Samen inzetten op de toekomst Bezinningsdag over gemeenschapsopbouw

Samen inzetten op de toekomst Bezinningsdag over gemeenschapsopbouw Inleiding: inhoudelijk Missio bezint zich deze oktobercampagne over de kracht van gemeenschappen. Niet alleen willen we als internationale kerkorganisatie de opbouw en ondersteuning van kerken in alle continenten bevorderen. Evenzeer is het ons doel om als kerk wereldwijd mee te werken aan rechtvaardige, vredevolle samenlevingen. In het bijzonder wil Missio dit jaar een voorbeeld nemen aan het bisdom Kaya in Burkina Faso. Elk van de negen parochies van dit bisdom ondersteunt de levensnoodzakelijke zorg voor wezen en andere kwetsbare kinderen van om het even welke religieuze achtergrond. Dankzij hen kunnen vele van deze kinderen ook naar school gaan, wat hun kans op een goede toekomst vergroot. Ondanks de vrijgevigheid van de lokale bevolking lijden veel kinderen echter nog tekort. De kerk van Burkina Faso kan onze steun dus gebruiken. Maar wij kunnen ook veel leren van hen. Zo beschouwt de Burkinese kerk zichzelf als één grote familie, een kerkfamilie als het ware. Iedereen leeft in nauwe verbondenheid met elkaar en vangt elkaar op waar nodig. Zoals het project van het bisdom Kaya aantoont, is de Burkinese kerk ook een open gemeenschap die zich inzet voor een betere toekomst voor iedereen. Een sterk contrast met onze westerse maatschappij waarin een ver doorgedreven individualisme ervoor zorgt dat steeds meer mensen zich eenzaam voelen? Zwart-wit antwoorden volstaan vaak niet om de vraag te beantwoorden. Toch hopen we met deze bezinningsdag aan het denken te zetten. Inleiding: praktisch - Deze volledig uitgewerkte bezinningsdag richt zich naar een groep jongeren van 12 tot 18 jaar en hun begeleider(s). Het doel van de dag is na te denken over de verbondenheid met gemeenschappen uit de eigen omgeving. Hoe sterk voelen de jongeren zich verankerd in (een) gemeenschap(pen)? Hoe kunnen zij hun banden met anderen (nog) versterken? - Vertrekkend van de slogan en de focus van de Missio-oktobercampagne van 2013 is deze bezinningsdag een aanvulling op de jongerenkrant van Missio. Niettemin kunnen beide los van elkaar gebruikt worden en kan de bezinningsdag ook buiten de campagneperiode georganiseerd worden. - De bezinningsdag in zijn geheel beslaat ongeveer één volledige (school)dag. De dag is opgebouwd uit verschillende elementen (bezinnende activiteiten) die gemakkelijk van plaats verwisselbaar zijn. Het is dus niet noodzakelijk de planning chronologisch te volgen. Besteed je liever geen volledige dag? Een filmnamiddag of één van de bezinningsmomenten (‘We gaan ervoor’ of ‘Samen maken we het verschil’) kunnen bijvoorbeeld ook perfect apart gebruikt worden. - Ander materiaal voor jongeren rond de oktobercampagne van Missio (jongerenkrant, bezinningsboekje en/of campagnekaars) kun je bestellen of

downloaden via de website (www.missio.be). Informeer of bestel ook gerust bij jouw diocesane Missio-dienst (de contactadressen staan op dezelfde website). Mogelijke planning van de dag 1. Openingsbezinning: ‘We gaan ervoor’ 2. Samenwerkingsspelen met nabespreking 3. Discoforum of poëziemuur 4. Samen koken en eten 5. Filmnamiddag 6. Slotmoment: ‘Samen maken we het verschil’

1. Openingsbezinning: ‘We gaan ervoor’ Welkomstwoordje Als een gemeenschap van mensen zijn we hier samengekomen. Samen willen we de verdrietige en fijne dingen met elkaar delen. Teamwork is belangrijk, niet alleen in de klas/jeugdbeweging/…, maar ook in ons dagelijkse leven. We hebben elkaar nodig. Maar soms zijn we er ook niet voor elkaar. We laten elkaar links liggen en vinden geen steun bij elkaar. Even stil staan en nadenken over de sterke en minder sterke kanten van onze groep, dat is wat we vandaag willen doen. Zodat we er weer met frisse moed samen voor kunnen gaan. Verkennend gesprek - Wat verwacht je van deze groep? Deze dag? - Vraag de jongeren om hun ‘gemeenschapsboom’ mee te brengen (zie opdracht in de begeleidersgids bij de jongerenkrant). Met welke groepen en gemeenschappen voelen zij zich sterk verbonden? Hoort de klas- of jeugdgroep waarmee zij vandaag de bezinningsdag houden daarbij? - Wat vinden de jongeren goed aan deze groep? Wat willen ze graag veranderen? Kan deze dag daarbij helpen? Het verhaal van de bomen Lang geleden waren alle bomen heel kleine plantjes. Ze wiegden in de wind en wuifden naar elkaar. Het was een vrolijk gedoe. Allemaal zochten ze met hun wortels in de grond naar eten en drinken. Boven hun hoofden zorgde de zon ervoor dat ze het niet koud hadden en een beetje konden groeien. Maar op de duur hadden de bomen zoveel voedsel uit de grond gehaald dat alles opraakte. Ze begonnen honger te lijden. Op zekere dag staken al die kleine boompjes hun hoofden bij elkaar om een oplossing te vinden voor de hongersnood. Een stevig boompje zei: “We zijn hier met teveel. Enkelen zouden moeten verhuizen.” “Neen,” antwoordde een groene kastanje, “we houden zo van deze grond. Hier zijn we geboren en hier willen we blijven!” © Eric Montfort

“Ik wil wel verhuizen”, bood een dun dennenboompje aan. Maar een oude beukenboom wreef even onder zijn kruin en het werd heel stil op de vergadering. Toen opende hij zijn mond en sprak: “Vrienden, als we eens ieder jaar onze bladeren lieten vallen, voor we aan onze winterslaap begonnen. Dan zou er tegen de komende lente nieuw voedsel zijn voor iedereen.” Iedereen juichte dat voorstel toe en besloot om het te proberen. Sinds die dag lieten alle bomen hun bladeren vallen in de herfst. In enkele jaren werden ze allemaal groot en sterk, ieder naar zijn soort. “Zie je wel”, fluisterde de beuk tot de eik, “Als ieder deelt van wat hij heeft, dan is er genoeg voor iedereen.” Verwerkingsopdracht Elke jongere krijgt een blaadje. (Dit is een blad papier in de vorm van een boomblad, geprint op groen, rood, geel of bruin. Zie de bijlage voor een voorbeeld.) Hierop schrijft hij/zij een positieve eigenschap van zichzelf die zij/hij wil inzetten voor de groep. De blaadjes vormen samen een gezonde humus waarop iedereen kan groeien. Enkele voorbeelden van talenten: - Inlevingsvermogen - Initiatiefrijk - Respectvol - Zorgzaam, attent - Georganiseerd - Creatief - … Bezinningstekst Laat ons geen vooruitgang noemen waar een ander aan ten onder gaat Laat ons geen groei noemen waar een ander minder van wordt Laat ons geen vrijheid noemen wat een ander het recht ontneemt zichzelf te zijn Laat ons geen gemeenschap noemen waar de minste niet de meeste aandacht krijgt © Eric Montfort

Laat ons zelf de verandering zijn die we in de wereld willen zien (Mahatma Gandhi)

2. Samenwerkingsspelen met nabespreking Maak een selectie uit de onderstaande samenwerkingsspelletjes op basis van wat de groep graag doet, aankan of net uitdaagt. De spelen zijn niet alleen bewustmakend (ze helpen de

jongeren en de begeleider begrijpen hoe de groep in elkaar zit en hoe men zelf in die groep functioneert), maar ook groepsvormend (leren samenwerken, een plaats zoeken in de groep zijn vaardigheden die erin geoefend worden). Neem dus gerust de tijd voor de spelen zelf. De nabespreking is minstens even belangrijk: hier kunnen sommige jongeren dingen aan bod brengen die voor andere leden van de groep niet duidelijk waren. De groep kan ook nagaan welke groepseigenschappen zij willen vasthouden - wat goed is - en wat zij samen willen veranderen. (Deze vraag naar wat goed en minder goed is, werd al gesteld tijdens het verkennend gesprek in de openingsbezinning, maar het antwoord kan veranderd zijn.) Chinese muur: Span een touw op schouderhoogte. De hele groep moet over het touw geraken, maar dit mag niet aangeraakt worden. Vliegend tapijt: iedereen gaat op een tapijt (of een zeil) staan. Nu moet het tapijt omgedraaid worden zonder dat iemand naast het tapijt stapt. Rangschikken: De hele groep staat op een rij stoelen. Ze moeten in alfabetische volgorde gaan staan, zonder met elkaar te spreken en zonder de grond te raken. Bezemsteel: de groepsleden staan op één rij en houden samen een bezem horizontaal in de lucht, op ooghoogte. Dit doen ze door elk één wijsvinger onder de bezemsteel te houden. Samen laten ze de bezemsteel zakken tot op de grond. Alle wijsvingers moeten de bezemsteel voortdurend blijven aanraken. Er kan nog altijd eentje bij: baken met een lint of een stuk krijt een klein terrein af voor de hele groep (1 m² per 10 à 15 personen). De groep heeft zich op een tweetal meter rond dit terrein opgesteld. Op het signaal van de begeleider proberen zij zo snel mogelijk met z’n allen op het terrein te gaan staan. Niemand mag de grond buiten het terrein nog raken. © Dietmar Temps

Luchtwandelen: één persoon uit de groep is luchtwandelaar en zet een stap in het ijle. Een andere persoon uit de groep speelt daar snel op in en gaat op handen en knieën zitten, met zijn rug onder de voet. De luchtwandelaar zet opnieuw een stap en een andere persoon biedt haar rug aan. Zo zorgt iedereen ervoor dat de luchtwandelaar stappen kan blijven zetten, in welke richting deze dat ook wil. Waar nodig geeft iemand van de groep een hand, zodat de luchtwandelaar zeker niet valt. Evenwichtskring: Alle deelnemers gaan schouder aan schouder staan in een kring. Ze staan afwisselend met het gezicht naar binnen en naar buiten. Iedereen neemt de polsen van zijn of haar buren stevig vast. Op een afgesproken teken leunt iedereen naar voor, steeds verder, zonder een stap te verzetten. Houdt de evenwichtscirkel stand? Op een teken van de begeleider kan iedereen weer recht gaan staan. Daarna kunnen ze hetzelfde eens in

omgekeerde richting proberen. (Tip voor de begeleider: zorg er aan het eind van het spel voor dat iedereen terug recht staat vooraleer ze elkaars polsen loslaten.) Opgenomen in de groep: Verdeel de klas in groepjes van 7 à 8 personen. Elk groepje gaat in een cirkel staan, met één persoon in het midden. Deze sluit de ogen, ontspant zich volledig en laat zich door de anderen steunen. De groep geeft haar door in de kring. Ze laten haar zachtjes vallen en vangen haar op, trekken en duwen hem voort, houden hem vast of omarmen hem. Groepsadem: De leden gaan in een kring staan, met ongeveer een meter afstand tussen hen in. Ze ademen rustig in en uit. Langzaam stappen ze naar voor tot ze schouder aan schouder staan. Stilaan doen ze hun ademhalingen samen lopen. Ze proberen dit zo lang mogelijk vol te houden. Wanneer het niet meer lukt, gaan ze weer uit elkaar. Deze oefening kan verschillende keren herhaald worden, waarbij iedereen probeert zo lang mogelijk samen te ademen. De indringer: De groep vormt een grote kring. Eén persoon staat buiten de kring en wil deze binnendringen, terwijl de anderen dit proberen te verhinderen. Als je minstens met 14 bent, kan je dit spel ook spelen met 2 groepen: waarbij iemand van de ene groep moet inbreken bij de andere groep. Om het groepsgevoel in de twee groepen te versterken, kan iedereen van dezelfde groep een muts (of een ander kledingstuk) in een gelijke kleur aandoen. Zorg dat zoveel mogelijk mensen eens ervaren wat het is om ‘buitenstaander’ te zijn.

Vragen ter nabespreking: - Welke eigenschappen (van individuele personen) of waarden (in de groep) waren van belang om de opdrachten tot een goed eind te brengen? - Wat zorgde ervoor dat het niet altijd even goed ging? - Welk spel lag jou goed? Welk spel niet? - Heb je iets over jezelf en/of over de groep geleerd door deze opdrachten? - Hoe belangrijk vind jij het om samen te werken in een groep? Waarom? Het spel ‘de indringer’ kan je nog eens apart nabespreken: Vragen aan de mensen in de cirkel: - Hoe was het om deel uit te maken van de cirkel? - Welke strategieën gebruikte je om te verhinderen dat de buitenstaander in jouw groep terecht kwam? Hoe voelde je je daar bij? Vragen aan de buitenstaanders: - Hoe was het om buiten de kring te staan? © Alfred Weidinger - Vond je het een leuke opdracht? - Ben je blijven proberen om binnen te geraken of gaf je het op na een tijdje? Algemene vragen: - Heb je jezelf ooit al eens een buitenstaander gevoeld? Wat deed je toen? - Hoe sta jij tegenover buitenstaanders, mensen die niet tot de/een groep behoren? - Wat doe jij als iemand jouw groep probeert binnen te dringen?

3. Discoforum of poëziemuur a. Discoforum rond gemeenschap Een discoforum is een werkvorm waarbij de groep in gesprek gaat over enkele liederen. Hieronder staan zes liederen die te maken hebben met groepsvorming en gemeenschap, of net het gebrek hieraan. Als begeleider kun je er enkele uitkiezen waarvan je vermoedt dat ze een zeker herkenbaarheidsgehalte hebben voor de groep of net een uitdaging voor hen betekenen. De verwerkingsvragen bij elk lied kunnen helpen het gesprek op gang te brengen.

Timshel - Mumford & Sons Cold is the water It freezes your already cold mind Already cold, cold mind And death is at your doorstep And it will steal your innocence But it will not steal your substance

Koud is het water Het bevriest je geest die al koud was Je al koude, koude geest En de dood staat voor je deur En het zal je onschuld stelen Maar het zal je essentie niet wegnemen

But you are not alone in this And you are not alone in this As brothers we will stand and we'll hold your hand Hold your hand

Maar je staat er niet alleen voor En je staat er niet alleen voor Als broeders zullen we standhouden En we zullen je hand vasthouden Je hand vasthouden

And you are the mother The mother of your baby child The one to whom you gave life And you have your choices And these are what make man great His ladder to the stars

En jij bent de moeder De moeder van je baby’tje Degene aan wie jij het leven schonk En je hebt je keuzes En deze zijn wat de mens groots maakt Zijn ladder naar de sterren

But you are not alone in this And you are not alone in this As brothers we will stand and we'll hold your hand Hold your hand

Maar je staat er niet alleen voor En je staat er niet alleen voor Als broeders zullen we standhouden En we zullen je hand vasthouden Je hand vasthouden

And I will tell the night Whisper “Lose your sight” But I can't move the mountains for you

En ik zal de nacht zeggen Fluisteren "Verlies je zicht" Maar ik kan de bergen niet voor je verzetten

Woordje uitleg bij de titel: Marcus Mumford verklaarde een grote fan te zijn van de Amerikaanse schrijver John Steinbeck. In diens roman ‘East of Eden’ (1952) is er een discussie over de betekenis van het Hebreeuwse woord ‘Timshel’. Dit in de context van het Bijbelse verhaal van Kaïn en Abel. Klassiek wordt Genesis 4,7 vertaald als een bevel (van

God aan het adres van Kaïn): ‘Je moet (sterker zijn dan de zonde)’. Het is echter ook mogelijk ‘Timshel’ te vertalen door ‘Je kan’. Dit laat ruimte voor de keuzevrijheid van de mens en drukt bovendien Gods vertrouwen in de mens uit.

Verwerkingsvragen: - Waarover gaat dit lied volgens jou? © Dietmar Temps - Hoe staat men tegenover keuzevrijheid in dit lied? Ben je als mens alleen om keuzes te maken? - In hoever bepaalt de verbondenheid met anderen hoe jij je keuzes maakt?

Mijn gezelschap - Kommil Foo Het einde is zoek, het begin is vergeten. Hoe lang geleden trok jij bij me in. De datum, het jaar, ik zou het niet weten. Je stichtte met mij een soort van gezin. Je bent er altijd, je bent alom aanwezig, je wijkt niet van m'n zijde als ik weeklaag of vloek. Je zit op m’n schoot, al ben ik druk bezig. Het begin is vergeten, het einde is zoek. Je bent er in de lengte, maar ook in de breedte. Waar ik ook ga, ik bots tegen je aan. Geen meetlint volstaat om jouw taille te meten. Je hebt geen figuur om op de weegschaal te staan. Je ligt naast me in bed, aan weerszijden. Je leest met me mee in dezelfde roman. Je drukt je tegen me aan als ik brood sta te snijden. Je manifesteert je zo vaak je maar kan. Als ik onder de douche ga, sta jij onder de straal. Maar je houdt je verscholen voor het bezoek. Je zit mee aan tafel bij het kieskauwend maal. Het begin is vergeten, het einde is zoek. Je gaat mee naar buiten als ik uit wil gaan. Dan roep ik: “Terug! Af!”, als tegen een hond. Maar ik kan je niet trappen of schoppen of slaan, hoewel je al jaren m'n privacy schond. Van andere partners kun je nog scheiden, of je begaat in je woede een wanhoopsdaad. Maar eenzaamheid kun je de hals niet afsnijden. Al heb je nog zo'n scherp mes en al tril je van haat. Maar eenzaamheid kun je de hals niet afsnijden. Al heb je nog zo'n scherp mes en al tril je van haat.

Verwerkingsvragen: - Waarover dacht je dat het lied ging voor je de laatste strofe hoorde? - Is iets in het lied herkenbaar? (Wat? Waarom?) - Wat wordt bedoeld met de titel? - Denk je dat eenzaamheid veel of weinig voorkomt in onze maatschappij? Hoe komt dat, denk je?

Home again - Michael Kiwanuka Home again Home again One day I know I'll feel home again Born again Born again One day I know I'll feel strong again And lift my head

Weer thuis zijn Weer thuis zijn Ik weet dat ik mij op een dag weer thuis zal voelen Herboren Herboren Ik weet dat ik mij op een dag weer sterk zal voelen en mijn hoofd zal opheffen

Many times I've been told All this talk Will make you old So I close my eyes Won’t look behind Moving on Moving on So I close my eyes Won’t look behind Moving on

Vele keren hebben ze me verteld: ‘Al dit gepraat zal je oud maken’ Dus sluit ik mijn ogen Ik zal niet achterom kijken en verder gaan verder gaan Dus sluit ik mijn ogen Ik zal niet achterom kijken en verder gaan

Lost again Lost again One day I know Our paths will cross again Smile again Smile again One day I hope To make you smile again And I won't hide

Weer verloren Weer verloren Ik weet dat op een dag onze wegen zich weer zullen kruisen Weer glimlachen Weer glimlachen Ik hoop dat ik je op een dag weer zal doen glimlachen en ik zal me niet verbergen

Many times I've been told Speak your mind, just be bold So I close my eyes Won’t look behind Moving on Moving on So I close my eyes

Vele keren hebben ze me gezegd Zeg wat je denkt, wees rechtuit Dus sluit ik mijn ogen Ik zal niet achterom kijken en verder gaan verder gaan Dus sluit ik mijn ogen

And the tears will clear Then I'll feel no fear Then I'd feel no way My paths will remain straight

En de tranen zullen verdwijnen dan zal ik geen angst voelen dan zal ik voelen: Nee, mijn paden zullen recht blijven

Home again Home again One day I know I'll feel home again Born again Born again One day I know I'll feel strong again And lift my head

Weer thuis zijn Weer thuis zijn Ik weet dat ik mij op een dag weer thuis zal voelen Herboren Herboren Ik weet dat ik mij op een dag weer sterk zal voelen en mijn hoofd zal opheffen

Many times I've been told All this talk Will make you old So I close my eyes Won’t look behind Moving on Moving on So I close my eyes Won’t look behind Moving on

Vele keren hebben ze me verteld: ‘Al dit gepraat zal je oud maken’ Dus sluit ik mijn ogen Ik zal niet achterom kijken en verder gaan verder gaan Dus sluit ik mijn ogen Ik zal niet achterom kijken en verder gaan

Verwerkingsvragen: - Wat betekent ‘Thuis zijn’ voor jou? - Voel je dat je op dit moment thuis gekomen bent? Of denk je zoals Michael Kiwanuka dat je ooit weer thuis zal komen? - Michael Kiwanuka vertelde in een interview over de betekenis die hij aan het lied geeft: “Het gaat over troost en vrede. Thuis is waar je het meest jezelf bent – je hebt niet veel remmingen, je voelt je gewoon vrij om te zijn wie je bent. Het lied gaat over teruggaan naar die plaats – niet letterlijk een huis of een plaats maar gewoon dat gevoel, weet je? Dat gevoel dat jou de dingen laat doen die je wilt doen en de dingen laat zeggen die je wilt zeggen.” Vragen hierbij: Waar ben jij het meest thuis? Waar kun jij het meest jezelf zijn?

© Eric Montfort

Ol de mens’n - Hannelore Bedert begint ier niet te screm’n da pakk’n ze ier nie z'ent ier nie voor jankers en zeker nie voor iemand gelik gie

Begin hier niet te huilen Dat pikken ze hier niet Ze hebben het hier niet voor jankers En zeker niet voor iemand zoals jij

begint ier nie te zegg’n wa da'j d'er zelve over peist

Begin hier niet te zeggen wat je er zelf over denkt

d'er is ier en volgorde van klapp’n en ge sta zelfs nie ip de lijst

Hier is een volgorde van spreken en je staat zelfs niet op de lijst

ol de mens'n zin ier vriendelijk mor in den bocht, gaat iedereen ier rechtdeur ol de mens'n zin ier vriendelijk mor 't e nie echt en niemand e’t da deur

Alle mensen zijn hier vriendelijk Maar iedereen gaat hier kort door de bocht Alle mensen zijn hier vriendelijk Maar het is niet echt en niemand heeft dat door

geloof nie wa da ze zeggen oh, ze lieg'n gelik de pest 't is ier om ter meest en om ter snelst 't is ier nie alleen beter, 't is ier best

Geloof niet wat ze zeggen Oh, ze liegen als de pest Het is hier om het meest en om het snelst Het is hier niet alleen beter, het is hier best

ol de mens'n pakk'n ui eigen ier van u af en niemand geeft daar ne red’n veur ol de mens'n zin ier vriendelijk mor 't e nie echt en niemand e’t da deur niemand e’t da deur

Alle mensen nemen jezelf hier van je af En niemand geeft daar een reden voor Alle mensen zijn hier vriendelijk Maar het is niet echt en niemand heeft dat door niemand heeft dat door

ge slaat uw and'n voor uw ogen worde zo nen and're mens miskien? ge slaat uw and'n voor uw ogen en ge peist da niemand u kan zien

Je slaat je handen voor je ogen Word je zo een ander mens misschien? Je slaat je handen voor je ogen En je denkt dat niemand je kan zien

geloof nie wa da'k zegge miskien lieg ik gelik de pest houd u stil 't meeste van den tijd dan is't ier wel gezellig voor de rest

Geloof niet wat ik zeg Misschien lieg ik als de pest Hou je stil de meeste tijd dan is het hier best wel gezellig

Verwerkingsvragen: - Welk soort groep wordt beschreven in dit lied? Ken je zo’n groep in jouw omgeving? - Gaat het om een echte gemeenschap volgens jou? Wanneer kun je van een echte gemeenschap spreken? - Welke zinnen uit het lied raken je, blijven je bij? Pinguïn op Antarctica – Bart Peeters Je kan chatten met een pinguïn op Antarctica Je kan mailen met de maan Zou er dan binnen de elektronica Niets tegen misverstaan bestaan Waarom kunnen wij Waarom kunnen wij Kunnen wij mekaar niet meer verstaan?

De wereld is een dorp Een dorp met kosten aan Vreemd dat we mekaar niet meer verstaan Er liggen lijnen met Havanna en Pretoria Er staan webcams op Venus en op Mars Maar tegen onbegrip doen de laboratoria Voorlopig nog geen snars Waarom kunnen wij Waarom kunnen wij Kunnen wij mekaar niet meer verstaan? De wereld is een dorp Een dorp met kosten aan Vreemd dat we mekaar niet meer verstaan Drie miljard kanalen en overal tv's Je kan digitaal vertalen en toch spreekt iedereen Chinees © Eric Montfort

Verwerkingsvragen: - Helpen de moderne communicatiemiddelen ons om een gemeenschap te vormen? - Verstaan wij elkaar niet meer? Waarom wel/niet? - Ervaar jij de wereld als een dorp? Voel je je verbonden met mensen aan de andere kant van de aardbol? This Is To Mother You - Sinead O’Connor This is to mother you To comfort you and get you through Through when your nights are lonely Through when your dreams are only blue This is to mother you This is to be with you To hold you and to kiss you too For when you need me I will do What your own mother didn't do Which is to mother you

Dit is je bemoederen je troosten en je erdoor helpen erdoor wanneer je nachten eenzaam zijn wanneer je alleen maar droevige dromen hebt Dit is je bemoederen Dit is bij je zijn je vasthouden en je ook kussen want als je me nodig hebt, zal ik doen wat je eigen moeder niet deed en dat is jou bemoederen

All the pain that you have known All the violence in your soul All the wrong things you have done I will take from you when I come All mistakes made in distress All your unhappiness I will take away with my kiss, yes I will give you tenderness

Al de pijn die je hebt gekend al het geweld in je ziel alle verkeerde dingen die je hebt gedaan zal ik van je wegnemen wanneer ik kom alle fouten die in pijn werden gemaakt al je ongelukkig zijn zal ik wegnemen met mijn zoen, ja Ik zal je tederheid geven

For child I am so glad I've found you Although my arms have always been around you Sweet bird although you did not see me I saw you

Want kind, ik ben zo blij dat ik je heb gevonden alhoewel mijn armen altijd al rond je zijn geweest lieve vogel, ook al zag je me niet ik zag jou

And I'm here to mother you To comfort you and get you through Through when your nights are lonely Through when your dreams are only blue This is to mother you

En ik ben hier om je te bemoederen je te troosten en je erdoor te helpen erdoor wanneer je nachten eenzaam zijn wanneer je alleen maar droevige dromen hebt Dit is je bemoederen

Verwerkingsvragen: - Neem jij wel eens de rol van moeder of vader op? Wanneer? - Kan iemand anders goed maken waarin je eigen moeder of vader tekort schoot? - Kan een moederfiguur ervoor zorgen dat alle pijn verdwijnt?

b. Poëziemuur over familie Hang (een selectie uit) de onderstaande gedichten aan de muren of enkele panelen. Verspreid ze zoveel mogelijk. Zo kunnen de jongeren zich individueel door de ruimte bewegen en rustig de tijd nemen om elk gedicht te lezen. Tijdens hun tocht mogen zij smiley’s zetten bij de gedichten om uit te drukken welke gevoelens deze oproepen. Zo krijgt iedereen er een zicht op in hoever de gedichten gelijk- en/of uiteenlopende gevoelens teweeg brengen in de groep. Vraag de jongeren achteraf om enkele zinnen of gedachten neer te schrijven die hen zijn bijgebleven. Deze worden met de groep besproken. Tip: Meer gedichten vind je in de gedichtendatabank van de Thomaswebsite. (Zoek bijvoorbeeld op ‘gemeenschap’, ‘gezin’, ‘verbondenheid’, ‘samen’,…) *** Mijn moeder is mijn naam vergeten, mijn kind weet nog niet hoe ik heet. Hoe moet ik mij geborgen weten? Noem mij, bevestig mijn bestaan, laat mijn naam zijn als een keten. Noem mij, noem mij, spreek mij aan, o, noem mij bij mijn diepste naam. Voor wie ik liefheb, wil ik heten. (Neeltje Maria Min)

© Anahitox

Thuis Het hoeft geen muur te zijn Met ruit en dak. Het mag van hout Of rots Of klei Of blad Of ijs Een boot op het water Ja, een wagen op reis. Een hutje mag, Een hol Of een paleis. Een schelp van slak, Een nest op tak. In Paramaribo Of Praag Of in Parijs. Als er maar iemand is Die roept: Kom thuis! Ik zal het wel verstaan. Elke taal bedoelt hetzelfde huis. (Ted van Lieshout)

*** Je kinderen zijn je kinderen niet. Zij zijn de zonen en dochters van 's levens hunkering naar zichzelf. Zij komen door je, maar zijn niet van je, en hoewel ze bij je zijn, behoren ze je niet toe. Je mag hen je liefde geven, maar niet je gedachten, want zij hebben hun eigen gedachten. Je mag hun lichamen huisvesten, maar niet hun zielen, want hun zielen vertoeven in het huis van morgen dat je niet bezoeken kunt, zelfs niet in je dromen. Je mag proberen gelijk hen te worden, maar tracht niet hen aan jou gelijk te maken. Want het leven gaat niet terug, noch blijft het dralen bij gisteren. Jullie zijn de bogen, waarmee je kinderen als levende pijlen worden weggeschoten. De boogschutter ziet het doel op de weg van het oneindige, en hij buigt je met zijn kracht opdat zijn pijlen

© Eric Montfort

snel en ver zullen gaan. Laat het gebogen worden door de hand van de boogschutter een vreugde voor je zijn: want zoals hij de vliegende pijl liefheeft, zo mint hij ook de boog die standvastig is. (Kahlil Gibran, De Profeet)

*** Sion zegt: ‘De HEER heeft mij verlaten, mijn Heer is mij vergeten.’ Maar kan een vrouw haar zuigeling vergeten of harteloos zijn tegen het kind dat zij droeg? Zelfs al zou zij het vergeten, ik vergeet jou nooit. Ik heb je in mijn handpalm gegrift. (Js, 49,14-16a) © Rita Willaert

***

Er was een tijd van overmoed Van brede schouders en een sterke rug. Een groot bos biedt veel beschutting. Maar toen één boom werd geveld, Stierf het hele bos een beetje. En groeit zo’n open plek ooit weer dicht? (Werner Storms)

*** tussen boven en beneden is een trap met dertien treden en een wereld van verschil boven doe ik wat ik wil maar beneden hou ik me het liefst een beetje stil (Nannie Kuiper)

© Eric Montfort

Afscheid Zul je voorzichtig zijn? Ik weet wel dat je maar een boodschap doet hier om de hoek en dat je niet gekleed bent voor een lange reis. Je kus is licht, je blik gerust en vredig zijn je hand en je voet. Maar achter deze hoek een werelddeel, achter dit ogenblik een zee van tijd. Zul je voorzichtig zijn? (Adriaan Morriën)

De jonge wolf Kom, laat mij los, laat mij maar lopen, ik vind de weg wel door het bos. Mijn hart is sterk, mijn oog is open. Kom, laat mij lopen, laat mij los. Vrees je dat ik de weg niet vind, mijn vrijheid al te duur zal kopen? Jij vader was ook eenmaal kind, en toch ben jij ook weggelopen. Kom, laat mij lopen, laat mij los. (Jan Van Nijlen)

Weglopen Ik loop de weg steeds verder weg. Nu ben ik zonder huis. En ieder woord dat is gezegd duwt me vooruit. De avond doet gordijnen dicht. De wind trekt aan mijn haar. Het regent wat op mijn gezicht. Of huil ik nou? – Wat raar!

© Eric Montfort

Er komt een fietser op de dijk. Wat doet die hier zo laat? Ik wil niet kijken maar ik kijk tot vader voor me staat. Ik wil niks zeggen maar ik praat. Zijn hand ligt op mijn haar. Kom, zegt hij, kom, het is al laat. Stil nu maar. Nu gaan we samen op de fiets. Ik denk aan niets. (Johanna Kruit)

Vaders Gemaakt om heerlijk dichtbij te zitten zwijgen. Ze kunnen stralen als je iets fijns hebt gedaan. Maar zichzelf in woorden vertalen, lukt niet zo best. Hebben ze slecht opgelet op school? Vaders houden vast wedstrijden met andere vaders: wie spreekt het minst met kinderen? Mijn vader wint altijd. © Eric Montfort

Als ik hem nu eens taalles geef? Elke avond zegt hij me na: was het leuk vandaag? Gaan we zaterdag zwemmen? Wanneer fietsen we weer samen? Als hij dan goed studeert, mag hij wat langer opblijven met mij. Heerlijk dicht bij mij samen zwijgen. (Daniël Billiet)

*** postzegels mijn moeders hobby

ik een zeldzaam exemplaar eerste dag van uitgifte afgestempeld duidelijk door haar opgeborgen in haar album steeds opnieuw tentoongesteld enig in mijn soort gebleven nooit meer nabesteld

© Eric Montfort

(Nannie Kuiper)

Vader Als hij groot is, koop ik een auto. Kan hij die ’s zaterdagsmorgens wassen. En een gazon. Dat moet hij dan maaien. Oude vrouwtjes jaag ik de straat op. Kan hij die helpen oversteken. Knaapjes het wakke ijs. Die moet hij redden met levensgevaar.

© Eric Montfort

Eenmaal toch moet ik het meemaken, dat ik goedkeurend hem op de schouder kan kloppen, diep in de ogen kijk, verlegen mompel: Jongen, je vader is trots op je. (Anton Korteweg)

Afstand Wanneer wij botsen met elkaar is mij het harde van zijn schedel niet ontgaan. Hij was niet te verslaan. Bij gevaren

greep ik naar zijn hand. Ik beet. Hij liet begaan, hij aaide mij en zei mijn naam. De jaren legden ons een afstand op. Ik werd zijn zoon, een maat te groot: geen hand die om de mijne sloot. (Gwij Mandelinck)

Sprookje Voor mijn moeder en dochtertje Zij luistren beiden naar haar oud verhaal, wondere dingen komen aangevlogen, zichtbaar in hun verwijde ogen, als bloemen, drijvend in een schaal. Er is een zachte spanning in hun wezen, zij zijn verloren en verzonken in elkaar, – het witte en het blonde haar – geloof het maar, geloof het maar, alles wat zij vertelt is waar en nooit zal je iets mooiers lezen. (M. Vasalis)

Ruzie Altijd zie je weer wat anders in de kleuren op ’t behang, het decor van al je dromen. Maar vanavond ben je bang. Want je luistert ondertussen naar de stemmen in het huis. Eerst heel zacht en dan weer luider, papa is dus eind’lijk thuis. Even denk je: Hoor ze lachen, maar dan lijkt het huilen weer. Is dat mama? Waar gaat het over? Ruzie! Slapen lukt niet meer. (André Sollie) Papa’s huis

© Eric Montfort

Lege kamers geven onze namen terug en kaatsen ook de woorden van de wand. Maar in het behang staan littekens van voltooid verleden, waarin een vader was. Zijn letters worden bewaard; ik schroef ze later op mijn eigen deur. Mam gaat voortaan wonen achter haar eigen naam. Morgen slaan wij nieuwe wonden in een ander huis en roepen dapper verse muren vol. (Ted van Lieshout)

Afscheid Een keer in de veertien dagen neem ik afscheid van mijn vader. Een lange man op het perron geduldig wachtend bij het raam daarachter ik. Van afscheid nemen hou ik niet en van wachten nog veel minder maar door het glas raken mij zijn vermoeide ogen.

© Eric Montfort

En ik ben druk ik pak een boek doe of ik mijn kaartje zoek hij wuift en kijkt mij vragend aan.

Ik mag graag in treinen zitten die op tijd vertrekken. Ik hou van vaders die hun hart toedekken. (Lidy Peters)

Verdriet Mijn oma heeft geen tranen meer. Ze huilt nog. Maar haar gezicht is droog. Kom, zegt ze en wijst

naar buiten waar de middag heel licht is en warm. Oma heeft geen tranen meer en nog maar weinig woorden. (Gil vander Heyden)

4. Samen koken en eten Voor de middag kunnen de jongeren hun eigen potje koken, waarbij zij de kans krijgen elkaar en de West-Afrikaanse keuken beter te leren kennen. Hieronder staat een selectie van typisch West-Afrikaanse gerechten. Als laatste vind je een eenvoudig recept dat de jongeren kunnen maken als aperitiefhapje: gebrande pinda’s. Het kan ook dienen als versnapering tijdens de filmnamiddag.

Bonensoep West-Afrika Ingrediënten (voor 4 personen) 300 g gedroogde bonen, een nacht geweekt 3 middelgrote uien, fijngehakt 1 eetlepel olie 1 liter groente- of runderbouillon 2 grote tomaten, ontveld en kleingesneden 2 middelgrote aubergines, 5 minuten voorgekookt en kleingesneden Zout en chilipoeder naar smaak Gare vis, in kleine stukjes (indien gewenst) Spoel de bonen af en laat ze uitlekken. Bak de uitjes en uitgelekte bonen in de olie. Voeg bouillon toe en kook de bonen zachtjes gaar. Voeg de kleingesneden tomaten en aubergines toe. Breng op smaak met zout en chilipoeder. Voeg eventueel de stukjes vis toe. Warm de soep goed door.

Jollof-rijst West-Afrika

© Eric Montfort

Jollof rijst is ofwel genoemd naar het gebied Jollof, ofwel naar het Wolof-volk in Senegal. Bij dit gerecht wordt de rijst samen met de andere ingrediënten bereid, dus niet apart. Afhankelijk van de streek gebruikt men vis, kip of ander vlees. In Ghana (buurland van Burkina Faso) heeft kip de voorkeur. Ingrediënten (voor 6 personen) 1 kilo stoofvlees, vis of kip (in blokjes) 2 theelepels zout

½ theelepel tijm 2 grote uien, fijngehakt Enkele zwarte peperkorrels 7 ½ dl water 450 g tomaten, kleingesneden 4 eetlepels arachideolie, of 6 eetlepels palmolie (voor de typisch West-Afrikaanse smaak) 2 theelepels chilipoeder 175 g langkorrelige rijst Doe het vlees met zout, tijm, de helft van de uien, de peperkorrels en het water in een pan. Laat het vlees afgedekt zachtjes gaar sudderen. Pureer de resterende uien met de tomaten (of hak ze zeer fijn). Verhit de olie in een grote pan. Haal de stuikjes vlees uit de bouillon en bak ze lichtbruin in de olie. Houd ze apart. Bak de tomaten-uienpuree enkele minuten in de olie. Breng op smaak met chilipoeder en zwarte peper. Zeef de bouillon en voeg hem toe aan de tomaten-uienpuree. Breng hem aan de kook. Voeg rijst en vlees toe. Laat alles afgedekt 20-30 minuten sudderen tot de rijst gaar is. Gehaktschotel met pinda’s West-Afrika Pinda’s of aardnoten, zoals men ze in Afrika noemt, zijn een belangrijke bron van eiwit voor veel mensen die in de tropische streken van onze aarde wonen. Pinda’s worden veel gegeten als snack of verwerkt in stoofschotels zoals deze, of worden gebruikt bij de bereiding van koekjes of snoepjes en worden tevens verwerkt tot pindaolie. In dit gerecht kun je verse gedopte, fijngemalen of gehakte pinda’s verwerken. Rooster ze eerst even om een betere smaak te krijgen. Of je kan gewoon pindakaas gebruiken – het liefst met stukjes pinda erin. Ingrediënten (voor 4 personen) 100 g pinda’s of 60 g pindakaas © Eric Montfort 1 eetlepel olie 1 ui, fijngehakt 1 eetlepel tomatenpuree ½ theelepel chilipoeder of cayennepeper Stukje gemberwortel, geschild en in plakjes gesneden of ½ theelepel gemalen gember Evt. ½ theelepel gemengde specerijen Zout en peper 1 blik tomaten, fijngehakt Het sap van ½ citroen Rooster verse pinda’s even onder een hete grill – schud de grillpan een paar keer heen en weer zodat ze rondom bruin worden. Laat de pinda’s afkoelen en wrijf de velletjes eraf met je vingertoppen. Hak de pinda’s fijn.

Verhit de olie in een grote pan en fruit de ui tot deze glazig ziet. Zet de warmtebron wat hoger en bak het gehakt tot het bruin en korrelig is geworden. Voeg de tomatenpuree, chilipoeder of cayennepeper, gember, specerijen en wat zout en peper toe. Roer de pinda’s of de pindakaas erdoor, dek de pan af en laat alles 5 minuten zachtjes doorkoken. Doe de tomaten erbij, dek de pan weer af en laat het gerecht nog 20 minuten doorkoken. Roer alles regelmatig door om aanbranden te voorkomen en voeg eventueel nog wat water toe. Roer het citroensap door het vleesmengsel en breng dit verder op smaak met wat extra citroensap, zout en peper of chilipoeder. Dien op met rijst en fufu.

Fufu (puree van bakbananen) West-Afrika In plaats van bakbananen kun je ook yam of maniok gebruiken. Ingrediënten (voor 4 personen) 6 rijpe bakbananen 2 theelepels boter Zout naar smaak Pel de bananen en snijd ze in fijne stukken. Kook ze in water tot ze zacht zijn en bijna al het water verdampt is. Wrijf de stukken banaan fijn in een vijzel (als je de stamper eerst in koud water doopt, blijft hij niet aan de banaan kleven). Meng er boter en zout naar smaak door. Serveer de puree warm met groente- of vleesstoofschotels. Gebrande pinda’s Gebrande pinda’s worden in grote delen van West- en Centraal-Afrika gebruikt in hoofdgerechten, in sausen of als hapje tussendoor. De traditionele manier van roosteren vindt plaats in verhit zand. Hiervoor wordt per liter pinda’s 2 liter zand verhit in een zware pan. Vervolgens worden de pinda’s erdoor geschept tot ze goudbruin kleuren. Daarna gaat de inhoud van de pan in een vergiet: het zand loopt door de gaatjes, de gebrande pinda’s blijven achter. Ten slotte sprenkelt men wat zout water erover. De volgende manier is gemakkelijker: Ingrediënten: 175 g rauwe (ongebrande), ongezouten pinda’s ½ theelepel zout, opgelost in een beetje water Verhit een zware koekenpan, doe de pinda’s erin en schep ze voortdurend om met een houten pollepel tot ze gelijkmatig goudbruin kleuren. Spreid ze uit op een dienblad en besprenkel ze met gezouten water. Laat ze afkoelen en eet ze als borrelhapje of met gekookte maïs.

Bronnen: - Tebereh Inquai, Afrika kookt - Troth Wells, Met liefde bereid. Recepten uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika voor de Westerse keuken.

5. Filmnamiddag Een film bekijken, wordt meestal niet als een erg sociale activiteit beschouwd. Iedereen wordt immers verondersteld te zwijgen en stil te zitten terwijl de film speelt. Toch zijn er maar weinig mensen die graag in hun eentje naar de film gaan. Film slaagt er vaak in mensen met elkaar te verbinden: omdat ze opgenomen worden in het verhaal dat zich voor iedereens ogen afspeelt. Bovendien verbindt een film ons in zekere zin ook met de mensen en verhalen uit een ander land (heel vaak de VS als het om populaire cinema gaat). De filmnamiddag kan een geschikt moment zijn om via film eens kennis te maken met een ander stukje van de wereld: dan kan er gekozen worden voor een Afrika film (a). Of je kan verder ingaan op het thema van de dag en kiezen voor een film die doet denken over gemeenschap (b). Een nabespreking in groep kan de filmervaring zeker verrijken. a. Enkele Afrika films The first grader (2011) De film is gebaseerd op het waar gebeurde verhaal van de man die in het Guinness Book of Records kwam te staan als oudste persoon ooit die aan het lager onderwijs begon. Wanneer de Keniaanse regering in 2003 besluit dat onderwijs gratis moet zijn voor iedereen is een 84jarige man, Kimani Ng’ang’a Maruge, er rotsvast van overtuigd dat ook hij van dit recht mag genieten. Zijn doorzettingsvermogen en diepe verlangen te kunnen lezen en schrijven, halen onderwijzeres Jane Obinchu uiteindelijk over de streep. Maruge mag deel uitmaken van haar overbevolkte klas jonge kinderen. Dit wordt door velen uit hun omgeving spottend tot zelfs vijandelijk onthaald. Bovendien blijft Maruge’s donkere verleden hem achtervolgen. En dan is er nog die mysterieuze brief die Maruge al jaren bijhoudt en die hij per se zelf wil kunnen lezen ... Hoewel het basisverhaal uit Kenia komt, kan de film zelf niet helemaal Keniaans of Afrikaans genoemd worden. De film kwam tot stand door een Britse regisseur (Justin Chadwick) en een van oorsprong Zuid-Afrikaanse scenarioschrijfster die momenteel in Los Angeles woont (Ann Peacock). Ook de cast is gemengd. Jane Obinchu wordt gespeeld door de Britse actrice Naomie Harris (bekend van het personage Tia Dalma uit de tweede en derde film uit de reeks ‘Pirates of the Caribbean’ en het personage Eve Moneypenny uit de Bondfilm ‘Skyfall’) en Maruge wordt vertolkt door Oliver Litondo (een Keniaans acteur die in de VS naar de universiteit ging). De opnames werden gemaakt in de Great Rift Valley van Kenia: met de kinderen die daar naar school gingen, de plaatselijke dorpelingen, … als acteurs en figuranten.

Deze mix van westers en Afrikaans maakt de film toegankelijk voor westerse jongeren. Maar ‘The first grader’ is zeker niet zonder betekenis voor Kenia. Oliver Litondo verklaarde enthousiast dat er meer volwassenen naar school gaan in Kenia sinds de release van de film, omdat zij geïnspireerd worden door het voorbeeld van Kimani Maruge. Vragen voor nabespreking: - Is het mogelijk dat één persoon een hele gemeenschap (of zelfs een land) verandert? Zelfs als deze persoon een ongeletterde dorpeling is? - Waarom zijn veel mensen er zo tegen gekant dat Maruge ook van gratis onderwijs wil genieten? Begrijp je hun redenen? Zijn het geldige redenen? - Wat drijft Maruge om op zo’n late leeftijd nog te leren lezen en schrijven? Waarom steunt lerares Jane Obinchu hem hier (uiteindelijk) in? - Wat kunnen wij (westerlingen) leren uit deze film?

Des hommes et des dieux (2010) Deze veelgeprezen film van Xavier Beauvois geeft een inkijk op de laatste levensjaren van een groep Franse monniken in Algerije tijdens de periode 19931996. We zien de Trappistijnen bidden, werken en studeren in nauwe verbondenheid met de islamitische bevolking van het Noord-Afrikaanse dorp Tibhirine. De broeders helpen de armen en zieken waar ze kunnen. Wanneer ze gevraagd worden om de besnijdenis van een jongetje bij te wonen, bidden ze de islamitische gebeden mee. De harmonie wordt verstoord door burgeroorlog en gewelddadige radicalisering in bepaalde islamistische groeperingen (die door de dorpsbewoners zelf als onislamitisch worden beschouwd). De broeders zijn bang en raken het niet eens over de vraag of ze best vertrekken of blijven. Met tijd en bezinning komen ze één voor één tot het besluit dat hun plaats in het dorp is, bij de mensen die niet de luxe hebben om te vluchten. In hun gebed en bij elkaar vinden zij daarvoor steun. Uiteindelijk wordt een groep van zeven monniken door een terroristische groepering ontvoerd en om het leven gebracht. Twee andere broeders kunnen zich op tijd verstoppen en overleven de oorlog. Vragen voor nabespreking: Voor veel jongeren zal deze twee uur durende film misschien als langdradig overkomen. De makers van de film wilden de kijker meenemen in de leefwereld van de monniken en bekommerden zich daarbij niet om vaart noch sensatie. Uiteindelijk leverde deze werkwijze een intiem portret van de gemeenschap van Tibhirine op. Al wat oudere jongeren zijn wel in staat door het trage tempo heen bijten om op zoek te gaan naar de drijfveren van de monniken. In veel gesprekken tussen de broeders, maar ook in hun keuze van gebeden en gezangen komen deze aan bod: - Waarom maakten de broeders een keuze die op het eerste zicht tegen het gezond verstand indruist?

-

In hoever speelt hun begrip van ‘gemeenschap vormen’ hier een rol in? Welk soort gemeenschap willen de broeders? Wat heeft het christelijk geloof met hun keuze te maken?

Hotel Rwanda (2004) Deze film van Terry George wordt wel eens de Afrikaanse ‘Schindler’s list’ genoemd. De prent is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van een Hutu hotelmanager – Paul Rusesabagina – die 1.268 (voornamelijk) Tutsi vluchtelingen herbergde in een hotel tijdens de Rwandese genocide van 1994. Dankzij hem bleven deze mensen in leven. Ondanks de heldere inkijk die de film geeft op de oorzaken en aanleiding tot de genocide, en op de schokkende passiviteit van vele Europese politici tijdens deze periode, zijn er enkele verschillen met de werkelijkheid: - In de film beslist Paul op het allerlaatste moment dat hij niet mee zal gaan met de truck die enkele gezinnen uit het hotel evacueert. In werkelijkheid had hij die beslissing samen met zijn vrouw gemaakt de nacht voor de evacuatie. - Het gezin Rusesabagina (de twee geadopteerde nichtjes inbegrepen) vluchtte inderdaad naar België. Maar dat was pas twee jaar na de genocide. - Het belangrijkste verschil is wellicht dat de genocide in werkelijkheid veel gruwelijker was. Die gruwelijkheid wordt zelden expliciet in beeld gebracht in de film, wat er wel voor zorgt dat deze ook voor gevoelige kijkers geschikt blijft. De dreiging wordt bijvoorbeeld gesuggereerd wanneer Paul Rusesabagina per ongeluk een kist vol machetes te zien krijgt net voor het uitbreken van de genocide. Of de gruwel wordt verhaald in plaats van getoond: bijvoorbeeld wanneer een Rode Kruismedewerkster vertelt hoe ze gedwongen werd Tutsi kinderen te zien sterven. Eén van de meest schokkende scènes is die waarin Paul en zijn hotelmedewerker door de mist per ongeluk in een massagraf rijden. Paul valt uit de auto en kijkt recht in het gezicht van een dood kind waarop de verschrikking nog te lezen staat: de ogen zijn dichtgeknepen, de mond schreeuwt nog, de handen liggen op de oren. Vragen voor nabespreking: - Hoe worden twee groepen van mensen (Hutu’s en Tutsi’s) tegen elkaar op gezet? - Naar de Rwandese traditie mocht Rusesabagina zelf zijn voornaam kiezen bij zijn doopsel op 13-jarige leeftijd. Hij koos voor Paul, verwijzend naar de apostel Paulus die het evangelie verspreidde naar alle volkeren. In hoever zie je Pauls geloof een rol spelen in zijn beslissingen? - Hoe slagen de vluchtelingen in het hotel erin om hun hoop en menselijkheid te bewaren te midden van de barbaarse afslachtingen? Hoe doen Paul en zijn gezin dit bijvoorbeeld?

Tips: - Zie ook de bespreking van de Zuid-Afrikaanse Jezusfilm ‘Son of Man’ op de Thomaswebsite: http://www.kuleuven.be/thomas/page/son-of-man/ - Neem zeker eens een kijkje op de website van het filmfestival Mooov (www.mooov.be) waarop films met zicht op de wereld aan bod komen. O.a. volgende films brengen een stukje Afrika in beeld: ‘Africa United’, ‘Boy called Twist’, ‘Desert flower’, ‘Life above all’, ‘Little Senegal’, ‘Moolaadé’ (van de Burkinese regisseur Ousmane Sembene), ‘Rebelle’, ‘Rize’, ‘Shooting dogs’ en ‘Skin’. Educatief materiaal rond deze films kan je downloaden via deze pagina: http://www.mooov.be/Filmeducatie/Lesmappen/Secundair_ond erwijs/ - Op volgende websites van festivals die de Afrikaanse film in de kijker zetten, vind je regelmatig nieuwe films en documentaires rond/uit het continent: o ‘Dockanema’ in Maputo, Mozambique: http://dockanema.wordpress.com/ o ‘Colours of the Nile’ in Addis Abeba, Ethiopië: http://www.coloursofthenile.net/ o ‘Rwanda Film Festival’ in Kigali, Rwanda: http://rwandafilmfestival.net/ o ‘Zanzibar International Film Festival’ in Zanzibar, Tanzania: http://www.ziff.or.tz/ o ‘Zimbabwe International Film Festival’ in Harare, Zimbabwe: http://www.zimfilmfest.co.zw/ o ‘Cape Winelands Film Festival’ in Kaapstad, Zuid-Afrika: http://films-forafrica.co.za/ o ‘Durban International Film Festival’ in Durban, Zuid-Afrika: http://www.durbanfilmfest.co.za/ o ‘Jozi Film Festival’ in Johannesburg, Zuid-Afrika: http://www.jozifilmfestival.co.za/ o ‘Carthage Film Festival’ in Carthago, Tunesië: http://www.jccarthage.com/ o ‘Cairo International Film Festival’ in Caïro, Egypte: http://www.ciff.org.eg/ o ‘Festival International du Film de Marrakech’ in Marrakech, Marokko: http://www.festivalmarrakech.info/ o ‘Festival de Cine du Sahara’ in de Sahrawi vluchtelingenkampen, Algerije: http://www.festivalsahara.com/ o ‘Africa in Motion’ in Edinburgh, Schotland: http://www.africa-inmotion.org.uk/ o ‘Film Africa’ in Londen, Verenigd Koninkrijk: http://www.filmafrica.org.uk o ‘Afrika Filmfestival’ in o.a. Leuven, België: www.afrikafilmfestival.be o Het grootste filmfestival van Afrika – Fespaco in Ouagadougou, Burkina Faso – lijkt op dit moment geen eigen website te hebben. Een zoektocht via google levert echter vele nieuwsberichten op.

b. Enkele films rond gemeenschap Lars and the real girl (2007) Qua genre kan deze film van Craig Gillespie omschreven worden als een komedie met een dimensie meer. Hoofdpersonage Lars Lindstrom (Ryan Gosling) is erg verlegen en lijkt

contact met de andere mensen van het noordelijke dorp waarin hij woont vooral te vermijden. Zelfs zijn broer Gus en diens vrouw Karin slagen er met moeite in hem over de vloer te krijgen voor een maaltijd. Op een dag vertelt Lars hen dat hij de vrouw van zijn leven heeft ontmoet: Bianca. Deze vrouw blijkt een levensechte siliconen pop te zijn die Lars via een website heeft besteld. Alhoewel zo’n pop ontworpen is om te dienen als een surrogaat sekspartner staat Lars erop dat Bianca elke nacht in de logeerkamer in Gus en Karins huis slaapt. Bianca en hij zijn immers nog niet getrouwd en zijn beiden diepgelovig. Lars blijkt al een hele persoonlijkheid rond Bianca gecreëerd te hebben: ze is van Deens-Braziliaanse afkomst, zit in een rolstoel en heeft een verpleegopleiding genoten. Gus en Karin zijn verbluft en weten niet hoe te reageren. Daarom vraagt Karin raad aan Dagmar, de plaatselijke dokter-psycholoog die hen voorstelt het spel mee te spelen. Zij is er immers van overtuigd dat Lars’ ziekte (een waan diagnosticeert ze) een doel heeft. Met de smoes dat Bianca door haar zwakke gezondheid elke week eens bij haar langs moet komen, dringt ze beetje bij beetje tot Lars door. Ze ontdekt dat hij ongelofelijk bang is dat de zwangere Karin iets zal overkomen; Lars’ moeder stierf immers bij zijn geboorte. Lars heeft het ook moeilijk met intimiteit. De gewoonste aanraking doet hem fysiek pijn. Enkel bij Bianca heeft hij dit probleem niet, vertelt hij Dagmar. Ondertussen doet het nieuws van Lars’ imaginaire vriendin snel de ronde in het dorp. Omdat veel mensen een boon hebben voor de stille maar lieve Lars duurt het niet lang vooraleer het hele dorp met Karin en Gus meedoet. Zo wordt Bianca gevraagd als vrijwilligster in het ziekenhuis en mag ze zelfs deeltijds in een kledingzaak gaan werken (als model). Via Bianca worden Lars’ contacten met de dorpsgemeenschap langzaam maar zeker versterkt. Maar wanneer Lars zijn collega Margo beter leert kennen, krijgt hij problemen in zijn relatie met Bianca ... Vragen voor nabespreking: - De dokter en tevens psychologe van het dorp raadt Lars’ broer en schoonzus aan om Lars’ spel mee te spelen. Is dit een gewaagde zet? Of is het succes gegarandeerd? - In plaats van Lars uit te lachen, kiezen veel mensen ervoor om mee te gaan in zijn leefwereld. Waarom? Wat levert dit op? - Op welke manier helpt de imaginaire Bianca Lars in het echte leven om zijn verlegenheid te overwinnen? Waarom heeft Lars Bianca gecreëerd, denk je? - Wat vind je van Lars’ oplossing wanneer hij gevoelens begint te krijgen voor Margo (een echt meisje)? Is dit een gemakkelijke oplossing voor hem?

As it is in heaven (2004) Zweedse film van Kay Pollak over een topdirigent, Daniel Daréus, die bij zijn terugkomst het leven op zijn kop zet in zijn geboortedorp. Aanvankelijk wil hij zich afzijdig houden; hij is immers enkel teruggekeerd om – door hartproblemen gedwongen – te bekomen van zijn jachtige bestaan. Maar het plaatselijke kerkkoor vraagt zijn hulp, waar hij schoorvoetend op in gaat. Beetje bij beetje raakt Daniel verknocht aan zijn koorgemeenschap en wordt hij een persoon die gedreven is het beste uit hen te halen. De figuur van Daniel toont hoe één persoon

een veranderingsproces in gang kan zetten bij anderen en samen met hen een eenvoudig dorpskoor kan omvormen tot een open, bloeiende gemeenschap. Vragen voor nabespreking: Het personage van Daniel Daréus en zijn manier van omgaan met de verantwoordelijkheid die hij draagt voor zijn koor, geven stof tot nadenken over de eigen verantwoordelijkheden: - Hoe zien de jongeren hun leiderschap in de vereniging(en) waarin zij zich engageren? - Welk soort leider willen zij later zijn in hun beroepsleven en/of gezin? - Hoe kunnen zij van de gemeenschappen waartoe zij behoren plaatsen maken waar iedereen zichzelf kan zijn? Kunnen ze hiervoor inspiratie vinden in de film? - Daniel ondervindt heel wat weerstand (o.a. bij de dominee van het dorp). Hoe verklaar je dit? (Zie ook de filmfiche op Thomas: http://www.kuleuven.be/thomas/page/as-it-is-in-heaven/)

Die Welle (2008) Deze film van de Duitse cineast Dennis Gansel is gebaseerd op een experiment dat een geschiedenisleraar in 1967 begon. Zijn bedoeling was om zijn klas aan de lijve te doen ondervinden hoe het nazisme zoveel aanhang kon hebben in Duitsland. De film belicht vooral de gevaren van gemeenschappen: wanneer het individu ten koste van de gemeenschap gaat, kan het snel uit de hand lopen.

-

Vragen voor nabespreking: - Hoe wordt er een sterk groepsgevoel gecreëerd in de klas- en later schoolgemeenschap? Wat zijn de positieve en negatieve punten hieraan? Welke punten wegen het meest door volgens jou? (M.a.w.: helt de balans over naar positief of negatief?) - Is er een gemeenschap mogelijk waarin die positieve punten (zie vraag hierboven) behouden worden zonder in de valkuilen te trappen? Vormt het ontbreken van een hechte, open gemeenschap (waar iedereen kansen krijgt en beschermd wordt) een risicofactor voor het ontstaan van gesloten of zelfs fascistische groepen (waar je enkel kansen en bescherming krijgt wanneer je gehoorzaamt aan het gezag)?

(Zie ook de filmfiche op Thomas: http://www.kuleuven.be/thomas/page/die-welle/ en de lesmap op de website van Moov.)

6. Slotmoment: ‘Samen maken we het verschil’ Openingstekst Samen op weg Heb jij dat gevoel ook wel eens? Dat gevoel dat je samen mag gaan. Dat gevoel dat je niet alleen moet zoeken. Op weg Heb jij dat gevoel ook wel eens? Dat gevoel dat je verwacht wordt. Dat gevoel dat er een einddoel is. Samen Heb je dat gevoel wel eens? Dat gevoel dat er nog iemand is. Dat gevoel dat 'samen' deugd doet.

© Nyhao

Muziekvideo: Força – Nelly Furtado ‘Força’ (Portugees voor kracht) gaat over de kracht die in elk van ons leeft en die we met de krachten van anderen kunnen bundelen. Samen kunnen we doen wat alleen niet mogelijk is. De officiële muziekvideo brengt dit mooi in beeld. We zien een jongetje voetballen in een steeg. Op een gegeven moment blijft zijn bal op een afvoerbuis liggen. Een grote man hijst hem omhoog, maar dat is lang niet hoog genoeg. Uiteindelijk vormen alle passanten samen een grote mensenpiramide waarlangs de jongen zijn bal kan gaan halen. (De officiële clip vind je hier: http://www.youtube.com/watch?v=Gk1v9s5s7YI) It is the passion flowing right on through your veins And it's the feeling that you're oh so glad you came And it's the moment you remember you're alive It is the air you breathe, the element of fire It is the flower that you took the time to smell It is the power that you know you got as well It is the fear inside that you can overcome This is the orchestra, the rhythm and the drum

Het is de passie die door je aderen stroomt En het is het gevoel blij te zijn dat je bent gekomen Het is het moment dat je je herinnert dat je leeft Het is de lucht die je inademt, het element van vuur Het is de bloem waar je tijd voor nam om te ruiken de kracht waarvan je weet dat jij hem ook hebt Het is de angst binnenin die je kan overwinnen Dit is het orkest, het ritme en de drum

Com’ una força, com’ una força Com’ una força que ninguém pode parar Com’ una força, com’ una força Com’ una fome que ninguém pode matar

Als een kracht, als een kracht Als een kracht die niemand kan tegenhouden Als een kracht, als een kracht Als een verlangen dat niemand kan stillen

It is the soundtrack of your ever flowing life It is the wind beneath your feet that makes you fly It is the beautiful game that you choose to play When you step out into the world to start your day You show your face and take it in and scream and pray You're gonna win it for yourself and us today It is the gold, the green, the yellow and the grey The red and sweat and tears, the love you got. Hey!

Het is de soundtrack van je altijd stromende leven Het is de wind onder je voeten die je doet vliegen Het is het prachtige spel dat je kiest om te spelen Als je de wereld instapt om je dag te beginnen Je laat je zien, geniet en schreeuwt en bidt Je gaat winnen vandaag voor jezelf en voor ons Het is het goud, het groen, het geel en het grijs Het rood en zweet en tranen, de liefde je hebt.

Com’ una força, com’ una força Com’ una força que ninguém pode parar Com’ una força, com’ una força Com’ una fome que ninguém pode matar

Als een kracht, als een kracht Als een kracht die niemand kan tegenhouden Als een kracht, als een kracht Als een verlangen dat niemand kan stillen

Força! Força! Closer to the sky, closer way up high, oh Mais perto do céu, mais perto do céu!

Kracht! Kracht! Dichter bij de hemel. Dichter, helemaal omhoog Dichter bij de hemel. Dichter bij de hemel.

Com’ una força, com’ una força Com’ una força que ninguém pode parar Com’ una força, com’ una força Com’ una fome que ninguém pode matar

Als een kracht, als een kracht Als een kracht die niemand kan tegenhouden Als een kracht, als een kracht Als een verlangen dat niemand kan stillen

Ritueel & symbolisch aandenken Het eigene van een hechte groep is dat iedereen zichzelf kan blijven, maar toch verbonden is. Mensen staan niet los van elkaar, maar geven elkaar een stukje van hun eigen kleur mee. Dit willen we ook uitdrukken met het volgende ritueel. Elke jongere kiest een stukje touw (lang genoeg om rond een pols te kunnen worden gebonden) in een kleur die haar/hem aanspreekt. Iemand neemt het woord en spreekt een wens uit voor de groep. Daarna bindt hij/zij het eigen touwtje vast aan dat van een ander. Dat is de volgende die een wens mag uitspreken. De persoon die laatst gesproken heeft, bindt het touw vast aan dat van de eerste spreker. Zo ontstaat een cirkel. Tot slot krijgt iedereen een stukje van dit groepstouw. Knip het touw telkens door in het midden tussen twee knopen en bind het rond de pols van één van de jongeren. De jongeren die al een polsbandje gekregen hebben, kunnen je hierbij helpen. Suggestie: (her)beluister ‘Força’ of een geschikt lied uit het discoforum tijdens het knopen van de armbandjes. Slotgedachte Wie zal zeggen of dat wat wij hopen bestaat? Het is ermee als met de wegen op aarde: eerst zijn er geen wegen, maar ze ontstaan als vele mensen in dezelfde richting gaan (Lee Sjuun)

© Eric Montfort

7. Enkele lectuurtips a. Boeken: -

Nicholas Christakis & James Fowler, Connected! Waarom geluk besmettelijk is en je vrienden je dik kunnen maken. Hoe sociale netwerken bijna elk aspect van ons leven vorm kunnen geven, Amsterdam, Balans, 2010.

Flaptekst Wist u dat geluk besmettelijk is? Dat uw vrienden u dik kunnen maken? Dat genen bepalen wie uw vrienden zijn? Hoe we ons voelen, wat we weten, met wie we trouwen, of we ziek worden, hoeveel geld we verdienen en op welke partijen we stemmen: het hangt allemaal af van ons sociale netwerk onze vrienden, hun vrienden, enzovoort. Met deze verbazingwekkende conclusies over hoe sterk we elkaar beïnvloeden, haalden Nicholas Christakis en James Fowler de voorpagina van kranten over de hele wereld. Het vermaarde wetenschappelijke tijdschrift Science was al vroeg geïnteresseerd in het werk van deze beide auteurs. In Connected! laten zij zien waarom gevoelens besmettelijk zijn, waarom de rijken steeds rijker worden, en zelfs hoe we onze partners vinden en kiezen. Fascinerend, provocatief en onderhoudend. Connected! maakt korte metten met de notie van individualiteit en geeft een nieuw, revolutionair paradigma: dat sociale netwerken ten grondslag liggen en vorm geven aan bijna elk aspect van ons leven. Dit boek zal onze kijk op vrienden en onszelf voorgoed veranderen.

-

Peter Adriaenssens en Wouter Rawoens, Nesten. Hoe gezinnen echt leven, Tielt, Lannoo, 2012. Flaptekst Wat maakt een huis tot een echte thuis? Twaalf gezinnen nodigen je in dit boek uit even deel te worden van hun leven. Je schuift mee aan tafel op feestjes, maakt de ochtend- en avondspits vanop de eerste rij mee en bent bevoorrechte getuige van zusterliefde en broedertwisten. De bekende kinderpsychiater Peter Adriaenssens en fotograaf Wouter Rawoens tonen in dit boek hoe ouders - elk op hun eigen manier een warm nest voor hun gezin creëren. Je ziet hoe hun huizen ruimte laten voor ontwikkeling, voor creativiteit en spel. Hoe ze bruisen van leven en voortdurend transformeren. Maar ook hoe ze een veilige haven zijn, waar ouders zich kunnen ontspannen en kinderen echt thuis kunnen komen.

b. Het net: -

Op de website van Missio vind je meer informatie rond de campagne en extra didactisch materiaal: www.missio.be.

-

Op de website van het tijdschrift MO* vind je enkele kritische artikels over Afrikaanse film en het Afrika filmfestival: http://www.mo.be/artikel/sharon-stone-abuja-tarantino-kinshasa http://www.mo.be/artikel/afrikaanse-film-zonder-publiek

-

De resultaten van een enquête van de Jeugddienst In Petto over eenzaamheid bij jongeren en o.a. een methodiekenmap hierrond vind je via deze link: http://www.inpetto-jeugddienst.be/Onzethemas/Connected/tabid/7843/Default.aspx

Bijlage