SAMEN AAN DE SLAG WERKT!

SAMEN AAN DE SLAG WERKT! Integrale aanpak riskant alcoholgebruik jeugd in Gooi en Vechtstreek succesvol Samenvatting evaluatie, december 2010

Gooi en Vechtstreek

SAMEN A AN

LAG

I N T E G R A L E A A N PA K ALCOHOLGEBRUIK JEUGD REGIO GOOI EN VECHTSTREEK

S DE

te roeg te aak te eel

tegen riskant alcoholgebruik van jongeren in Gooi en Vechtstreek

Aanleiding riskant hoog alcoholgebruik onder jongeren in de regio Het alcoholgebruik onder jongeren in de regio is hoog en begint op steeds jongere leeftijd. Uit onderzoek van de GGD (E-MOVO 2006) blijkt dat jongeren te vroeg, te vaak, te veel drinken. De gemiddelde leeftijd waarop jongeren beginnen met alcohol drinken is 12 jaar. Eenderde van de leerlingen (van 13-15 jaar) zegt in de afgelopen vier weken minstens één keer meer dan vijf glazen bij een gelegenheid gedronken te hebben. Dit is meer dan het landelijk gemiddelde, dat op 21% ligt. De negatieve effecten zijn o.a. overlast, het gebruik van EHBO-faciliteiten, hersenbeschadiging en problemen met concentratie. Op de lange duur is er meer kans op verslaving.

Doel van het project Het doel van het project is om riskant alcoholgebruik van jongeren aan te pakken. Concreet betekent dat: zz te zorgen dat minder jongeren onder de 16 alcohol drinken en zz te zorgen dat jongeren als ze drinken minder overmatig drinken.

Alleen een integrale aanpak werkt, dus: ‘Samen aan de slag’ Uit onderzoek blijkt dat voorlichting alleen weinig zin heeft. Daarom is er niet alleen ingezet op voorlichting, maar ook op regelgeving en handhaving. Juist de combinatie van regelgeving, handhaving en voorlichting is belangrijk voor een effectieve aanpak. Hiervoor is de inzet van veel partijen nodig; vandaar ‘Samen aan de slag’. In het project werken GGD, gemeenten, politie, VWA, Jellinek Mentrum, Symfora,Trimbos en PRIMO nh samen.

Looptijd project fase 1: december 2006 – 2010

Wat is er gedaan? Ingang voor activiteiten: plek waar jongeren in aanraking komen met alcohol De ingang voor activiteiten zijn de plekken waar jongeren in aanraking komen met alcohol te weten thuis, school(feest/kamp), sportkantines, horeca, supermarkten, bij evenementen en in de openbare ruimte. De activiteiten zijn zowel gericht op de gebruikers (de jongeren), als op scholen, ouders en verstrekkers (medewerkers van sportkantines, horeca, supermarkt, snackbar en slijterij).

Activiteiten en accenten

2009-2010

In 2009 en 2010 vond continuering van deze activiteiten plaats. Bovendien is in 2009 gestart met intensieve handhavingsactiviteiten en voorlichting gericht op horeca en supermarkten. Ook zijn er convenanten met sportverenigingen gesloten en is een ondersteuningstraject voor sportkantines aangeboden. Medio 2010 staat de evaluatie van het project centraal. Advies en besluitvorming over continuering vindt plaats eind 2010. Hersenfoto’s die getoond worden aan jongeren, ouders, bestuurders om het schadelijk effect van alcohol aan te duiden

2007-2008

Afbeelding van Susan Tapert, Universiteit van Californië, San Diego,Verenigde Staten

In 2007 stonden preventieve activiteiten gericht op publiek draagvlak, ouders, jongeren en Voortgezet Onderwijs centraal. In 2008 werden deze activiteiten gecontinueerd en werd gestart met voorlichting in groep 8 van de basisschool en met de pilot ‘Boete of Kanskaart’. ‘Boete of Kanskaart’ bestaat uit handhavingsactiviteiten en voorlichting gericht op (veel) drinkende jongeren en hun ouders.

SAMEN A AN

LAG


S DE



Blz. 2

Kort overzicht van activiteiten Ouders

zz 1 5.000 ouders ontvangen waterflesjes met de boodschap ‘Water is cool, geen alcohol onder de 16’ op diverse momenten, bij supermarkten en op ouderbijeenkomsten op scholen. zz 25.000 ouders met kinderen van 11,5 t/m 15 jaar ontvangen een brief en folder van de burgemeester zz telefonisch onderzoek onder 350 ouders zz 30 ouderavonden en 15 infostands zz 100 adviesgesprekken en 13 puberoudercursussen

Etiket van waterflesjes, die op veel locaties zijn uitgedeeld

Scholen

zz 55 klassen met leerlingen van groep 8 ontvangen een gastles over alochol zz ontwikkeling interactieve theatervoorstelling LAM en 60 keer uitgevoerd op het Voortgezet Onderwijs zz ontwikkeling en uitvoering van gastles door Korsakov-patiënt door Julianaoord op 6 scholen zz 80% van scholen voor Voortgezet onderwijs geeft aandacht aan lessen, informatie voor ouders en regelgeving rond schoolfeesten en werkweken. Sportvereniging

zz 49 convenanten van gemeenten met sportverenigingen zz 16 IVA-trainingen zz mysteryshop-actie bij 58 sportkantines zz 6 sportverenigingen ontvangen Frizze sport kantine stimuleringsprijs Alcoholverstrekkers (horeca/supermarkt/snackbar/ slijter)

Jongeren algemeen

zz 5.000 jongeren ontvangen waterflesjes bij evenementen en sporttoernooien. zz In alle periodieke onderzoeken van de JGZ wordt bij groep 7/8 BO en klas 2 VO gevraagd naar het alcoholgebruik en gewezen op de negatieve gevolgen zz 1500 leerlingen van groep 8 krijgen les over alcohol zz 80% van de eerste- en tweedeklassers van het Voortgezet Onderwijs krijgt les over alcohol Handhaving Jongeren

zz 74 afdoeningen met ‘Boete of Kanskaart’ tussen zomer 2009 en september 2010

zz 4 mysteryshop-acties bij elke keer 150 verstrekkers zz alle alcoholverstrekkers aangeschreven na mysteryshop-acties over resultaat zz handhavingsconvenant incl. horecastappenplan van gemeente, politie en VWA in alle regiogemeenten zz van sept 2009 t/m sept 2010 ca. 350 alcoholverstrekkers (extra) gecontroleerd door VWA en politie; 26 boeterappporten opgemaakt zz ontwikkeling richtlijnen verantwoord alcohol gebruik voor evenementenbeleid Pers

zz veel regionale en landelijke aandacht in pers zz 55 publicaties over alcohol in de regionale pers zz radio- en televisiespots, posters van landelijke campagnes zz 6 projectnieuwsbrieven zz 3 rapporten

Veel regionale en landelijke aandacht in de pers Samenvatting evaluatie ‘Samen aan de Slag’ - December 2010

Blz. 3

Wat is het effect? Het project is geëvalueerd door gegevens over het alcoholgebruik van jongeren uit E-MOVO 2006 te vergelijken met gegevens van E-MOVO 2010. Hiernaast zijn er in 2009 en 2010 mysteryshop-onderzoeken gehouden bij alcoholverstrekkers om zicht te krijgen op verbetering van de naleving van leeftijdsgrenzen. Tot slot is er een procesevaluatie gehouden om zicht te krijgen op succes en verbeterpunten.

Alcoholgebruik onder de 16 jaar in regio Gooi en Vechtstreek sterk afgenomen Uit de vergelijking van de gegevens van E-MOVO 2010 met de gegevens van E-MOVO 2006 blijkt dat het alcoholgebruik onder de 16 jaar in 2010 flink afgenomen is. In 2010 geeft 33% van deelnemers onder de 16 jaar aan dat zij in de afgelopen vier weken alcohol hebben gedronken. In 2006 was dit 49%. Een vijfde (21%) van de deelnemers onder de16 geeft aan in 2010 binge gedronken te hebben (in 2006 ruim een kwart, 27%). De afname van het alcoholgebruik onder de 16 is met name te merken bij leerlingen van klas 2 van het voortgezet onderwijs. “Het overmatig alcoholgebruik is via het project goed op de agenda gezet. Het project is breed aangepakt en bestuurders vanuit diverse invalshoeken weten nu waarover het gaat.” Johan Tulleken beleidsmedewerker gezondheid Huizen

De gemiddelde leeftijd waarop leerlingen beginnen met alcohol drinken is van 12,3 jaar in 2006 gestegen naar 12,8 jaar. Het ooit alcoholgebruik door tweedeklassers is gedaald van 49% naar 33%. Ook het actueel gebruik (afgelopen 4 weken) van jongeren in de tweede klas is sterk afgenomen (van 37% in 2006 naar 19% in 2010). Bij vierde klassers van 75% naar 66%.

SAMEN A AN

LAG


S DE


Boodschappentas die in december in verschillende winkelcentra aan ouders is uitgedeeld


De folder die met de brief van college van burgemeester en wethouders aan alle ouders met kinderen van 12 t/m 15 gestuurd is

Het overmatig gebruik van alcohol in de afgelopen vier weken (vijf of meer drankjes met alcohol bij één gelegenheid) is ook het flink afgenomen bij tweede klassers (van 18% in 2006 naar 11% in 2010). Bij vierde klassers is de daling minder: van 52% naar 47%. Het actuele dronkenschap of aangeschoten geweest van tweedeklassers is gehalveerd (van 11% in 2006, naar 5% in 2010).

Ouders minder tolerant In het E-MOVO onderzoek is aan de jongeren die (wel eens) alcohol drinken gevraagd wat hun ouders ervan vinden als ze alcohol drinken. Hieruit blijkt dat de tolerantie van ouders voor het op jonge leeftijd alcohol drinken aanzienlijk is afgenomen. In 2010 zegt 16% van de tweedeklassers dat hun ouders dit goed vinden. In 2006 was dit bijna de helft (43%).Voor vierde klassers betreft dit in 2010 41% van de leerlingen. In 2006 was dit 59%. Het stiekem drinken is wel toegenomen. Blz. 4

Naleving leeftijdsgrenzen door alcoholverstrekkers flink verbeterd Bij een steekproef van 150 alcoholverstrekkers (supermarkten, slijterijen, cafetaria’s en café’s) is een mysteryshop‑actie gehouden tijdens diverse week enden in mei/juni 2009 en mei/juni 2010. Bij een mysteryshop‑actie proberen 15-jarige jonge ren uit de regio onder toezicht van onderzoekers van de Universiteit Twente alcohol te kopen. Op deze manier wordt getoetst of alcoholverstrekkers zich houden aan de leeftijdsgrenzen voor verstrekking van alcohol: ‘geen alcohol onder de16’. “Er vindt een bewustwordingsproces plaats bij alle actoren. Bij de laatste controles van de VWA bleek bijvoorbeeld dat geen van de supermarkten alcohol verstrekte aan min-16 jarigen. Dat zijn belangrijke signalen. Het besef begint te komen, maar we zijn er nog niet en moeten nu nog niet stoppen.” H. Bos, beleidsmedewerker Algemene Zaken Hilversum

Uit de eerste mysteryshop‑acties in 2009 blijkt dat de naleving slecht is. Slechts in 1 op de 5 gevallen (18%) kregen 15 ‑jarige jongeren geen alcohol. In 4 op de 5 gevallen (82%) konden 15-jarigen dus wél alcohol kopen. Na deze eerste mysteryshop-actie hebben de gemeenten alcoholverstrekkers aangeschreven op hun verantwoordelijkheid en uitgenodigd voor een gesprek. Hiernaast hebben gemeenten,VWA en politie een handhavingsconvenant met horecastappenplan ingevoerd. Ook is de controle op de naleving versterkt door extra inzet van VWA en politie.

Scene uit LAM, interactie theatervoorstelling van DNL voor het voortgezet onderwijs

De resultaten van deze controles werden steeds publiekelijk bekend gemaakt.Voor 26 ondernemers is een boeterapport opgesteld. De extra inspanningen richting alcoholverstrekkers lijken effect te hebben. De resultaten van de mysteryshop-actie in 2010 bij alcoholverstrekkers geeft aan dat er een flinke verbetering in de naleving van de leeftijdsgrens is opgetreden van 18% correcte naleving in 2009 naar 56% in 2010. In 2010 kon in meer dan de helft van de gevallen een 15 jarige geen alcohol kopen. In 2009 konden jonge ren van 15 jaar in 4 op de 5 gevallen wel alcohol kopen. “VWA is een betrouwbare partner gebleken.” Michel Rijnbeek politie Gooi en Vechtstreek

“Regionale afstemming (harmonisering van beleid) heeft in de werkgroep Handhaving plaatsgevonden” Deze werkgroep moet zeker doorgaan, met meer bestuurlijk draagvlak. Daar valt winst te halen.” Elbert Roest burgemeester Laren

“Het resultaat wat in deze regio bereikt is, is echt uniek. Nergens anders zie je zo’n enorme vooruitgang in naleving leeftijds grenzen. Dus doorgaan.” Bianca Peters VWA Sticker die breed verspreid is onder alcoholverstrekkers

Samenvatting evaluatie ‘Samen aan de Slag’ - December 2010

Blz. 5

Sportkantines, veel convenanten, naleving nog matig

Startbijeenkomst ondersteuningstraject sportkantines

Tweederde van de sportverenigingen (49 van de ca. 75 sportverenigingen met een kantine en een flink aantal jeugdleden) heeft een convenant met de gemeente getekend. Hierin geeft de sportvereniging aan dat ze zich inspant om riskant alcoholgebruik te voorkomen. De gemeente biedt vervolgens ondersteuning aan via het project in de vorm van voorlichting en gratis IVA trainingen. Met een mysteryshop-onderzoek is in 2010 (dus eenmalig) gekeken of dit effect heeft. De resultaten hiervan vallen tegen. Slechts bij 16% van de aankooppogingen werden de leeftijdsgrenzen correct nageleefd. Landelijk is de naleving echter nog lager (2%). De in de regio ingeslagen weg van convenanten en ondersteuning werkt dus enigszins, maar is niet voldoende om het alcoholgebruik onder jongeren in de sportkantines flink aan te pakken. Er zijn wel enkele kop lopers. Daarom is aan zes sportverenigingen is de Frizze sportkantine-stimuleringsprijs uitgereikt.

ADVIESRAPPORT ALCOHOL EN SPORTKANTINE Alcohol & sport Alcohol en sport gaan vaak samen. In veel sportkantines wordt alcohol geschonken en is de zogenaamde "derde helft" een veel voorkomend fenomeen. Kinderen en jongeren worden rondom sportwedstrijden vaak geconfronteerd met (flink) alcoholgebruik door oudere jongeren en volwassenen. De kans wordt hierdoor groter dat ook zij sneller alcohol gaan drinken. Ook sportverenigingen kunnen hun verantwoordelijkheid nemen om riskant alcoholgebruik door jongeren te voorkomen. Van de 70 sportverenigingen in de Gooi en Vechtstreek hebben 40 verenigingen de intentie uitgesproken om de aanpak van dit probleem te ondersteunen door het tekenen van het convenant met de gemeente In het kader van het project ‘Samen aan de slag tegen riskant alcoholgebruik jongeren’.

Samen aan de slag Het project Samen aan de slag, heeft als doel het riskante alcoholgebruik van jongeren in Gooi en Vechtstreek met alle partijen aan te pakken. De insteek is een integrale aanpak. Naast voorlichting omvat het regelgeving en handhaving. Activiteiten zijn niet alleen gericht op jongeren, maar ook op ouders, scholen en verstrekkers. In het project werken gemeenten, politie, VWA, Jellinek, GGD, Symfora, PRIMO en Trimbos samen.

Ondersteuningstraject sportkantines

Certificaat Frizze Sportkantine

SAMEN A AN

LAG



Dit adviesrapport geeft eerst een overzicht van de belangrijkste conclusies over alle deelnemende sportverenigingen uit regio, vervolgens adviezen die voor uw vereniging van belang zijn. De resultaten zijn gebaseerd op de gegevens die verkregen zijn van bestuursleden.

Werkwijze Alle verenigingen die voor 1 oktober 2009 het convenant hebben ondertekend ( 34 van de 40) zijn verdeeld over de teams van het ROC. Deze hebben de verenigingen benaderd via e-mail en telefoon om de vragenlijst ter plekke af te kunnen nemen. In totaal zijn 22 verenigingen bezocht. Twee verenigingen hebben de vragenlijst via email geretourneerd. In totaal betreft het onderzoek dus 24 verenigingen. Waar mogelijk zijn de verenigingen ook onaangekondigd bezocht om te ondervinden of de opgegeven informatie overeen kwam met de praktijk.. Slechts acht onaangekondigde bezoeken zijn uitgevoerd, omdat sommige clubs nog geen competitie hadden of er door het winterse weer geen competitieweekeinden waren.

Deelnemers Onderstaande tabellen geven de verdeling weer van de door het ROC onderzochte sportverenigingen over de verschillende gemeenten in de Gooi en Vechtstreek, resp. over de verschillende sporten. Plaats Huizen Hilversum Naarden Weesp Bussum Nederhorst Totaal:

Aantal 7 7 2 3 3 2 24

Soort vereniging Aantal Tennis 5 Voetbal 5 Hockey 3 Basketbal 1 Wielerclub 2 Korfbal 3 Atletiek 2 IJsclub 1 Modelbouw 1 Rugby 1

Adviesrapport Alcohol en Sportkantine PRIMO nh – GGD Gooi & Vechtstreek September 2010 – Blz. 1

S DE


Het ondersteuningstraject sportkantines ‘drinken is geen sport’ valt onder het project ‘Samen aan de slag’. In het kader van dit ondersteuningstraject, konden sportverenigingen gratis IVA trainingen en voorlichtingsmateriaal krijgen. Een belangrijk onderdeel was dat teams van ROC leerlingen aanbevelingen gaven aan sportverenigingen voor verbetering van het alcoholbeleid. Door middel van een inventariserend onderzoek, uitgevoerd door het ROC Amsterdam (Gooi en Vechtstreek) Sport & Bewegen en begeleid door PRIMO NH, is nagegaan in hoeverre sportverenigingen op de hoogte zijn van de Drank en Horeca wet en of ze aan de eisen voldoen.

Door middel van vragenlijsten, observaties en interviews is nagegaan in hoeverre sportkantines een alcoholbeleid voeren en er zich ook aan houden en of en in welke vorm alcoholreclame wordt gemaakt in de sportkantines. Niet drinken onder de 16 jaar staat daarbij centraal.

Blz. 6

Voorbeeld adviesrapport

“Het is geweldig dat zo veel partijen echt betrokken zijn en zich inzetten. Belangrijk aandachtspunt voor de toekomst is: hoe hou je het onderwerp op de agenda en de deelnemende partijen fris en betrokken? Gedragsverandering en verandering van de maatschappelijke norm kosten immers tijd.” Irma Laméris projectleider, GGD

Ruime voldoende tot goed voor projectorganisatie Uit de procesevaluatie die gehouden is met vragen lijsten en interviews bij 33 betrokkenen bij het project komt o.a. naar voren dat men erg tevreden is over de projectorganisatie en projectleiding, over de integrale aanpak en resultaten. Ook is men erg tevreden over het breed verworven draagvlak bij bestuurders en uitvoerenden van gemeenten en vele andere partijen. Hoewel een aantal gemeenten erg actief waren, werd de actieve inzet van andere gemeenten gemist.Verbering voor de toekomst is actieve(re) inzet van alle gemeenten en

heldere afspraken over inzet en financiering. De samenwerkingsafspraken waren veelal mondeling beklonken en vaak niet expliciet schriftelijk vastgelegd, wat bij stagnatie lastig bleek.

Conclusie Integrale aanpak riskant alcoholgebruik jeugd werkt! Continuering integrale aanpak noodzakelijk! Gezien de goede resultaten van E-MOVO, de mysteryshop-actie en de procesevaluatie, lijkt de integrale aanpak van het project ‘Samen aan de Slag tegen riskant alcoholgebruik jeugd’ te werken. In 2010 zijn de cijfers van alcoholgebruik onder jongeren aanzienlijk lager dan in 2006, met name onder tweede klassers. De naleving van de leeftijdsgrenzen door alcoholverstrekkers is flink verbeterd.Veel partijen zijn actief betrokken en bezig met de aanpak van riskant alcoholgebruik. Er is echt sprake van Samen aan de slag.

Foldermateriaal en winnende ontwerpen in de bierviltjeswedstrijd in het basis- en voortgezet onderwijs

Samenvatting evaluatie ‘Samen aan de Slag’ - December 2010

Blz. 7

Wie werken er samen? Het project ‘Samen aan de slag tegen riskant alcoholgebruik jeugd in Gooi en Vechtstreek’ is een samenwerkingsproject van de gemeenten, de GGD, Jellinek preventie en de politie. Daarnaast wordt er intensief samengewerkt met andere partners zoals scholen, sportverenigingen, horeca en supermarkt, Symfora, VWA, PRIMO nh en het Trimbos-instituut. Omdat het een integrale aanpak betreft zijn beleidsmedewerkers en bestuurders van diverse sectoren van de gemeente er bij betrokken: gezondheidszorg, sport, openbare orde en veiligheid, vergunningen, jeugd en onderwijs. De stuurgroep is als volgt samengesteld: E. Boog, voorzitter en wethouder jeugd Hilversum, E. Roest, vertegenwoordiger van regionaal college, burgemeester van Laren N. van Ramshorst, voorzitter platform jeugd en wethouder jeugd Bussum M. Rijnbeek, manager Politie Gooi en Vechtstreek J. van der Veer, manager afdeling GBO, GGD Gooi & Vechtstreek L. Verkerk, manager JellinekMentrum J. Schottert, beleidsmedewerker verslavingszorg gemeente Hilversum I. Laméris, projectleider, GGD Gooi & Vechtstreek Eén van de duizenden uitgedeelde waterflesjes met de boodschap: ‘Water is cool, geen alcohol onder de 16!’

Vervolg ‘Samen aan de slag’ Ook na 2010 is het noodzakelijk dat de ingeslagen weg wordt gecontinueerd door middel van een integrale aanpak van het project ‘Samen aan de Slag’. De bereikte effecten bij alcoholverstrekkers zullen immers verslappen als er geen extra aandacht is voor voorlichting en handhaving. Bovendien komt er steeds een nieuwe groep jongeren die in de verleiding kan komen om te vroeg, te vaak en teveel alcohol te drinken. Ook deze jongeren en hun ouders moeten worden aangesproken op de risico’s van alcoholgebruik én op hun verantwoordelijkheid. Daarnaast is de aanpak van binge drinken een nieuwe uitdaging. Binge drinken is nog steeds hot (21%) met alle riscico’s van dien. En een grote groep jongeren drinkt -zoals de alcoholindustrie adviseerde- ‘onder de 16 nog even niet’, maar daarna voluit! Dat de aanpak van riskant alcoholgebruik jeugd gecontinueerd moet worden is voor de leden van de stuurgroep, projectgroep en werkgroepen geen punt van discussie. Hoe en met welke accenten het vervolg op dit succesvolle project vorm krijgt in financieel moeilijke tijden bij gemeenten en betrokken partijen, staat nog ter discussie.

SAMEN A AN

LAG


S DE



Uitgave: GGD Gooi & Vechtstreek Postbus 514, 1200 AM Hilversum T: (035) 692 62 22 E: [email protected] - I: www.ggdgooi.nl December 2010

Blz. 8

SAMEN AAN DE SLAG WERKT!

Recommend Documents