Dit boek blijft
Samenvatting
beperkttot de
Í n e n s e n I. n h e t e v a l u a t i e - o n d e r
e n m e t h c d ev e r s c h i l l e n d ec u r s u s
l e k e n . H e t e e r s t e c u r s u s t y p e( C
a l s - o n d e r wj is " - c o n c e p tei . C u r s u t h e o r e t ' i s c h ep r i n c i p e s e n k e n t
s t r u c t u u r . H e t t w e e d ec u r s u s t y p
ken met als doel eenvergelijki
D e z e c u r s u s i s g e b a s e e r do p h u m rieën; er wordt gebruikt gemaa
i n d i t b o e k w o r d e nd e o p z e t , u i t v o e n i n g e n e v a l u a t i e b e s c h r e v e nv a n c u r s u s s e nv o o r m e n s e l dr i e l a s t h e b b e nv a n v e r l e g e n h e i d . I n h e t e e r s t e , i n 'Ieidende t e v o o r g e s c h i e d e n iesn h e t o n t s t a a n v a n h e t p r o h o o f d s t u kr ^ t o r d d j e c t " l - i u l pa 1 s o n d e r w i j s " ,d a t i n 1 9 8 1v a n s t a r t i s g e g a a n b , e h a n d e l dI.n
w e r k t . I n e e n k i e i n e m p i r i s c hc
d i t p r o j e c t w e r d c i eg e d a c h t eu i t g e w e r k t d a t h e t n i e t a l l e e n g o e dr n o g e l i j k , te spreken m a a r o o k n u t t i g i s b i i d e b e h a n d e l i n gv a n p s y c h i s c h ep r o b l e n i e n
het idee dat het woord"therap z i c h m e e b r e n g t ,t e r w i ; l d e t e r
v a n o n d e r w i J s i n p l a a t s v a n p s y c h o l f s l e g l g . D r i e a r g u m e n t e Ís)p e e l d e nh i e r b i j e e n r o l . H e t e e r s t e a r g u m e n its d a t h e t " a l s p a t i ' é n t i n p s y c h o t h e r a p i e
heeft.
z i j n " , v a a k e e n n e g a t i e v e ,s t i g m a t i s e r e n d kel a n k h e e f t , o m d a td e g e n ed i e
r v o r c l td e v o l g e n d eb a s i s d e f i n i t i g e n h e i da l s h i j z i c h z e l f ( t o t o
o e h a n d e l dw o r d t a l s " z i e k " e n " z i e l i g " w o r d t b e s c h o u w dH. e t t w e e d ea r g u m e n t i s d a t b i j d e t o e p a s s i n gv a n h e t o n d e r w j j s n r o d ed ie e i g e n v e r a n t l v o o r d e l i j k h e i d v a n d e g e n em e t e e n p e r s o o n l i j k p r o b l e e mm e e rn a d r u kk r i j g t . H e t d e r c i ea r g u m e n ti s o a t v r i j w e l a l l e b e k e n o ep s y c h o t h e r a p i e ëene n b e l a n g r i j k e p l a a t s t o e k e n n e na a n h e t v e r m o g e nv a n m e n s e no m t e l e r e n . I n f e i t e w o r d t m e e r r e c h t g e d a a na a n d a t g e n ew a t d o o r g a a n sp l a a t s v i n d t b i i p s y c h o eordt gehanteerd. l o g i s c h e h u l p v e r l e n i n g ,w d n n e e rd e o n d e r w i j s t e r m i n o i o g iw U i t g a a n d ev a n d e z e g e d a c h t e n g a nwge r d e nd e v o l g e n d ep r o j e c t d o e l s t e l -
g e r i c h t e t h e n a t is c h e i n t e r a c t i e
I n h o o f d s t u k2 w o r d t d e " l
H o c f d s t u k3 h a n d e l t v e r v o l
i n b e p a a l d et y p e n s o c i a l e s i t u a
r e n " ) h a b i t u e e l t e k a m p eh ne e f t ( 1 ) g e v o eel n s v a n s p a n nni g: " z i c
( 2 ) g e d r a g s p r o b l e m enni:e t w e t e o f n i e t d u r v e n d o e nw a t h i j i n h e t b i j z o n d e r" z i c h n i e t
( 3 ) n e g a t i _ e l e _ g e l g s h l gonv e r z i c
i g van I N a e e n b e s c h r i j vn
1i n g e n g e f o r m u l e e r d : en d e r w i j s 1 . D e o n t w i k k e l i n g v a n e e n a a n t a l k o r t d u r e n d ee n o v e r d r a a g b a r o g e f o r m u l e e r d e b p r o g r a m m a 'm set duidelijk d o e l s t e l l i n g e n , t e n e h o e v ev a n v e e l v o o r k o m e n dp e s y c h o s o c i a l ep r o b l e m e n ,t e w e t e n v e r l e g e n h e i d e n c o m m u n i c a t i e p r o b l e mb ei jn ( e c h t ) p a r e n . ' sp e e n m e t h o d i s c hv e r a n i w o o r d e wii2 . D e u i t v o e r i n g v a n d e z e p r o g r a n t m ao
g e v o e l e n sd i e m e t v e r l e g e n h e i
v o o r t d u r e n v a n h e t p r o b l e e mb e s
p r o c e s v a n v e r l e g e n h edi s o n t wki k t e d o o r b r e k e nv i c i e u z e c i r k e l . a s p e c t e no n d e r s c h e i d e n :
1 . B e l e v i n g :a n g s t , s p a n n i n gg, e
ze. 3 . H e t v e r r i c h t e n v a n e v a l u a t i e - o n d e r z o e kg, e r i c h t o p m e t i n g v a n e f f e c t e n , z o a l s b e d o e l di n d e d o e l s t e . l l i n g e vna n d e p r o g r a m m a ' s .
2 . K e n n i s :h e t n i e t w é t e nh o e z i
3 . V a a r d i g h e d e nh: e t n i e t k Í r n n e
4. Cognities: i rrationele geda
-208-
b e p e r k t t o t d e b e s p r e k i n g v a n d e c u r s u s s e nv o o r v e r l e g e n Dit boek blijft m e n s e nI n . h e t e v a l u a t i e - o n d e r z o e kw o r d e nd e e f f e c t e n v a n t w e e , q u a i n h o u d e nm e t h o d ev e r s c h j l l e n d e c u r s u s s e n , v o o r v e r l e g e n m e n s e nm e t e l k a a r v e r g e l e k e n .H e t e e r s t e c u r s u s t y p e( C u r s u sA ) w e r d o n t w i k k e l d v a n u i t d e " h u l p a 1 s - o n d e r w i j s " - c o n c e p tC i eu. r s u sA i s g e b a s e e r d op cognitief-socjaal-leert h e o r e t i s c h ep r i n c i p e s e n k e n t w a t b e t r e f t d e w e r k w i g z e e e n d u i d e l i j k e s t r u c t u u r . H e t t w e e d ec u r s u s t y p e ( C u r s u s B ) w e r d i n h e t o n d e r z o e kb e t r o k k e nm e t a l s d o e l e e n v e r g e l i j k i n g s m o g e l i j k h e i dt e r b e s c h i k k i n gt e h e b b e n . Deze c u r s u s i s g e b a s e e r do p h u m a n i s t i s c h -e n s o c ' i a a l - p s y c h o l o g i s c h t hee o r i e ë n ; e r w o r d t g e b r u i k t g e m a a k tv a n d e m i n d e r g e s t r u c t u r e e r d e , e r v a r i n g s g e r i c h t et h e m a t ' i s c h ei n t e r a c t i e m e t h o d e . I n h o o f d s t u k2 w o r d t d e " h u l p - a 1 s - o n d e r w i j s " - c o n c e p tni ea d e r u i t g e w e r k t . I n e e n k l e i n e m p i r i s c h o n d e r z o e kw e r d o n d e r s t e u n i n gg e v o n d e nv o o r het idee dat het woord "therapie" voornamelijk negatieve connotaties met z i c h m e e b r e n g t ,t e r w i 3 l d e t e r m " c u r s u s " v o o r a l p o s i t i e v e r e c o n n o t a t i e s heeft. H o o f d s t u k3 h a n d e l t v e r v o l g e n so v e r h e t b e g r i p v e r l e g e n h e i d .D a a r b i j w o r d td e v o ' l g e n d eb a s i s d e f i n i t i e g e k o z e n :B i j i e m a n di s s p r a k e v a n v e r l e genheia d l s h i j z i c h z e l f ( t o t o p z e k e r e h o o g t e ) v e r l e g e na c h t e n a l s h i j i n b e p a a l d et y p e n s o c i a l e s ' i t u a t i e s ( d . i . " i n t e g e n w o o r d i g h e ivda n a n d e r e n " ) h a b i t u e e l t e k a m p e nh e e f t m e t : ( 1 ) g e v o e l e n sv a n s p a n n i n g :" z i c h n i e t v r i j v o e i e n d " ; ( 2 ) g e d r a g s p r o b l e m e n :i e t w e t e n h o e z ' i c h t e g e d r a g e ni n s o c i a l e s i t u a t i e s o f n i e t d u r v e n d o e n w a t h i j e i g e n l i j k v i n d t d a t h i j z o u m o e t e nd o e n , 'in het bijzonder " z i c h n i e t v r i j d u r v e n d eu i t e n " ; (3) negatielg_gglachlgl over z ichzelf . N a e e n b e s c h r i j v i n g v a n d e k e n m e r k e n d eg e d r a g i n g e n , g e d a c h t e n e n g e v o e l e n sd i e m e t v e r l e g e n h e i o g e p a a r d g a a n , w o r d t h e t o n t s t a a n e n h e t v o o r t d u r e nv a n h e t p r o b l e e mb e s p r o k e r r .G e c o n c l u d e e rw d ordt dat er bjj het p r o c e sv a n v e r l e g e n h e i d s o n t w i k k e l i nogi k v r i j l s s p r a k e i s v a n e e n m o e i l i j k t e d o o r b r e k e nv ' i c i e u z e c i r k e l .
I n d i e v i c i e u z e c i r k e l w o r d e nd e v o l g e n d e
aspecten onderscheiden: 1 . B e l e v i n g :a n g s t , s p a n n i n g ,g e b r e ka a n z e l f v e r t r o u w e n . 2 . K e n n i s :h e t n i e t w é t e n h o e z i c h t e g e d r a g e n . 3 . V a a r d ' i g h e d e nh:e t n i e t k Í n n e n u i t v o e r e n v a n h e t a d e q u a t eg e d r a g . g e d a c h t e nv o o r a f g a a n da a n h e t b e t r e d e n v a n e n
4. Cognities: irrationele
-209-
tijdens de aanwezigheid n d e s o c i a l e s i t u a t i e ; n e g a t i e v ez e l f e v a l u a t i e achteraf.
c e p t ' i e v o o r d e l e nb i e d t , v o o r w derzoek, dat aan vrij streng
5 . L i c h a m e l i ; k ea s p e c t e n z: w e t e n ,t r i l l e n , b l o z e n . 6 . V e r m i j d i n g s g e d r a gh:e t n i e t d u r v e nu i t v o e r e n v a n ( a d e q u a a t )g e d r a g .
c u r s u s a a n b o dt e d o e n . w o r d t h homogeng e r o e p s d Í n e nt e s t e l l e r
I n h o o f d s t u k4 w o r d e nd e d o e l s t e l l i n g e n e n d e w e r k w i j z e ni n d e t w e c c u r s u s s e nb e s c h r e v e n A . a n s l u i t e n db i j d e z o j u i s t g e r r o e m daes p e c t e nl u ' i d e n
m u l e r e nv a n d u i d e li j k e d o e l s t e conceptie geschiedt)de leeref
d e z e d o e ls t e l 1i r r g e n :
len. Dat heeft gunstigeconse
i . B e l e v i n g s v e r a n d e r i n vge: r m i n d e r i n gv a n a n g s t e n s p a n n i n gi n s o c i a l e s i t u a t i e s , v e r g r o t e n v a n h e t z e l f v e r t r o u w e n ;v e r m i n d e r i n gv a n l i c h a m e 1i j k e s p a n nni g s v e r s c jhni s e l e n .
nraatschappijS . amen met de cur
)
G e d r a g s v e r a n d e r i n hg e: t v e r t o n e nv a n m i n d e r v e r l e g e n g e d r a g i n s o c j a l e s i t u a t j e s ; u i t b r e j d i n g v a n h e t a r s e n a a la a n s o c i a l e v a a r d i g h e d e n .
?
Vermindering vdn irrationele denkpatronen.
L
V e r mni d e r in g v a n v e r m i j d in g s g e d r a g . V e r g r o t i n gv a n z e l f k e n n i se n z e l f i n z i c h t .
doelen heefr bereikt; wat betr
van een betere resultatencontr
H e t u i t g e v o e r d eo n d e r z o e f o 11o w - u p - c o n t r oglr o u p - d ei sg n .
ding van advertenties in de re v o l g d e m e t e e nn a a a n m e l d i r régé h e t z i j C u r s u sB . D e a n d e r eh e l
5 b . V e r m e e r d e r i nvga n k e n n i s o v e r h e t v e r s c h i j n s e l v e r l e g e n h e i de n m a n i e r e n o m h e t p r o b l e e mt e v e r m i n d e r e n .
e e n w a c h t li j s t .
D e e e r s t e v i e r d o e l s t e l l i n g e n z i j n v o o r d e b e i d e c u r s u s t y p e nA e n B g e l i j k . D a t g e l o t n i e t v o o r d e d o e l s t e l l i n g e n5 a e n 5 b . D e s o o r r e nv a n k e n -
k r e g e n ; 4 9 v a n h e n h a d d e nd e e l b e i d e g r o e p e n d e e l n e m e r sb l e k
n i s e n v a n m a n i e r e no m h e t p r o b l e e mv e r l e g e n h e i dt e v e r m i n d e r e n ,d i e i n b e i d e c u r s u s s e nw o r d e na a n g e r e i k t , z i j n n a n r e l i j ks t e r k v a n e l k a a r v e r -
a a n t a l a c h t e r g r o n d v a r i a beenl , ; v a n d e p r o b l e m a t i e k .I n t e g e n
s c h iI I e n d .
z i c h z e l f d u r v e n a a n m e l d e nz. u l - bleek de ernst van de probi
D i t v e r s c h j l h e e f t v o o r a l b e t r e k k i n go p w a t e r a a n p e r s o o n l i j k h e i d s v e r a n d e r i n gn o d i g w o r d t g e a c h t o m d e d o e l e n t e b e r e i k e n . D e t h e o r i e . i n C u r s u sA l u i d t d a t v e r g r o t i n g v a n k e n n i s e n u i t b r e i d i n g v a n h e t a r s e n a a l a a n g e d r a g s d i s p o s i t i e si n s a m e n h a nm g e t h e t v e r a n d e r e nv a n i r r a t i o n e l e
Deze laatste
C u r s u s A e n C u r s u sB . V a n 8 7 p
ciie van patiëntenvan eenpsyc
d e n k p a t r o n e nz a 1 l e i d e n t o t e e n p o s i t i e v e r e b e l e v i n g ( m i n d e r s p a n n i n g ,
T e r d e k k in g v a n d e c u r s z e v e n m e e t i n s t r u m e n t e nZ. e s d e ( v e r s c h i l e r r t u s s e nv o o r - , n a -
m e e r z e l f v e r t r o u w e n ) .D e t h e c r r i e i n C u r s u sB l u i d t d a t v e r d i e p i n g v a r r h e t d l g e m e e nz e l f i n z i c h r , b e w e r k s t e lilg d v j a b e w u s t w o r d i n g s o e f e n i n geenn G e -
v a n h e t z e v e n d e i n s t r u m e n tb e cursisten zelf gerapporteerde
s t a l t t h e r a p e u t i s c h et e c h n i e k e n , z a 1 l e i d e n t o t e e n " v r i j m a k i n g " v a n h e t geblokkeerde g e d r a g . W a n n e ewr o r d t a f g e z i e n v a n h e t s p r e k e ni n t e r m e nv a n
d i e k w a n t ti a t i e v e g e g e v e n so p
o n c i e r w i j s ,e n d e v e r s c h i l l e n t u s s e n b e j d e w e r k w i j z e nd o o r g e t r o k k e n worclen n a a r d e v e r s c h iI I e n t u s s e n p s y c h o t h e r a p e ustci h e s c h o el n , d a n v e r t o o n t
v e r i e g e n - m a k e n dsei t u a t i e s , é é r
C u r s u sA v o o r a l o v e r e e n k o m smt e t d e c o g n i t i e f - g e d r a g s t h e r a p e u t . i s crhi ceh t i n g e n C u r s u sB m e t d e h u m a n j s t i s c h - d y n a m i s cr ihceh t i n g . I n h o o f d s t u k5 w o r d t b e a r g u m e n t e e d r da t d e " h u l p - a 1 s - o n d e r w i j s , ' - c o n -
-2r0-
betrekking op belevingsaspec
m a t e v a n e r v a r e n s p a n n i n gi n instrumenten betreffen gedrags
en één het vaarciigheidsapsec
betrekkingop het kennisaspec
lie voordelen biedt, voor wat betreft het verrichten van evaluat'ie-ond e r z o e k ,d a t a a n v r i j
s t r e n g e m e t h o d o l o g i s c h ee i s e n v o l c i o e t . D o o r e e n c u r s u s a a n b ot ed d o e n , v l o r d t h e t i n d e e e r s t e p l a a t s g e m a k k e l i j k e r e e n h o m o g egnreo e p s a m e nt e s t e l l e n . E e n t w e e d ev o o r d e e l i s d a t d o o r h e t f o r l t u l e r e vna n d u i d e 1 i j k e d o e l s t e l l i n g e n ( h e t g e e ni n d e " h u l p - a 1 s - o n d e r w i j s " c o n c e p t i ge e s c h i e d t ) d e l e e r e f f e c t e n - z o a l s - b e d o e lzdi c h g o e d l a t e n b e p a l e n . D a t h e e f t g u n s t i g e c o n s e q u e n t ' i e sz,o w e l v o o r d e c u r s i s t a l s v o o r d e m a a t s c h a p p iS j . a m e nm e t d e c u r s i s t k a n n a g e g a a nw o r d e n i n h r . r e v e r r eh i j d e d o e l e nh e e f t b e r e i k t ; w a t b e t r e f t d e m a a t s c h a p p i ji s e r d e m o g e l i j k h e i d v a ne e n b e t e r e r e s u l t a t e n c o n t r o l e . Het uitgevoerde onderzoek is opgezet volgens een pretest-posttestf o l l o w - u p - c o n t r o l g r o u p - d e s i gDne. c u r s i s t e n m e l d o e nz i c h a a n n a a r a a n l e i d i n gv a n a d v e r t e n t i e s i n d e r e g i o n a l e p e r s . D e e n e h e l f t v a n d e c u r s i s t e n volgde m e t e e nn a a a n m e l d i n gé é n v a n d e b e i d e c u r s u s s e n :h e t z i j C u r s u sA , h e t z i j C u r s u sB . D e a n d e r e h e l f t v a r r d e c u r s i s t e n s t o n d i n c i i e p e r i o d e o p e e nw a c h t l i j s t . D e z e l a a t s t e g r o e p w e r d n a d e w a c h t t i j d v e r d e e l d o v e r C u r s uA s e n C u r s u s t s . V a n 8 7 p e r s o n e ni s e e n v o l l e d i g e s e t g e g e v e n sv e r k r e g e n ; 4 9v a n h e n h a d d e nd e e l g e n o m eana n C u r s u s4 , 3 8
a a n C u r s u sB . D e
b e i d eg r o e p e nd e e l n e m e r sb l e k e n n i e t v a n e l k a a r t e v e r s c h i l l e n o p e e n a a n t a la c h r , e r g r o n d v a r i a b e l e zno, a l s s e x e , l e e f t j j d , o p l e i d i n g e n e r n s t v a nd e p r o b l e m a t i e k .I n t e g e n s t e l f i n g t o t w a t v e l e n m e e n d e -n m e n s e nd i e z i c hz e l f d u r v e n a a n m e l d e nz, u l l e n w a a r s c h ' i j n l i j k n i e t e c h t v e r l e g e n z i j n - b i e e k d e e r n s t v a n d e p r o b l e m a t i e k b i j d e z e g r o e p e nv e r g e l i j k b a a r m e t d i ev a n p a t i ë n t e n v a n e e n p s y c h i a t r i s c h ep o l i k f i n i e k . T e r d e k k in g v a n d e c u r s u s d o esl t e l 1i n g e n w e r d g e b r u ik g e m a a k t v a n z e v e nm e e t ' i n s t r u m e n t e nZ. e s d a a r v a n l e v e r d e n k w a n t i t a t ' i e v e g e g e v e n so p { v e r s c h i l l e nt u s s e n v o o r - , n a - e n f o 1 l o w - u p - m e t i n g s s c o r e sD) .e o p b r e n g s t y a nh e t z e v e n d e i n s t r u m e n t b e s t o n d u i t k w a l i t a t i e f m a t e r i a a l : d o o r d e c u r s i s t e nz e l f g e r a p p o r t e e r d el e e r e f f e c t e n . W a t b e t r e f t d e i n s t r u m e n t e n , d i e k w a n t i t a t i e v e g e g e v e n so p l e v e r d e n h e t v o l g e n d e . D r i e e r v a n h e b b e n b e t r e k k i n go p b e l e v i n g s a s p e c t e n :é é n o p d e b e l e v i n g v a n d e t w e e m e e s t v e r ' l e g e n - m a k e nsdi teu a t i e s ,
é ê n o p h e t a l g e m e e nw e l b e v i n d e ne n ê é n o p d e
m a t ev a n e r v a r e n s p a n n i n g i n e e n v e e l h e i d a a n s o c i a l e s i t u a t ' i e s . T w e e : ên het vermijdingsgedragsaspect i n s t r u m e n t e nb e t r e f f e n g e d r a g s a s p e c t e n ê . e t z e s c i e( k w a n t i t a t i e v e ) i n s t r u m e n t h e e f t e n ê é n h e t v a a r c i i g h e i d s a p s e c tH b e t r e k k i n go p h e t k e n n i s a s p e c t .
-?LL-
V e r w a c h tw e r d d a t d e c L r r s u s d o e l s t . e l l i n g eb ne t e r g e r e a l i s e e r d z o u d e n v r c l r d em n e t C u r s u sA d a n m e I C u r s u sB , i n d e e e r s t e p l a a t s o m d a td e i n h o u d v a n C u r s u sA d u i d e l i j k e r "w e r d g e a c h t d a n d e i n h o u dv a n C u r s u sB , i n d e l w e e d e p l a a t s o m d a t v e r o n d e r s t e l d w e r d d a t d e g e s t r u c t u r e e r d e _ r n e t h o dv ea n C u r s u s A m e e r h o u v a s t z o u g e v e n d a n d e r n i n d e r g e s t r u c t u r e e r c i em e t h o d ev a n
aan w'ie gevradgdwerd cie effe
0 n d e r z o c l r tr v e r d h o e d e g e v o n d d e g e n o e m c lger o e p e n w e r d v e r w c u r s u s s e nh e t b e s t h e e f t v o o r s
D e b e l a n g r i j k s t eu i t k o m s
C u r s u sB , w a a r i n g e b r u i k w o r d t g e r ; l a a kvt a n h e t z i c h s p o n t a a no n t w i k k e l d e groepsprocesE . v e n e e n si n v e r b a n dm e t h e t m e e r g e s t r u c t u r e e r d ek a r a k t e r
C u r s u sA d o o r d e m e e s t eg r o e p e
v r e r dv e r w a c h td a t C u r s u sA b e t , e ro v e r d r a a g b a azro u z i j n d a n C u r s u sB .
v a n C u r s u sA z i j n s t e r k e r d a n e
U i t d e r e s u l t a t e n , b e s p r o k e n ' i nh o o f o s t u k6 , b l i j k t d a t b e i d e c u r s u s s e n e f f e c t h e b b e ne n d a t d e e f f e c t e n o p i a n g e r e t e r m i j n g e h a n d h a a fbdl i j -
d e z e c u r s u s , v e r w a c h t e nO . pme - t e n o r l r e c h t e- w e i n i g v e r s c h
v e n . H e t e f f e c t v a n C u r s u sA b l i j k t e c h t e r z o w e l b i j d e n a m e t i n ga l s b i j
v e r w a c h t .D e b e s r e v o o r s p e l l i n d e r s v a n C u r s u sA . H u n k o m t -
s t e r k e r d d n d a t v a n C u r s u sB . B i i d e f o l l o w - u p - m e t i n g de fo1low-up-meting i s h e t v e r s c h i l t u s s e n d e e f f e c t e n v a n b e i d e c l i r s u s s e nn o g i e t s g e p r o n o n . o o r d e z e u i t k o m s t e nw o r d t d e e e r s t e v e r w a c h c e e r d e r d a n b i j d e n a m e t i r r gD ting ondersteund.
t e r r v a n C u r s u sB v o o r n a m e l i j ko
reputatie toe.
I n h o o f d s t u k8 w o r d t o p b a 6 e n 7 , g e c o n cul d e e r dd a t h e t
D e v e r w a c h t i n gd a t C u r s u sA b e t e r o v e r d r a a g b a ai rs d a n C u r s u sB w o r d t n i e t o n d e r s t e u n d . t s i n n e nb e i d e c u r s u s s e nw o r d e ng e e nv e r s c h i l l e n g e v o n d e n
v o o r d e p r a k t i j k m o e t w o r d e nb
t u s s e n d e e f f e c t e n b i j g r o e p e nm é t e n z o n d e re r v a r e n b e g e l e i d i n g . U i t e e n a n a l y s eb l i j k t v o o r t s d a t e r g e e ns u b s t a n t i ë l ev e r s c h i l l e n i n aanvullende
d e g e v o n d e nr e s u l t a t e n m e e r s t
a l s b e s c h e i d e nm o e tw o r d e rar a n g
c u r s u s e f f e c t w o r d e ng e v o n d e nb i j d e n i o g r a f i s c hvea r i a b e l e n a l s s e x e , l e e f -
t an aan C u r s u sA w o r d t g e v r e r k d z e t - . D e a 1g e m e n es l o t c o n c lu s i e
tijd en opieidingsniveau.
s u b s t a n t i ë l eo n d e r s t e u n i nvgo r n
0 m n e e r z i c h t t e k r i j g e n o p c i e r e l e v a n t i e v a n d e g e v o n d e ne f f e c t e n v o o r d e p r a k t i j k w e r d e nd e z e v e r g e l e k e nm e t d e e f f e c t e n d i e i n r e c e n t e o v e r z i c h t s a r t i k e l e n w o r d e n g e r a p p o r t e e r d .D a a r b i j b l i l k t d a t h e t e f f e c t v a n C u r s u sA i n o n s o n d e r z o e ks t e r k e r i s d a n h e t g e m i d d e l d ep s y c h o t h e r a p ' i e - e f f e c t , v e r m e l d ' i n d e g e n o e m doev e r z i c h t e n . H e t e f f e c t v a n C u r s u s B k o m tm e t d a t g e m ' i d d e l de f f e c t o v e r e e n . De relevantie van de effecten voor de praktijk werd ook nog op een a n d e r e m a n i e r o n d e r z o c h t .E r w e r d e e n a p a r t o n d e r z o e kv e r r i c h t , m e t a l s . andit d o e l n a t e g a a n w e l k e e f f e c t e n w e r d e nv e r w a c h td o o r d e s k u n d i g e nV o n d e r z o e kw o r d t i n h o o f d s t u k7 v e r s l a g g e d a a n .H e t b e d o e l d eo n d e r z o e k ' i s g e ï n s p i r e e r d o p H o f s t e e ' s w e d d e n s c h a p s m o (d1e9l 7 7 , 1 9 8 0 ) . B e h a l v ed e i n e e r s t e i n s t a n t i e b e d o e l d eg r o e p e nd e s k u n d i g e n t, e w e t e n v o o r s t a n d e r sv a n C u r s u sA e n v o o r s t a n d e r sv a n C u r s u sB , w e r d e nn o g d r i e a n d e r e g r o e p e ni n d i t o n d e r z o e kb e t r o k k e n : s c e p t i c i ( a f k o n r s t i gu i t d e s o c i a l e w e t e n s c h a p p e n ) , j o u r n a l i s t e n e n l e k e n . E l k e g r o e p b e s t o n du i t e e n a a n t a l i n d i v i d u e n
-2I2-
t-\
w i e g e v r a a g dw e r d d e e f f e c t e n v a n b e i o e c u r s u s s e n t e v o o r s p e ' l l e n . h t l v e r d h o e d e g e v o n d e ne f f e c t e n z i c h v e r h o u d e nt o t h e t g e e n d o o r genoemde groepen werd verwacht en welke groep de effecten van beitle het best heeft voorspeld. D e b e l a n g r i j k s t e u i t k o m s t v a n d i t o n d e r z o e ki s d a t d e e f f e c t e n v a n A d o o r d e m e e s t eg r o e p e ns t e r k o n d e r s c h a tw o r d e n , t e r w i j l d e e f f e c v a n C u r s u sB v o o r n a m e l i j k o v e r s c h a t w o r d e n . A n d e r s g e z e g d :d e e f f e c t e n C u r s u sA z i j n s t e r k e r c l a r ra l l e g r o e p e n , i n c l u s i e f d e v o o r s t a n d e r sv a n c u r s u s , v e r w a c h t e n .O p m e r k e l i j k i s c o k c i a t e r d o o r d e m e e s t eg r o e p e n
ten onrechte- weinig versctril in effect van CursusA en CursusB wordt c h t . D e b e s t e v o o r s p e l l i n g e n w e r d e ng e l e v e r d d o o r d e g r o e p v o o r s t a n v a n C u r s u sA . H u n k o m t - i n t e r m e n o n t l e e n d a a n H o f s t e e - d e m e e s t e tatie toe. In hoofdstuk8 wordt op basis van de resultaten, vermeldjn hoofdstuk e n 7 , g e c o n c l u d e e r dd a t h e t e f f e c t v a n C u r s u s A a l s z e e r b e t e k e n i s v o l d e p r a k t i j k m o e t w o r d e n b e s c h o u w d t, e r w i j l h e t e f f e c t v a n C u r s u s B b e s c h e i d e nm o e t v l o r d e na a n g e m e r k t .A a n s l u i t e n d w o r d t g e c o n c l u d e e r dd a t gevondenresultaten meer steun leveren aan de theorie van waaruit in
A wordt gewerktdan aan de theorie, van waaruit CursusB is opget . D e a l g e m e n es l o t c o n c l u s i e i s d a t d e r e s u l t a t e n e e n d u i d e l i j k e e n t a n t i ë 1 e o n d e r s t e u n i n gv o Í ' n l e nv o o r d e " h u 1p - a l s - o n d e r wj is " - c o n c e p t i e .
-2t3-