [email protected] •

Maatschappelijke zetel VVOV Keinkestraat 16, 3600 Genk

Vandewalle Brigitte Duindistellaan 19, 8370 Blankenberge 050 416261 [email protected] AZ Fabiola ZH Blankenberge, 050 434910

Rekeningnummer 001-1281906-30

HOOP • Chris DeBleser Meir 77B, 2890 Sint-Amands 03 889 05 12 Sint-Jozef kliniek Bornem [email protected] 03 890 16 95

Voorzitter Van Hiel Monique Mechelsesteenweg 340, 2820 Bonheiden, 015 55 0560 Imeldaziekenhuis, Bonheiden, 015 50 5315 [email protected] [email protected]

Bestuursleden • Vekeman Chantal Assestr. 16 9550 Herzele, 054 502576 St Lucas Gent [email protected] 09 224 5790, gsm 0496 250803

Ondervoorzitter • De Geyter Chantal Aarschotsebaan 153, 1910 Kampenhout 016 65 0002 UZ Gasthuisberg Leuven 016 34 016 [email protected] •

Loureiro Maria Platanenlaan 18, 9200 Dendermonde 052 41 4292 UZ Brussel 02 477 8927 [email protected]

Secretaris Catrysse Els Ringovenlaan 52, 2845 Niel 03 663 7051 Eeuwfeest kliniek MKA Antwerpen 03 240 2611 [email protected] Penningmeester Stercq Guy Hoogstraat 159, 2830 Tisselt [email protected] Operatiekwartier AZ Heilige Familie, Rumst 03 880 9540, fax 03 880 9539 Tel prive 0499 76 03 93 [email protected]

•

Verelst Glenn J.Beckerlaan 28, 2990 Wuustwezel 03 297 1768 AZ KLINA Brasschaat 03 650 5234 [email protected]

•

Philippe Boucherie Tempelstraat 15, 9700 Oudenaarde UZ Gent [email protected]

•

Kristof Tassenoy UZ Gent 09 3320362 0487 364455 [email protected]

•

Peter De Gang Van de Wervestraat 8, 2060 Antwerpen AZ KLINA Brasschaat 03 650 52 32 [email protected] [email protected]

Redactie Scalpel • Roncada Claudio Keinkestraat 16, 3600 Genk 089 30 85 90 0479 433929 [email protected]

Ledenadministratie Meert Wouter Linkhoutstraat 225, 3560 Lummen 013 554416, gsm 0478 302226 UZ Gasthuisberg Leuven 016 34 4007 [email protected]

•

Suzy Kimpen UZ Gasthuisberg Leuven 016 343019 0497 578389 [email protected]

EORNA • Loureiro Maria. Platanenlaan 18, 9200 Dendermonde 052 414292 UZ Brussel 02 477 8927 [email protected] 20 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 21

Bedenkingen voor prikbord of koffiekot

Wie va is v n men eran ing heef derd, tenm t er in nag ste ov e eda cht. r

Probleem van be drijfsleiders? Dat ze het een ve rschrikking vind en om dingen te ve reenvoudigen. Bill Quirke Het bla-bla-blain de politiek is het la-la-la in de muziek: het betekent ni ets maar er word t wel verwacht dat u meezingt. Harrie Severeins

kt wer e A . i P De S voor w ers t l e ni . I. A d kt wer n is rke n. e w Net werke net

eer, m t e i ben n men. b e h gen e proble n i l r e Le der wel an R.Prenen ren u t s e het b tegen s i ë i g n In Bel anders da en van niets g incasser . in betal nederlagen eden l r e v een t e m deren s n r i e k d Ou aak mst. v n e g ko e krij o t r zonde om t r o k is te rinken. n e v e Het l wijn te d e slecht

Een opt slecht g imist is een eïnform pessimis eerde t. Een wijz e uilskuik uil is ooit als en bego nnen.

Wie me op d t beide e kom grond benen t nie s t vo taat orui t.

Zij: Ze

begr ijpe n Hij: mij nie Hoe t . bedo el je ?

21 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 22

Regionale werkgroepen DOOR

G UY S TERCQ

Regio Antwerpen

Regio West-Vlaanderen

Voorzitster: Kristin De Jongh Schildebaan 28 2240 Zandhoven Tel prive: 03 464 14 14 Tel werk: 03 380 23 30 [email protected] AZ St. Jozef Zoersel, tel: 03 380 23 30 [email protected] [email protected]

Voorzitster: Isabelle Neuville AZ Gezondheidszorg Oostkust, campus OLV Ter Linden Knokke

Regio Oost-Vlaanderen Voorzitster: Edith Haemers Poolse-Winglaan 82 9051 Sint-Denijs-Westrem Tel: 09 245 35 26 AZ.Maria Middelares Gent, tel: 09 260 67 08 [email protected]

Regio Brabant Voorzitster: Frieda Mathay Broekstraat 11a, 3210 Lubbeek. Tel: 016/348650 [email protected]

Greta Pauwels Stationsstraat 91/4 9900 Eeklo Tel: 09 345 62 85 Elizabeth ZH- HH Kliniek, tel: 09 376 05 70 [email protected]

Regio Limburg Voorzitster: Anita Steensels Solterweg 48 3960 Bree Tel: 089 86 51 28 Salvatorziekenhuis Hasselt Tel: 011 28 95 26 [email protected] [email protected]

22 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 23

Vraag en antwoord C LAUDIO R ONCADA

matrassen, hiel bescherming of een combinatie van beide. Feuchtinger et al deden een literatuurstudie over het risico op drukletsels in de cardiochirurgie en besloot dat er zeker preventief moet opgetreden worden bij deze type chirurgie om de zuurstof toevoer te verhogen en de druk te verlagen. Te nemen maatregelen zijn temperatuur controle, permanente bloeddrukmeting, albumine spiegel op niveau houden, leeftijd en bijkomende aandoeningen zoals diabetes, nierinsufficiëntie en cerebrovasculaire toestand. Dit als bijkomende maatregelen. Belangrijk is dat de patiënten hierover geïnformeerd worden, dat er risicofactoren zijn om drukletsels en meer te ontwikkelen.

In ons ziekenhuis willen wij een evidence based studie starten ivm preventie van drukletsels en decubitus preventie in het OK. Bestaan hiervoor richtlijnen of een handleiding? ANTWOORD:Wij kunnen u niet een bepaalde handleiding, methode of richtlijnen geven, er zijn er verschillende vb Braden scale, Norton scale, Waterlow scale. Braden bepaalt het risico op drukletsels aan de hand van 6 risicofactoren nl gevoeligheid, mobiliteit, vochtigheid, voeding, activiteit en frictie. Hoe lager de score hoe beter. Norton gebruikt 5 risicofactoren nl mobiliteit, incontinentie, activiteit, mentale status en fysieke conditie. Ook hier hoe lager de score hoe groter het risico op drukletsels. Waterlow gebruikt 11 risicofactoren nl lichaamsbouw/gewicht, continentie, huid type, mobiliteit, geslacht/leeftijd, eetlust, ondervoeding, neurologische toestand, chirurgie/trauma, specifieke medicatie, bijkomende risico factoren vb roken. Hier is hoe hoger de score hoe groter het risico. Anthony et al hebben een literatuurstudie gedaan ivm deze verschillende scales en suggereerde dat het gebruik van deze scales alleen, de incidentie van drukletsels niet zou doen dalen. Een combinatie van gebruik van deze scales samen met opleiding en training van het personeel zou betere resultaten geven. Verschillende studies en literatuur overzichten hebben als onderwerp drukletsels en de chirurgische patiënt. Schoonhoven et al deden een onderzoek over risicofactoren en drukletsel bij chirurgie. De onderzoekers vonden dat, ongeacht verschillende andere oorzaken, een chirurgische ingreep die langer duurt dan 4 uur een significante predictor is voor drukletsels stadium 2 en groter. Zij stelden voor, vermits de duur van de ingreep bijna een constante is, om te investeren in preventieve maatregelen indien de ingreep langer dan 4 uur zou duren. Hiervoor wordt gedacht aan drukverlagende

Deze factoren zijn – duur van de ingreep – periodes van hypotensie tijdens de ingreep – lage lichaamstemperatuur tijdens de ingreep – verlaagde mobiliteit na de ingreep Evidence based maatregelen zijn oa – het gebruik van drukverminderende of druk verspreidende OP tafelbeschermers – een goede en juiste positionering conform de standaards – een zwevende hiel techniek en een licht gebogen knie – permanente monitoring gedurende de ingreep – een drukverspreidende matras gebruiken zowel voor als na de ingreep Er is inderdaad heel veel literatuur te vinden. Het is aangeraden om alvorens aan deze taak te beginnen een grondige literatuurstudie te doen, ik heb u enkel wat mogelijkheden aangeboden. Een goede opleiding, de nodige expertise en kritisch denken is een ideale combinatie om deze opdracht tot een goed einde te brengen. Succes Vraag werd gesteld door een verpleegkundige aan de AORN, de Amerikaanse versie van het VVOV Het antwoord is van Robin Chard, perioperative nursing specialist 23

SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 24

VRAAG EN ANTWOORD

– tijd nodig voor decontaminatie – het aantal trays of instrumenten – capaciteit van de sterilisatoren

Er wordt tegenwoordig veel met leeninstrumentarium gewerkt. Vooral in de orthopedie en neurochirurgie is de evolutie van nieuwe technieken en bijgevolg nieuw instrumentarium niet meer te volgen. Is er een bepaalde procedure hoe hiermee om te gaan? Heeft de VVOV hier een pasklaar antwoord?

De instrumenten moeten grondig gecontroleerd op werking, zuiverheid en volledigheid denk maar aan restanten die in de reamers blijven zitten. Het volledig assortiment aan instrumenten moet begeleid worden met een volledige inventaris. Dit is een opdracht van de firma die de materialen levert. Ideaal zou een inventaris zijn gecombineerd met afbeeldingen en liefst digitaal.

Een terechte vraag en wij als VVOV hebben hiervoor nog geen pasklaar protocol. Zoals het bij ons gewoonte is doet iedereen het op zijn manier. De gevolgen hiervan heeft iedereen wel zelf kunnen ondervinden. Wel is het zo dat in deze problematiek 3 partijen betrokken zijn nl, apotheek, csa en het OK en uiteraard de firma die de materialen levert. In de meeste gevallen komt men in actie als het materiaal geleverd wordt en is er geen protocol.

Het hele proces van levering via sterilisatie tot op de plaats van verbruik is gelijk aan al het ander materiaal vb instrumentensets. Zeker geen sets gebruiken die steriel worden geleverd na gebruik in een ander ziekenhuis omdat – de condities van stockage en vervoer niet gekend zijn – niet op de correcte manier zijn gedecontamineerd – de parameters van eigen sterilisatie controleerbaar zijn

Hierdoor ontstaan de grootste misverstanden. Dus voor een goed begrip eerst een protocol, deze goed communiceren aan alle betrokken partijen, daar horen de chirurgen of diegene die de planning maken of doorgeven ook bij. Beter zou zijn 'iedereen die betrokken is in het proces waar leeninstrumentarium wordt gebruikt”.

Eventuele begeleidende instructies van de firma moeten bijgevoegd worden en steeds beschikbaar zijn en liefst op voorhand. Ook de juiste accessoires dienen voorzien te worden evenals de juiste aansluitingen in geval van gebruik van motoren.

Het proces begint als de ingreep gepland wordt. Diegene die hiervoor verantwoordelijk is contacteert de materiaalmeester of diegene die verantwoordelijk is voor het bestellen van het materiaal. Hij of zij neemt het initiatief voor de bestelling en maakt correcte afspraken ivm dag en uur van de levering, rekening houdend met het hele proces dat de ingreep vooraf gaat zoals controle, inventaris en sterilisatie. Het sterilisatie proces is de standaard procedure, snelsterilisator of snelprogramma is uit den boze.

In ons huidig digitaal tijdperk worden ons wel enkele hulpmiddelen aangeboden zoals vermelden van de ingreep met leeninstrumentarium – dat het reeds besteld is – dat het gecontroleerd is – dat het beschikbaar is – en de juiste plaats waar het ligt maw tracebility Een juiste adequate planning en een goede communicatie zullen de grootste problemen oplossen.

Factoren die de tijdspanne bepalen zijn oa – aantal aanwezig personeel op de CSA – aantal beschikbare sterilisatoren – tijd nodig voor het inpakken van het materiaal

Zeker niet vergeten om een verantwoordelijke voor zulke procedures aan te duiden. 24

SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 25

Vooraankondiging ste

VVOV 28 Nationaal Symposium 26-27 mei 2011 - Blankenberge Thema's • Neurochirurgie: nieuwe ontwikkelingen en technieken • Hightech in het operatiekwartier: conventionele operatiezaal versus hybride operatiezaal • HOOP: een steun voor alle leidinggevenden in het OK • Anesthesie: nieuwe parameters • Hygiëne en centrale sterilisatie: een updating • Verschillende workshops

VERENIGING VAN VLAAMSE OPERATIEVERPLEEGKUNDIGEN 25 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 26

Boeken review C LAUDIO R ONCADA

PERIOPERATIVE NURSING: AN INTRODUCTORY TEXT

titel zegt nl een introductie in het peri operatief gebeuren.

LOIS HAMLIN, MARILYN RICHARDSONTENCH EN MENNA DAVIES MOSBY ELSEVIER ISBN 978-0729538879 \ 33

Zeker in huis halen

De ouderen onder ons herinneren zich zeker nog “The patient in surgery, a guide for nurses” van LeMaitre en Finnegan of “Alexander's Care of the patient in surgery”. Meer was er eigenlijk niet. Helaas is dit nu voorbijgestreefd, de technieken zijn veranderd en nog veel meer. Daarom dat ik steeds op zoek ben naar boeken waar nieuwe operatieverpleegkundigen iets uit kunnen leren. Ook uit persoonlijke interesse ben ik steeds op zoek naar dergelijke boeken. Wat schrijven ze, klopt het mijn persoonlijke ervaringen, hoe zien anderen het peri operatief gebeuren enz. Laat dit boek nu juist een goede keuze zijn, haal het in huis en laat het voor iedereen open.

PATIËNTVEILIGHEID VOOR VERPLEEGKUNDIGEN

Recensie door Pamela G.Zimmerman Vertaling en aanvulling door Claudio Roncada

KARIEN DEN RIDDER UITGAVE ELSEVIER GEZONDHEIDSZORG € 37,50 ISBN 9789035232112 Een boek over patiëntveiligheid. Alweer zult u zeggen. Inderdaad maar toch even iets anders. Eerst en vooral is het een Nederlandstalige uitgave, wat voor velen onder ons de zaak iets makkelijker maakt. In het voorwoord wordt gezegd dat het boek nog niet af is, maar aan de inhoudstabel te zien is men grondig te werk gegaan. Indien bedoeld wordt dat er nog evolutie zit in de benadering van patiëntveiligheid dan is het wel juist geformuleerd. Het gaat hier niet enkel over patiëntveiligheid van de operatiepatiënt, maar wel over deze van de patiënt in zijn hele traject in het ziekenhuis. Ook wij moeten niet navelstaren maar veder kijken dan het OK. Het boek bestaat uit 3 delen, het eerste bespreekt de systeembenadering. Wat is patiëntveiligheid? Hoe staan verpleegkundigen hier tegenover? Hoe zit dat op internationaal vlak? Welke is de rol van de patiënt? Hoe moet patiëntveiligheid in een juridische context bekeken worden? Hoe zit het met evidence based benadering van de patiëntveiligheid? Het hoofdstuk over systeembenadering, incident- en risicoanalyse en het implementeren van verbeteringen heeft mij kunnen bekoren. Het geeft inzicht in dingen die fout kunnen gaan, er wordt ook gesteld dat een incident in feite een nederlaag is. En dat is een essentiële vaststelling. Wij moeten niet alleen dingen goed doen maar ook weten hoe te handelen als

Het is een handig formaat, gemakkelijk in gebruik, inhoudsopgave klaar en duidelijk. Elk hoofdstuk begint met doelstellingen van het onderwerp en kernwoorden en eindigt met een overzichtelijke bibliografie en kritische bedenkingen. Het eerste hoofdstuk geeft een geschiedkundig overzicht over peri operatieve verpleegkunde, en u moet de beschrijving van peri operatieve verpleegkundige eens lezen, echt de moeite. Hierin wordt ook de rol en de verantwoordelijkheden beschreven van elk teamlid. Het boek is ook mooi geïllustreerd. Het is geschreven door mensen die echt betrokken zijn in de peri operatieve zorg, mensen die in de praktijk zitten en dat merk je bij het lezen. Het is geen Amerikaanse maar wel een Australische uitgave, het was bedoeld voor Australie en Nieuw Zeeland. Je voelt het aan het taalgebruik en voorbeelden die aangehaald worden. Op het eind van het boek is er een lijst van verschillende web sites die geraadpleegd kunnen worden in het kader van free learning resource. Het is geen overzicht maar wel degelijk wat de 26 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 27

BOEKEN REVIEW

VOOR U GELEZEN

er iets fout gaat. Daarom zijn kennis en vaardigheden nodig en die komen in dit boek aan bod. Van wie naar waarom is de cruciale vaststelling. Deel 2 gaat over de mens, de organisatie, de taken en opdrachten, techniek, apparatuur en materiaal die ingezet kunnen worden en de zorg en werkomgeving.

DE JUISTE TIMING BIJ ANTIBIOTICA PROFYLAXIE ACTA ORTHOPEDICA DECEMBER 2009 STEFANSDOTTIR A, ROBERTSON O, W-DAHL A, KIERNAN S, GUSTAFSON P, LINDGREN L. INADEQUATE TIMING OF PROPHYLACTIC ANTIBIOTICS IN ORTHOPEDIC SURGERY.

Het laatste deel handelt over veiligheid in de praktijk. Hier worden patiënten op verschillende afdelingen bekeken in het kader van veiligheid. Het geheel wordt aangevuld met veel praktijkvoorbeelden. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een literatuurlijst die voor verdere informatie kan geraadpleegd worden.

Er zijn genoeg bewijzen die aantonen dat antibiotica profylaxie een belangrijke factor is in de preventie van surgical site infection bij THP en TKP. Om doeltreffend te zijn moet de antibiotica profylaxie goed getimed zijn. Optimaal is het toedienen van de gekozen antibiotica ten laatste 30 minuten voor de incisie. In een recente studie werd aangetoond dat bij THP en TKP procedures SSI optrad in 2,6% van de gevallen, het grootste risico liepen de patiënten die antibiotica kregen toegediend na de incisie. De doelstelling van deze studie was het verband te leggen tussen juiste timing van de antibiotica profylaxie en SSI ratio. Volgens de guidelines moet dit gebeuren ten laatste 15 minuten voor de ingreep. De onderzoekers hebben 114 chirurgische dossiers onderzocht op de timing van antibiotica profylaxie. Dit gebeurde in het ziekenhuis van Lund in Zweden en de patiënten ondergingen een TKP procedure. Bijkomend werden via de nationale databank nog eens 300 dossiers geraadpleegd. Voornamelijk de anesthesiefiche werd geraadpleegd. Hierin werden volgende data opgezocht – type en dosis van de antibiotica – tijd waarop het werd toegediend – tijd en duur van het aanleggen van bloedleegte – start van de ingreep Het toedienen van antibiotica profylaxie meer dan 45 minuten voor de ingreep en later dan 15 minuten voor de ingreep, zeker als bloedleegte werd gebruikt, werd aanzien als niet doeltreffend

Het is een boek voor verpleegkundigen maar zeker ook voor beginnelingen. Het is ook een studieboek. Via een code komt men op de website en deze kan dan verder gebruikt worden als studiemateriaal. Een interessante formule. Toch een opmerking, de redactie en de medewerkers aan dit boek telt 27 personen waarvan slechts 4 van mannelijke kunne. Ook niet overdrijven met de emancipatie zou ik zeggen. Het is zeker een aanrader. Claudio Roncada PATIENT SAFETY IN THE OR IMPROVING OR PERFORMANCE EEN COMPILATIE VAN ARTIKELS VERSCHENEN IN OR MANAGER BESTELLEN KAN VIA WWW.ORMANAGER.COM $45 PER EXEMPLAAR EN $75 VOOR BEIDE Het zijn natuurlijk interessante onderwerpen en wij worden er dagelijks mee geconfronteerd. Er is zoveel hierover gepubliceerd en moeilijk bij te houden. Vandaar ook dit initiatief van OR Manager om al deze gepubliceerde artikels te bundelen. Meteen alle informatie bij de hand, aangevuld met de nodige referenties. Een hebbeding voor iemand die zich op deze onderwerpen wil toeleggen.

BEVINDINGEN Van de 114 patiënten ontvingen er maar 51 de eerste dosis tussen 15 en 45 minuten voor de

Claudio Roncada 27 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 28

VOOR U GELEZEN

ingreep, 22 ontvingen de eerste dosis juist voor of gelijktijdig met de incisie. Bij de 300 gevallen uit de nationale data bank kwamen volgende gegevens – 9 anesthesie fiches werden niet gevonden – in slechts 198 konden gegevens over tijd van toediening, tijd en duur van bloedleegte gevonden worden Van deze 198 ontvingen 113 de eerste dosis conform de richtlijnen dus tussen 15 en 45 minuten voor de incisie. Het gemiddelde was 41 minuten en variërend tussen 105 minuten voor en 120 minuten na de incisie In 176 gevallen (61%) kon de tijdspanne tussen toediening en aanleggen van bloedleegte vastgesteld worden. 94 van deze 176 patiënten (53%) kregen de toediening tussen 15 en 45 minuten voor het aanleggen van de bloedleegte, het gemiddelde was 40 minuten met een variatie van 153 minuten voor en 120 minuten na bloedleegte

bevinden van het personeel, chirurgen, instrumenterenden, assistenten en anderzijds om deze te beschermen tegen micro-organismen van de patiënt. Vorige studies hebben aangetoond dat perforaties en kolonisaties op de handen toenemen naarmate de ingreep langer duurt. Er was ook een aanbeveling dat bij perforaties beide handschoenen zouden gewisseld worden. Er is echter weinig geweten over aantal en type bacteriën die doordringen door een perforatie. Doel van deze studie was om een methode te ontwikkelen om directe meting van het aantal doorgedrongen bacteriën mogelijk te maken en dit onder chirurgische condities. De studie werd in 3 fasen uitgevoerd. Fase 1 was een in vitro test. Een 1ml oplossing met Escherichia coli werd aangebracht op de handen van enkele vrijwilligers. Deze droegen steriele, poedervrije handschoenen. Hen werd gevraagd om hun handen goed in te wrijven en daarna 5 minuten te laten drogen. De handen, met handschoen werden in een steriele zak gestoken met 50ml fysiologische oplossing en gedurende 15 seconden geschud (Gaschen methode). Deze oplossing werd dan opgevangen en geïnkubeerd gedurende 48 uur op 37 gr. Fase 2 was ook een in vitro test. De testpersonen droegen dubbel paar handschoenen. De buitenste handschoenen werden geperforeerd met een 22 g naald. Na 20 minuten werd 1 ml E coli aangebracht en uitgewreven. De buitenste handschoen werd verwijderd en voor de binnenste werd de Gaschen methode toegepast. De binnenste en buitenste handschoenen werden verzameld en behandeld zoals in fase 1. Fase 3 werd uitgevoerd in chirurgische omstandigheden bij 20 electieve en urgente laparotomies voor perforaties, abdominale lavage, exploratieve laparotomie, pancreatitis. Zoals in de vorige fasen werden bij het wisselen van de handschoenen de Gaschen methode toegepast. Datas die werden meegegeven waren persoon, type ingreep, duur van de ingreep, electieve ingreep of urgentie en tijd dat de handschoenen werden gedragen. De handschoenen werden gegroepeerd volgens

BESLUIT De resultaten tonen aan dat slechts 45% van de patiënten in het ziekenhuis van Lund en 57% van de patiënten uit de nationale data bank op de juiste manier hun antibiotica kregen toegediend. De auteurs besloten dat aangezien de bevindingen, er dringend werk moet gemaakt worden van de standaards in verband met antisepsis en asepsis bij arthroplasties. Een goede checklist en juiste registratie van de gegevens is hier zeker nodig. Bewerking en vertaling Claudio Roncada EVIDENCE FOR PRACTICE BACTERIËN DIE DOOR GEPERFOREERDE HANDSCHOENEN DRINGEN AMERICAN JOURNAL OF INFECTION CONTROL MAART 2010 HARNOS JC, PARTECKE LI, HEIDECKE CD, HÜBNER NO, KRAMER A, ASSADIAN O CONCENTRATION OF BACTERIA PASSING THROUGH PUNCTURE HOLES IN SURGICAL GLOVES. Handschoenen worden gebruikt bij chirurgische ingrepen om het chirurgisch veld te beschermen tegen micro-organismen die zich op de handen 28 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 29

VOOR U GELEZEN

duur dat ze gedragen werden – groep 1 minder dan 90 minuten – groep 2 tussen 91 en 150 minuten – groep 3 meer dan 151 minuten

HET EFFECT VAN LIA (LOCAL INFILTRATION ANALGESIA) OP PIJN EN MORFINE GEBRUIK. ACTA ORTHOPAEDICA JUNI 2010

De handschoenen werden onderzocht op perforaties. De perforaties die gemeld werden tijdens de ingreep werden vergeleken met deze die effectief werden gevonden. Er werden ook steeds stalen genomen, uitstrijkjes, van het chirurgisch veld.

ESSVING P, AXELSSON K, KJELLBERG J, WALLGREN O, GUPTA A, LUNDIN A REDUCED MORPHINE CONSUMPTION AND PAIN INTENSITY WITH LOCAL INFILTRATION ANALGESIA (LIA) FOLLOWING TOTAL KNEE ARTHROPLASTY.

BEVINDINGEN De gegevens van fase 3 toonden aan dat de handschoenen gemiddeld 128 minuten werden gedragen, 125 voor de buitenste en 131 voor de buitenste. Er waren 21.1% perforaties in de buitenste handschoenen en 14.8% in de binnenste. 82% van de perforaties werden niet waargenomen.

In een poging om de postoperatieve pijn na een kniearthroplastie te milderen hebben recentelijk 2 Australische artsen de LIA (local infiltration analgesia) ontwikkeld. De techniek bestaat erin het periarticulair weefsel te infiltreren met een lang werkend analgeticum vb ropivacaine, gecombineerd met een niet steroïde anti inflammatoir geneesmiddel vb ketorolac en epinephrine en dit via een intra-articulaire katheter tijdens en na de ingreep.

Voornaamste vaststellingen waren de correlatie tijdsduur en perforatie en dat het voornamelijk de wijsvinger 32.6% was die geperforeerd werd. Het doordringen van bacteriën werd in 4.7% van de gevallen vastgesteld, hiervan was de niet dominante wijsvinger in 50% van de gevallen de plaats. Bacteriën die werden gevonden waren staphylococci, enterococci, Klebsiella, aerobe en E colli.

Verscheidene studies werden gepubliceerd waaruit bleek dat de LIA methode of een gewijzigde vorm hiervan we degelijk voordelen heeft. Vier gerandomiseerde studies toonden aan dat de LIA techniek bij TKP een positief effect had op de postoperatieve analgesie en zeker vergelijkbaar was met de gebruikelijke techniek nl de perifere zenuwblok, er was echter geen enkel gegeven om de verblijfsduur te verminderen. Een double blind gerandomiseerde studie uitgevoerd bij patiënten die via minimaal invasieve techniek een unicompartimentele kniearthroplastie ondergingen en met de LIA techniek werden behandeld heeft wel degelijk een verkorte verblijfsduur aangetoond evenals een verminderd morfine gebruik.

BESLUIT Deze studie heeft duidelijk aangetoond dat de duur van het dragen van handschoenen een factor is die perforaties bepaald en dat deze perforaties niet onmiddellijk opgemerkt worden. Deze perforaties laten bacteriën door. Een protocol waarbij dubbel paar handschoenen worden aanbevolen evenals het wisselen van handschoenen na 90 minuten is aanbevolen.

Een TKP echter is wel degelijk een groter chirurgisch trauma dan de minimaal invasieve unicompartimentele knie arthroplastie en bijgevolg gaat het met meer pijn gepaard. De bedoeling van deze double blind gerandomiseerde studie is om de doeltreffendheid van de LIA bij een TKP te bepalen en om de morfine

Vertaling en bewerking Claudio Roncada 29 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 30

VOOR U GELEZEN

De patiënten van groep P kregen 22ml fysiologische oplossing toegediend. De onderzoekers noteerden nauwkeurig het verbruik van de morfine via pijnpomp en eventuele orale inname van pijnstillers en dit in verschillende tijdsperiodes nl – 0-24 – 25-48 – 0-48 uren na de ingreep.

consumptie de eerste 48h post operatief te evalueren. Hierbij werden in een Zweeds ziekenhuis 78 opeenvolgende patiënten voor een TKP geselecteerd. Criteria voor toelating waren – leeftijd tussen 20 en 85 – ASA score 1,2 en 3 – goede preoperatieve mobiliteit Kwamen niet in aanmerking patiënten met – gekende allergie – onverdraagbaarheid voor bepaalde medicatie – lever-, hart- en nieraandoeningen – infecties – chronische pijn – bloedziekte, stollingsproblemen

Pijnmeting gebeurde bij rust en in 60 graden flexie met behulp van een pijnscore kaart en dit zowel voor de ingreep als 3,6,12,21,22,27 en 48 uren na de ingreep ook na dag 3 en 14 en 3 maanden na de ingreep. De onderzoekers noteerden alle gegevens en eventuele complicatie voor, tijdens en na de ingreep tot 3 maanden na de ingreep. Alle gegevens werden in tabellen gegoten en gepubliceerd.

48 patiënten werden geselecteerd en onderverdeeld in 2 groepen, groepA de actieve groep en groep P de placebo groep. Alle ingrepen werden uitgevoerd onder algemene narcose en met dezelfde chirurgische techniek via parapatellaire toegang.

BEVINDINGEN In groep P werd een patiënt uit de studie gehaald. Het gemiddeld morfine gebruik in de eerste 48 uur was lager in groep A (18 mg gaande van 1mg tot 74 mg) dan in groep P (87mg gaande van 36 mg tot 160 mg).

Groep A kreeg tijdens de ingreep de infiltratie met 400 mg ropivacaine, 30 mg ketorolac en 0,5 epinephrine en dit in een spuit met 166ml totaal volume. Voor het inbrengen van de prothese werd 40ml tot 50 ml in het posterieur kapsel geïnfiltreerd. Na de cementering werd de rest van de vloeistof geïnfiltreerd in de omliggende weefsels, synovia maw alle getraumatiseerde weefsel werden geïnfiltreerd. Alvorens te sluiten werd nogmaals 100mg ropivacaine onderhuids toegediend. Patiënten van groep P kregen helemaal niets geïnfiltreerd.

Het verbruik van de combinatie morfine en oraal gebruik van tramadol in de eerste 48 uur was in groep A 54 mg en in groep P 109 mg. De pijnintentie bij rust was lager in groep A de eerste 27 uur en bij beweging de eerste 48 uur. De verblijfsduur in groep A was lager dan in groep P nl 2 dagen. De patiënt tevredenheid was groter bij groep A dan bij groep P. BESLUIT Deze studie heeft aangetoond dat LIA techniek een grotere pijnreductie geeft evenals een verminderde morfine gebruik. Daarbij komt nog een verkorte verblijfsduur en een grotere patiënten tevredenheid.

Na de ingreep werd bij elke patiënt een 20 gauge multi geperforeerde katheter geplaatst Alle patiënten kregen een pijnpomp met morfine 1mg bolus en 6 minuten lockout tijd. 21 uur na de ingreep kregen de patiënten van groep A 200 m g ropivacaine, 30 mg ketorolac en 0,1 mg epinephrine, samen 22 ml, intra articulair toegediend via de katheter.

Bewerking en vertaling Claudio Roncada 30

SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 31

Financiering operatiekamer realiseren met herinrichting OK planning ziekenhuizen D ANK

AAN

M ANAGEMENT

KENNISBANK EN

I.S TRIJP ,

AUTEUR , VOOR DE TOELATING TOT HET PUBLICEREN VAN DIT ARTIKEL

wetenschap dat 98,7 procent van de gemaakte productie afspraken voor snijdende specialismen was gerealiseerd. En het systeem werkt in 2005 nog steeds. Een nieuw planningsysteem voor de operatiekamer lag hieraan ten grondslag. Dit artikel beschrijft hoe het planningssysteem tot stand kwam, op welke wijze het wordt gebruikt en welke kritieke succesfactoren aan het systeem ten grondslag liggen. Met name dit laatste onderwerp is van belang. Het ontwikkelde systeem blinkt uit in eenvoud. Maar wat in theorie voor de hand liggend is, hoeft niet altijd te werken in de praktijk. Om tot een goed capaciteitsmanagement van de operatiekamer te komen, is meer nodig dan theorie. Lees ook het artikel: Integraal personeelsmanagement: Balans tussen productiviteit, klantgerichtheid en competentie personeel.

Efficiënte inzet van mensen en middelen van de operatieafdeling, waardoor de snijdende specialismen hun productieafspraken kunnen halen en bovendien meer onderling begrip is voor de belangen van maatschappen, operatiekamer management en directie. Welk Hoofd OK droomt hier niet van. Een groot ziekenhuis in Brabant ontwikkelde een eenvoudig planning systeem waarmee een optimale verdeling van de beschikbare operatiekamer capaciteit kan worden bewerkstelligd, zonder extra financiering in operatiekamers. Eindresultaat: optimalisatie OK planning en geen extra operatiekamer financiering, zoals wel in het jaarverslag operatiekamer was voorgesteld. Ziekenhuis OK logistiek, afspraken productie, OK planning capaciteit Onenigheid over de verdeling van de OK tijd tussen snijdende specialismen is een bekend fenomeen binnen de ziekenhuisbranche. Ook een ziekenhuis in Brabant werd hiermee geconfronteerd. Sommige specialisten zagen de wachtlijsten voor OK verrichtingen groeien, terwijl zij niet in staat waren de gemaakte productieafspraken te halen. Toenemende ontevredenheid over de beschikbare capaciteit van de operatiekamer en de verdeling van OK tijd tussen specialismen kon dan ook niet uitblijven. Dit was de situatie die men in oktober 1996 aantrof en werd gemeld in het jaarverslag operatiekamer. Samen met de organisatie adviseur, verbonden aan het ziekenhuis en een kundige interim manager, werd de problematiek rond de capaciteit planning opgepakt. Een en ander gebeurde in overleg met de vice-voorzitter van de medische staf, die een intermediaire rol vervulde richting de medisch specialisten.

OK PLANNING AFSTEMMEN OP PRAKTIJK VAN VRAAGGESTUURDE ZORG EN OPERATIEKAMER VERRICHTINGEN De vraagstelling was duidelijk. Is de capaciteit van de OK voldoende of is een (kostbare) investering in uitbreiding van de OK noodzakelijk? De eerste stap in de beantwoording van deze vraag betreft de wijze waarop de OK planning tot stand komt, of liever tot stand zou moeten komen. PRODUCTIEAFSPRAKEN OK VERTALEN NAAR PRODUCTIEJAARPLAN EN JAARVERSLAG OPERATIEKAMER Productieafspraken (aantal opnamen per specialisme) worden gemaakt door maatschappen in overleg met de ziekenhuisdirectie, de zorgverzekeraars en – op afstand - de overheid. De productieafspraken (eventueel aangevuld met verrichtingen die, voortvloeien uit de wachtlijsten) moeten zich vertalen in het productiejaarplan voor de OK en daarmee in het grondschema voor de OK planning capaciteit. Het grondschema wordt vervolgens

Efficiënt capaciteit plannen van operatiekamer is mogelijk In februari 1998 werd het project afgesloten in het Brabantse ziekenhuis in de

31 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 32

FINANCIERING OPERATIEKAMER REALISEREN MET HERINRICHTING OK PLANNING ZIEKENHUIZEN

Hoewel de ene operatie meer tijd vergt dan een andere, was het aantal verrichtingen groot genoeg om een statistisch betrouwbare gemiddelde tijd per verrichting te bepalen. De cijfers konden daarom worden gebruikt om het benodigde aantal operatiekamer uren per specialisme voor 1997 te voorspellen.

gedetailleerd vastgelegd in maandplanningen en is de basis voor de gehele proces monitoring in het jaarverslag operatiekamer. Binnen het ziekenhuis konden alle betrokken partijen zich vinden in dit schema. Dat was een belangrijke stap, want het oude grondschema was eerder gebaseerd op traditie of oude rechten van specialismen dan op een bedrijfsmatig besluitvormingsproces.

Kostbare financiering operatiekamer uitbreiding blijkt niet nodig De uitkomst van het onderzoek was verrassend: de beschikbare operatiekamer capaciteit bleek voldoende voor het totale aantal benodigde OK uren. Uitbreiding van de financiering operatiekamer was niet nodig. Echter, de verdeling van operatiekamer tijd tussen de verschillende specialismen was voor verbetering vatbaar. Confrontatie tussen het bestaande grondschema en de voorspelling op basis van historische gegevens maakte duidelijk dat sommige specialismen te weinig OK uren hadden om hun productieafspraken te behalen, terwijl andere specialismen een positiefsaldo hadden.

DUIDELIJKHEID CREËREN TUSSEN AANTAL OPNAMEN EN VERRICHTINGEN PER SPECIALISME De tweede stap betrof de vertaling van productieafspraken (aantal opnamen) in verrichtingen (aantal operaties). Ook zonder onderzoek was bekend dat een opname niet altijd tot een operatie hoeft te leiden. Maar de feiten moesten duidelijk maken welke verhouding er bestond tussen het aantal opnamen en het aantal verrichtingen per specialisme. Hiervoor werd teruggegrepen op historische gegevens uit 1995 en 1996. Het onderzoek maakte duidelijk dat een opname voor sommige specialismen vrijwel altijd resulteert in een operatie. Een opname voor een ander specialisme leidt slechts in een op de drie gevallen tot een verrichting in de OK. Ook werd duidelijk dat de verhouding tussen aantal opnamen en aantal verrichtingen per specialisme redelijk constant is. De verhoudingscijfers konden worden gebruikt voor het voorspellen van het aantal verrichtingen in 1997, dat nodig is om de productieafspraken in termen van aantal opnamen te realiseren.

WEG VRIJ VOOR START VERANDERMANAGEMENT TRAJECT OK PLANNING EN LOGISTIEK De conclusie uit het onderzoek was onweerlegbaar: de feiten maakten duidelijk dat de beschikbare operatiekamer capaciteit anders verdeeld moest worden tussen de verschillende specialismen. Maar om een goede OK planning te kunnen maken, is het noodzakelijk om het grondschema te corrigeren voor acute operaties. Voor een goede planning van de reguliere OK tijd tussen 08.00 uur en 16.00 uur moet rekening worden gehouden met het verwachte aantal acute operaties per specialisme. Ook hiervoor werd teruggegrepen op historische gegevens. Op basis van cijfers uit 1995 en 1996 kon per specialisme worden vastgesteld welk percentage van de OK uren betrekking had op operaties tussen 08.00 uur en 16.00 uur en hoeveel operaties gemiddeld buiten de reguliere OK tijden vielen. Deze laatste categorie werd in de werkdefinitie als acuut aangemerkt. De cijfers maakten duidelijk dat er een grote variëteit is in aantal acute

BETROUWBAAR GEMIDDELDE OPERATIEKAMER TIJD PER VERRICHTING BEPALEN UIT ZIEKENHUISINFORMATIESYSTEEM OPERA De derde stap in het onderzoek betrof de relatie tussen het aantal gerealiseerde verrichtingen in 1995 en 1996 en de gebruikte operatiekamer uren per specialisme in deze jaren. Hiervoor werd gebruik gemaakt van de gegevens uit het ziekenhuisinformatiesysteem OPERA en oude jaarverslagen operatiekamer. De berekening resulteerde in een gemiddelde OK tijd van een verrichting per specialisme.

32 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 33

FINANCIERING OPERATIEKAMER REALISEREN MET HERINRICHTING OK PLANNING ZIEKENHUIZEN

specialismen hun afspraken behalen. De reden voor deze openheid van informatie is eenvoudig; alleen door inzicht in alle cijfers kan bereidheid ontstaan om onderling te schuiven met OK tijd.

operaties: bij het ene specialisme is gemiddeld 20 procent van het aantal verrichtingen een acute operatie, terwijl het andere specialisme slechts 1 procent acute operaties heeft. De planning van reguliere operatiekamer tijd voor het ene specialisme moet daarom worden gebaseerd op 80 procent van het voorspelde aantal verrichtingen, terwijl bijna 100 procent van de verrichtingen van het tweede specialisme binnen de normale werktijden tussen 08.00 uur en 16.00 uur moeten worden gepland.

Een voorbeeld ter illustratie; als het aantal verrichtingen van chirurgie achterblijft bij de gemaakte productieafspraken en de plastisch chirurgen zitten boven hun planning, is er een basis om OK uren voor plastische chirurgie over te hevelen naar chirurgie. Een en ander geschiedt in overleg met de betrokken specialisten en vooral ook met hun instemming.

PERMANENT OPERATIEKAMER BESCHIKBAAR VOOR ACUTE OPERATIES Het onderzoek had een bijkomend voordeel; duidelijk werd dat negen klinische operatiekamers voldoende waren voor de niet-acute verrichtingen. Het ziekenhuis beschikt over tien klinische operatiekamers. Er kan daarom voortdurend één operatiekamer gereed worden gehouden voor acute verrichtingen tussen 08.00 uur en 16.00 uur. Dat is niet alleen een wenselijke situatie voor OK medewerkers en medisch specialisten, maar vooral ook voor patiënten. Een acute operatie leidt zelden - en in ieder geval veel minder dan voorheen - tot vertragingen in de geplande verrichtingen.

KRITIEKE SUCCESFACTOREN BIJ VERANDERING OK PLANNING EN FINANCIERING OPERATIEKAMER De aanpak van de capaciteitsproblematiek van de operatiekamer in het ziekenhuis is succesvol gebleken. Het systeem blinkt uit in eenvoud, zowel in opzet als in praktische uitvoering. Toch is het niet op voorhand voorspelbaar dat het systeem ook elders tot efficiënt capaciteitsmanagement van de OK afdeling zal leiden en de noodzaak tot extra financiering afneemt. Het is goed om even stil te staan bij de vraag welke cruciale succesfactoren aan het systeem ten grondslag liggen.

VOLLEDIG OVERZICHT OP GEBRUIK OPERATIEKAMER VOOR ALLE PARTIJEN Het realiseren van productieafspraken is van groot belang voor elke specialist. Er is daarom behoefte aan inzicht in de mate waarin de gemaakte productieafspraken gedurende het jaar worden gerealiseerd. Het ziekenhuis komt tegemoet aan deze informatiebehoefte door de specialisten maandelijks te voorzien van een eenvoudig overzicht waarin de productieafspraken worden afgezet tegen de realisatie. Indien blijkt dat de realisatie achterblijft bij de afspraken, kunnen specialisten en operatiekamer management tijdig ingrijpen. Maar het ziekenhuis gaat een stap verder. Specialisten krijgen niet alleen een overzicht van hun eigen gegevens, maar ook inzicht in de mate waarin de andere acht

1. Eenvoud van systeem OK planning De reeds genoemde eenvoud van het systeem is een van de succesfactoren. Het dagelijkse bedrijf van een operatieafdeling is hectisch, de processen zijn complex en de belangen soms tegengesteld. Het is daarom belangrijk terug te grijpen naar de basis: Hoe komt de besluitvorming voor OK planning tot stand? Wat zijn de belangrijkste parameters? Hoe worden deze verwerkt in het planningssysteem? Op basis van deze gegevens is het mogelijk complexe processen te vertalen in een eenvoudig en voor iedereen toegankelijk planning systeem waarin verschillende belangen zichtbaar zijn en daardoor bespreekbaar worden. 33

SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 34

FINANCIERING OPERATIEKAMER REALISEREN MET HERINRICHTING OK PLANNING ZIEKENHUIZEN

management noodzakelijk. De basis van het systeem en de toepassing in de praktijk moet voor iedereen duidelijk en acceptabel zijn. Het is goed om daar meerdere overleg- en discussiesessies aan te besteden.

2. Regisseren in plaats van registreren bij planning OK capaciteit In ziekenhuizen wordt veel vastgelegd. De crux is om geregistreerde gegevens in te zetten als sturingsinstrument. Het planningssysteem van het ziekenhuis is ontwikkeld door onderzoek naar geregistreerde gegevens. Deze vormden de basis voor een betrouwbare voorspelling waarmee de organisatie toekomstgericht kan sturen in plaats van ad hoc, en vaak te laat, in te grijpen op het lopende proces. De feiten en cijfers leverden het overtuigende bewijs dat het beter moet en anders kan. De discussie had geen betrekking op oude rechten en tradities, maar vond plaats op basis van kennis van zaken, inzicht in besluitvormings- en werkprocessen en feitelijke realiteit. In dat geval mag men spreken van regisseren in plaats van registreren.

5. Productie afspraken halen als gemeenschappelijk doel Om de communicatie in goede banen te leiden, is het nodig dat alle neuzen in dezelfde richting staan. Er moet een algemeen besef zijn dat OK tijd een kostbaar en schaars goed is, waarmee efficiënt moet worden omgegaan. Met het oog op de wachtlijsten, waarvoor operatiekamer capaciteit veelal een kritische factor is, mag dit besef algemeen aanwezig worden verondersteld binnen de ziekenhuisbranche. Het gemeenschappelijk doel van elke discussie moet zijn dat elk specialisme in staat wordt gesteld de gemaakte productie afspraken te halen, zodat extra financiering niet nodig is. Omdat productieafspraken een wezenlijke afspraak tussen de ziekenhuisdirectie en de maatschappen is, zal de directie dit streven ook ondersteunen. Onvoorwaardelijke steun vanuit de directie is van belang voor een succesvolle ontwikkeling en implementatie van een planningssysteem.

3. Correcte registratie vertalen in duidelijke cijfers om draagvlak te creëren Samenhangend met het bovenstaande punt kan een andere succesfactor worden genoemd: consensus tussen alle betrokken partijen over de cijfers en feiten. De praktijk leert dat de juistheid van geregistreerde gegevens regelmatig in twijfel wordt getrokken. Het staat buiten kijf dat de cijfers die de basis vormen voor het planningssysteem boven alle discussie verheven moeten zijn en door iedereen worden gedragen. Het is mogelijk dat ook andere informatiebronnen (naast de gegevens uit het ziekenhuisinformatie- systeem) aangewend moeten worden. Zelfs handmatige tellingen van bijvoorbeeld het aantal OK verrichtingen per specialisme kunnen worden ingezet. Van belang is dat alle betrokkenen het erover eens zijn dat de gebruikte cijfers een juiste weergave van de werkelijkheid zijn.

6. Openheid van informatie producteenheden in ziekenhuis Inzicht in elkaars resultaten is geen algemeen gebruik onder medisch specialisten. Toch is dit een cruciale succesfactor van het planningssysteem. De gedachte achter deze openheid van informatie is dat er door inzicht een situatie ontstaat, waarin overleg tussen verschillende belanghebbenden mogelijk is. Het ziekenhuis geeft dan ook alle informatie over productieafspraken, gebruikte OK tijd en aantal verrichtingen vrij. Met deze informatie in de hand kunnen operatiekamer management en specialisten de discussie aangaan over planning en verdeling van de OK tijd.

4. Heldere communicatie via overlegstructuren met alle partijen Zowel bij het ontwikkelen van het planningssysteem als bij de implementatie is voortdurende communicatie tussen alle betrokkenen - maar met name tussen snijdende specialisten, anesthesisten en OK

7. Actualisatie van gegevens systematisch bijwerken Het beschreven planningssysteem vindt zijn basis in historische gegevens. Het is evenwel

34 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 35

mogelijk dat bijvoorbeeld technologische of demografische ontwikkelingen aanleiding zijn voor andere verhoudingen. Zo kan het voorkomen dat een nieuwe technologie een chirurgische ingreep aanmerkelijk verkort. Daarentegen kan door vergrijzing een verschuiving in typen verrichtingen optreden. Teneinde rekening te houden met mogelijke ontwikkelingen, moet gebruik worden gemaakt van redelijk recente cijfers. Het ziekenhuis hanteerde de gegevens van maximaal twee jaar geleden. Eenmaal ontwikkelt, moet het systeem voortdurend worden geactualiseerd met de werkelijke cijfers om voorkomende veranderingen tijdig in de voorspellingen te kunnen verwerken. 8. Gemandateerde besluitvorming van alle operatiekamer partijen Een OK commissie, waarin alle bij de OK betrokken partijen zitting hebben, is het beleidsbepalend organisatieonderdeel voor de OK. Als de situatie hiervoor aanleiding geeft, bijvoorbeeld door bovengenoemde technologische of demografische ontwikkelingen, dan moet deze commissie gemandateerde beslissingen kunnen nemen die bindend zijn voor alle partijen. Planning op basis van vrijwilligheid dient plaats te maken voor formele besluitvorming op basis van feiten. 9. Flexibel floor management bij planning van OK tijd Het floor management van de OK, dat zich bezighoudt met de dagelijkse invulling van operatiekamer capaciteit, speelt een belangrijke rol in de planning van OK tijd. 35 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 36

FINANCIERING OPERATIEKAMER REALISEREN MET HERINRICHTING OK PLANNING ZIEKENHUIZEN

de OK tijd tussen specialismen voor verbetering vatbaar was. Maar dat houdt wel in dat 'oude' rechten op OK tijd ter discussie worden gesteld. Om een feitelijke basis te geven aan deze discussie heeft het ziekenhuis besloten om openheid van informatie te geven.

De medisch specialisten moeten erop kunnen vertrouwen dat het OK floor management tijd toewijst aan specialismen die dreigen hun productieafspraken niet te halen. Cruciaal voor succes is dat het floor management in staat is flexibel in te spelen op behoeften van specialismen en mogelijkheden die zich ad hoc aandienen.

Het nieuwe planningssysteem is eenvoudig, gebaseerd op onderzoek naar gegevens en feiten. Dat wil niet zeggen dat het systeem zonder meer elders succesvol zal zijn. Een planningssysteem is slechts een middel om tot een goed capaciteitsmanagement van de OK te komen. Daadwerkelijke realisatie van efficiënte inzet van mensen en middelen vergt voortdurende communicatie, flexibel management en oog voor verschillende belangen van alle betrokken partijen. Lees voor veranderingen in de gezondheidszorg ook het artikel: Visie en ontwikkelingen in de Zorg: waar ligt uw zorginstelling van wakker?

Een voorbeeld: als een specialist onverwacht door omstandigheden afwezig is, dan kan de voor hem of haar geplande OK tijd worden overgedragen aan een andere specialist, die hieraan behoefte heeft en er op dat moment gebruik van kan maken. VERBETERING OK PLANNING DOOR VISIE EN HELDER SYSTEEM, LEIDT TOT BEZUINIGINGEN OP FINANCIERING OPERATIEKAMER Een gedegen planning van de beschikbare OK capaciteit is van belang voor elk ziekenhuis. Te vaak en te snel wordt gekeken naar dure oplossingen om tegemoet te komen aan de wensen van medisch specialisten. Terecht maken deze zich zorgen om hun productieafspraken en wachtlijsten. Maar het is soms mogelijk met eenvoudige ingrepen een betere inzet van mensen en middelen op de OK te realiseren. Het onderzoek in het Brabantse ziekenhuis wees uit dat de beschikbare capaciteit voldoende is, maar dat de verdeling van

De toegepaste methodiek in het Brabantse ziekenhuis blijkt tot op de dag van vandaag nog te werken en heeft zelfs tot bezuinigingen op de financiering van het operatiekamer budget geleid. Indien u meer informatie wilt hebben over de aanpak en stappen en een gedetailleerde blauwdruk wilt ontvangen van lange termijn prioriteiten, maak dan gebruik van het reactieformulier.

36 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 37

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 38

38 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

NScalpel_80

02-12-2010

09:34

Pagina 39

Zalig Kerstmis en Gelukkig Nieuwjaar aan onze leden Foto Marina VanKriekelsvenne

39 SCALPEL

-

V.V.O.V. NIEUWSBRIEF

-

OKTOBER

-

NOVEMBER

-

DECEMBER

2010

The s effica he need cy s

with

less

mes

h

1

GYNECARE TVT™ Family of Products Tension-free Support for Incontinence IMPORTANT SAFETY INFORMATION INDICATIONS: The GYNECARE TVT™ Family of Products: GYNECARE TVT SECUR™ System, GYNECARE TVT™ Tension-free Support for Incontinence, GYNECARE TVT™ with Abdominal Guides Tension-free Support for Incontinence, GYNECARE TVT EXACT™ Continence System, and GYNECARE TVT™ Obturator System Tension-free Support for Incontinence, and GYNECARE TVT ABBREVO™ Continence System are intended to be used in women as suburethral slings for the treatment of stress urinary incontinence (SUI). CONTRAINDICATIONS: As with any suspension surgery, these procedures should not be performed in pregnant patients. Additionally, because the PROLENE* Polypropylene Mesh will not stretch significantly, these procedures should not be performed in patients with future growth potential including women with plans for future pregnancy. WARNINGS & PRECAUTIONS: Do not use the GYNECARE TVT™ Family of Products for patients who are on anti-coagulation therapy. Do not use the GYNECARE TVT™ Family of Products for patients who have a urinary tract infection. Bleeding or infection may occur post-operatively. Transient leg pain lasting 24-48 hours may occur and can usually be managed with mild analgesics after a GYNECARE TVT™ Obturator System procedure. Since no clinical information is available about pregnancy following sub-urethral sling procedure with the GYNECARE TVT™ Family of Products, the patient should be counseled that future pregnancy may negate the effects of the surgical procedure and the patient may again become incontinent. Since no clinical information is available about vaginal delivery following sub-urethral sling procedure with the GYNECARE TVT™ Family of Products, in case of pregnancy, delivery via cesarean section should be considered. Post-operatively, refrain from heavy lifting and/or exercise (eg cycling, jogging) for at least three to four weeks and refrain from intercourse for one month. The patients can usually return to other normal activity after one or two weeks. Contact your surgeon immediately if there is burning sensation during urination, unusual bleeding, problems voiding or other problems. ADVERSE REACTIONS: Punctures or lacerations or injury to vessels, nerves, bladder, urethra, or bowel may occur during instrument passage and may require surgical repair. Improper placement of the GYNECARE TVT™ Family of Products may result in incomplete or no relief from urinary incontinence or may cause urinary tract obstruction. Transitory local irritation at the wound site and a transitory foreign body response may occur. This could result in extrusion, erosion, fistula formation or inflammation. For more information, please consult your doctor. © Ethicon, Inc. 2010 1. Data on File