Samen houden we het landschap mooi!

#3

Nieuwsbrief sept. 2014

Foto: André Eijkenaar

Samen houden we het landschap mooi!

Landschapskunst in de Blauwe stad Veiligheid centraal Tips voor de herfst

2 3 4

Op stap Positieve impuls wierden Middag-Humsterland Natuurwerkdag

5 6 7

Landschapskunst in de Blauwe stad

Landschapsbeheer legt hagen aan in Triadeem Een belevingskunstwerk dat uitnodigt om er in en op te spelen. Dat was het idee van kunstenaar Derk den Boer bij de Triadeem op het strand van Blauwestad. Afgelopen zomer kon aan die uitnodiging volop gehoor worden gegeven. Landschapsbeheer legde de hagen aan voor dit landschapskunstwerk. In totaal plantte zij 2600 struiken aan; een mix van Meidoorn, Haagbeuk, Veldesdoorn, Vlier, Liguster en Kardinaalsmuts. Erven, oude landgoederen, kerkterreinen en lanen, Landschapsbeheer werkt op veel verschillende locaties. Maar een bijdrage aan een landschapskunstwerk leverde zij niet eerder. Een bijzonder project dus voor de buitendienst, dit kunstwerk waarvoor onder meer gebruik is gemaakt van de zwerfkeien die uit de bouwput van het Groninger Forum kwamen. Het centrum wordt gevormd door een 1,75 meter hoge zandheuvel met op de top een 18 ton zware zwerfkei. Door het kunstwerk stroomt het water uit het Oldambtmeer. Landschapsbeheer verzorgde de bosschages die zijn aangebracht rond de triquetra, een oude keltische vorm, waaraan het kunstwerk zijn naam ontleent. Het Triadeem kwam tot stand in een samenwerking tussen gemeente Oldambt, de provincie Groningen en projectbureau Blauwe Stad.

‘Het landschap ben je zelf’ Op 10 oktober organiseert onze landelijke koepelorganisatie haar jaarlijkse symposium ‘Het landschap ben je zelf’. Het thema dit jaar is ‘Burgerkracht en Landschap’. Een actueel thema, waaraan we ook in Groningen op heel veel verschillende manieren werken. We kijken voortdurend wat wij als Landschapsbeheer, met onze ruime ervaring in het begeleiden van vrijwilligers en burgerinitiatieven, in Groningen betekenen voor burgers die zelf verantwoordelijkheid willen nemen. Het antwoord op die vraag vullen we vaak heel praktisch in. Met cursussen, lezingen, uitleen van gereedschap, deskundige begeleiding van vrijwilligersgroepen en inhoudelijk advies. Maar ook bijvoorbeeld door dit jaar, alweer voor de veertiende keer, de Natuurwerkdag te organiseren. Daarnaast werken we met en voor burgers in tal van aansprekende projecten, waarin wij hen faciliteren zodat zij hun eigen leefomgeving kunnen verbeteren. Kerken in het Groen blijft hiervan een heel mooi voorbeeld en dat geldt ook voor de Ommetjes, de B(l)oeiende Bosranden en Groen Knopen, Rode Draden. De halvering van het budget voor Groen en Doen leert dat de rijksoverheid wel steeds meer van burgers verwacht,

2

maar daar weinig middelen tegenover wil stellen. Lobbyen voor groene burgerinitiatieven en de facilitering hiervan blijft daarmee heel hard nodig. Achter de schermen zetten wij ons in om groene burgerinitiatieven ook in de toekomst mogelijk te maken. We blijven aandacht vragen voor het belang van natuur en een mooi cultuurlandschap en zetten daarin de rol van de burger centraal.

Achter de schermen zetten we ons in om burgerinitiatieven ook in de toekomst mogelijk te maken Wij doen dit onder meer door overheden die zich op een positieve manier onderscheiden in het zonnetje te zetten. Zo hebben we met veel plezier gemeente De Marne genomineerd voor de Juichwilg. Deze trofee reikt Landschapsbeheer Nederland tijdens het symposium ‘Het Landschap ben je Zelf’ uit aan een gemeente die veel heeft bereikt op het gebied van ‘Burgerkracht en Landschap’.

Jacqueline de Milliano, directeur Landschapsbeheer Groningen

Kerkuilenwerkgroep heeft het druk

Goed muizenjaar zorgt voor veel uilskuikens

Dat 2014 een enorm goed muizenjaar is, merken boeren en erfeigenaren aan een ware geboortegof onder kerkuilen. De kerkuilenwerkgroep van Landschapsbeheer Groningen heeft het er druk mee. Waar een nest normaal vier tot zes jongen telt, zijn zeven of acht jongen dit jaar zeker geen uitzondering. Dit leverde een hoop trotse ‘eigenaren’ op. In de buurt van Stedum troffen de vrijwilligers zelfs een nest met elf uilskuikens aan! Fotografie: Albert-Erik de Winter

Familie Kuiper, Fransumervoorwerk

Hein Woldring, Ellerhuizen

Boerderij Eenkemaheerd, Huizinge

Kerkuilbeschermers Anno Gallema en Carel Leemhuis met de elf kerkuilenjongen bij Stedum

Boerderij Nienhuis, Wolddijk

Siem van der Vis, Dorkwerd

Landschapsbeheer stelt veiligheid centraal Een ongeluk zit in een klein hoekje. Maar wanneer je zoals de buitendienst van Landschapsbeheer met zwaar materieel en soms vlijmscherpe machines werkt, kunnen de gevolgen groot zijn. De afgelopen jaren is de aandacht voor veilig werken steeds groter geworden. “Veiligheid komt altijd op de eerste plaats”, vertelt Rikus Hagenauw, hoofd van de buitendienst. “Niemand doet werk waarvoor hij niet is gecertificeerd en alle materieel wordt regelmatig gecontroleerd. En voordat we aan een klus beginnen, worden de eventuele veiligheidsrisico’s door de ploeg langsgelopen en besproken.” Ook vrijwilligers die voor Landschapsbeheer in het groen werken, worden goed geïnformeerd over veiligheid. Gereedschappen worden bijvoorbeeld alleen uitgeleend met veiligheidsinstructies. En op 21 oktober organiseert Landschapsbeheer een workshop over veilig werken voor alle coördinatoren van de Natuurwerkdag in Groningen. Ook geïnteresseerde vrijwilligers zijn welkom (zie www.landschapsbeheergroningen.nl/agenda).

3

TIP! Kna dier agen e gif n De winter van 2013 – 2014 was erg zacht. In combinatie met een grote hoeveelheid zaden en noten veroorzaakte dit een ware muizenexplosie. Dat is geweldig voor

roofvogels en uilen. De broedresultaten voor dit jaar zijn dan ook spectaculair (zie ook de foto’s op de vorige pagina). De aanwezigheid van muizen en ratten zal echter ook de mens niet zijn ontgaan. Vaak wordt er gegrepen naar gif om ervan af te komen. Minder bekend is dat op deze manier ook roofvogels en uilen worden vergiftigd. Het gif wordt niet afgebroken en na het eten van een aantal muizen sterft ook de vogel.

Twee muizen met Klerat in hun lichaam is voor een kerkuil al dodelijk (één muis al voor de steenuil). Bij het lang doorvoeren met de an-

dere korrels treden bloedingen op en gaat de conditie van uilen sterk achteruit.

Er gebeuren nog veel meer dingen, omdat we niet alles uitgebreid in de nieuwsbrief kunnen plaatsen, volgt hieronder een aantal korte berichtjes. Voor meer informatie over deze onderwerpen kunt u kijken op onze website. Wilt u op de hoogte blijven? Like dan ook onze Facebookpagina! LandschappenNL Tijdens een feestelijke bijeenkomst in Dalfsen presenteerden Landschapsbeheer Nederland en De12Landschappen hun nieuwe, gezamenlijke organisatie: LandschappenNL. Compleet overzicht bedient wandelaar op maat. Wie wil wandelen in Groningen hoeft voortaan niet meer te zoeken. De nieuwe website www. wandelen.groningen.nl biedt een compleet overzicht van alle bekende routes en paden in de provincie.

De veiligste methode om knaagdieren te bestrijden én roofvogels te sparen is nog altijd de mechanische val. Moet er echter toch

Struweelwacht zet aanplant vrij Vorig jaar zijn op de Middendijk (Noord-Groningen) en bij Tussenklappen (Oost-Groningen) struweeltjes aangelegd en beplant. Deze moeten geschikt worden voor zangvogels en patrijs. Daarvoor moeten ze twee keer per jaar ingekort worden. Dit werk wordt gedaan door de struweelbrigade.

Er is ook ervaring opgedaan met uilvriendelijke gifbakken voor muizen. Deze bakken bestaan uit twee com-

Groningen 3 en 5 bij nationale zeiskampioenschappen

met gif worden gewerkt, dan is het belangrijk dat de korrels niet open en bloot in de schuur worden gelegd, maar in speciaal hiervoor bestemde afsluitbare voerkisten.

partimenten (zie tekening). In het deel met de openingen worden het gif en graan gelegd, in het gesloten deel hooi, waarin de muizen kunnen wegkruipen. Zet in het eerste compartiment een bakje water, zodat dorstige muizen de gifbak niet hoeven verlaten. Het principe is dat de muizen die van het gif hebben gegeten in de bak blijven en zo geen prooi meer vormen. Verwijder vergiftigde muizen regelmatig.

4

En ondertussen...

Veel oefenen en versterking van de zeisploeg met echte talenten, verklaren volgens Menso Martens het Groninger succes in Arnhem. Ook kregen de zeisers veel tips, over de techniek van het maaien en over het haren en stellen van de zeis. “Ouderen geven het ambacht graag door. En wij luisteren goed, want juist dat maakt het zeisen zo leuk.”

Op Stap:

7

Emo’s Ommetje N

rweg huizing

dem izin

sm e

hu

west erem de

aw eg

5 ! ge rw eg

erweg

!6

!1 2 !

Huizinge Legenda ! !

sha ven weg

S !

! " i 5 !

elu

bbe n

swe

g

!3

eem

!4

infopunt startpunt parkeerplaats bankje wandelroute open op zondagmiddag

0

150

Meters 300

±

Routebeschrijvingen van alle ommetjes zijn te vinden in onze webwinkel op www.landschapsbeheergroningen.nl. Abt Emo Emo was de eerste abt van het klooster Bloemhof in Wittewierum. De kroniek van het klooster vermeldt een ommetje in Huizinge dat de abt maakte met zijn vriend Hendrik de bouwmeester.

Emo’s Ommetje is een initiatief van de bewoners van Huizinge. Het werd mogelijk gemaakt door Loket Levende Dorpen, SNS Fonds Middelstum, NAM, Rabobank NoordGroningen Stimuleringsfonds en de gemeente Loppersum. Ook een goed idee voor een ommetje in uw dorp? We begeleiden u graag bij de realisatie.

Haventje Emo (1170 – 1237) studeerde met zijn broer in Oxford, Parijs en Orléans, waarna hij zijn kerkelijke loopbaan begon in Huizinge. Het haventje in dit wierdedorp werd in 1917 gegraven om de vruchtbare wierdegrond af te kunnen voeren naar minder vruchtbare gronden in veen- en zandgebieden. Kerk De kerk van Huizinge werd rond 1250 gebouwd. Het romanogotische kerkje heeft een opvallende halfronde koorsluiting en een lage, forse toren, met twee klokken, één uit 1452 en één uit 1950. Het uurwerk stamt uit 1661. De muren en meloenvormige gewelven van de kerk zijn gedecoreerd met middeleeuwse schilderingen.

Fotografie: www.jooptap.nl

Het Maar De kroniek van het klooster vertelt niet hoe abt Emo en Hendrik op hun rondje het Huizingermaar overstaken. De ommetjeswerkgroep van het dorp bedacht zelf een oplossing. Met een voetgangersbrug van hergebruikt hout over de oude waterloop ging een oude wens van de dorpsbewoners in vervulling. Het maakt een historisch rondje om het dorp in de voetsporen van de abt mogelijk.

5

De mooiste archieven van het landschap

Wierden in Middag-Humsterland krijgen positieve impuls Dit najaar gaat in Ezinge en Saaksum de uitvoering van twee wierdenprojecten van start. In de twee dorpen in Middag Humsterland worden het oorspronkelijke karakter en de structuur van de wierde versterkt.

Een bijzonder verhaal Er zijn weinig landschapselementen zo identiteitsbepalend als de wierden, met hun oeroude boerderijen en stoere kerkjes. Ze vertellen een geschiedenis van honderden jaren en zijn letterlijk de archieven van het kleigebied. In het project ‘Herstel en Versterking Wierden in Middag-Humsterland’ werkt Landschapsbeheer Groningen samen met bewoners aan het zichtbaar en beleefbaar maken van die geschiedenis. Betrokken bewoners In een aantal dorpsbijeenkomsten konden bewoners hun ideeën en wensen kenbaar maken. Daarna zijn de plannen in een werkgroep verder vorm gegeven. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed dacht en keek mee om aan te geven welke maatregelen wenselijk zijn om de identiteit van het landschap en dorpen te behouden of te versterken. De uitkomsten van deze voorbereidingsfase worden nu uitgewerkt in uitvoeringsplannen. Dit najaar wordt een begin gemaakt met het uitvoeren van de beplantingsplannen.

Ook in het Waddengebied werkt Landschapsbeheer Groningen aan het versterken van de identiteit van het wierdenlandschap. Hier is zij net van start gegaan met de eerste fase van het Waddenfondsproject ‘Terpen- en wierdenland, een verhaal in ontwikkeling’. Bewoners van Warffum, Godlinze en Ulrum brengen samen met archeologen en andere deskundigen het verhaal van hun wierde in kaart. Met deze informatie wordt gekeken welke maatregelen mogelijk zijn. De verhalen worden per dorp opgetekend en gedeeld met bewoners en bezoekers. Daarnaast worden alle verhalen samen gebruikt om het grotere verhaal van het ontstaan van het terpen- en wierdenlandschap en zijn bewoners te vertellen en in te zetten voor regiomarketing. Het doel is uiteindelijk een groot aantal terpen en wierden in het Waddengebied op deze wijze te herstellen en behouden.

Dorpsgezicht Om de wierde van Saaksum beter zichtbaar te maken, wordt de terugkerende opslag van de beplanting langs de Roodehaansterweg verwijderd. Ook aan de andere zijde van het dorp wordt een deel van de beplanting weggehaald om zicht op het dorp te krijgen. Daarnaast krijgt het erf van het centraal op de wierde gelegen dorpshuis een flinke opknapbeurt, zodat het beter past in de historische omgeving. In samenwerking met gemeente Zuidhorn en Waterschap Noorderzijlvest wordt het ‘haventje’ van Saaksum opgeknapt. De plannen in Ezinge verkeren in de conceptfase. Er wordt gedacht aan het beter zichtbaar maken van de steilrand van de wierde langs de ijsbaan en het consolideren van de steilrand van een huisperceel. Bij de ingang van het dorp wordt het haventerrein aangepakt met nieuwe trappen en steigers, zodat er een aantrekkelijk terrein en entree voor het dorp ontstaat. Als het financieel mogelijk is, wordt er ook een verbinding gelegd tussen het Museum Wierdenland en de dorpsentree. Daarnaast komt er op diverse plekken in de historische dorpskern nieuwe aanplant.

Bezoekersinformatie Beide wierdedorpen krijgen informatieborden om bezoekers bekend te maken met hun geschiedenis. In Ezinge kunnen bezoekers straks ook informatie ophalen via de QR-codes die op een aantal woningen in de Torenstraat worden aangebracht. Er wordt nog onderzocht of het mogelijk is een wandelpad tussen Saaksum en Ezinge te realiseren; een grote wens van de bewoners van beide dorpen.

Het project ‘Herstel en Versterking Wierden in Middag-Humsterland’ wordt mogelijk gemaakt door de provincie Groningen, gemeenten Winsum en Zuidhorn en Regio Groningen - Assen.

6

ng

evi g m o w Jou Natuurwerkdag 2014

De r zit weer in de maand en dat betekent dat de Natuurwerkdag al weer lekker dichtbij komt. Op zaterdag 1 november is het zover. Dan gaat heel Nederland aan de slag tijdens de grote herfstschoonmaak van het landschap. Bomen snoeien, wilgen knotten, slootkanten opschonen; er is genoeg te doen voor iedereen. Op natuurwerkdag.nl zie je op welke bijzondere locaties je dit jaar de natuur een handje kunt helpen. Ook nieuwe werkplekken kunnen nog worden aangemeld.

Agenda Natuurwerkdag za

1

nov

Elke eerste zaterdag van november vindt de Natuurwerkdag plaats. Jong en oud kan die dag werken aan het behoud en herstel van natuur en landschap. Het is eigenlijk een opknapbeurt van het landschap. Meer informatie of je opgeven? Ga naar www.natuurwerkdag.nl.

za

1 nov wo za

02 1 nov apr za

1 nov

leRoygebiedgebied, Lewenborg, Groningen. Onder deskundige leiding snoeien van fruitbomen. We gaan aan het werk in één van de boomgaardjes die zijn aangelegd. Na de lunch gaan we het fruit dat we gevonden hebben, en dat wat mensen inbrengen van elders, proberen te determineren.

Stedum, Stedumer bos Vorig jaar zijn er bolletjes geplant. Dit jaar gaan we verder met het bosrandenbeheer en het onderhoud aan de paden. Je kunt naar hartelust meehelpen met bomen zagen, takken snoeien en takkenrillen maken.

Slochteren, Landgoed Fraeylemaborg In het bos op het landgoed moet altijd veel worden gesnoeid, gedund en esdoornopslag worden verwijderd. Langs de paden kunnen de bomen worden opgekroond. De slootkanten kunnen worden opgeschoond en er kan hout uit de gracht gehaald worden.

Wil je ook een groene activiteit onder de aandacht brengen? Laat het ons weten. We plaatsen hem graag in de groene agenda op onze website.

Nieuw! Marktbrigade:

t landschap en bij ons Ben jij betrokken bij he om dat uit te dragen werk en lijkt het je leuk t je dan aan bij onze en door te geven? Slui nieuwe marktbrigade.

7

Like onze facebookpagina en blijf altijd op de hoogte! Als eerste onze nieuwtjes weten, mee doen aan leuke wedstrijden en leuke, mooie foto’s bekijken. Maar ook uw mening aan ons laten weten of uw foto’s met ons delen :)

Daarom: Landschapsbeheer

Wierdenherstel Middag-Humsterland

“Het samenwerkingsverband Regio Groningen - Assen maakt zich sterk voor behoud en versterking van de kwaliteit van stad en land. Het karakteristieke gebied Middag-Humsterland is een van de waardevolle parels in de regio. Daarom stellen we voor dit initiatief graag wat geld beschikbaar.” Gedeputeerde Henk Staghouwer namens Regio Groningen - Assen.

Colofon

Redactie

Uitgegeven door:

Fotografie: Lanschapsbeheer Groningen, tenzij anders vermeld.

Nieuwsbrief 22e jaargang nummer 2/2014 ISSN 1388-0861 Landschapsbeheer Groningen Roderwolderdijk 60, 9744 TH Groningen tel.: (050) 534 51 99 www.landschapsbeheergroningen.nl

Riek Guikema Schrijfburo Andre Eijkenaar

Eindredactie: Joke Schaapman Vormgeving: www.hehallohoi.com

Ontvangt u de nieuwsbrief voortaan liever digitaal? Mail dan uw gegevens naar [email protected].