Samen inzetten op de toekomst

Samen inzetten op de toekomst

Jongeren

Jongerenkrant

Oktober 2013

Begeleidersgids

Voorwoord

Beste begeleider Als internationale kerkelijke organisatie is Missio zich er sterk van bewust dat de kerk een wereldwijde gemeenschap van mensen is. Overal ter wereld verkondigen christenen de Blijde Boodschap en werken zij vanuit hun geloof mee aan een betere wereld. Daarom belicht Missio deze campagne in het bijzonder hoe kerken vandaag aan gemeenschaps- en samenlevingsopbouw doen. In Burkina Faso vonden we een schitterend voorbeeld hiervan. De Burkinese kerk ervaart zichzelf zo sterk als gemeenschap dat zij zichzelf ‘kerkfamilie’ noemt. Hun visie op de identiteit van de kerk wordt geïnspireerd door de evangelische gedachte dat we allemaal broers en zussen van Jezus zijn (Mc 3,31-35) én door het Afrikaanse begrip van familie. Een visie die ook in de praktijk wordt gebracht, zo illustreert het project van het bisdom Kaya. Al jaren organiseren zij de opvang van wezen en andere maatschappelijk kwetsbare kinderen. Ze laten zich hierbij niet tegenhouden door verschillen in etniciteit noch door de religieuze achtergrond van de kinderen. Het Burkinese begrip van de kerk als familie vormt de rode draad doorheen de jongerenkrant. Eerst maken de jongeren kennis met Burkina Faso. Daarna komt een Bijbelverhaal (Ex 17, 8-13) aan bod dat gelinkt wordt aan het begrip ‘Afrikaanse familie’. Tot slot wordt het project voorgesteld. Deze begeleidersgids biedt meer achtergrondinformatie, verwerkingstips en extra werkvormen aan. Neem zeker ook een kijkje op onze website www.missio.be voor extra ideeën of contacteer de nationale of je diocesane Missio-dienst. Veel succes!

Contactgegevens: Missio Nationaal Vorstlaan 199, 1160 Brussel 02/679 06 30 [email protected]

Missio Gent Biezekapelstraat 2, 9000 Gent 09/245 20 74 [email protected]

Missio Antwerpen Groenenborgerlaan 149, 2020 Antwerpen 03/287 35 87 [email protected]

Missio Limburg Tulpinstraat 75, 3500 Hasselt 011/24 90 62 [email protected]

Missio Brugge Bosdreef 5, 8820 Torhout 050/74 56 50 [email protected] [email protected]

Missio Mechelen Vorstlaan 199, 1160 Brussel 02/679 06 30 [email protected]

2

1

Land van de eerlijke mensen

Eerste kennismaking met de campagne Toon de jongeren een affiche van de Missio-oktobercampagne en vertel hen wat meer over het gastland (Burkina Faso), het thema van de campagne (gemeenschap vormen) en het project dat gesteund wordt (een weeskinderenproject van het bisdom Kaya). De invuloefeningen op de eerste bladzijde van de krant kunnen op verschillende manieren worden aangepakt: Vertel de jongeren over Burkina Faso en laat hen daarna de bladzijde invullen. Laat de jongeren zelf op onderzoek gaan via internet. Geef de eerste bladzijde mee als kleine taak een week voor je met de kranten begint te werken. Overloop achteraf de juiste antwoorden met de hele groep.

Oplossing van de oefeningen in de jongerenkrant Noem enkele volkeren die in Burkina Faso leven: De meest voorkomende etnische groep is Mossi (meer dan 40 %). Andere etniciteiten zijn: Mandé, Peul, Gurunsi, Senufo, Lobi, Bobo, Dogon, … Wie is de huidige president van Burkina Faso? Blaise Compaoré (sinds 1987) Noem de drie grote religies in dit land: islam, christendom en animisme Opmerking: de drie talen waarmee de naam van het land en zijn inwoners is samengesteld, horen bij de volgende bevolkingsgroepen: Mooré: taal van de Mossi Dioula: taal van de Dioula (die behoren tot de grotere groep van Mandé) Fulfudé: taal van de Peul

Extra werkvormen De jongeren kunnen in groepjes wat meer opzoeken over een bepaald aspect van Burkina Faso (via internet). Daarna vertellen zij hier 2 à 3 minuten over aan de rest van de groep. Mogelijke onderwerpen zijn: Geschiedenis van Burkina Faso (tot aan de dekolonisatie in 1960) Recente geschiedenis en politiek van Burkina Faso De vlag van Burkina Faso en de betekenis hiervan Sport en cultuur Economie, landbouw en ontwikkeling Via YouTube kun je een (Engelstalige) documentaire bekijken over dorpen in Burkina Faso: ‘A day in the life of a village – Sayaga’. Deze geeft een goed beeld van de manier waarop veel (niet alle!) Burkinabé vandaag leven. Op het einde van de documentaire wordt ook iets gezegd en getoond over de lokale, animistische religie. Er wordt relatief weinig in voice-over gezegd, dus het is haalbaar om de jongeren tussendoor te helpen 3

om de Engelse commentaren te begrijpen. Je kunt er natuurlijk ook voor opteren om slechts enkele stukjes uit de documentaire te bekijken met hen. (http://www.youtube.com/ watch?v=wbCOGPSHoNY)

De realityreeks ‘Beroepen zonder grenzen’ ging twee keer over Burkina Faso. De reeks werd in het najaar van 2012 uitgezonden op Eén: Aflevering 1: Vier West-Vlaamse garagisten gaan aan de slag in een bushgarage in Ouagadougou. Wat hen daar te wachten zal staan, gaat hun verbeelding te boven. Protest tegen de Burkinese werkwijze maakt beetje bij beetje plaats voor bewondering. Aflevering 7: Vier personeelsleden van een viersterrenhotel in Sint-Laureins trekken naar Burkina Faso om er een week lang een hotel uit te baten. Ook bij hen is de cultuurshock groot en leren ze noodgedwongen met andere ogen naar de situatie te kijken. In 2012 bracht Zita Swoon Group een CD uit: ‘Wait for me’. Deze is het resultaat van een samenwerking tussen muzikant en zanger Stef Kamil Carlens, zangeres Awa Démé en balafonspeler Mamadou Diabaté Kibié. De eerste is afkomstig uit Antwerpen, de laatste twee artiesten zijn Burkinabé. Awa Démé en Mamadou Diabaté Kibié zijn beide griot. Griots zijn West-Afrikaanse verhalenvertellers en geschiedkundigen die hun traditie doorgeven via poëzie en/of lied. Hun muziek en Stef Kamil Carlens’ westerse blues vinden elkaar wonderwel in de plaat. (http://www.zitaswoongroup.be/wait-for-me en http:// www.zitaswoongroup.be/cd-2012-wait-for-me.html)

4

2

Samen bereik je meer

Woordje uitleg voor de begeleider Bewust is hier gekozen voor een tekst uit het Oude Testament. Niet omdat er in het Nieuwe Testament niets gezegd wordt over familie en/of gemeenschapsgevoel. Integendeel: uit de evangeliën blijkt bijvoorbeeld dat Jezus zijn leerlingen beschouwde als zijn broers en zussen (Mc 3,31-35). Ook de eerste christenen zagen elkaar als broeders en zusters. Het mag echter gerust gezegd worden dat de gemeenschap van gelovigen al een belangrijke rol speelt in het Oude Testament. Exodus 17,8-13 is een lezing uit de liturgie van missiezondag (= de voorlaatste zondag van oktober). Maar deze Bijbelpassage is vooral gekozen voor de jongerenkrant omdat ze in symbolische taal spreekt over de kracht van gemeenschappen. Dit om verschillende redenen: Het verhaal komt uit het boek Exodus en kan dus gekaderd worden in het bredere verhaal van de uittocht van het volk Israël uit Egypte, waar zij een slavenbestaan hadden. Exodus vertelt het verhaal van een volk onderweg dat met vallen en opstaan dichter bij elkaar komt en dichter bij God. De gemeenschapsgedachte komt in het bijzonder naar voor in het beeld van Mozes die letterlijk gesteund wordt door Chur en Aäron. Het verhaal heeft een duidelijke boodschap: zonder andere mensen die je steunen, bereik je nooit zoveel. (Dit geldt ook omgekeerd: voor de mannen van Jozua die ten strijde trekken tegen Amalek. Hun succes hangt voor een groot stuk af van Mozes’ armen die al dan niet omhoog zijn.) Dat Mozes’ armen omhoog moeten blijven, heeft te maken met een oud geloof dat van de handen (en dan vooral van de rechterhand) een bepaalde kracht uitgaat. De Israëlieten dachten dat Mozes’ handen daarom van zo ver mogelijk zichtbaar moesten zijn. Vandaar dat deze op een heuvel ging staan en zijn armen omhoog hief. Aäron en Chur helpen om de kracht die in Mozes ligt naar buiten te brengen. Een kracht die ook van God afkomstig is, want Mozes doet vele wonderen in naam van God. De gemeenschap deelt hier in het goddelijke en helpt zelfs om dit aanwezig te brengen. Wat opvalt, is de gelijkwaardigheid van Chur en Aäron in dit verhaal. Nochtans gaat het om twee erg van elkaar verschillende figuren. Aäron is de drie jaar oudere broer van Mozes, Chur is geen dichte verwant. Aäron heeft een belangrijk functie in Exodus als woordvoerder en profeet (Mozes is zelf niet zo’n goed redenaar), en hij zal Mozes opvolgen om het volk naar het Beloofde Land te leiden. Chur daarentegen is een vage, onopvallende figuur in de Bijbel. Toch lijken hij en Aäron gelijkwaardig te zijn wanneer Mozes hun steun nodig heeft. Er wordt immers niet gezegd wie er Mozes’ rechterarm (de meest krachtige) ondersteunde, enkel dat Chur en Aäron elk aan een kant stonden. Uiteindelijk is elk mens van evenveel waarde in de gemeenschap.

5

Het is zeker niet de bedoeling deze tekst te idealiseren. Het verhaal is een geloofsverhaal, een inspiratiebron waar echter ook enkele kritische kanttekeningen bij geplaatst kunnen worden: Het verhaal gaat over oorlog, strijd. Het leger van Amalek wordt volledig in de pan gehakt door de Israëlieten, met de hulp van God. Men kan zeggen dat het om een verdedigingsstrijd ging: de Israëlieten werden immers aangevallen door de Amalekieten. Toch blijft de vraag in hoever het behoren tot een gemeenschap gevoelens van vijandigheid tegenover andere gemeenschappen of buitenstaanders in de hand werkt. En in hoever geloof in God gebruikt wordt om geweld te verrechtvaardigen. Vrouwen en kinderen zijn volledig afwezig in dit verhaal. Hoogstwaarschijnlijk zijn zij in veiligheid gebracht net voor de strijd losbarst. Toch kan moeilijk ontkend worden dat zij eveneens deel uitmaken van de gemeenschap. Het beeld van Chur en Aäron die Mozes ondersteunen op de heuveltop blijft in zekere zin beperkt, onvolledig.

Verwerkingsmogelijkheden bij de oefeningen in de jongerenkrant Er moeten veel personages onthouden worden voor een korte passage: Mozes, Amalek (ieten), Jozua, Aäron, Chur. Wat de jongeren kan helpen, is een visuele voorstelling van het verhaal. Op www.thebricktestament.com (eerst nog eens doorklikken op ‘The Brick Testament’) vind je Exodus 17,8-13 – en vele andere Bijbelpassages – uitgebeeld met Lego. De website is Engelstalig, maar de jongeren kunnen de Nederlandse vertaling meevolgen in hun krant. Je kan de jongeren ofwel eerst een woordje uitleg bij het verhaal geven of hen meteen aan het werk zetten met de tekst en het kruiswoordraadsel. Zaken die nog onduidelijk zijn of vragen oproepen, kunnen dan met de hele groep besproken worden. Oplossing kruiswoordraadsel

6

Extra verwerkingsmogelijkheden Je kan het lied ‘Lean on me’ (van Bill Withers of in één van de vele coverversies) beluisteren om de symboliek achter het beeld van Aäron en Chur die hun broeder Mozes ondersteunen, beter te begrijpen. Vraag de jongeren een moment te beschrijven waarop zij samen sterker waren dan alleen (groepsgesprek). Het onderstaande verhaal kan verbonden worden met het Bijbelverhaal. Zien de jongeren de gelijkenis in boodschap?: Samen sterk Er was eens een man die drie zonen had. De drie jongens maakten altijd ruzie, ’s morgens, ’s middags en ’s avonds, altijd maar vechten, en nog eens vechten! Op een dag zei de vader: ‘Breng me zoveel takken als je kan dragen!’ De jongens renden het bos in om takken te verzamelen en ieder van hen kwam terug met een bos takken. ‘Neem nu ieder één tak’, zei hun vader, ‘en probeer hem te breken.’ ‘Uiterst gemakkelijk’, zeiden de jongens en ze braken hun stokken in tweeën. ‘Bind nu alle stokken met een touw samen’, zei de vader, ‘en probeer nu de hele bos takken te breken.’ Ze probeerden het om de beurt. Maar de takken die afzonderlijk zo gemakkelijk gebroken konden worden, waren samengebonden zo sterk als staal. ‘Zie je’, zei vader, ‘Wat jullie met deze stokken doen, kan ook met jullie gebeuren. Wanneer je altijd voor jezelf vecht, word je eenzaam. En als je alleen bent, kun je gemakkelijker aangevallen en gebroken worden. Samen zijn jullie zo sterk als deze bos takken. Samen houden jullie stand, afzonderlijk vallen jullie. Dat geldt voor stokken, voor kinderen, voor volwassenen en voor volken.’ (Baukje Offringa, Verhalen om nooit te vergeten, Meinema, Delft 1991, blz. 32.)

7

3

De kerkfamilie van Burkina Faso

Verwerkingsmogelijkheden Vraag de jongeren wat zij verstaan onder ‘familie’ (via een vloer- of bordgesprek). Wie beschouwen de jongeren als familie? Horen mensen die geen bloedverwant zijn daar ook bij? In Burkina Faso beschouwt de kerk zichzelf als één grote familie. Het gemeenschapsgevoel is heel sterk. Dit heeft heel positieve, maar ook minder positieve kanten. Hoe denken de jongeren hierover? De woorden ‘gemeenschap’ en ‘individu’ kunnen het gesprek richting geven. (Wat is goed en minder goed als de gemeenschap altijd voorrang krijgt? Wat is goed en minder goed als het individu alle nadruk krijgt?) Oplossing van de oefeningen in de jongerenkrant In het kader worden enkele conclusies bij het gesprek over het beeld van de kerk als een grote, Afrikaanse familie neergeschreven. Elke jongere kan dit zelf proberen verwoorden. Hieronder staan enkele mogelijke besluiten: Enkele sterke kanten van het beeld van kerk als Afrikaanse familie: Het Afrikaanse concept van familie (ook je grootouders, neven, nichten, tante, nonkel, … leven met je samen) is uitgebreider dan het Europese begrip van familie (een kerngezin dat samenleeft met daarrond de grotere familie die meestal apart leeft): je voelt je met meer mensen direct verbonden. In Afrika is een groot respect voor de voorouders: zij worden nog steeds bij de familie gerekend, ook al zijn ze overleden. Er worden bewust momenten ingelast om met elkaar in gesprek te gaan (onder de baobab bijvoorbeeld): dialoog staat centraal. De Afrikaanse familie functioneert als een groot solidariteitsnetwerk: je hebt altijd iemand om op terug te vallen. In het begrip van de kerk als Afrikaanse familie wordt de bloedband overstegen: iedereen is broer en zus in Christus (door het doopsel). Bovendien houdt de kerk in Burkina Faso de dialoog met andere religies (islam en traditionele religies zoals het animisme) levendig. Ze leven in het besef dat we allemaal afstammen van een gemeenschappelijke voorouder. Enkele minder sterke kanten: Individualiteit en keuzevrijheid is minder van belang dan in het westen: wat je doet, moet in overeenstemming zijn met de waarden en tradities van de familie. In de traditionele Afrikaanse familie komen vrouwen vaak minder aan bod en/ of worden hun rechten geschonden. De kerk van Burkina Faso is zich hiervan bewust en bestrijdt bijvoorbeeld polygamie en gedwongen huwelijken.

Oplossing rebus: Eén enkele arm kan geen baobab omarmen. Betekenis: Alleen door samenwerking en solidariteit kun je je doel bereiken. 8

Extra verwerkingsmogelijkheden Laat de jongeren een baobab met vele takken tekenen. In de takken schrijven ze van welke groepen of gemeenschappen ze deel uitmaken. (Het eigen gezin, een vriendengroep, sportclub, Facebookgroep, ...) Het wordt dus geen stamboom van de eigen familie, maar een gemeenschapsboom die hen erbij stil doet staan met hoeveel mensen zij verbonden zijn. Je kan de jongeren de takken dikker laten maken naarmate zij zich sterker verbonden voelen. Een schrijfgesprek rond de vraag wat de kerk zou moeten zijn/doen volgens de jongeren, behoort ook tot de mogelijkheden. Kan het concept van de Afrikaanse familie hen hierbij inspireren? In de jongerenkrant wordt vermeld dat het lijkt alsof de baobab ondersteboven staat. Er zijn hier enkele Afrikaanse verhalen rond die je de jongeren kunt vertellen. Volgens een Afrikaanse scheppingsmythe gaf God de hyena de opdracht om de baobab te planten. Maar de luie hyena gooide de baobab weg zodat deze ondersteboven in de grond terecht kwam. Hieronder vind je nog een andere verklaring: Er was eens een heel belangrijke koning met slechts één slechte eigenschap: hij was bijzonder ijdel. Hij vond zichzelf veruit het mooiste wezen in het land en duldde niet dat een van zijn onderdanen daar ook maar het kleinste vraagtekentje bij zette. Zijn volk keek wel uit, want de koning was een sterk en machtig man die niet bekend stond om zijn tolerantie. Toch was er één wezen in het rijk van de koning die zo mogelijk nog ijdeler was en bovendien het lef had om er hardop voor uit te komen: een reusachtige Baobabboom. Het was een imposante verschijning met een dikke stam en een weelderige kroon van groene bladeren. De koning ontstak in woede toen hij de Baobab hoorde vertellen dat hij veel mooier was. Als straf rukte hij de boom uit de grond en zette hem op zijn kop weer terug. Uit solidariteit met hun soortgenoot deden alle andere Baobabs in het land hetzelfde waardoor het sinds die tijd lijkt of de Baobab met zijn wortelstelsel in de lucht steekt. (http://www.donkerafrika.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=111&Itemid=624)

9

4

Doe mee met Missio

Op de website vind je een projectbeschrijving met nog wat extra uitleg: ‘Geef weeskinderen een toekomst’. Ook de extra getuigenissen (een getuigenis van een vrijwilliger en het verhaal van twee moslimkinderen die door het bisdom werden opgevangen) kunnen zeker aan bod komen.

Hier vind je nog enkele extra ideeën om solidair te zijn met de mensen van Burkina Faso: Meer info over het organiseren van een sponsortocht en een printklare sponsorkaart vind je op de Missio-website. Burkina Faso is niet alleen thuis in wielrennen, maar ook in voetbal. Een Afrika Cup ten voordele van ons project behoort tot de mogelijkheden. Of waarom houd je geen wedstrijdje tussen leerlingen en leerkrachten / leden en begeleiders? Scholen of jeugdbewegingen met gevoel voor ritme vinden een heuse percussiemarathon zeker wel iets. Verzamel enkele trommels, djembé’s, olievaten, … in een grote zaal. De bedoeling is dat het slagwerk de hele (namid)dag bespeeld wordt, door iedereen met hetzelfde basisritme uiteraard. De jongeren wisselen elkaar af om het half uur en laten zich sponsoren door familie, kennissen en vrienden. Je kan een groots cultuurfestival organiseren zoals dat er in Burkina Faso aan toe gaat. Stel je eigen versie van Afrikaanse kunst tentoon, breng een toneelstuk over ‘het leven zoals het is in Burkina Faso’, ontplooi je muzikaal talent in multiculturele richting, … Ook enkele Afrikaanse films zullen op jullie festival zeker niet misstaan. De vlag van Burkina Faso bestaat uit de drie Pan-Afrikaanse kleuren: rood, geel en groen. Deze kleuren die het eenheidsgevoel van Afrika willen uitdrukken, staan ook bekend als de rastakleuren. Ben je een creatieveling? Armbandjes of halskettingen in deze vrolijke kleuren zullen je vrienden of familie zeker aanspreken. Met de opbrengst kun je ons project bovendien een hart onder de riem steken!

10

Colofon

Eindredactie: Liesbeth Rogge Met dank aan: Karin Mensch, Jos De Muynck Lay-out: Melanie Six V.U.: Michel Coppin, Vorstlaan 199, 1160 Brussel

11