Bijlage 1, Kenmerken en risico's Hieronder worden de kenmerken van verschillende financiële instrumenten en enkele relevante begrippen besproken alsmede de daaraan verbonden beleggingsrisico’s. Aan alle vormen van beleggen zijn risico’s verbonden. De risico’s zijn afhankelijk van het instrument waarin wordt belegd. Meestal geldt dat een belegging met een potentieel hoger rendement grotere risico’s met zich brengt. Het doel van deze bijlage is een kort overzicht te geven van wat beleggen betekent, en welke risico's hieraan zijn verbonden. Deze toelichting is niet bedoeld om een volledige omschrijving te geven van een bepaald financieel instrument en de Bijlage geeft dan ook niet alle kenmerken en risico's weer. U moet niet in financiële instrumenten handelen tenzij u de aard en de werking van deze instrumenten begrijpt en begrijpt welke risico's u loopt. Aandelen Aandelen zijn deelnemingen in het aandelenkapitaal van een vennootschap. De aandeelhouder mag zich – economisch gezien – beschouwen als een bezitter van een deel van het vermogen van een onderneming. Aandelen kunnen op naam zijn gesteld of aan toonder luiden. Bij aandelen is er sprake van risicodragend kapitaal. De waardeontwikkeling is vooral afhankelijk van de gerealiseerde en verwachte bedrijfsresultaten en de dividendpolitiek van de betrokken vennootschap. Aandelenkoersen kunnen snel fluctueren en kunnen negatief worden beïnvloed door macro-economische ontwikkelingen en door berichtgeving over de vennootschap in kwestie. In geval van faillissement van de uitgevende instelling (de vennootschap die de aandelen uitgeeft) kan de waarde van de aandelen teruglopen tot nul. Aandeelhouders komen pas voor dividend in aanmerking, nadat alle overige kapitaalverschaffers het aan hen toekomende rendement hebben ontvangen. Als het slecht gaat met de vennootschap, dan zal geen dividend worden uitgekeerd. Er komen zowel courante als incourante aandelen voor. Courante aandelen zijn genoteerd aan een officiële effectenbeurs en worden regelmatig verhandeld. Incourante aandelen worden minder makkelijk verhandeld omdat er weinig of geen aanbod voor is of er niet dagelijks in wordt gehandeld. Omvangrijke aan- of verkopen in incourante aandelen worden hierdoor in het algemeen gelijk vertaald in een oplopende of dalende koers. Bij de aan- of verkoop loopt u het risico dat u niet op het door u gewenste moment uw aandelen kunt verhandelen. Samengevat bieden aandelen over het algemeen een onzeker rendement terwijl u daarnaast het risico loopt uw inleg te verliezen. Certificaten van aandelen Certificaten van aandelen zijn financiële instrumenten die originele aandelen vertegenwoordigen. De aandelen zelf zijn meestal in beheer bij een administratiekantoor. De beheerder, veelal dus het administratiekantoor, verkrijgt de aandelen op eigen naam en wordt rechthebbende (juridisch eigenaar) van de aandelen terwijl de certificaathouder economisch belanghebbende wordt. Een certificaathouder heeft niet alle rechten die zijn verbonden aan aandelen. Vaak heeft de certificaathouder niet of slechts beperkt het aan de aandelen verbonden stemrecht. De risico’s die verbonden zijn aan certificaten zijn in principe dezelfde als de risico’s die aan gewone aandelen zijn verbonden. In geval van faillissement kan de waarde van de certificaten dan ook teruglopen tot nul.
Certificaten kunnen royeerbaar zijn, hetgeen inhoudt dat zij door de certificaathouder kunnen worden ingewisseld tegen het onderliggende aandeel. Voor niet-royeerbare certificaten is deze mogelijkheid uitgesloten. Beperkt royeerbare certificaten kunnen alleen onder bepaalde omstandigheden of voorwaarden worden ingewisseld. Obligaties Als u in obligaties belegt, leent u in feite geld aan een bedrijf, een instantie of een overheid. Over de schuld wordt door de entiteit die de obligatie heeft uitgegeven over het algemeen een vooraf overeengekomen rente vergoed en krijgt u aan het einde van de looptijd de nominale waarde van de obligatie uitbetaald. Er bestaan bijzondere vormen van obligaties. Deze bijzondere vormen kunnen betrekking hebben op de wijze van rentebetaling, de wijze van aflossing, de wijze van uitgifte en bijzondere leningsvoorwaarden. Het rendement op de obligatie kan bijvoorbeeld (mede) afhankelijk worden gesteld van de geldende rentestand (voorbeelden zijn surplusobligaties en rente-indexobligaties) of van de winst van de instelling die de obligatie heeft uitgegeven (zoals winstdelende obligaties en inkomstenobligaties). Er bestaan ook obligaties waarop geen rente wordt uitbetaald (zerobonds). Het rendement op deze obligaties wordt verkregen uit het verschil tussen de uitgiftekoers en de latere aflossingskoers. Ook een belegging in obligaties draagt risico’s met zich mee. De koers van een obligatie is over het algemeen in de eerste plaats afhankelijk van de rentestand, zodat koersschommelingen kunnen plaatsvinden. Voorts is de gegoedheid van de uitgevende instelling belangrijk. Over het algemeen fluctueren de koersen van obligaties echter minder dan aandelenkoersen. Als de uitgevende instelling in financiële moeilijkheden komt, bestaat de mogelijkheid dat zij in het uiterste geval niet in staat is om de nominale waarde van de obligatie en de rente te betalen. Beleggingsinstellingen Beleggingsinstellingen zijn instellingen die gelden aantrekken of verkrijgen om collectief te beleggen, om daarmee de participanten te laten delen in de opbrengsten van de beleggingen. Beleggingsinstellingen zijn er in de vorm van rechtspersonen en in de vorm van fondsen zonder rechtspersoonlijkheid. In het eerste geval vindt de participatie plaats in de vorm van aandelen, in het tweede geval wordt deelgenomen middels participaties. Tevens kan er een onderscheid tussen openend beleggingsinstellingen en closed-end beleggingsinstellingen gemaakt worden. Bij open-end beleggingsinstellingen is de toe- en uittreding door de participanten onbeperkt en het aantal uitstaande aandelen/participaties is niet begrensd. Bij closed-end belegginginstellingen is het aantal uitgereikte aandelen/participaties wel vastgelegd. Gedurende de looptijd is toe- en uittreden in beginsel niet, of slechts onder voorwaarden mogelijk, hetgeen er in resulteert dat aandelen/participaties in deze soort beleggingsinstellingen niet of niet makkelijk verhandelbaar zijn. Hierdoor loopt u het risico dat u niet op het door u gewenste moment uw aandelen/participaties in de beleggingsinstellingen kunt verhandelen. Voor beleggingsinstellingen geldt dat de hierboven genoemde risico’s van aandelen en obligaties, afhankelijk van de soorten effecten of andere waarden waarin wordt belegd door de beleggingsinstelling (bijvoorbeeld obligaties, aandelen, onroerend goed), ook van toepassing zijn. Beleggingsinstellingen kunnen ook (een) index(en) volgen. De risico’s van beleggen in
beleggingsinstellingen worden in beginsel relatief kleiner door de spreiding van de beleggingen binnen de beleggingsinstelling. Dit neemt niet weg dat het beleggen in beleggingsinstellingen over het algemeen een onzeker rendement biedt terwijl u daarnaast het risico loopt uw inleg te verliezen. Hedge funds Een hedge fund of hedgefonds is een beleggingsinstelling waarbij de beheerder tracht een optimaal rendement te realiseren onafhankelijk van de richting van de beurs. De nadruk ligt op het behalen van een absoluut rendement en niet zozeer op het beter presteren dan een index. Eén van de verschillen tussen hedgefondsen en klassieke beleggingsfondsen is dat hedgefondsen gebruik maken van een breder scala aan instrumenten en handelstechnieken. Zo kunnen derivaten worden gebruikt ter bescherming van het rendement of kunnen aandelen worden verkocht om te profiteren van dalende aandelenkoersen, zonder dat deze aandelen in het bezit zijn van het hedge fund (short verkopen). Het zelf beleggen via hedgefondsen vereist een gedegen kennis van de strategie, hefboom en liquiditeitsrisico van de hedgefondsen. Daarnaast is een goed begrip van complexe handels- en derivatenstrategieën van belang. Converteerbare obligaties en reverse exchangeables De converteerbare obligatie is een obligatie die onder bepaalde voorwaarden gedurende de zogenaamde conversieperiode tegen de conversiekoers kan worden omgewisseld tegen aandelen. De coupon is in de regel om deze reden iets lager dan een gewone obligatie. Een converteerbare obligatie vertoont kenmerken van zowel een obligatie als van een aandeel. Voor de risico’s wordt derhalve verwezen naar de risico’s die zijn verbonden aan deze financiële instrumenten. Een reverse exchangeable is de Engelse term voor een omgekeerde converteerbare obligatie. Bij deze obligatie heeft niet de belegger het recht om op afloopdatum de obligatie in aandelen om te wisselen, maar is het aan de uitgevende instelling om te beslissen of zij de nominale waarde van de obligatie uitbetaalt in contanten of in aandelen. Het risico voor de belegger bestaat hieruit dat als wordt afgelost met aandelen, die aandelen op dat moment een lagere waarde vertegenwoordigen dan de nominale waarde van de obligatie. Tegenover dit risico staat de relatief hoge coupon, die de belegger jaarlijks ontvangt. De risico's van reverse exchangeables zijn vergelijkbaar met het beleggen in aandelen. Het verliezen van uw gehele belegging is ook in dit geval mogelijk. Warrants Een warrant is het recht (maar niet de plicht) om gedurende een vastgestelde periode aandelen, obligaties of andere financiële instrumenten te kopen (callwarant) of verkopen (putwarrant) tegen een vooraf vastgestelde prijs (de uitoefenprijs) van de oorspronkelijke uitgevende vennootschap van de onderliggende financiële instrumenten. Een warrant lijkt op een optie met dien verstande dat een warrant een recht vertegenwoordigt jegens het betrokken bedrijf. De contractspecificaties bij warrants zijn niet gestandaardiseerd. Bij warrants doet zich het hefboomeffect voor. Een relatief kleine prijsverandering van de onderliggende effecten heeft een disproportioneel grote prijsverandering van de warrant tot gevolg (positief dan wel negatief). De prijzen van warrants kunnen dus sterk fluctueren. Als u overweegt om warrants te kopen dient u daarbij goed te bedenken dat het recht om een bepaald effect te verkrijgen, welk recht een warrant u geeft, maar beperkt geldig is. Dat betekent dat als u binnen de van toepassing zijnde termijn u uw warrant niet uitoefent, uw belegging waardeloos is.
Beleg uitsluitend in warrants indien u bereid bent het risico te lopen dat u uw gehele inleg kwijtraakt met daarbij de kosten voor effectenprovisie of andere transactiekosten. Opties Een optie is een contract waarbij de partij die de optie verstrekt (de “schrijver”) aan zijn wederpartij het recht toekent om een onderliggende waarde, bijvoorbeeld een pakket aandelen of een vastgestelde hoeveelheid goud, gedurende of aan het einde van een overeengekomen periode te kopen (we spreken dan van een “call-optie”) of te verkopen (we spreken dan van een “put-optie”) tegen een prijs welke van tevoren is bepaald of waarvan overeengekomen is op welke wijze deze bepaald zal worden. Voor dit recht betaalt de wederpartij meestal een premie aan de schrijver. De premie bedraagt slechts een fractie van de onderliggende waarde. Hierdoor leidt een koersschommeling van de onderliggende waarde tot grotere winsten of verliezen voor de houder van een optie (de zogenaamde hefboomwerking). Meestal is de optie tussentijds verhandelbaar: zowel call-opties als put-opties kan men dan kopen en verkopen. De premie die dient te worden betaald, is onder meer afhankelijk van de waardeontwikkeling (koers) van de onderliggende waarde. De risico's bij opties verschillen al naar gelang u opties koopt danwel opties schrijft. Hieronder gaan wij op beide situaties in. Het kopen van opties Het kopen van opties is minder risicovol dan het schrijven van opties. Als de prijs van de onderliggende waarde in uw nadeel wijzigt, kunt u eenvoudigweg de optie laten expireren. U verliest dan hooguit de premie die u heeft betaald om de optie te kopen, plus effectenprovisie of andere transactiekosten. Het verkopen of schrijven van opties Als u een optie schrijft loopt u een groter risico dan als u een optie koopt. Een schrijver (verkoper) van een optie neemt de verplichting (geen recht) op zich om de onderliggende waarde te leveren (schrijver van de call-optie) of af te nemen (schrijver van de put-optie) tegen de afgesproken prijs. Hij heeft dus een leverings- of afnameplicht, ongeacht de daadwerkelijke prijs van de onderliggende waarde op het moment dat de optie wordt uitgeoefend. Bij het schrijven van opties wordt onderscheid gemaakt tussen het gedekt en ongedekt (naakt) schrijven van opties. Onder gedekt schrijven wordt verstaan het schrijven van een calloptie op de onderliggende waarde waarbij de schrijver de onderliggende waarde al in bezit heeft. Bij het ongedekt of naakt schrijven heeft men deze stukken niet in bezit en zullen tegen de dan geldende koers alsnog worden geleverd. Het risico kan dan onbeperkt zijn. Het schrijven van put-opties wordt altijd als ongedekt beschouwd (men is immers verplicht de onderliggende waarde te kopen, indien de koper van de optie van zijn recht gebruik wenst te maken). Alleen als u een ervaren belegger bent zou u wellicht kunnen overwegen om ongedekte opties te schrijven, en alleen dan als u zich volledig op de hoogte heeft gesteld van de voorwaarden en het potentiële risico dat gelopen wordt. Bij opties kunt u verplicht worden om extra geld bij te storten op uw rekening om te voldoen aan uw marginverplichting om uw ingenomen optiepositie te behouden (zie hieronder voor uitleg over het begrip margin).
Indexopties U kunt ook opties nemen op indexen, zoals een algemene aandelenindex, een sector index of een willekeurige andere index of referentiewaarde. In verschillende opzichten zijn indexopties en gewone aandelenopties gelijk. In tegenstelling tot andere opties kunnen indexopties echter alleen worden afgerekend in geld. Het verschil tussen de uitoefenprijs van de optie en de slotkoers van de index op de dag dat de optie wordt uitgeoefend is het bedrag dat moet worden betaald of dat wordt ontvangen. Kopers van indexopties lopen in feite dezelfde risico's als kopers van aandelenopties. Het belangrijkste risico is dat de onderliggende index zich gedurende de looptijd van de optie niet beweegt in de richting die werd verwacht door de belegger. In dat geval kan de indexoptiehouder zijn totale inleg binnen korte tijd verliezen. Een ander risico is dat de index zich wel in de juiste richting beweegt, maar dat deze beweging niet groot genoeg is om winstgevend te zijn voor de calloptiehouder of putoptiehouder. In beide situaties kan de optiehouder er voor kiezen om de optie te verkopen vóór de expiratiedatum om een deel van de kosten te dekken. Omdat een optie echter minder waard wordt als de expiratiedatum nadert, kan het lastig zijn om daadwerkelijk een deel van de kosten terug te verdienen. Ook hier bestaat dus de kans dat u uw gehele inleg verliest. Als u indexopties schrijft loopt u risico's die andere beleggers niet lopen. Omdat indexopties naar hun aard reageren op prijsfluctuaties van een breed scala aan onderliggende waarden, is het bijzonder moeilijk voor een schrijver van een indexoptie om zijn posities af te dekken. Doordat de opties in contant geld worden afgerekend is er een aanvullend risico: op het moment van assignment loopt een calloptieschrijver nog steeds bepaalde risico's, zelfs als hij zijn posities heeft ingedekt en zelfs als hij alle aandelen zou bezitten die deel uitmaken van de index waarop de optie betrekking heeft. Dit komt doordat het geldbedrag dat de optieschrijver moet betalen op het moment van assignment is gebaseerd op de slotkoers van de index op de dag dat de optie wordt uitgeoefend, zijnde de beursdag voor assignment. Nadat de indexoptie is afgerekend, loopt de schrijver van de optie de kans dat de aandelen (of andere opties) waarmee hij zijn posities had ingedekt zich ongunstig ontwikkelen op de markt waardoor hij op zijn totale positie een verlies lijdt. Als u indexopties schrijft of een spreader bent, moet u zorgvuldig nagaan wat de invloed op uw totale positie is als de optie wordt uitgeoefend voordat u een indexoptietransactie verricht. Termijncontracten Een termijncontract is de verplichting (geen recht) om een zekere hoeveelheid van een bepaalde onderliggende waarde (zoals valuta, goederen of grondstoffen) te kopen of te verkopen tegen een vastgestelde prijs met levering op termijn. Een termijncontract kan worden gekocht of verkocht. De koper van een termijncontract (ook wel de houder van een “long positie” genoemd) neemt de verplichting op zich om de afgesproken hoeveelheid in ontvangst te nemen en te betalen. De verkoper (houder van een “short positie”) heeft een leveringsplicht. Het is het algemeen niet de bedoeling om de partij goederen of financiële waarden daadwerkelijk te ontvangen of te leveren. De termijnhandel kent een hoge mate van hefboomeffect. Bij het afsluiten van een termijncontract behoeft maar een gering deel (20%) van de werkelijke waarde te worden gestort. Een beperkte koersschommeling kan derhalve tot grote verliezen (of winsten) leiden. Het verlies op termijncontracten, alsmede opties hierop, kan aanzienlijk zijn. Het verlies hoeft niet beperkt te zijn tot de inleg. Onder bepaalde marktomstandigheden kan het moeilijk of zelfs onmogelijk zijn om een positie te sluiten/liquideren. De verliezen zijn alsdan niet gelimiteerd. Het geven van een “stop-loss” of een “stop-limit” opdracht zullen de verliezen niet noodzakelijk kunnen
beperken. Structured products Een gestructureerd product is een bijzondere vorm van beleggen, waarmee u meer of minder risico loopt dan met een normale belegging. Structured products worden uitgegeven door financiële instellingen. De specificaties aangaande een structured product zijn meestal vastgelegd in het prospectus inzake het specifieke product. Gestructureerde producten zijn vaak ingewikkeld. Laat u van tevoren goed informeren over het product en of het bij u past. De risico’s die zijn verbonden aan structured products zijn in veel gevallen vergelijkbaar met de risico’s verbonden aan opties. Een extra risico daarbij is de gegoedheid van de uitgevende instelling. Bij de aan- en verkoop van structured products wordt provisie berekend. Structured products zijn bijvoorbeeld garantieproducten, hefboomproducten en beschermingsproducten. Een garantieproduct is een gestructureerd product, waarbij (een deel van) de inleg is gegarandeerd. Garantieproducten kennen vaak een vaste looptijd waarbij de garantie ten aanzien van de betaling van (een deel van) de hoofdsom alleen geldt op de einddatum. De risico’s van een belegging in garantieproducten bestaan uit het debiteurenrisico op de uitgevende instelling en uit hoofdsomrisico gedurende de looptijd. Het debiteurenrisico bestaat eruit dat in geval van faillissement van de uitgever van het garantieproduct, de belegger zijn inleg kan kwijtraken. Het hoofdsomrisico bestaat eruit dat de onderliggende waarde gedurende de looptijd kan stijgen, onveranderd blijven of dalen, waardoor beleggers het risico lopen geen of zelfs een negatief rendement te behalen. De belegger loopt op einddatum alleen het risico op een negatief rendement, indien de garantiewaarde lager is dan de inschrijvingskoers. Het rendement en de volatiliteit van een garantieproduct is veelal afhankelijk van de ontwikkeling van een onderliggende waarde. De aanschaf van een garantieproduct met eigen middelen brengt geen hefboomwerking met zich mee. Hefboomproducten zijn speculatieve producten die vergelijkbaar zijn met opties en warrants. Dit kunnen bijvoorbeeld op de beurs genoteerd beleggingsproducten zijn waarmee kan worden ingespeeld op een koersbeweging van verschillende onderliggende waarden zoals aandelen, indices, grondstoffen, obligaties en valuta. U neemt extra risico ten opzichte van de waarde waarin belegd wordt. Gestructureerde hefboomproducten zijn vooral aantrekkelijk voor actieve en ervaren beleggers. Met hefboomproducten loopt u een hoog risico, u kunt uw hele inleg kwijt raken. Bij beschermingsproducten hebt u bescherming van uw inleg, maar geen garantie. Het kan dus voorkomen dat u aan het eind van de looptijd niets terugkrijgt. De bescherming verschilt van product tot product. Laat u zich voorafgaand aan de aankoop van een beschermingsproduct goed informeren. Indien u een beschermingsproduct aankoopt met eigen middelen is er geen sprake van een hefboomeffect. De volatiliteit is afhankelijk van de onderliggende waarde. Private equity Private equity is een term die verwijst naar investeringen in ondernemingen die niet beursgenoteerd zijn. Dit soort beleggingen zijn niet zelden te karakteriseren als investeringen in (startende) ondernemingen die zich nog niet hebben bewezen in de markt. In dat verband wordt ook wel gesproken over durfkapitaal. Tegenover de hoge risico’s, die met dit soort beleggingen gepaard gaan, bestaat bij winstgevendheid van de onderneming ook kans op zeer hoog rendement. Beleggen in private equity kan ook door middel van beleggingen in beleggingsinstellingen.
Margin Als u in ingewikkelde producten handelt zoals opties of andere derivaten, dan kunt u verplicht worden om zekerheid te verstrekken in de vorm van contant geld, financiële instrumenten of anderszins. De margin die u heeft gestort om een positie in te nemen of te behouden kunt u verliezen. Als de markt zich voor u op een ongunstige wijze ontwikkelt, dan zult u worden aangesproken om op korte termijn margin te verstrekken om uw positie te kunnen behouden. Als u dit niet binnen een bepaalde tijd doet, zal u positie worden gesloten. Het verlies dat hierbij ontstaat komt voor uw rekening. Effectenkrediet Onder bepaalde voorwaarden kunt u krediet op onderpand van financiële instrumenten krijgen. Wij wijzen er nadrukkelijk op dat een effectenkrediet het risicoprofiel van uw portefeuille sterk verhoogt. Daling van de koersen kan leiden tot onvoldoende dekkingswaarde van uw onderpand. Wij zullen bij signalering van een situatie van onderdekking onmiddellijk contact met u opnemen met als doel deze situatie op een zo kort mogelijke termijn te beëindigen. Dit kan leiden tot de, mogelijk door u ongewenste, verkoop tegen relatief lage koersen van de financiële instrumenten die als dekking dienen. Slot Naast bovengenoemde risico's speelt bij het beleggen in buitenlandse financiële instrumenten bovendien dat de overheidspolitiek in het desbetreffende land gevolgen kan hebben voor de waarde van de belegging. Daarnaast dient bij het beleggen in buitenlandse financiële instrumenten rekening te worden gehouden met het valutakoersrisico. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Wij wijzen u erop dat beleggen altijd risicovol is, ongeacht met wie of de wijze waarop beleggingen worden gedaan. Bij het kiezen van beleggingen dient de Cliënt een goede afweging te maken welke financiële instrumenten binnen zijn beleggingsdoelstelling vallen. Aan alle vormen van beleggen zijn in meer of mindere mate risico’s verbonden. Met name het schrijven van ongedekte opties, termijncontracten (en opties op termijncontracten) kunnen zeer risicovol zijn. De Cliënt dient alleen in deze risicovolle beleggingen te handelen indien hij het (eventuele) verlies kan en wil dragen en zich terdege bewust is van de risico’s.
