#4
Foto: André Eijkenaar
Samen houden we het landschap mooi!
Groen en Doen De successie; B(l)oeiende bosranden Wintertips
2 3 4
Damsterdiepgebied 4 Het laatste ommetje 5 De Hoogte 6 Natuurwerkdag in De Toene 7
Nieuwsbrief december 2013
Groen en Doen, kwestie van samen doen
Investeren in vrijwilligers loont voor mens en landschap Oude vruchtboomgaarden, poelen, struwelen, kwetsbare graslanden en karakteristieke boerenerven zijn voorbeelden van kenmerkende landschapselementen die deskundig beheer vragen. Met het project ‘Groen en Doen’ werkt Landschapsbeheer Groningen aan toegepaste opleidingen voor vrijwilligers. Dat is goed voor mens en voor het landschap! Elk type landschap(selement) vraagt om een specifiek beheer. Wil je maaien met een zeis? Of wil je ’s zomers of ’s winters vruchtbomen snoeien voor een rijke oogst of het vergroten van de biodiversiteit? Dan moet je goed weten wat je doet. Zowel voor de planten en dieren als voor de eigen veiligheid. Brigades In Groningen willen we in 2014 focussen op de realisatie van een aantal ‘brigades’. Deze lokale en regionale ‘stormtroepen’ wil Landschapsbeheer Groningen inzetten om waardevolle landschapselementen in stand te houden. Het doel is dat de brigades, maar ook andere vrijwilligersgroepen, zo veel mogelijk zelfstandig, onder begeleiding van een vrijwillige coördinator aan de slag kunnen in het
Groninger cultuurlandschap. Landschapsbeheer Groningen zorgt voor het materiaal en de noodzakelijke veiligheidsmiddelen. Ook interesse in een cursus of om aan de slag te gaan als vrijwilliger? Laat het ons weten via
[email protected]. Het landelijke project Groen en Doen van het ministerie van Economische Zaken zorgt ervoor dat de ruim zeventigduizend groene vrijwilligers van de zes grote natuurorganisaties goed zijn toegerust voor hun taak.
Teamwork Burgerparticipatie en vermaatschappelijking van het landschap staan in de belangstelling. Een positieve ontwikkeling, die goed past bij onze organisatie. Niet voor niets zien we als Landschapsbeheer het verbinden van landschap aan mens en maatschappij als een kerntaak. Betrokkenheid is de beste garantie voor behoud van de kwaliteit van het cultuurlandschap. Tegelijkertijd blijven wij benadrukken dat een grotere rol voor de burger de overheid niet ontslaat van haar verantwoordelijkheid voor het landschap. Een mooi en soortenrijk landschap is te belangrijk om volledig aan de markt over te laten. Convenant Het is goed dat de provincie Groningen in overleg met betrokken partijen in het landelijk gebied onderzoekt wie welke taken en verantwoordelijkheden draagt en kan dragen voor ons landschap. Wij zijn door de provincie gevraagd hieraan actief mee te werken. Dit doen we graag. Het resultaat moet begin volgend jaar gereed zijn. Dit wordt dan bezegeld met een convenant waarin alle betrokkenen hun verantwoordelijkheid voor het landschap nemen.
2
Dankzij de motie van Lutz Jacobi en Jacco Geurts, die 12 november door de Tweede Kamer werd aangenomen, moet de ondersteuning van groen vrijwilligerswerk door organisaties als de onze, in het beleid zijn geborgd en dus ook in dit convenant terugkomen. Dit een prachtig resultaat van de actie ‘Ik wil dit blijven doen’ van onze landelijke koepel Landschapsbeheer Nederland; van belang om de rol van de burgers bij het landschap versterkt vorm te kunnen geven en maatschappij en mensen aan het landschap te verbinden. Jacqueline de Milliano, directeur Landschapsbeheer Groningen
Landschap in beweging: deel 33,
De successie
Op een morgen kom je op je werk en heeft het college besloten dat we aan burgerparticipatie gaan doen. Je bent gewend om plannen te maken, huppakee even presenteren en uitvoeren geblazen. Burgerparticipatie? Hoe geeft een ambtenaar hier vorm aan? Door vallen, snel weer opstaan, maar nog sneller te leren. Zo snel dat het een organische beweging lijkt. Net als de weg van zwarte grond naar oerbos. Een aaneenschakeling van toevalligheden en geluk. In dat proces komt toevallig een vertegenwoordiger van Landschapsbeheer Groningen met een koffer vol producten langs, met daarin misschien ook wel iets voor jouw winkeltje. B(l)oeiende bosranden was zo een stukje dat precies paste in de puzzel. In haar groenbeheer was de gemeente daar al mee bezig. Gebruik maken van de successie. Geen dure arbeid inzetten als de natuur popelt jouw probleem op te lossen.
De wens van bewoners, voorlichting op scholen, onder begeleiding aan het werk, faciliteren, het bracht win-win. De logica van de successie laat zich niet achter een tekentafel ontwerpen. Betrokken burgers maken de plannen, presenteren deze aan medebewoners en andere actoren, iedereen enthousiast. Maar er is meer win-win: een bron met ongekende lokale kennis, korte en snelle lijnen met andere organisaties, sociale cohesie, aanstekelijkheid naar andere dorpen, verrassende ideeën. Langzaam maar zeker passen er nog meer stukjes in de nieuwe ontwikkeling: ‘Groene Knopen, Rode Draden’, ‘Kerken in het groen’, ‘Molenbiotoop’. De burgers participeren erop los. De successie krijgt gestalten. Wat wordt de climax? Helaas heeft het landschap bij geboorte geen stem gekregen. Door de nieuwe beweging worden de te volgen structuren wel duidelijk. Een provinciaalbrede samenwerking met alle partijen om ons landschap met zijn unieke kenmerken te bewaren en waar mogelijk te versterken. Een bundeling van kennis, initiatieven en middelen. Op een morgen overzie je de successie van de burgerparticipatie en denkt dan: dat (B)loeiende bosranden toch!
Geschreven door Nico Steur, beleidsmedewerker Groen bij gemeente De Marne.
Groene lint Schildwolde-Hellum krijgt opknapbeurt In het open landschap van het Duurswold is het groene lint langs de hoofdweg door de acht dorpen een opvallend geheel. Het deel Schildwolde-Hellum krijgt het komende jaar een opknapbeurt. In oktober organiseerde Landschapsbeheer Groningen een informatieavond in dorpshuis Tonegido te Hellum. Wethouder Gea Huizing van de gemeente Slochteren – zelf inwoonster van Hellum – stimuleerde de aanwezigen mee te doen en het project uit te dragen. De presentatie van Annelien Kapper van Landschapsbeheer Groningen maakte duidelijk dat het groene lint een opknapbeurt verdient. Haar beelden van groene elementen als wegbeplantingen, boerenerven, tuinen en kerkhoven lieten zien dat het groen niet overal in optimale conditie is. Ook het beheer van enkele kleine bosjes en de mogelijkheid van een dorpsommetje kwamen aan de orde.
Landschapsbeheer verzamelt alle wensen die de bewoners op de avond zelf en nadien op formulieren invulden. Vervolgens bezoekt ze de locaties om de situatie en de kosten in beeld te krijgen. Als alles volgens plan verloopt, gaat begin 2014 de uitvoering van start. Het project wordt financieel mogelijk gemaakt door de provincie Groningen, regio Groningen-Assen, gemeente Slochteren en een eigen bijdrage van de deelnemers.
3
Foto: André Eijkenaar
Tips voor de wint er! Laat het blad zo veel mogelijk liggen. De egels zullen u dankbaar zijn voor dit ‘warme’ schuilplekje! Haal het wel van uw grasmat af, anders ‘verstikt’ het gras. Loop bij vorst niet over het gras, u voorkomt hiermee bruine plekken.
De kramsvogels en koperwieken zijn weer in aantocht. Ze mogen graag
tussen het rotte fruit scharrelen en maken graag gebruik van dit valfruit. In grote boomgaarden zijn ze vaak weken lang ‘te gast’. Pak de verrekijker eens om hun mooie verenkleed te observeren.
Een grijze, grauwe dag?
Ga toch lekker naar buiten. Eenmaal buiten zult u merken dat ook een grauwe lucht u goed doet. Hier zit nog altijd meer vitamine D in dan in uw huiskamer! Lekker buiten aan de slag geeft u na afloop een voldaan gevoel en levert u de nodige energie op.
Tijd om te snoeien!
Wanneer december vrijwel vorstvrij verloopt, kunt u al beginnen met de wintersnoei van fruitbomen. Voor advies kunt u contact opnemen met Landschapsbeheer Groningen. Er is namelijk een groot verschil tussen de snoei van nog te vormen kronen en gewone onderhoudssnoei.
Denk om de regentonnen en -vaten! Of u laat het water weglopen voordat
de vorst invalt, of u legt er een bos(je) kreupelhout in om vorstschade aan de ton te voorkomen. Denk ook aan uw vijver, hou deze gedeeltelijk ijsvrij voor de vissen.
Foto: André Eijkenaar
December is de laatste maand om voorjaarsbloeiende bloembollen te planten.
4
En ondertussen... Er gebeuren nog veel meer dingen, omdat we niet alles uitgebreid in de nieuwsbrief kunnen plaatsen, hier een aantal korte berichtjes. Voor meer informatie over deze onderwerpen kunt u kijken op onze website. Wilt u op de hoogte blijven? Like dan ook onze Facebookpagina! Lekker Landschap/Foodwalks Foodwalks, een nieuw netwerk van maaltijdwandelingen en –fietstochten door het hele land. Recepten, routes, locates: www.foodwalks.nl. Natuurwerkdag 2 November hebben ruim vijfhonderdvijftig (550) vrijwilligers zich op 24 locaties in Groningen uitgeleefd tijdens de dertiende editie van de Natuurwerkdag. Geef je nu op voor NL Doet Wil je een dag(deel) de handen uit de mouwen steken voor een stichting, vereniging of zorginstelling? Doe dan op 21 en 22 maart 2014 mee met NLdoet!
Herstel cultuurhistorische elementen
Damsterdiepgebied in Loppersum Het project ‘Herstel cultuurhistorische elementen Damsterdiepgebied’ gaat de derde fase in. Hierin worden vier historische terreinen in Loppersum hersteld om hun specifieke waarden herkenbaar te maken in het landschap. In Oosterwijtwerd, Wirdum en Garrelsweer gaat Landschapsbeheer aan de slag op het kerkterrein. Ook op het voormalig borgterrein Bolhuis in Wirdum wordt onderhoud gepleegd. Het project wordt gefinancierd door de provincie Groningen, de gemeente Loppersum en de eigenaren van de terreinen. Het maakt de rijke geschiedenis van het gebied rond het Damsterdiep weer zichtbaar en beleefbaar. In fase I en II werden terreinen in Groningen, Ten Boer, Delfzijl en Appingedam hersteld. Fase III wordt volgend jaar uitgevoerd.
4
Op Stap: Deze editie het laatste ommetje Ommetje Winsum, 3 routes, in totaal 16 km
Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland
N
Routebeschrijvingen van alle ommetjes zijn te vinden in de webwinkel van Landschapsbeheer Groningen (www.landschapsbeheergroningen.nl).
De ommetjes zijn rond Het begon zeven jaar geleden met de landelijke prijsvraag ‘Win je eigen ommetje’. Maar waar die in de meeste provincies aanleiding was voor twee of drie korte wandelingen, ging Groningen verder. Inmiddels zijn er met steun van de provincie 25 ommetjes aangelegd.
26
Winst voor iedereen Landschapsbeheer Groningen vond het jammer dat alleen het winnende ommetje in 2007 daadwerkelijk kon worden aangelegd. Eigenlijk verdienden alle 25 inzendingen het gerealiseerd te worden, vond zij. Een droom was geboren. Subsidie Zij vroeg subsidie aan om de overige 24 ommetjes mogelijk te maken. Met 75 procent subsidie van het Europees Landbouw Fonds Plattelandsontwikkeling (ELFPO) en de provincie Groningen, hoefden de bedenkers van het ommetje zelf nog maar 25 procent cofinanciering te regelen. Dorpsprojecten “Ommetjes zijn echt projecten voor en door het dorp”, aldus projectmedewerker Riek Guikema. “Een flink aantal is mogelijk gemaakt doordat bewoners zelf de handen uit de mouwen staken en de cofinanciering deels met eigen uren vrijwilligerswerk invulden. Daarmee betekenen de ommetjes veel meer dan alleen de routes en de paden. Ze staan voor betrokkenheid bij het dorp en het landschap.”
5
Gemeente Groningen en Landschapsbeheer versterken biodiversiteit in De Hoogte
Natuur spoorzone krijgt kleurrijke impuls In de stad Groningen, tussen de Bedumerweg en het spoor, ligt de wijk De Hoogte. Langs het spoor loopt een massieve groenstrook; tot vorig jaar niet het mooiste deel van de wijk, die in 2007 door toenmalig minister Ella Vogelaar werd aangewezen als zogenaamde krachtwijk. Maar dit voorjaar wordt het een lust voor het oog. Als stadsecoloog kijkt Klaas van Nierop van de gemeente Groningen met heel veel projecten mee om te kunnen adviseren over het groen in de stad. Naast beheer krijgt het realiseren van nieuwe kwaliteit daarbij steeds meer aandacht. Ook voor de groenstrook in De Hoogte werd die ambitie geformuleerd. “Opeens was er, in 2012, een ton om te besteden aan ecologisch groen”, vertelt Van Nierop, die zich daarmee voor een uitdaging zag gesteld. “Vanaf het begin waren twee dingen duidelijk. Er was geen tijd voor lange procedures, want het ‘Vogelaargeld’ was maar beperkte tijd beschikbaar én de burgers waren een belangrijke partij omdat die centraal staan in de krachtwijken.”
6
De gemeente Groningen inventariseerde de wensen van de bewoners, vertelt projectmedewerker Ietse-Jan Stokroos van Landschapsbeheer Groningen. “Daaruit kwam een lijst met zo’n tien punten naar voren. Die wensen hebben we omgezet in een uitvoeringsplan, waarin wij hebben ingezet op sociale veiligheid, leefbaarheid en het verhogen van de biodiversiteit in de spoorzone.”
Stinzenflora Zelf voegde hij daar nog het doel aan toe in De Hoogte zo veel mogelijk rendement te halen voor natuur en biodiversiteit. De wat unheimische groenstrook, met weinig variatie in de vegetatie en veel zwerfafval, moest aantrekkelijk worden voor mens en dier. Omdat er al verschillende soorten stinzenflora voorkwamen, nam Van Nierop die in zijn advies als uitgangspunt. Als oud-medewerker van Landschapsbeheer Groningen wist hij dat Heilien Tonckens, bij de start van het project werkzaam bij Landschapsbeheer, veel kennis had van deze voorjaarsplanten en dat de organisatie ervaren is in het uitvoeren van groenprojecten waarbij burgers worden betrokken. Hij stelde in zijn advies daarom voor Landschapsbeheer het project te laten leiden en uitvoeren. Dat advies nam de gemeente over.
Beleving “Omdat gelaagdheid in de groenstrook ontbrak, hebben we een deel van de struiklaag verwijderd. Zo ontstond ruimte en openheid voor een kruidenlaag met daarin wilde bloemenmengsels en stinzenplanten, die samen met bewoners zijn geplant. Door beplanting te snoeien en verwijderen, is meer zicht ontstaan. Dat verhoogt de veiligheid en beleving.“
“We hebben meer licht en ruimte gecreëerd om het gevoel van veiligheid voor de bewoners te vergroten en om de kruidenlaag een kans te geven”
Samenwerking Het resultaat wordt dit voorjaar zichtbaar als de bollen gaan bloeien. “Dan weten we echt wat we hebben gekregen”, aldus Van Nierop. Hij kijkt nu echter al tevreden terug op de samenwerking met Landschapsbeheer. “Als stadsecoloog kan ik richting geven, maar er is een organisatie nodig die de ideeën oppakt en verder brengt. Dat kan Landschapsbeheer.”
Het beheer in de groenstrook is insectenvriendelijk en gericht op bloem- en zaadvorming. Dat zorgt voor een grotere diversiteit en maakt de groenstrook aantrekkelijk voor inwoners en voor vogels en insecten. Vogels worden ook ‘uitgenodigd’ met 34 nestkasten voor verschillende soorten. Door een beheerkaart op te stellen met aanwijzingen, kan de gemeente de spoorzone ecologisch blijven onderhouden als zij die taak van Landschapsbeheer overneemt.
Baanbrekende vrijwilligers deel: 33, geschreven door Johan Frederik Haneman
Natuurwerkdag De Toene in het Borgerswold “Sinds 2012 ben ik landschapsgids in de Veenkoloniën, die deels in de provincie Groningen en deels in Drenthe liggen. Met vier anderen vorm ik de landschapsgidsengroep ‘de Veenkoloniën’, die ook in en voor het veenkoloniaal museum in Veendam gidst.” “Op 2 november heb ik als vrijwilliger van Landschapsbeheer Groningen meegedaan aan de landelijke Natuurwerkdag. Ik heb snoeiwerk gedaan in “De Toene” in het Borgerswold aan de rand van Veendam. Ik vond het fijn om eens met mensen die ik nog niet ken te werken in hun hobbytuinen. We hebben de houtsingels gekortwiekt, waardoor er weer inkijk is in de volkstuinen. Geleerd dat je traditioneel en alternatief kunt volkstuinieren en dat dit veel gespreksstof oplevert.” “De koffie, soep en broodjes tussen de middag waren uiteraard zeer welkom. Er deden veertien vrijwilligers mee. Meer dan ik had verwacht. We hebben heel veel kunnen doen en het was voor mij zeker niet de laatste keer dat ik zo mijn steentje bijdraag. Als dank voor het werk mochten we uit een volle kruiwagen een kalebas kiezen. Een leuk cadeau.”
Natuurwerkdag, Johan Haneman in het witte t-shirt.
Landschapsbeheer Groningen werkt met collega’s aan groene marktplaats
Samen actief in het groen Groningers zijn sterk betrokken bij hun cultuurlandschap. Veel van hen willen zich hiervoor actief inzetten. Als Landschapsbeheer zorgen wij ervoor dat zij dit ook kunnen doen, bijvoorbeeld met gereedschap, cursussen en workshops en door het organiseren van projecten. Landschapsbeheer wil een organisatie zijn voor alle burgers die aan de slag willen in en voor het landschap in Groningen. Of dat nu is als vast lid van een poelen-, vruchtbomen- of kerkterreinenwacht, als deelnemer aan de jaarlijkse Natuurwerkdag, als vrijwillige wandelaar of (mede-)initiatiefnemer van een groen project in eigen dorp of wijk. Wij zorgen ervoor dat zij zich kunnen richten op wat zij willen doen: het landschap mooi en beleefbaar houden. Vraag en aanbod Tegenwoordig willen lang niet alle vrijwilligers zich voor langere tijd aan één organisatie of project binden. Wij willen vrijwilligerswerk zo organiseren dat we inspelen op de wensen en inzet van de vrijwilliger van morgen. We werken onder meer aan een Groene Marktplaats. Een digitale locatie, zoals een website of app, waar vraag en aanbod in het groene vrijwilligerswerk samenkomen. Door dit samen met andere groene organisaties in de provincie op te pakken, vindt de vrijwilliger het totale aanbod aan mooie klussen op één adres én kan het landschap blijven profiteren van de energie van al die vrijwillige groene handen.
Onze steun nodig?
Bent u zelf actief of wilt u dat worden? Laat het weten via
[email protected]. We ondersteunen u graag. We kunnen uw groene activiteit op onze webagenda en/of op facebook plaatsen, zodat meer mensen ervan weten en mee kunnen doen. Ook doen en denken we graag mee als u uw groene leefomgeving wilt versterken. Samen sterk voor ons landschap, samen actief in het groen!
Landschapsbeheer Groningen heeft, mede dankzij het programma Groen en Doen van het ministerie van Economische Zaken, een schuur vol gereedschap, waarvan ook vrijwilligers gebruik kunnen maken.
7
Like onze facebookpagina en blijf altijd op de hoogte! Als eerste onze nieuwtjes weten, meedoen aan leuke wedstrijden en leuke, mooie foto’s bekijken. Maar ook uw mening aan ons laten weten of uw foto’s met ons delen :)
Mien toentje... is geen toentje De tuin maakt deel uit van een boerenerf van 1.3 hectare, dat oorspronkelijk rond 1750 is ontstaan. Later is het voorhuis van de boerderij aangepast naar het vermogen van de boer. Ook de tuin werd aangepast. De boerderij kreeg een slingertuin. Aan de achterkant van de boerderij hebben we nog een mooie originele appelhof. Aan de voorkant van de boerderij is een siertuin met nog enige overblijfselen van de slingertuin.
oorspronkelijk thuishoren. De appelhof heeft jammer genoeg veel achterstallig onderhoud. Deze zou via de fruitwacht van Landschapsbeheer Groningen weer worden hersteld. Op dit moment is de tuin in gebruik als siertuin ter opluistering van het kantoor dat tegenwoordig is gevestigd in boerderij Fivelzigt. Als de oude slingertuin in ere is hersteld, dan wordt hij enkele dagen per jaar opengesteld voor publiek.
“Samen met Landschapsbeheer Groningen proberen we de oude slingertuin in ere te herstellen.“
Erik Ridder, Delfzijl
In samenwerking met Landschapsbeheer Groningen proberen wij deze slingertuin te herstellen. Verder worden de populieren aan de tuinkant vervangen door de iepen die hier
“Dit was het laatste verhaal in de rubriek Mien toentje” waarin tal van Groningers hun toentje en het plezier dat zij daaraan beleven met de lezers hebben gedeeld. Als redactie willen we hen graag bedanken voor hun bijdragen aan de nieuwsbrief.
Colofon
Foto’s:
Redactie
Uitgegeven door:
De inhoud van de geplaatste artikelen staat onder verantwoording van de auteurs. De redactie heeft daarbij het recht artikelen in te korten of te wijzigen. Voor overname van tekst en/of beeldmateriaal kunt u om toestemming vragen bij de redactie.
Eindredactie: Joke Schaapman Vormgeving: www.hehallohoi.com
Nieuwsbrief 21e jaargang nummer 4/2013 ISSN 1388-0861 Landschapsbeheer Groningen Roderwolderdijk 60, 9744 TH Groningen tel.: (050) 534 51 99 www.landschapsbeheergroningen.nl
Archief Lanschapsbeheer Groningen, tenzij anders vermeld.
Ivon Benus Riek Guikema Schrijfburo Andre Eijkenaar
