Samen aan de slag Verkiezingsprogramma Wij Putten

Samen aan de slag Verkiezingsprogramma Wij Putten 2014 – 2018 1

Voorwoord Wij Putten is een jonge, lokale partij, die zich met onderwerpen bezighoudt die de gemeente Putten raken. De partij bepaalt met dit verkiezingsprogramma de politieke lijn voor de komende vier jaren. Wij Putten is een partij voor iedereen en sluit niemand uit. De partij laat zich het best vergelijken met een doorsnee straat in Putten, waar jong, oud, man, vrouw, kerkelijk of niet kerkelijk, gezond of hulpbehoevend samen wonen. Het samen aan de toekomst van Putten werken, is wat bindt. Wij Putten gaat het samen doen met u. Samen zijn we (Wij) Putten. Wij Putten wil weten wat er in het dorp leeft. Daarom zoeken we de Puttenaren op. Niet alleen tijdens de verkiezingscampagne, maar continu. Al die contacten, al die bezoeken aan verenigingen, al die wijkbezoeken leveren een schat aan informatie op. Die informatie vormt mede de basis voor dit verkiezingsprogramma. Wij Putten wil Putten groener, duurzamer, schoner, veiliger en socialer maken. Dan gaat het om zaken als meer groenonderhoud, ruim baan voor zonne-energie, meer toezicht op straat en meer aandacht voor de kwetsbare weggebruikers, passende zorg, et cetera. Putten moet springlevend blijven en zoveel mogelijk voorzieningen houden, want wat eenmaal weg is, komt niet snel meer terug. Wij Putten is daarom zuinig op zaken als het postagentschap, het voortgezet onderwijs, het muziekonderwijs, de bibliotheek en de medische voorzieningen. Ook moet er ruimte zijn voor ontspanning, in de vorm van sport, cultuur en vermaak. Verder draagt Wij Putten de lokale media een warm hart toe, want die vormen een essentieel onderdeel van de Puttense democratie. Wij Putten wil het goede in Putten koesteren en waar mogelijk verbeteren. De tijd staat niet stil en Putten is nooit af. Wij Putten stroopt de mouwen op om Putten sterk en vitaal te houden. Samen aan de slag!

2

Inhoud 1. Wij Putten weet van wijken _________________________________________________ 4 2. Betaalbaar wonen, ook voor de starter _______________________________________ 5 3. Op de fiets _______________________________________________________________ 6 4. Verkeer: er zijn ook nog andere weggebruikers _________________________________ 7 5. Het centrum: visitekaartje voor inwoner, toerist en ondernemer ___________________ 8 6. Stroud: voor jong en oud ___________________________________________________ 9 7. Sociaal: zonder omgeving is niemand iemand _________________________________ 10 8. Kunst en cultuurbeleid: een koud kunstje _____________________________________ 12 9. Ruimte voor economie: geld moet eerst verdiend worden _______________________ 13 10. Werk: iedereen aan de bak ______________________________________________ 14 11. Toerist in eigen dorp _____________________________________________________ 15 12. Duurzaamheid duurt het langst ___________________________________________ 16 13. Sober financieel beleid: alsof het je eigen geld is______________________________ 17 14. Verantwoord besturen: integer en oprecht __________________________________ 18 Bijlage - Verantwoording ____________________________________________________ 19

3

1. Wij Putten weet van wijken In de politiek gaat het vaak over de afstand tussen de burger en de politiek. En ja, wie in het gemeentehuis op de burger gaat zitten wachten, kan lang wachten. Daarom is Wij Putten juist in de wijken te vinden. Wij Putten zoekt de mensen thuis op en vraagt wat hen beweegt. In de afgelopen vier jaar heeft Wij Putten bij menig huis aangebeld. In de daarop volgende gesprekken kwam van alles en nog wat aan de orde. Groenonderhoud, auto’s die te hard rijden, gebrek aan parkeergelegenheid en ga zo maar door. Maar ook het sociaal beleid van de gemeente was vaak gespreksonderwerp. Bijvoorbeeld de uitvoering van de huishoudelijke hulp of de verstrekking van hulpmiddelen. Helder is dat de directe woonen leefomgeving heel belangrijk is. Het gevoel dat die openbare ruimte van iedereen is, moet weer terugkomen. Daarom moeten de bewoners en de gemeente de handen ineen slaan om dit samen aan te pakken.

Tijdens de vele wijkbezoeken is duidelijk geworden dat bewoners veel ideeën hebben over vrij eenvoudig te realiseren verbeteringen in hun woonwijk. Wij Putten wil daarom een potje van jaarlijks € 75.000,- creëren waarmee wensen rond de inrichting van de wijk snel en makkelijk kunnen worden gerealiseerd. Wij Putten heeft de opbrengst van al die gesprekken overzichtelijk weergegeven op de plattegrond van Putten. Wij Putten wil: - een structureel budget van € 75.000,- om ideeën en wensen vanuit de wijk over de openbare ruimte snel te kunnen oppakken. - € 100.000,- structureel vrijmaken voor renovatie en onderhoud van groen in de wijken. - bewoners veel nadrukkelijker betrekken bij aanpak van hun woonomgeving, door ze te informeren, uit te nodigen om mee te doen en invloed te geven. - meer ruimte in wijken om honden uit te kunnen laten, zoals losloopveldjes. - ruimte voor de wat oudere kinderen om natuurlijk te kunnen ravotten. - zoveel mogelijk paaltjes weghalen. - snippergroen verkopen. Dat wil zeggen: beperkte stukken gemeentegrond, waar particulieren belangstelling voor hebben. Zo wordt ook het illegaal in gebruik nemen van dit soort stukken grond tegengegaan. De opbrengst komt ten goede aan het onderhoud openbare ruimte.

4

2. Betaalbaar wonen, ook voor de starter Putten is een aantrekkelijk dorp om te wonen en dat moet zo blijven. Er moet daarom voldoende gevarieerd woningaanbod zijn voor jongeren, starters, gezinnen, senioren, et cetera. Vooral voor jonge starters zijn er op dit moment weinig mogelijkheden. Wij Putten wil daarom onderzoeken of deze groep, ter overbrugging, een tijdelijke ontheffing kan krijgen van het verbod om op recreatieparken te wonen. Verder wil Wij Putten dat er ruimere mogelijkheden komen voor alternatieve woonvormen, zoals voor senioren die in groepsverband zelfstandig willen wonen. De rijksoverheid verwacht steeds meer van burgers dat ze zelf oplossingen zoeken voor de zorg. Dan moet de overheid uiteraard allerlei belemmerende (ruimtelijke) regels wegnemen. Daarom wil Wij Putten de regels die een rem zetten op inwoning door senioren bij hun kinderen, of omgekeerd, versoepelen. De komende jaren ligt de nadruk misschien minder op nieuwbouw, maar mocht de vraag naar nieuwbouw weer toenemen, dan moet Putten er klaar voor zijn. Bijsteren en bijvoorbeeld de Da Costalocatie bieden mogelijkheden. Ook wil Wij Putten meer aandacht voor het verlengen van de levensduur van de bestaande woningen. Wij Putten wil: - voldoende betaalbare wooneenheden voor startende jongeren. De gemeente moet hierover met Woningstichting Putten afspraken maken. - de mogelijkheid onderzoeken van een tijdelijke ontheffing voor jongeren om op recreatieparken te mogen wonen, in afwachting van een passende woning. - ruimere mogelijkheden voor alternatieve woonvormen. - belemmerende regels rondom inwoning versoepelen. - marktconform handelen. Geen marktbederf door dumpprijzen. - graag doorgroeiwoningen, om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen laten wonen (levensloopbestendig). - eventuele extra nieuwbouw vooral in Bijsteren en op inbreidingslocaties, zoals de Da Costa-locatie. - komen tot een regiem van welstandsbeleid waarbij voor aangewezen locaties en gebieden welstandseisen gelden. De rest is dan welstandsvrij. - de verlenging van de levensduur van woning stimuleren. - onderzocht zien of de woningbouw kan worden gestimuleerd via uitgifte in erfpacht of met financieringsconstructies. - een rem zetten op het ontwikkelen landgoederen. 5

3. Op de fiets Fietsen wint nog altijd aan populariteit. Op gewone fietsen, racefietsen, crossfietsen, elektrische fietsen, et cetera. Putten is een dorp dat uitnodigt om te fietsen. Dat moet echter wel veilig kunnen en dat is lang niet altijd het geval. De fietser is immers een kwetsbare verkeersdeelnemer. Wij Putten wil daarom investeren in de fietsveiligheid. Omdat de aanleg van nieuwe fietspaden snel in de papieren loopt, zoekt Wij Putten hierbij de samenwerking met de provincie. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft een modelaanpak veilig fietsen opgesteld. Wij Putten onderschrijft die aanpak van harte. Naast verbeteringen op het fysieke vlak, wil Wij Putten ook aandacht schenken aan de gedragscomponent, via scholing, voorlichting en handhaving.

Wij Putten wil: - maatregelen om het fietsen op de Garderenseweg tussen Voorthuizerstraat en rotonde Bosrand veiliger te maken. - aansluiting tussen recreatieve fietspaden rondom het dorp met het dorp zelf. - geplande fietspaden in buitengebied zo snel mogelijk realiseren. - maatregelen om het tweerichtingsverkeerfietspad aan de Voorthuizerstraat veiliger te maken. - meer fietsvoorzieningen in het centrum, zoals stalgelegenheid. - zoveel mogelijk paaltjes, de zogenaamde nekkenbrekers, weghalen. - zoveel mogelijk voorrang voor fietsers op doorgaande routes, op voorwaarde dat dit ook voor overig verkeer helder te maken is. - meer fietsvoorzieningen, zoals rode fietspaden en fietsstraten. - het fietspad Zeedijk, tussen Nulde en Nijkerk, verbreden en opknappen. - meer bankjes langs fietsroutes, vooral in het buitengebied. - goed onderhouden fietspaden. - een hogere prioriteit bij het sneeuwvrij maken van fietspaden. - via scholing, voorlichting en handhaving het verkeersgedrag beïnvloeden. 6

4. Verkeer: er zijn ook nog andere weggebruikers Verkeer moet in Putten veilig en comfortabel zijn weg kunnen vinden. Er is de afgelopen jaren al veel verbeterd, zoals de Voorthuizerstraat en er zit nog het een en ander in de pijplijn, zoals de Harderwijkerstraat, de Zuiderzeestraatweg en de Waterweg. Maar Putten is nog niet klaar. Natuurlijk willen we zo min mogelijk doorgaand verkeer in het centrum hebben, laat staan vrachtverkeer. Niet op de Van Geenstraat en de Engweg. Daarom willen we een verbinding tussen de Voorthuizerstraat en de Nijkerkerstraat, als een soort tweede Van Geenstraat. Dat kost vele miljoenen. Ook hierbij wil Wij Putten de samenwerking met de provincie zoeken.

Wij Putten wil: - in overleg met de provincie een studie laten verrichten naar de mogelijkheid van een verbinding tussen de Voorthuizerstraat en de Nijkerkerstraat, als een soort tweede Van Geenstraat. Dan kan ook het centrum onaantrekkelijk gemaakt worden voor doorgaand verkeer. Zolang deze nieuwe verbinding er niet is, moet vooral doorgaand vrachtverkeer gestimuleerd worden via de Van Geenstraat te rijden en zo het centrum te mijden. Wel moeten maatregelen worden getroffen om overlast voor aanwonenden aan de Van Geenstraat te beperken. - dat ieder huis, ondanks de vele geparkeerde auto’s, bereikbaar is voor hulpdiensten. In een uiterste geval kan dit betekenen dat groen plaatsmaakt voor parkeerplaatsen met grastegels. - duidelijkheid rond de 30-kilometerzones. Ze moeten door de inrichting als zodanig herkenbaar zijn. Als dat niet haalbaar is, moet de snelheidlimiet van 30 vervallen. - de Stationsstraat herinrichten en sluiten voor vrachtverkeer. - via scholing, voorlichting en handhaving het verkeersgedrag beïnvloeden. - een verkeersvisie voor het westelijk buitengebied. - bij de provincie en NS het belang van frequent openbaar vervoer (bus en trein) in Putten onder de aandacht brengen. - gladheidbestrijding uitbreiden tot straten rond gebouwen met een publieke functie, zoals scholen. - opruiming houden onder de vele borden en bordjes langs de wegen. 7

5. Het centrum: visitekaartje voor inwoner, toerist en ondernemer Putten heeft een gezellig centrum, met een levendige warenmarkt op woensdag en met regionale aantrekkingskracht. Maar het kan beter. Te meer omdat ook in het Puttense winkelgebied het spook van de leegstand dreigt. Wij Putten wil een nog levendiger en bruisender centrum creëren, dat aantrekkelijk is voor winkelend publiek en daarmee ook voor ondernemers die zich in het winkelgebied willen vestigen. Situaties als met het verpauperde pand aan de Bakkerstraat, wil Wij Putten voorkomen. Wij Putten zet in op een autovrij centrum, met aantrekkelijke pleintjes en terrasjes en een meer logische verkeerscirculatie. Verder wil Wij Putten dat de gemeente in overleg met ondernemers in een detailhandelvisie beschrijft hoe het centrum zich de komende jaren kan ontwikkelen en welke rol de gemeente daar in moet spelen.

Wij Putten wil: - de detailhandel centreren in de dorpskern, door leegstaande winkelpanden buiten het directe winkelcentrum een andere bestemming te geven, waarmee het winkelhart van Putten aantrekkelijk blijft. - een dorpshart met sfeer, beleving, een divers winkelaanbod en meer terrassen. - behoud en vestiging van ambachtelijke bedrijven in het centrum stimuleren. - verfraaiing van de openbare ruimte in het centrum, met name het Fontanusplein. - mooie, levendige pleintjes creëren, bijvoorbeeld bij Foppen, bij de Oude Kerk en bij de Dikke Deur/2 Brothers. - een centrumplan waarin ook de verkeerscirculatie in het centrum wordt herzien. - voldoende parkeergelegenheid en het winkelcentrum bereikbaar houden voor autoverkeer. - het parkeren gratis houden. - veel meer fleur en kleur, bomen en planten, in het centrum. - de jaarlijkse kermis naar het centrum halen. - dat de gemeente een eventueel ondernemersfonds voor winkeliers in het centrum faciliteert. 8

6. Stroud: voor jong en oud Dorpshuis Stroud is direct na de Tweede Wereldoorlog opgericht, onder meer met gelden van de inwoners van het Engelse Stroud, met de bedoeling de Puttense jeugd lichamelijk en geestelijk op te voeden. Tegenwoordig is Stroud een multifunctioneel centrum, dat onderdak biedt aan verenigingen en stichtingen. Waar voorstellingen worden gehouden en evenementen worden georganiseerd. Maar Stroud is financieel in zwaar weer beland. Wij Putten vindt Stroud belangrijk voor Putten. Stroud moet ook in de komende jaren, nog meer dan nu, de ontmoetingsplek zijn voor Puttenaren. Daarom moet de gemeente proberen zo veel mogelijk activiteiten in Stroud onder te brengen. Dat is goedkoper en met die besparingen kan Stroud een kwaliteitsimpuls krijgen.

Wij Putten wil: - Stroud tot middelpunt maken van een bruisend cultureel uitgaansleven in Putten. Kunst, cultuur, film, voorstellingen en andere maatschappelijke activiteiten; het kan en mag allemaal in Stroud. - sociaal-maatschappelijke en culturele activiteiten concentreren in Stroud, desnoods via een subsidievoorwaarde. - Stroud als een breed toegankelijk ontmoetingsplek, waar kwetsbare burgers worden ondersteund, om de groeiende eenzaamheid te bestrijden. Stroud kan een huis van ontmoeting worden, waar zorg en welzijn samenkomen. - een steunpunt voor cultuur in Stroud, gerund door vrijwilligers. - een politiepost inrichten in Stroud, mocht het politiebureau verdwijnen. 9

7. Sociaal: zonder omgeving is niemand iemand Wij Putten zet het samenleven centraal. Natuurlijk helpen inwoners elkaar, maar soms is het goed als de gemeente ook een steentje bijdraagt. Wij Putten wil erop toezien dat de bestaande taken op het sociale vlak ruim aandacht krijgen, ondanks de rijksbezuinigingen. Op het gebied van zorg wil Wij Putten: - zo veel mogelijk continuïteit van de (jeugd)zorg realiseren, juist in de komende jaren. - dat iedereen nu en straks de zorg ontvangt die hij of zij nodig heeft. Thuis als het kan, in een zorginstelling als het moet. - inzetten op opvoedingsondersteuning en een laagdrempelige ingang bij het Centrum voor Jeugd en Gezin. - de eigen verantwoordelijkheid voor zorg en ondersteuning voorop stellen, met ondersteuning vanuit de overheid als dat nodig is. - op basis van persoonlijke gesprekken tussen eigen medewerkers en zorgvragende inwoners komen tot individuele keuzes. - bij aanbestedingen een beperking van tijdelijke contracten en een verbod op nulurencontracten in de zorg opnemen. - passende begeleiding, zo dicht mogelijk bij woonsituatie. Onder passende begeleiding wordt verstaan professionele en specialistische zorg. - met gebruikmaking van nieuwe technologieën zelfstandig wonen langer mogelijk maken. - de zorgtaken uitvoeren met het geld dat de gemeente hiervoor van het rijk krijgt, als uitgangspunt. - zorgtoerisme ontmoedigen. - een projectwethouder met een eigen raadscommissie instellen voor de voorbereiding en uitvoering van de nieuwe taken op het gebied van zorg (jeugd en participatie). Op het gebied van welzijn wil Wij Putten: - een netwerk initiëren van SWP, vrijwilligers, thuiszorg, huisarts en andere eerstelijnshulpverleners, dat calamiteiten achter de voordeur kan signaleren. - verenigingen en stichtingen die inwoners ondersteunen helpen en stimuleren, zoals SWP en de voedselbank. - zich inzetten voor het handhaven van de activiteiten van Jong Putten (de combinatiefunctionaris), omdat dit een grote aanwinst is. Op het gebied van gezondheid wil Wij Putten: - bij het beleid rond alcohol en drugs vooral inzetten op preventie en vroegtijdige bewustwording. - prioriteit bij de handhaving van de grens van 18 jaar als het gaat om gebruik van alcohol. - drank- en horecaregelgeving voor sportkantines terughoudend toepassen, zolang activiteiten sportgerelateerd zijn. Geen verhuur van kantines voor andere activiteiten. - een tweede gezondheidscentrum ruimtelijk faciliteren.

10

Op het gebied van onderwijs wil Wij Putten: - Jong Putten voortzetten als de rijkssubsidie wegvalt. - het geld voor de voor- en vroegschoolse educatie ook inzetten voor anderstaligen in het basisonderwijs. - de schoolgebouwen zo efficiënt mogelijk benutten. - bij het wegwerken van onderwijsachterstanden de ouders nadrukkelijker betrekken. - het schoolzwemmen handhaven. - vervoerskosten voor bijzonder onderwijs afschaffen, indien wetswijziging dat mogelijk maakt.

Op het gebied van vrije tijd wil Wij Putten: - zuinig zijn op de rust, als kwaliteit van het dorp. - enige levendigheid op zondag, passend bij het karakter van Putten. - het aantal toegestane geluidsversterkte evenementen verhogen van drie naar zes, zonder dat er zes weken tussen hoeft te zitten. - onderzoeken of het gelijktrekken van de openingstijden van de horeca in de regio uitgaanstoerisme kan voorkomen. - een verruiming van het aantal evenementen waarbij een ontheffing van de geluidsgrens van 70 dB mogelijk is. - het ketenbeleid voortzetten.

11

8. Kunst en cultuurbeleid: een koud kunstje De waarde van kunst en cultuur is voor onze samenleving groot. Niet alleen artistiek, maar ook maatschappelijk, economisch en voor het toerisme. De Puttense cultuur wordt ook bepaald door de geschiedenis. Denk aan de razzia of aan historische landgoederen, zoals Oldenaller. En de cultuur verbindt, door actieve of passieve beoefening ervan. Wat is een avondvierdaagse of de intocht van Sinterklaas zonder muziekkorps? Wij Putten wil: - samen met het in 2013 opgerichte cultuurplatform verder vorm en inhoud geven aan het Puttense cultuurbeleid. - samen met het platform de beschikbare middelen meer doelgericht gaan inzetten. - het kunstmenu voor het basisonderwijs minimaal op het huidige niveau handhaven. - muziekonderwijs (AMV) breed aanbieden aan de basisscholen. - bibliotheken subsidiëren die voldoen aan de wettelijke eisen, bijvoorbeeld als het gaat om digitalisering. - samen met de bibliotheek onderzoeken hoe de (digitale) bibliotheek van de toekomst er in Putten uit moet zien en hoe dat vorm gegeven kan worden. Hierbij ook kijken naar welke maatschappelijke functies kunnen worden uitgebouwd, zoals het tegengaan van laaggeletterdheid of het niet goed beheersen van de Nederlandse taal.

12

9. Ruimte voor economie: geld moet eerst verdiend worden Vooral in tijden van crisis merken we hoe belangrijk ondernemers zijn. Zij steken hun nek uit, lopen risico’s. Ook zij leveren een belangrijke bijdrage aan ons dorp. Daarom wil Wij Putten ook zuinig zijn op de Puttense ondernemers. Regelmatig overleg tussen ondernemers en de gemeente is van groot belang. Maar voor de toekomst van ons dorp is het net zo belangrijk dat de gemeente zich veel meer inspant om nieuwe ondernemers naar Putten te halen.

Wij Putten wil: - (startende) ondernemers ruimte geven. - het terrein aan de Henslare/Nijkerkerstraat ontwikkelen als nieuw bedrijventerrein. - meer actieve acquisitie om bedrijven naar Putten te halen. - een frequent overleg tussen gemeente en de lokale ondernemers over het gemeentelijk economisch beleid. - bij aanbesteding voorkeur geven aan lokale en regionale bedrijven, omdat dit de Puttense economie ten goede komt. - leegstand op bedrijventerreinen ontmoedigen. - controle op huisvesting van moelanders en aandacht voor overlast. - geen industriële bedrijvigheid in het buitengebied. - een bedrijfsverzamelgebouw. - vaart maken met snel internet voor iedereen, ook in het buitengebied. De provincie kan daar een belangrijke rol spelen.

13

10. Werk: iedereen aan de bak Betaald werk is belangrijk, zeker voor jongeren. Daarom moet de gemeente alles uit de kast halen om het creëren van werkgelegenheid te stimuleren. Het hebben van een uitkering - uiteraard los van AOW en pensioen - moet wat Wij Putten betreft weer een uitzondering worden, waar een tegenprestatie tegenover staat. Dat zorgt ervoor dat mensen in het arbeidsritme blijven. Bijvoorbeeld klimopbanen: op zich zinvol werk, met behoud van uitkering, dat anders zou blijven liggen. Ook mensen met een arbeidsbeperking moeten kansen krijgen op betaald werk. De gemeente Putten geeft het goede voorbeeld door zichzelf en de gesubsidieerde instellingen vast te leggen op het reserveren van in totaal vijftien fulltime arbeidsplaatsen voor deze doelgroep.

Wij Putten wil: - bij gemeentelijke aanbestedingen het instellen van leerlingplaatsen als eis stellen. - meer betrokkenheid bij de activiteiten van de Inclusief-groep. - bij aanbestedingen een beperking van tijdelijke contracten en een verbod op nulurencontracten in de zorg opnemen. - zoveel mogelijk klimopbanen voor bijstandsgerechtigden. - bijstandsfraude kordaat aanpakken.

14

11. Toerist in eigen dorp Recreatie en toerisme zijn in Putten een belangrijke bedrijfstak. Dat is niet voor niets: Putten heeft een unieke ligging, nabij het randmeer en omgeven door zeer wisselend landschap met bos, hei en landbouwgebied en met ook nog eens een aantrekkelijk centrum. Toeristen noemen de Puttense gemoedelijkheid en de relatieve rust als reden om hier vele jaren achtereen te komen. Eigenlijk hoeft Putten alleen het mooie dorp te zijn dat het al is. Maar als het aan Wij Putten ligt, wordt Putten nog aantrekkelijker voor dagjesmensen en voor recreanten die hier het hele seizoen zijn. Uitgangspunt voor Wij Putten is: wat goed is voor het toerisme, is goed voor Putten, en andersom. Wij Putten wil: - ruimere mogelijkheden voor kamperen bij de boer en voor bed- en breakfastmogelijkheden in en buiten het centrum. - plannen om het Veluwerandmeer meer te benutten en een economische verbinding leggen tussen randmeer en Putten. - meer fiets- en klompenpaden. - de entree van Krachtighuizen aanpakken, in combinatie met een intensievere handhaving als het gaat om verrommeling. - een uitbreiding van camperplaatsen in of nabij het centrum. - de vestiging van speelboerderijen stimuleren.

15

12. Duurzaamheid duurt het langst Wij Putten heeft oog voor de waarde en kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Vanuit het oogpunt van duurzaamheid en economie ziet Wij Putten graag dat de bestaande gebouwen in Putten worden verduurzaamd. Daar gaat de gemeente niet over, maar de gemeente kan wel allerlei verhinderende regelgeving aanpassen, bijvoorbeeld als het gaat om zonnepanelen en kleinschalige toepassingen van windenergie. De centrale boodschap is: de gemeente moet vooral stimuleren en niet dwarsliggen.

Wij Putten wil: - het opwekken van zonne-energie in het buitengebied stimuleren, bij voorkeur op daken van schuren. - zonnepanelen voorfinancieren op daken van verenigingen en andere nietcommerciële instellingen en via de energienota de terugbetaling regelen. - zo snel mogelijk energiezuinige straatverlichting invoeren, met oog voor de sociale functie van straatverlichting in de wijken en het buitengebied. De openbare verlichting in bijvoorbeeld Groene Scheg moet verbeterd worden. - dat duurzaamheid een criterium blijft bij de gemeentelijke inkoop, ook in moeilijke tijden. - bij zoveel mogelijk huizen en andere gebouwen de hemelwaterafvoer afkoppelen van het riool. - bij de opzet van nieuwbouw rekening houden met de situering van de daken in verband met de opwekking zonne-energie. - maatregelen op het gebied van de ecologie, zoals het bevorderen van de bijen- en vlinderstand en het stoppen met chemische onkruidbestrijding. - gratis brengen van gft-afval en grof tuinafval. - ruimere openingstijden van het afvalbrengstation. - meer prullenbakken voor gescheiden afval, met name bij bankjes, zowel in het dorp als in het buitengebied. En een onderzoek naar de mogelijkheid van het adopteren van prullenbakken. - dat Putten zijn eigen afvalinzameling blijft uitvoeren, zodat Putten een van de goedkoopste gemeenten op dit gebied blijft. - waardevolle bomen beschermen en kaalslag voorkomen met herplantplicht. - een actieve rol in het tegengaan van geluidsoverlast van vliegveld Lelystad.

16

13. Sober financieel beleid: alsof het je eigen geld is Het rijk zal de gemeente Putten de komende jaren ongetwijfeld nog fors korten. Toch kiest Wij Putten ervoor om de belastingen slechts met het inflatiepercentage te verhogen. Dat betekent dat rijksbezuinigingen worden opgevangen door de beschikbare geld anders in te zetten. Subsidies moeten worden heroverwogen. Dienstverlening aan de burger wordt kostenneutraal uitgevoerd. We doen dat niet omdat het leuk is, maar omdat ook de gemeente Putten een euro maar één keer kan uitgeven. Wij Putten vindt dat we met gemeenschapsgeld moeten omgaan zoals we dat als thuis doen.

De komende jaren zal de gemeente opnieuw fors moeten bezuinigen, met de kennis van nu zal dat ruim € 1 miljoen zijn. Wij Putten wil daarbij onze eigen inwoners zo veel mogelijk ontzien. Daarom pleit Wij Putten al jaren om, zeker in deze economisch moeilijke tijden, te stoppen met het toerekenen van rente aan reserves en voorzieningen. Dat levert een zeer forse besparing op van bijna € 1 miljoen. Dat leidt financieel niet tot een probleem: onze reserves zijn meer dan gevuld. Ook wil Wij Putten in tijden van economische crisis stoppen met het automatisch verhogen van gemeentelijke budgetten. Ook dat levert fors geld op. Daarnaast willen we dat alle luxe investeringen kritisch tegen het licht worden gehouden. Zo heeft Wij Putten op dit moment geen behoefte aan een verbouwing van het gemeentehuis voor € 1 miljoen. Ook dat levert geld op. Tot slot kunnen slim investeren en anders aanbesteden ook geld besparen. Een mooi voorbeeld hiervan is de besparing op de energiekosten van de openbare verlichting. Met al deze instrumenten wil Wij Putten lastenverhoging voor inwoners echt minimaliseren. Ze hebben het in deze tijd al zwaar genoeg. Wij Putten wil: - de belastingen met maximaal de inflatiecorrectie verhogen. - stoppen met oppotten. De gemeente heeft voldoende reserves. Onderhoud van openbare ruimte en gebouwen verdient nu aandacht.

17

-

veel meer lobbyen voor geld uit Den Haag en Brussel, maar vooral ook uit Arnhem, om te kunnen investeren in het dorp. subsidies vervangen door voordelige gemeentelijke leningen. Niet alleen in de woningbouw, maar ook voor sportinstellingen en andere maatschappelijke organisaties. subsidiebeleid op andere leest schoeien: activiteitengericht en minder op doelgroepen. een einde maken aan verkapte subsidies. een sluitende begroting en reserves met een verantwoorde omvang. De gemeente is geen beleggingsinstelling. bezuinigingen realiseren door: a. geen rente meer aan reserves toe te rekenen; b. gemeentelijke budgetten niet automatisch te indexeren; c. luxe investeringen te heroverwegen; d. te besparen door slim te investeren en te aanbesteden.

14. Verantwoord besturen: integer en oprecht Wij Putten heeft het principe van gelijke monniken, gelijke kappen hoog in het vaandel staan en rekent af met de ritselcultuur. Openheid, open staan voor signalen uit de lokale samenleving en contact zoeken met de burger zijn daarbij vanzelfsprekend. Wij Putten koestert dan ook de vrije toegang tot het gemeentehuis, zonder pasje of tourniquets. Als het aan Wij Putten ligt, blijft de gemeente zelfstandig. Samenwerking in de regio kan als het voordelen oplevert, maar moet niet gepaard gaan met het overdragen van democratische bevoegdheden. Wij Putten wil: - gelijke gevallen gelijk behandelen. - een open en transparant bestuur, dat zich gevraagd en ongevraagd op een voor ieder te begrijpen wijze verantwoordt. - dat het college zichtbaarder is voor de Puttenaar en vaker naar buiten treedt. - jongeren betrekken bij het bestuur van de gemeente en de huidige jeugdgemeenteraad continueren. - de gemeentelijke dienstverlening verder digitaliseren, maar nu nog niet ten koste van de loketfuncties. Dienstverlening op afspraak is de moeite waard om te onderzoeken. - een speciaal van-het-kastje-naar-de-muurloket instellen, waar inwoners met hun klachten over de dienstverlening terecht kunnen. - een projectwethouder 3D’s, de nieuwe taken op het gebied van zorg, participatie en jeugdbeleid. - dat als er regels worden gesteld, ook helder is hoe ze worden gehandhaafd. - het budget van de Rekenkamercommissie halveren. - alle declaraties van burgemeester en wethouders actief publiceren. - dat vergunningen automatisch worden verleend als de gemeente niet binnen de geldende termijn reageert, conform de wet Lex Silencio Positivo.

18

Bijlage - Verantwoording Wij Putten heeft sinds de oprichting in oktober 2009 al veel bereikt. Na de verkiezingen van 2010 mocht de partij vier raadszetels bezetten en leverde een wethouder voor de coalitie. Wij Putten maakte beleid en loste problemen op, ging de wijk in om naar de mensen te luisteren, was op markten en evenementen, organiseerde open informatieve avonden (Wij Putten Academie) en deelde zijn mening en nieuwsgierigheid met de burger van Putten. Daarnaast zorgde Wij Putten voor zichtbaarheid. Van zichzelf, maar hopelijk ook wat van de lokale politiek als geheel. Wij Putten neemt opnieuw deel aan de gemeenteraadsverkiezingen en bij een nieuwe periode past ook een vernieuwd programma. We hebben teruggekeken en geconstateerd dat we nog veel meer willen bereiken. We willen het Puttens bestuur nog transparanter en zichtbaarder maken. We willen ook een duurzaam, sociaal en economisch weerbaar Putten. Wij Putten is een lokale partij en wordt niet gehinderd door geijkte visies van landelijke partijen; lokale kwesties bezien we door een Puttense bril, niet door een Haagse. Door die bril zagen we landelijke en lokale ontwikkelingen en trends. We hebben ze vertaald naar maatschappelijke opgaven waar Putten voor komt te staan. We formuleerden een programma dat past in deze tijd, past bij Wij Putten en dat volgens ons goed is voor Putten.

In de voorbereiding op de verkiezingen hebben we onze gedachten laten glijden over de meest ingrijpende ontwikkelingen en trends: - De burger wil meer zelf bepalen en de overheid vindt dat de burger meer zelf moet doen. We constateren: minder overheid, meer samenleving. In het verlengde daarvan liggen besef en wens om meer gemeenschappelijk te doen: minder ik, meer wij.

19

- De samenstelling van de bevolking verandert: meer ouderen, minder jongeren. Er is een trek naar de stedelijke omgeving, vooral van jongeren. Er is tegelijkertijd een hang naar het landleven, naar kleinschaligheid, naar sfeer van vroeger. Daar liggen kansen voor Putten als periferie van de Randstad. Verder hebben we te maken met arbeidsmigratie vanuit Oost-Europa. - Functiewijziging en schaalvergroting in de landbouw hebben grote impact op landschap, economie en duurzaamheid. Er is toenemende leegstand van winkels, kantoren en fabrieken. - De economische crisis duurt nog voort en vraagt derhalve ook lokaal om aandacht. We moeten nadenken over versterken van de sterkste sectoren in Putten: detailhandel, toerisme, (woning)bouw, zakelijke dienstverlening en agrarische sector. Putten kent bovendien een groot en nog groeiend aantal zzp’ers. Wij Putten ziet ook bestuurlijke trends: - Terugtrekkende overheid: minder dirigeren, meer faciliteren. - De rijksoverheid legt veel taken en bijbehorende risico’s bij gemeenten. Dat gaat gepaard met verlaging van de daarvoor beschikbare budgetten. - Er moet meer regionale samenwerking komen om het groeiend aantal taken voor de gemeente goed uit te kunnen voeren: minder Putten, meer Veluwe.

Verder heeft Wij Putten de schat aan informatie in het programma verwerkt, die de partij de afgelopen vier jaar heeft verkregen door de wijk in te gaan. Want Wij Putten staat dicht bij de burger en dicht bij de oplossingen. We weten dat dé oplossing voor alle problemen niet bestaat. Maar onze werkwijze heeft ons een oplossingrichting gegeven waarmee we de toekomst in kunnen. Samen. Want in een zware tijd, hebben we elkaar nodig. Wij Putten staat voor luisteren naar de burger, voor saamhorigheid, voor samenwerking, binnen en buiten het gemeentehuis, tussen ons en u, tussen mensen, tussen bedrijven. Daarom is er nu maar één opdracht: samen aan de slag!

20

2 Brothers, 8 30-kilometerzones, 7 3D’s, 18 aan de slag, 20 aanbesteden, 17, 18 aanbestedingen, 10, 14 aantrekkelijk, 8 acquisitie, 13 activiteiten, 9, 10 adopteren van prullenbakken, 16 afvalbrengstation, 16 afvalinzameling, 16 agrarische sector, 20 alcohol, 10 alternatieve woonvormen, 5 ambachtelijke bedrijven, 8 anderstaligen, 11 AOW, 14 arbeidsbeperking, 14 arbeidsmigratie, 20 arbeidsplaatsen, 14 arbeidsritme, 14 Arnhem, 18 artistiek, 12 autoverkeer, 8 autovrij centrum, 8 avondvierdaagse, 12 Bakkerstraat, 8 bankjes, 6, 16 basisonderwijs, 11, 12 basisscholen, 12 bed- en breakfast, 15 bedrijfstak, 15 bedrijfsverzamelgebouw, 13 bedrijven, 20 bedrijventerreinen, 13 begroting, 18 belastingen, 17 beleggingsinstelling, 18 beleid, 19 beleving, 8 besparing op de energiekosten, 17 bestaande gebouwen, 16 bestemming, 8 bestuur, 18 bestuurlijke trends, 20 Betaalbaar wonen, 5

bezuinigen, 17 bezuinigingen, 18 bibliotheek, 12 bibliotheken, 12 bijen- en vlinderstand, 16 bijstandsfraude, 14 bijstandsgerechtigden, 14 Bijsteren, 5 bijzonder onderwijs, 11 bomen, 8, 16 borden en bordjes, 7 bos, 15 Bosrand, 6 bouw, 20 Brussel, 18 budget, 18 budgetten, 17, 20 buitengebied, 6, 13, 16 burgemeester en wethouders, 18 burger, 17, 18, 19 bus, 7 calamiteiten, 10 camperplaatsen, 15 centrum, 6, 7, 8, 15 Centrum voor Jeugd en Gezin, 10 centrumplan, 8 chemische onkruidbestrijding, 16 coalitie, 19 combinatiefunctionaris, 10 crisis, 13 crossfietsen, 6 cultureel, 9 culturele, 9 cultuur, 2, 9, 12 cultuurbeleid, 12 cultuurplatform, 12 Da Costa-locatie, 5 dagjesmensen, 15 de Puttense ondernemers, 13 de wijk in, 19, 20 declaraties, 18 democratische bevoegdheden, 18 Den Haag, 18 detailhandel, 20 detailhandel centreren, 8 detailhandelvisie, 8 dicht bij de burger, 20 21

dienstverlening, 18 Dienstverlening, 17, 18 digitaliseren, 18 digitalisering, 12 Dikke Deur, 8 dirigeren, 20 doelgroepen, 18 doorgaand verkeer, 7 doorgaande routes,, 6 doorgroeiwoningen, 5 dorp, 6, 11, 13, 16 dorpshart, 8 Dorpshuis, 9 dorpskern, 8 drank- en horecaregelgeving, 10 drugs, 10 dumpprijzen, 5 duurzaam, 19 duurzaamheid, 16, 20 Duurzaamheid, 16 duurzamer, 2 dwarsliggen, 16 ecologie, 16 economie, 13, 16, 20 economisch, 19 economische crisis, 17, 20 eenzaamheid, 9 eerstelijnshulpverleners, 10 eigen inwoners, 17 elektrische fietsen, 6 energienota, 16 energiezuinige straatverlichting, 16 Engelse Stroud,, 9 Engweg, 7 erfpacht, 5 evenementen, 9, 11, 19 fabrieken, 20 faciliteren, 20 fiets, 6 fiets- en klompenpaden, 15 fietsen, 6 Fietsen, 6 fietser, 6 fietspad, 6 fietspaden, 6 fietsroutes, 6 fietsstraten, 6 fietsveiligheid, 6 fietsvoorzieningen, 6

film, 9 financieel beleid, 17 financieringsconstructies, 5 fleur en kleur, 8 Fontanusplein, 8 Foppen, 8 Functiewijziging, 20 fysieke leefomgeving, 16 Garderenseweg, 6 gebouwen, 7 gedragscomponent, 6 geestelijk, 9 geld, 13 gelijke gevallen gelijk behandelen, 18 gelijke kappen, 18 gelijke monniken, 18 geluidsgrens, 11 geluidsoverlast, 16 geluidsversterkte evenementen, 11 gemeenschappelijk, 19 gemeenschapsgeld, 17 gemeente, 5, 8, 9, 10, 13 gemeentegrond, 4 gemeentehuis, 4, 20 gemeentelijke budgetten, 18 gemeentelijke dienstverlening, 18 gemeentelijke inkoop, 16 gemeentelijke leningen, 18 gemeenteraadsverkiezingen, 19 geparkeerde auto’s, 7 geplande fietspaden, 6 gescheiden afval, 16 geschiedenis, 12 gesubsidieerde instellingen, 14 gezinnen, 5 gezondheid, 10 gezondheidscentrum, 10 gft-afval, 16 gladheidbestrijding, 7 goedkoopste gemeenten, 16 goedkoper, 9 grastegels, 7 gratis, 16 grens van 18 jaar, 10 groen, 7 groener, 2 groenonderhoud, 2 Groenonderhoud, 4 grof tuinafval, 16 22

handhaving, 6, 7, 10, 15 hard rijden, 4 Harderwijkerstraat, 7 hei, 15 helpen, 10 hemelwaterafvoer, 16 Henslare, 13 herinrichten, 7 herplantplicht, 16 het rijk, 10 historische landgoederen, 12 honden, 4 horeca, 11 huis, 9 huisarts, 10 huishoudelijke hulp, 4 huisvesting, 13 hulpbehoevend, 2 hulpdiensten, 7 hulpmiddelen, 4 iale vlak, 10 impact op landschap, 20 inbreidingslocaties, 5 Inclusief-groep, 14 industriële bedrijvigheid, 13 inflatiecorrectie, 17 inflatiepercentage, 17 informatieve avonden, 19 Infrastructuur, 6 integer en oprecht, 18 intocht van Sinterklaas, 12 investeren, 18 inwoner, 8 inwoners, 10 inwoning, 5 jeugd, 9, 10 jeugdbeleid, 18 jeugdgemeenteraad, 18 jong, 9 Jong Putten, 11 jongeren, 5, 14, 18, 20 kaalslag, 16 kamperen bij de boer, 15 kantoren, 20 kastje-naar-de-muurloket, 18 kerkelijk, 2 kermis, 8 ketenbeleid, 11 kinderen, 5

klachten, 18 kleinschaligheid, 20 klimopbanen, 14 klompenpaden, 15 kostenneutraal, 17 Krachtighuizen, 15 Kunst, 9, 12 kunstmenu, 12 kwaliteit, 11 kwaliteitsimpuls, 9 kwetsbare burgers, 9 kwetsbare verkeersdeelnemer, 6 laaggeletterdheid, 12 landbouw, 20 landbouwgebied, 15 landelijke partijen, 19 landgoederen, 5 landleven, 20 landschap, 15, 20 lastenverhoging, 17 leegstaande winkelpanden, 8 leegstand, 13 leegstand van winkels, 20 leerlingplaatsen, 14 levendige pleintjes, 8 levendiger en bruisender centrum, 8 levendigheid, 11 levensduur, 5 levensduur van woning, 5 Lex Silencio Positivo., 18 lichamelijk, 9 lobbyen, 18 logische verkeerscirculatie, 8 lokaal, 20 lokale en regionale bedrijven, 13 lokale kwesties, 19 lokale partij, 19 lokale politiek, 19 loketfuncties, 18 luisteren naar de burger, 20 luxe investeringen, 17, 18 maatschappelijk, 12 maatschappelijke, 9 maatschappelijke activiteiten, 9 maatschappelijke functies, 12 maatschappelijke organisaties, 18 marktbederf, 5 marktconform, 5 markten, 19 23

media, 2 middelpunt, 9 Milieu, 6 minimaliseren, 17 Ministerie, 6 modelaanpak veilig fietsen, 6 moelanders, 13 multifunctioneel centrum, 9 muziekkorps, 12 muziekonderwijs, 12 Nederlandse taal, 12 nekkenbrekers, 6 netwerk, 10 nieuwbouw, 5, 16 nieuwe technologieën, 10 nieuwsgierigheid, 19 Nijkerk, 6 Nijkerkerstraat, 7, 13 NS, 7 Nulde, 6 nulurencontracten, 10, 14 Oldenaller, 12 omgeving, 10 onaantrekkelijk, 7 Onderhoud, 17 onderhoud van groen, 4 ondernemer, 8 ondernemers, 8, 13 ondernemersfonds, 8 ondersteunen, 10 ondersteuning, 10 onderwijs, 11 onderwijsachterstanden, 11 ontheffing, 5, 11 ontmoetingsplek, 9 ontspanning, 2 ontwikkelen, 5 ontwikkelingen, 19 Oost-Europa, 20 opdracht, 20 openbaar vervoer, 7 openbare ruimte, 4, 8, 17 openbare verlichting, 17 openingstijden, 11, 16 oplossing, 20 oplossingrichting, 20 oppotten, 17 oprichting, 19 opruiming, 7

opvoedingsondersteuning, 10 opwekken van zonne-energie, 16 opwekking, 16 oud, 9 Oude Kerk, 8 ouderen, 5, 20 ouders, 11 overheid, 5, 10, 19 overlast, 13 paaltjes, 4, 6 parkeergelegenheid, 4, 8 parkeerplaatsen, 7 parkeren gratis, 8 participatie en jeugdbeleid, 18 passende begeleiding, 10 passende woning, 5 pensioen, 14 periferie van de Randstad, 20 pijplijn, 7 planten, 8 platform, 12 plattegrond, 4 pleintjes en terrasjes, 8 politiebureau, 9 politiek, 19 politiepost, 9 postagentschap, 2 preventie, 10 problemen, 19, 20 professionele, 10 programma, 19 projectwethouder, 10, 18 provincie, 6, 7, 13 prullenbakken, 16 publiceren, 18 publieke functie, 7 Puttenaren, 9 Puttense bril, 19 Puttense cultuur, 12 Puttense economie, 13 raadscommissie, 10 raadszetels, 19 racefietsen, 6 randmeer, 15 razzia, 12 recreanten, 15 recreatieparken, 5 recreatieve fietspaden, 6 regio, 18 24

regionale aantrekkingskracht, 8 regionale samenwerking, 20 Rekenkamercommissie, 18 renovatie, 4 rente, 18 reserves, 17, 18 rijksbezuinigingen, 10, 17 rijksoverheid, 5, 20 rijkssubsidie, 11 riool, 16 risico’s, 13, 20 ritselcultuur, 18 rust, 11 saamhorigheid, 20 samen, 20 Samen, 20 samenleven, 10 samenleving, 12, 18, 19 samenstelling van de bevolking, 20 samenwerking, 7, 20 schaalvergroting, 20 scholen, 7 scholing, 6, 7 schoolgebouwen, 11 schoolzwemmen, 11 schuren, 16 seizoen, 15 senioren, 5 sfeer, 8 sfeer van vroeger, 20 slim investeren, 17 sluitende begroting, 18 sneeuwvrij, 6 snel internet, 13 snelheidlimiet, 7 Sober, 17 sociaal, 9, 19 Sociaal, 10 sociaal beleid, 4 socialer, 2 specialistische zorg, 10 speelboerderijen, 15 spook van de leegstand, 8 sport, 2 sportgerelateerd, 10 sportinstellingen, 18 sportkantines, 10 springlevend, 2 stalgelegenheid, 6

startende jongeren, 5 starters, 5 Stationsstraat, 7 stedelijke omgeving, 20 steunpunt, 9 stichtingen, 10 stimuleren, 8, 10, 16 stoppen met oppotten, 17 straatverlichting, 16 straten, 7 Stroud, 9 studie, 7 subsidiebeleid, 18 subsidiëren, 12 subsidies, 18 Subsidies, 17 subsidievoorwaarde, 9 SWP, 10 taken voor de gemeente, 20 tegenprestatie, 14 terrassen, 8 Terugtrekkende overheid, 20 thuiszorg, 10 tijdelijke contracten, 10 toekomst, 13 toerekenen van rente, 17 toerisme, 12, 15, 20 toerist, 8 Toerist, 15 toezicht, 2 tourniquets, 18 transparant bestuur, 18 transparanter, 19 trein, 7 trends, 19 Tweede Wereldoorlog, 9 tweerichtingsverkeerfietspad, 6 uitgaansleven, 9 uitgaanstoerisme, 11 uitkering, 14 Van Geenstraat, 7 veiliger, 2 Veluwe, 20 Veluwerandmeer, 15 Verantwoord besturen, 18 Verantwoording, 19 verbinding, 7 verbouwing van het gemeentehuis, 17 verbreden en opknappen, 6 25

verenigingen, 2, 9, 10, 16 verfraaiing, 8 vergunningen, 18 verhinderende regelgeving, 16 verhuur van kantines, 10 verkapte subsidies, 18 verkeer, 6 Verkeer, 7 verkeerscirculatie, 8 verkeersgedrag, 6, 7 verkeersvisie, 7 verkiezingen, 19 vermaak, 2 verpauperde pand, 8 verrommeling, 15 vervoerskosten, 11 visitekaartje, 8 voor- en vroegschoolse educatie, 11 voordeur, 10 voorfinancieren, 16 voorlichting, 6, 7 voorrang voor fietsers, 6 voorstellingen, 9 voortgezet onderwijs, 2 Voorthuizerstraat, 6, 7 voorzieningen, 2, 17 vrachtverkeer, 7 vrijwilligers, 9, 10 vroegtijdige bewustwording, 10 waardevolle bomen, 16 warenmarkt, 8 Waterweg, 7 weerbaar, 19 wegen, 7 weggebruikers, 2, 7 welstandsbeleid, 5 welstandsvrij, 5 welzijn, 10 Werk, 14

werkgelegenheid, 14 werkwijze, 20 westelijk buitengebied, 7 wethouder, 19 wijkbezoeken, 2 wijken, 4, 16 windenergie, 16 winkelaanbod, 8 winkelcentrum, 8 winkelend publiek, 8 winkelgebied, 8 winkelhart van Putten, 8 winkeliers, 8 woningaanbod, 5 woningbouw, 5, 18 woningen, 5 Woningstichting, 5 wooneenheden, 5 woonsituatie, 10 woonwijk, 4 zakelijke dienstverlening, 20 Zeedijk, 6 zelfstandig, 18 zelfstandig wonen, 10 zichtbaarder, 18, 19 zichtbaarheid, 19 zondag, 11 zonne-energie, 2, 16 zonnepanelen, 16 zorg, 2, 5, 10, 18 zorg en welzijn, 9 zorginstelling, 10 zorgtaken, 10 zorgtoerisme, 10 zorgvragende inwoners, 10 Zuiderzeestraatweg, 7 zuinig, 13 zzp’ers, 20

26