Algemeen – Zorgplicht Beschrijving Effectenspecialisten moeten zich aan de zorgplicht houden en moeten deskundig zijn. Hier volgen vijf situaties waarin zorgplicht en deskundigheid centraal staan. Stap 1: De gouden tip? Stap 2: Ik zie je wel bij de klachtencommissie! Stap 3: Het roltrapfonds Stap 4: De klok horen luiden … Stap 5: Even een testje Stap 1: De gouden tip? Ook in de privésfeer hebben beleggingsadviseurs gesprekken over financiële onderwerpen. Dankzij hun inzicht kunnen ze in de verleiding komen anderen een ‘gouden tip’ te geven. Maar mag dat wel? In de bijgevoegde aanvullende gegevens hebben Pieter en Sandra een gesprek over beleggen. Sandra en Pieter zijn sinds kort collega’s bij CUBank. Sandra is junior medewerkster Personeel & Organisatie en Pieter is beleggingsadviseur. Het personeelsfeestje is al een paar uur in volle gang. Na een paar glazen wijn worden de verhalen van Pieter steeds mooier. Hij vertelt hoe hij vroeger als handelaar op de oude vloer van de beurs heeft gewerkt en dat hij nog legaal geld heeft verdiend aan het gebruiken van voorwetenschap. Volgens hem mocht dat toen nog. Sandra hangt aan zijn lippen. Pieter: Zeg San, beleg jij eigenlijk? Sandra: Ik niet, maar mijn man doet wel eens wat via die internetbroker, effect.com. Pieter: Je zou eens wat moeten doen in turbo’s, dat is gouden business. Volgens mij komt er op korte termijn een flinke correctie op de index en als je nu flink wat turbo’s short koopt, dan is dat geld verdienen met je ogen dicht. Sandra: Maar we hebben daar op dit moment geen geld voor. Pieter: Gewoon een personeelslening afsluiten. Het kan niet missen, echt niet, geloof mij maar. Zo gezegd, zo gedaan. Sandra leent EUR 10.000,- en koopt de turbo’s short. De koersen lopen echter op en het stop loss niveau wordt gehaald. De turbo’s worden afgelost en Sandra zit met een restant van een lening. Ze baalt er enorm van en spreekt Pieter erop aan. Had Pieter Sandra op deze manier wel mogen aanmoedigen tot het kopen van de turbo's? a) Ja, Pieter en Sandra hebben geen zakelijke band. Het is heel jammer voor Sandra, maar zij had zelf beter op moeten letten. Feedback: Onjuist. Voor de DSI-geregistreerden geldt ook ten opzichte van collega’s de plicht om te handelen op basis van integriteit en deskundigheid (algemeen reglement DSI). Pieter had nooit een riskant product als een turbo, gecombineerd met een lening, mogen
promoten bij een collega die nog onervaren is en onvoldoende geld heeft om dergelijke risico’s te kunnen lopen. Ook in het geval van Sandra had hij een risicoanalyse moeten maken voordat hij zijn advies gaf. b) Nee, Pieter heeft ook naar collega’s toe een zorgplicht. Hij had eerst goed moeten kijken of dit soort beleggingen / speculaties wel bij Sandra passen. Feedback: Juist. Voor de DSI-geregistreerden geldt ook ten opzichte van collega’s de plicht om te handelen op basis van integriteit en deskundigheid (algemeen reglement DSI). Pieter had nooit een riskant product als een turbo, gecombineerd met een lening, mogen promoten bij een collega die nog onervaren is en onvoldoende geld heeft om dergelijke risico’s te kunnen lopen. Ook in het geval van Sandra had hij een risicoanalyse moeten maken voordat hij zijn advies gaf. c) Ja, zolang hij er maar bij vertelt dat hij dit advies geeft op persoonlijke titel en niet als adviseur. Feedback: Onjuist. DSI-geregistreerden hebben de plicht om te handelen op basis van integriteit en deskundigheid, ook als het om collega’s gaat. Pieter had nooit een riskant product als een turbo, gecombineerd met een lening, mogen promoten bij een collega die nog onervaren isen onvoldoende geld heeft om dergelijke risico’s te kunnen lopen. Ook in het geval vanSandra had hij een risicoanalyse moeten maken voordat hij zijn advies gaf.
Stap 2: Ik zie je wel bij de klachtencommissie! Een vermogensbeheerder moet een cliëntenprofiel opmaken voor iedere cliënt. In de bijgevoegde aanvullende gegevens staat beschreven hoe Paul een cliëntenprofiel van Willem opmaakt. Als de belegging niet het beloofde resultaat oplevert, is Willem boos en dreigt hij Paul voor de klachtencommissie te dagen. Willem deed zijn transacties tot nu toe via het internet, maar daar was hij niet erg succesvol. Na een paar flinke missers besloot hij zijn geld in beheer te geven. Via via hoorde hij dat Paul van CUBank een goede beheerder zou moeten zijn. Willem kwam netjes over op Paul. Al snel raakten ze aan de praat over ingewikkelde optiestrategieën. Paul luisterde aandachtig terwijl Willem sprak. Willem gaf aan dat hij een aantal van die strategieën wel eens had uitgeprobeerd via zijn internetbankrekening. Hij verzweeg echter dat deze mooie constructies alleen maar geld hadden gekost. Paul kon weer een nieuwe cliënt inschrijven en het geld van Willem stond al vlot op zijn nieuwe rekening bij CUBank. Toen Willem vertrokken was, stelde Paul op basis van het gesprek het cliëntenprofiel op en noteerde een hoge risicobereidheid. Willem wist immers waar hij over sprak. Er werd een portefeuille opgebouwd conform het profiel en er werd een behoorlijk groot belang in derivaten genomen, waaronder geschreven opties. Het liep allemaal heel anders dan verwacht en binnen zes maanden was Willem vijftig procent van zijn geld kwijt. Willem dreigt nu om Paul voor de klachtencommissie te slepen. Paul zegt dat hij een uitspraak van die commissie met vertrouwen tegemoet ziet.
Kan Paul rustig de uitspraak afwachten, of heeft hij toch iets verkeerd gedaan? a) Paul heeft niets te vrezen, hij heeft een cliëntenprofiel opgesteld. Daarmee heeft hij aan de gestelde eisen voldaan. Feedback: Onjuist. Alleen het opstellen van een cliëntenprofiel is niet voldoende. Hij zal het profiel samen met de cliënt moeten opstellen. Hij moet ook goed doorvragen om te zien of de antwoorden, die de cliënt geeft, wel kloppen. b) Paul heeft wel een profiel opgesteld, maar als hij had doorgevraagd over bijvoorbeeld de resultaten uit het verleden van Willem, dan had hij gezien dat Willem niet zoveel kennis had als hij voor deed komen. Feedback: Onjuist. Paul had deze vragen inderdaad wel moeten stellen en mede op basis van de antwoorden had hij een cliëntenprofiel op moeten stellen. Wat hij echter niet had mogen doen, is het profiel zelf opstellen ná het vertrek van Willem. c) Paul mag het profiel niet bij afwezigheid van Willem opmaken en het alvast gebruiken. Paul had ook door moeten vragen over de reden waarom hij is gestopt met het zelf uitvoeren van de transacties. Feedback: Juist. De cliënt moet het profiel accorderen voordat er wordt gehandeld op basis van dat profiel. Paul had ook door moeten vragen over de eigen transacties uit het verleden. Een belangrijke vraag die Paul had moeten stellen, is waarom Willem is gestopt met het zelf doen van zijn beleggingen en hoe succesvol hij is geweest. Als Willem vertelt dat hij alleen maar verlies heeft gehad, moet Paul ook Willems derivatenkennis toetsen. Stap 3: Het roltrapfonds Pim heeft gehoord over een nieuw product: het roltrapfonds. Pim is niet echt enthousiast over dit product. ‘Bart, hoe heet dat nieuwe product van ons ook al weer?’ Pim heeft een klant aan de lijn. Hij weet dat er vandaag een nieuw product op de markt is gekomen, alleen de naam is hem ontschoten. ‘Het roltrapfonds’, roept Bart terug. ‘De naam zegt het al, het gaat vanzelf omhoog.’ Pim heeft zich er nog niet echt in verdiept. Na het gesprek met de klant heeft hij een goede reden om dat nu maar eens te gaan doen. Er verschijnt een e-mail op het scherm van Pim. Kort gezegd staat in deze mail, afkomstig van het management, dat iedereen die de komende maand het roltrapfonds bij klanten plaatst, een leuke bonus kan verwachten. “Een reden temeer om de factsheets eens goed te bestuderen”, denkt Pim. Al snel komt hij tot de conclusie dat dit fonds inderdaad als een roltrap werkt: langzaam maar vooral zeker gaat het omhoog als de markt meezit. Tot zijn verbijstering gaat het fonds net zo zeker naar beneden als de markt tegen
zit en kan de cliënt pas op zeer lage niveau’s uitstappen. Tussentijds uitstappen is niet mogelijk. Eigenlijk is het wel een heel riskant fonds. Na het lezen van de mail en de factsheet belt Pim verontwaardigd met zijn manager. Hij zegt dat hij niet van plan is een dergelijk fonds te promoten en dat ze de bonus kunnen houden. Dit kan en wil hij niet verkopen. Is de reactie van Pim terecht? En waarom wel/niet? a) Ja, producten met hoge risico’s mogen niet meer worden verkocht en dit fonds valt daaronder. Feedback: Onjuist. Er bestaan geen regels die zeggen dat producten met hoge risico’s niet verkocht mogen worden. Wél zijn er regels die stellen dat aanbieders extra voorzichtig moeten omgaan met dit soort producten en dat ze veel aandacht aan voorlichting moeten besteden. Ook moet het product passen bij het profiel van de cliënt. b) Nee, zolang de cliënt begrijpt wat hij koopt, mag ook een riskant product aan de cliënt worden verkocht. Feedback: Onjuist. Het is ook belangrijk dat het product moet passen bij het profiel van de cliënt. Uitsluitend goede voorlichting volstaat dus niet. c) Nee, als de cliënt goed wordt voorgelicht en het past in zijn risicoprofiel, dan is het geen probleem. Feedback: Juist. Goede voorlichting over de risico’s is noodzakelijk. Ook moet het product passen bij het risicoprofiel.
Stap 4: De klok horen luiden… Tim hoort dat zijn collega Hein een advies geeft aan een cliënt. Dit advies klopt volgens Tim niet. Tim spreekt Hein hier op aan, maar die reageert niet. Het gesprek tussen Tim en Hein staat beschreven in de aanvullende gegevens. Hein: ‘Ik zou ze echt kopen als ik u was. Turbo’s zijn net zo safe als het beleggen in de index zelf.’ ‘Wat een vreemde tekst’ dacht Tim, toen hij zijn collega Hein deze zin hoorde uitspreken aan de telefoon. ‘Hé Hein’, riep Tim, nadat Hein de telefoon had neergelegd. ‘Je kunt het toch niet maken om zoiets tegen een cliënt te zeggen?’ ‘Hoezo niet?’ vroeg Hein. ‘Het is toch net een beleggingsfonds in de aandelen uit de index? Bemoei jij je nou maar met je eigen zaken, dan doe ik dat met de mijne.’ Hein draaide zich om en ging verder met zijn werk. Tim riep nog iets over het verwisselen van Trackers en Turbo’s, maar Hein was al aan een nieuw gesprek begonnen. Het zat Tim niet lekker, het ging toch om een cliënt die volgens hem verkeerd is voorgelicht.
Wat kan Tim nu het beste doen? a) Hein proberen te overreden de cliënt te bellen en het verhaal recht te zetten. Feedback: Juist. Proberen onderling tot overeenstemming te komen is altijd de beste weg. Tim zou immers ook nog fout kunnen zitten. Tim is uit hoofde van zijn DSI-registratie verplicht om door hem gesignaleerde onjuistheden recht te zetten of te doen zetten. b) De cliënt bellen en uitleggen dat er een foutje is gemaakt in de voorlichting en de fout rechtzetten. Feedback: Onjuist. Het is een cliënt van Hein en het is ongepast om zelf de cliënt van een collega te bellen. Met Hein in gesprek gaan en uitleggen hoe het zit, is de beste oplossing. c) Strikt formeel hoeft hij niets te doen. Het is de verantwoordelijkheid van Hein dat hij de cliënt goed voorlicht. Feedback: Onjuist. Tim heeft ook een verantwoordelijkheid naar zijn collega Hein toe. Als Hein een fout maakt, zal Tim moeten proberen datgene te doen wat nodig is om de fout recht te zetten. Overleg met Hein is de beste oplossing.
Stap 5: Even een testje Jantine vraagt aan Kees wat GUISE betekent (zie de aanvullende gegevens). Jantine: ‘Kees, jij zit toch al jaren in het vak als adviseur? Dan moet je ook weten wat GUISE betekent.’ Jantine dacht Kees even te pakken op zijn parate kennis, of eigenlijk zijn gebrek aan parate kennis. Kees: ‘GUISE, dat is een gemiddelde uitkering in de slechtste tien procent van de gevallen. Deze is gekoppeld aan een financieel product en geeft daarmee een indicatie van het risico dat je loopt met een product’, pareerde Kees heel snel. Stilte aan de kant van Jantine. Jantine: "Dat antwoord kwam wel heel snel, Kees, maar kun je mij nu ook uitleggen wat je als belegger eigenlijk aan die GUISE hebt?" Kees: ‘Als belegger niet veel.’ Jantine: ‘Voor wie is het volgens jou dan wel bedoeld?’ Klopt het antwoord van Kees? En voor wie is de GUISE bedoeld? a) De omschrijving van Kees is geheel juist. Het risico voortkomend uit de GUISEberekening moet worden vermeld in de bijsluiter die is bedoeld voor de belegger.
Feedback: Juist. Dit is inderdaad de omschrijving van GUISE. De belegger zal deze uitdrukking in de bijsluiter niet tegenkomen, maar de risico-indicatie natuurlijk wel. b) De omschrijving van Kees is juist. De GUISE wordt als risico-indicatie vermeld in de bijsluiter voor de belegger. Feedback: Onjuist. De GUISE geeft voor een specifiek product een gemiddelde uitkering weer die in de slechtste tien procent van de gevallen kan overblijven van een belegging. Deze gemiddelde uitkering zorgt voor een indeling in een risicotabel voor financiële producten. Dit risico moet worden vermeld in de bijsluiter. c) De omschrijving van Kees is ONJUIST. De effectenuitgevende instelling moet de GUISE vermelden in de bijsluiter. GUISE geeft de belegger een indicatie van het risico dat hij met het product loopt. Feedback: Onjuist. De effectenuitgevende instelling stelt de bijsluiter niet op, dat doet de effecteninstelling die het product bij de beleggers wil plaatsen. De GUISE geeft voor een specifiek product een gemiddelde uitkering weer die in de slechtste tien procent van de gevallen kan overblijven van een belegging. Deze gemiddelde uitkering zorgt voor een indeling in een risicotabel voor financiële producten. Dit risico moet worden vermeld in de bijsluiter.
