Salmonella Masterclass darmgezondheid Peter van der Wolf
Inleiding • • • •
Redenen om er wat aan te doen. Monitor De theorie De praktijk – – – – – –
De stal en de omgeving Het big Het voer en het water Toepassing van zuren Toepassing van vaccin Aanpak bij zeugen en biggen
Redenen om er wat aan te doen. • Het is een zoönose • Besmetting van het vlees en vleesproducten levert een risico op voor de volksgezondheid De slachterij => de vleesvarkenshouder => de vermeerderaar => de fokker / opfokker
Monitor RIVM en NVWA: staat van zoönosen 2013
Monitor RIVM en NVWA: staat van zoönosen 2013
Monitor RIVM en NVWA: staat van zoönosen 2013, Salmonella in varkens 2012 Type Typhimurium
aantal
2007 - 2011 %
aantal
%
129
35%
429
21%
Sl 1,4,5,12,:i:2ef nat
92
25%
169
8,3%
Derby
72
20%
341
16,7%
Brandenburg
29
8%
120
5,9%
London
4
1,1%
149
7,3%
Goldcoast
2
0,5%
107
5,2%
38
10,4%
724
35,5%
366
100%
2039
100%
Overige Totaal
De Monitor Varken De monitor Varken bestaat uit de Veekijker telefoon en de secties Salmonella in secties varken
Percentage van alle secties
3%
2%
1%
0% Kwartalen
Percentage van de vragen m.b.t. specifieke ziekten
De Monitor Varken: de vragen 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Kwartalen
De theorie Een schoon big in een schone stal waar verder geen Salmonella bij komt, komt schoon aan de haak. • Wat moet goed zijn: • De stal en de omgeving • Het big • Het voer en het drinkwater • Wat kunnen we extra doen: aanpak via zuren en vaccineren
Preventie
De stal • • • •
All-in/all-out ! Grondige reiniging Zorgvuldige desinfectie Bouwtechnische aspecten: • Hokafscheidingen dicht • Troggen • Ruwe vloeren
Goede desinfectie • In een vochtige afdeling, maar geen plassen water; • De juiste concentratie: maak een kant-en-klare oplossing; • De juiste temperatuur: ‘s winters voorverwarmen! • Gebruik lage druk en een grove druppel; • Enkele uren laten inwerken, zie het label; • Naspoelen. • Quaternaire ammoniumverbindingen zijn gevaarlijk voor uw longen!
Werkwijze • Als de centrale gang, waardoor de biggen lopen, niet goed gereinigd en gedesinfecteerd is, dan raken de biggen in de gang besmet en is alle moeite voor niets geweest. • Dus na het afleveren de gangen reinigen en desinfecteren.
Foto: ForFarmers
Ongedierte • Muizen • Ratten • Vliegen • Krekels • Katten • Honden • Vogels kunnen de Salmonellabesmetting van ronde op ronde overdragen.
De mens als vector Door van afdeling naar afdeling te lopen draagt u Salmonella en alle andere infecties over van de ene groep varkens naar de andere. Oplossing: laarzenborstel gebruiken voor het betreden van de afdeling of laarzen per afdeling.
De biggen De biggen zijn de belangrijkste bron van Salmonella voor de vleesvarkens (van der Heijden et al., Safepork2005). De zeugen zijn de bron van besmetting voor de biggen (Nollet et al., JFP 2005) Veel (55,7%) zeugenbedrijven zijn besmet met Salmonella (EFSA baseline study 2009).
Foto: Pigbusiness
Hoe monitor ik de biggen? Mest: • Voordeel: eenvoudig te nemen; • Nadeel: minder gevoelig; • Tijd: vlak voor afleveren of op de klep; • Soort: mengmonster • Aantal: 15, 3x / jaar • Test: kweek met ophoping (P495)
Bloed: • Voordeel: gevoelig en nauwkeurig; • Nadeel: de dierenarts moet ze tappen; • Tijd: vlak voor afleveren of binnen een week na opleg; • Soort: serumbuis • Aantal: 15 , 3x / jaar • Test: ELISA
Alle uitslagen moeten negatief zijn (bloed: OD% < 10) Bron: Handleiding voor de monitoring van gespeende biggen in Nederland en Duitsland, GD en SGD, SafeGuard-project 2011
Voer en drinkwater • Gepelleteerd voer: speelt geen rol van betekenis door GMP en HACCP kwaliteitssystemen (PDV monitor). • Brijvoer: werkt preventief indien de pH in de trog < 4,5, bij voorkeur 4,2 (van der Wolf et al., Vet. Mic. 1999 and 2001). • Drinkwater: leidingen en buffervaten kunnen vervuild zijn met Salmonella.
Zuren: welke zuren Gebruik organische zuren zoals mierenzuur, azijnzuur, melkzuur, boterzuur, propionzuur, eventueel benzoëzuur. Dit worden kortketen vetzuren genoemd of SCFA. Middellangketen vetzuren (MCFA’s) zijn niet effectief tegen Salmonella. Gebruik geen anorganische zuren zoals zoutzuur, zwavelzuur of fosforzuur Combinaties van zuren werken beter dan enkelvoudige zuren
Zuren: hoe werkt het? Voor een goede werking van zuren zijn twee aspecten zijn van belang: 1) De pH 2) De hoeveelheid zuurmoleculen in de maag De pH: Salmonella kan niet groeien onder een pH van 4,5. Indien voer of drinkwater te zuur wordt neemt de opname af. Advies van de GD: water pH: 3,8, brijvoer pH 4,2.
Zuren: hoe werkt het? De hoeveelheid zuurmoleculen in de maag: Uitgangspunt: het mengsel van voer en water in de maag moet meer dan 10, bij voorkeur 15 milliequivalenten zuur per liter bevatten om effectief te zijn. Een equivalent is 1 Mol van een enkelvoudig zuur, bijvoorbeeld: 1 Mol mierenzuur weegt ongeveer 46 gram = ongeveer 38 ml. 1 liter 85%-zuiver mierenzuur in 1000 L drinkwater is 22,4 milli-equivalenten per liter. Probleem: de pH is veel te laag.
Zuren: hoe werkt het? Voldoende zuur toevoegen aan drinkwater geeft een te sterke pH-daling. Dilemma: hoe voeg ik voldoende zuur toe, zonder dat de pH te veel daalt? Oplossing: een deel van het zuur vervangen door een zout van het zuur. Hierdoor wordt wel het actieve molecuul toegevoegd, maar niet het zuur. Voorbeelden: ammoniumformiaat, natriumformiaat, kaliumformiaat. Veel producten in de markt zijn gebaseerd op dit principe.
Zuren: mengsels in de praktijk Veel zurenmengsels voor toepassing in drinkwater bevatten mierenzuur, een zout van mierenzuur, azijnzuur en propionzuur. Daarnaast nog enkele conserveermiddelen (sorbine- en benzoëzuur en zink- en koperverbindening) om schimmel en gisten groei in de drinkwaterleidingen te voorkomen. Om voldoende milli-equivalenten zuur in de maag te krijgen moet 2 L / 1000 L drinkwater worden toegevoegd of moet aanvullend zuur via het voer worden toegevoegd.
Drinkwater aanzuren in de praktijk • Gebruik een computergestuurde doseerpomp • IJk de pomp door zuuren waterverbruik te meten en de dosering uit te rekenen • Alleen de pH meten is niet voldoende (van der Wolf et al., Vet Quart 2001).
Wat is effectiever, drinkwater of voer aanzuren? Afmestvoer met gewoon en aangezuurd water in verschillende verhoudingen 8 7,5
V:W 1:2
7
V:W 1:3,5
pH
6,5
V:W 1:5
6
V:W 1:10
5,5
V:ZW 1:2 V:ZW 1:3,5
5
V:ZW 1:5
4,5
V:ZW 1:10
4 3,5 0
0,5
1 tijd (uren)
3
7
Mierenzuur: voordelen en nadelen De voordelen van mierenzuur zijn: 1) Effectief tegen Salmonella; 2) Goedkoop; 3) Veel Mol zuur per kilogram, je heb er relatief weinig van nodig (voordelig);
Nadelen van mierenzuur zijn: 1) Gevaarlijke stof; 2) Veelal niet als zodanig te verwerken in de voerfabriek (i.v.m. corrosie). 3) Zou invasiviteit van Salmonella stimuleren al., IJFM 2003).
(van Immerseel et
Mierenzuur: oplossingen in de praktijk
Mierenzuur wordt in voer meestal als zout of op een drager toegevoegd. Advies voor de dosering van zuur in het voer: 60 Mol zuur per ton voer. Bij het gebruik van zouten moet hiermee rekening worden gehouden. Bijvoorbeeld Calciumformiaat bestaat voor 31% uit Calcium, dus 4 kilo / ton voer (= 61,5 Mol).
Andere zuren in de praktijk Benzoëzuur: Voordelen: brede werking, verlaagt de ammoniakuitstoot; Nadeel: duurder dan mierenzuur en je heb meer kilo’s nodig voor het zelfde aantal Mol / ton voer (8,18 Mol/kg, 7 kg is 57,26 Mol ~ 3 kg mierenzuur)
Andere zuren in de praktijk Boterzuur: Voordelen: is voedingsbron voor enterocyten, werkt goed tegen Salmonella. Nadeel: smaak, prijs. Toepassing: wordt in gecoate vorm verwerkt om zodoende werking in de dikke darm te verkrijgen. Resultaten tot nu toe zijn wisselend (de Ridder, PhD, U. Gent 2014). Kan in combinatie met andere zuren worden toegepast.
Praktische tips aanzuren voer: • Bij gebruik calciumformiaat kan de dosering krijt verminderd worden, omdat calciumformiaat een goede calcium bron is. Bovendien buffert krijt sterk. • Natriumbicarbonaat, dat wordt toegevoegd voor de elektrolytbalans, buffert zeer sterk en werkt daarom zuren tegen. Weglaten of natriumformiaat gebruiken.
Welk effect mag u verwachten? Veldproef met aangezuurd drinkwater gedurende één ronde met test- en controlegroep aan weerszijden van het voerpad, 3 bedrijven in status III (van der Wolf et al., Vet Quart. 2001) Testgroepen
Controle groepen
Aantal afdelingen
Positief OD%>10
Positief OD%>40
Aantal monsters
Positief OD%>10
Positief OD%>40
Aantal monsters
25
13,8%
4,4%
499
39,9%
24,6%
499
Conclusie: aangezuurd drinkwater werkt, maar het resultaat wisselt per bedrijf. Sindsdien zijn er betere producten op de markt.
Welk effect mag u verwachten? Veldproef met aangezuurd voer of water plus goede R&O of alleen goede R&O (van der Heijden et al., Safepork2005, finan. PVV).
Welk effect mag u verwachten? Veldproef met aangezuurd voer of water plus goede R&O of alleen goede R&O (van der Heijden et al., Safepork2005, finan. PVV).
Welk effect mag u verwachten? Veldproef met aangezuurd voer of water plus goede R&O of alleen goede R&O (van der Heijden et al., Safepork2005, finan. PVV).
Vaccineren • Alleen mogelijk tegen Salmonella Typhimurium; • Eén vaccin toegelaten: een levend geattenueerd vaccin van IDT in Duitsland: Salmoporc; • Vaccinatie van de zeugen leidt tot verhoogde maternale afweer in de biest en beëindiging van de uitscheiding van S. Typhimurium door zeugen; • Vaccinatie van de biggen moet oraal, tweemalig, kan vanaf de 3e levensdag, met 3 weken tussentijd; • Uitscheiding vaccinstam tot 6 weken na vaccinatie; • Biggen monitoren op basis van mest (bacteriologie); • Is effectief als onderdeel van een compleet plan van aanpak.
Welk effect mag u verwachten? Veldproef vaccinatie (Lindner et al., TP 2002)
Welk effect mag u verwachten?
Veldproef vaccinatie (Lindner et al., TP 2002)
Aanpak bij zeugen en biggen • Gespeende biggen, indien de monitor niet negatief: • All-in/all-out • R&O; • Zuren; • Vaccineren. • Zeugen: alleen aan beginnen als de aanpak bij de gespeende biggen niet voldoende resultaat oplevert. De aanpak is moeizaam omdat all-in/allout en R&O niet toe te passen zijn.
Dank voor uw aandacht. Vragen? Bel de Veekijker Varken 0900-7100000
Foto: Pigbusiness
Grondige reiniging Een goed protocol is: 1. Afdelingen met bats en bezem “veegschoon” maken, inventaris die verwijderd kan worden verwijderen en apart schoonmaken, elektra afsluiten om kortsluiting te voorkomen, water afsluiten en leidingen leeg laten lopen; 2. Inweken met water met schuimmiddel of geleermiddel; 3. Schoonspuiten; voerbakken, troggen en drinkbakken schoonmaken, waterleiding doorspoelen en indien nodig met een leidingreinigingsmiddel reinigen; 4. Reparaties uitvoeren, verwijderde inventaris terugplaatsen en nadien waar nodig opnieuw schoonspuiten
Grondige reiniging 5. Afdeling enigszins laten drogen ( plas- en druppelvrij, maar niet kurkdroog ); 6. Desinfecteren; 7. Na 2-5 uur schoonspoelen met water, voerbakken, troggen en drinkbakken legen en droogmaken. Reinigingsmiddel uit de waterleidingen laten lopen. 8. De afdeling geheel laten opdrogen en zo nodig opstoken tot de gewenste temperatuur voor de categorie varkens die er in komen. Water en elektra aansluiten, ventilator controleren en klimaat- en voercomputer instellen.
