Peter van de Wolf

2005

Jaarverslag

Omslag foto’s: 1. T. abdomini - S. Mlodinov 2. Wabi - CARMABI / Peter van de Wolf

Inhoud Vooraf

4

5

H1 - Algemeen 1.1 Bestuur 1.2 Missie en Doelen 1.3 Secties en afdelingen

6 6 6 6

H2 - Wetenschappelijk Onderzoek 2.1 Beleidsvormend onderzoek 2.2 Associate Research Scientists 2.3 Gastonderzoeken 2.4 Publicaties 2.5 Adviezen en overige diensten

7 7 10 11 11 11

H3 - Natuurbeheer 3.1 Terrestrisch Beheer 3.1.1 Christoffelpark 3.1.2 Shete Boka 3.1.3 Flamingopark Jan Kok 3.1.4 Janthiel 3.1.5 Daaibooi 3.1.6 Kabouterbos 3.1.7 Beach Patrol 3.1.8 Inventarisatie Natuurgebied Westpunt 3.2 Marien Beheer 3.2.1 Onderwaterpark Curaçao

12 12 13 13 13 14 14 14 14 15 15 15

H4 - Natuur- en Milieueducatie 4.1 Programma’s 4.1.1 Funderend Onderwijs 4.1.2 Vierde klassen 4.1.3 Vijfde klassen 4.1.4 Zesde klassen 4.1.5 Voortgezet Onderwijs 4.2 Overige activiteiten

17 17 17 18 18 19 19 21

H5 - Technische Dienst

25

H6 - Public Relations 6.1 Persberichten 6.2 Website 6.3 50-jarig jubileum CARMABI 6.4 Overige activiteiten

26 26 26 26 28

H7 - Bibliotheek

30

H8 - Diversen

31

H9 - Commissies en werkrelaties

35

H10 - Planning 2006 10.1 Wetenschappelijk onderzoek 10.2 Natuurbeheer 10.3 Natuur- en Milieueducatie 10.4 Voorlichting en Public Relations

36 36 37 37 37

Bijlagen 1. Adviezen en overige diensten 2. Publicaties en rapporten 2005 3. Overzicht Gastonderzoekers

38 43 47

Vooraf

De in 2004 gestarte herstelwerkzaamheden aan het dak en het plafond van Landhuis Savonet in het Christoffelpark waren eind 2005 vrijwel afgerond. Maar ook de perspectieven voor totaal herstel van het landhuis namen een gunstige wending. Een door CARMABI bij USONA (via het Bestuurscollege) ingediend project van Naf. 6.000.000,00 werd goedgekeurd. Het betreft de totale restauratie van het landhuis-complex, en de inrichting ervan als openluchtmuseum. De verwachting is dat begin 2006 de overeenkomst tussen USONA en het Bestuurscollege (BC) getekend wordt en de Eilandsraad de overdracht van het landhuis en de erfpacht van het betrokken gebied aan CARMABI zal goedkeuren. Pas daarna zal USONA de gelden beschikbaar stellen. Dit project zal werkgelegenheid bieden aan veel mensen in Banda Bou. CARMABI heeft al jaren geleden erfpacht aangevraagd voor het terrein op Piscaderabaai waar de stichting al sinds 1955 zit. In het verslagjaar, toevallig het jaar dat CARMABI haar 50-jarig bestaan vierde, besloot het BC de gevraagde optie voor erfpacht te verlenen, waar we zeer dankbaar voor zijn. Hoewel derden via de rechter proberen te verhinderen dat CARMABI de erfpacht krijgt, hopen we dat dit geen vergaande vertraging zal geven. Aangezien ook dit jaar de bevolking en de toeristen tevreden geluiden lieten horen over de wijze waarop CARMABI Daaibooi beheert, is de verwachting dat het Bestuurscollege deze overeenkomst zal verlengen. Dit mede vanwege het feit dat niet alleen het achterland, maar ook het strand conserveringsgebied is. Een door het BC benoemde commissie heeft in haar advies ook voor het beheer van andere overheidsstranden CARMABI genoemd als de meest gegadigde stichting. Het BC heeft dit advies goedgekeurd. Tot onze verbazing is later hiervan afgeweken en werd gesproken van de oprichting van een overheidsstichting voor het beheer van die stranden, met als leden enkele gedeputeerden, vertegenwoordigers van enkele diensten en van CARMABI. Mocht het BC echter hiervoor kiezen dan zal CARMABI ook in deze structuur het beste er uit trachten te halen voor ons eiland. Er zijn veel meer zaken waar ik even bij stil zou willen staan, maar dat zou te ver voeren. Al bladerend in dit jaarverslag komt u ze vast en zeker tegen. Ik wens u dan ook veel leesplezier. Mede namens het Bestuur, Hoogachtend,

Dr. W.L. Bakhuis Directeur

5

H1- Algemeen 1.1 Bestuur Het bestuur van CARMABI bestaat uit: Dhr. N.J. Chaclin, Voorzitter Dhr. J.M. Eustatia, Secretaris Dhr. P.N. Virginia, Penningmeester Dhr. E. Koense, Bestuurslid Mw. J.P. Curiel Yard, Bestuurslid Mw. M. Russel Capriles, Bestuurslid De directie van CARMABI bestaat uit: Dr. W.L. Bakhuis, Directeur Dr. A.O. Debrot, Onderdirecteur / Hoofd Sectie Wetenschappelijk Onderzoek Voorts bestaat de staf uit: Drs. J.A. de Freitas, Senior Researcher Drs. L.P.J.J. Pors, Hoofd Sectie Natuur- en Milieu Educatie Lcs. B.T. Leysner, Manager Onderwaterpark / Hoofd Technische Dienst Ir. W.F.N. Winkel, Hoofd Sectie Natuurbeheer Drs. S.R. Criens, Bibliothecaris Een overzicht van de personele bezetting treft u in het laatste hoofdstuk aan. 1.2 Missie en doelen Onze missie is het werken aan een duurzame samenleving, waarbinnen een duurzame ontwikkeling van de natuur leidt tot voordelen waar ook ons nageslacht van kan genieten. Binnen dit proces spelen alle sectoren binnen de maatschappij een rol. Voortvloeiend uit de missie, om te komen tot een duurzame ontwikkeling, zijn onze primaire doelen: • het verrichten of doen verrichten van wetenschappelijk onderzoek ten behoeve van natuurbeheer, natuurbehoud, natuurherstel en natuurontwikkeling; • de verwerving, het behoud, de bescherming, het beheer, het herstel en de ontwikkeling van natuurgebieden in de ruimste zin des woords en de daarin voorkomende terreinen en objecten die waardevol zijn uit het oogpunt van geologie, oudheidkunde of geschiedenis; • het bewustmaken van de bevolking in het algemeen en de schoolgaande jeugd in het bijzonder van de bijdragen die zij kunnen leveren aan de bevordering van een duurzame ontwikkeling. 1.3 Secties en afdelingen Door middel van verschillende activiteiten, op verschillende werkterreinen trachten we bovenstaande doelen te bereiken. Aansluitend aan de doelen, bestaat onze organisatie uit de volgende secties: • Wetenschappelijk onderzoek • Natuurbeheer • Natuur- en milieueducatie • Technische Dienst Verder zijn er binnen de organisatie tevens de volgende drie afdelingen: • Administratie • Public Relations • Bibliotheek

6

H2 - Wetenschappelijk Onderzoek Het wetenschappelijk onderzoek is een zeer belangrijke pijler binnen onze organisatie. Op basis van resultaten uit wetenschappelijk onderzoek is het mogelijk te bepalen welke onderdelen van de natuur gerichte bescherming nodig hebben en op welke manier. Daarnaast is het zaak het educatief lesmateriaal te onderbouwen op basis van feiten. Het adviseren van de overheid, semi-overheidsinstanties en milieuorganisaties met betrekking tot natuurbeheer, ruimtelijke ordening, inhoudelijke kwesties en/of initiatieven aangaande internationale, landelijke en eilandelijke wetgeving is tevens een belangrijk aandachtspunt van de Sectie Wetenschappelijk Onderzoek. 2.1 Beleidsvormend onderzoek Het beleidsvormend onderzoek bevatte onder meer:

Terrestrisch • Spinnen en Mieren Curaçao en Bonaire In december en januari hebben stafleden Dr. Debrot en Drs. Criens op diverse plekken op Curaçao en ook Bonaire collecties spinnen en mieren samengesteld. Dit als bijdrage aan een groot National Science Foundation gefinancierde studie naar de diversiteit van mieren in het Caribisch gebied. Deze studie staat onder leiding van Dr. Jim Wetterer van de Atlantic University of Florida. In de loop van 2006 en 2007 zal Dr. Wetterer een bezoek brengen aan onze eilanden om met dit project verder te gaan. De spinnen werden verzameld op verzoek van promovendus Sarah Crews van University of California, Berkeley die daar te zijner tijd een studie over wil uitbrengen. • Libellen Curaçao en Bonaire Medio 2005 hebben Dr. Debrot en Drs. Criens voor Curaçao en Erythrodiplax berenice Bonaire in samenwerking met expert Dr. Dennis Paulson, van de Foto: D. Paulson Slater Museum of Natural History en University of Puget Sound een inventarisatie gedaan van libellen en waterjuffers. Het werk geeft nieuwe inzichten in de diversiteit van de Odonata op Curaçao en Bonaire en zal wellicht in de loop van 2006 of 2007 tot een publicatie leiden. • Archeologische vindplaatsen Curaçao Gedurende 2005 heeft Dr. Debrot aan overige leden van de ‘Werkgroep Bescherming Archeologisch Erfgoed’ van het Nationaal Archeologisch en Antropologisch Museum (NAAM) enkele tientallen belangrijke archeologische vindplaatsen laten zien die hij kende uit zijn jeugd. Deze bevinden zich langs de oevers van Fuikbaai en Spaanse Water. Dit jaar heeft Debrot ook tijdens herbeplantingswerk op Klein Curaçao een archeologische vindplaats gevonden die mogelijk prehistorisch is daar er gebruiksvoorwerpen werden gevonden gemaakt van de karkoschelp en steen. Dit werk heeft geleid tot een zeer belangrijke toename van archeologische vindplaatsen op Curaçao en wordt in 2006 voortgezet. De werkgroep verwacht in de loop

Archeologische vindplaats op de kuststrook van plantage Fuik.

7

Wetenschappelijk onderzoek van 2006 een nieuwe kaart uit te brengen waarop de diverse archeologische plaatsen staan aangegeven. • Lange termijn effecten van de aanleg van het Sonesta strand op het aanliggend koraalrif Medio 2005 hebben Dr. Debrot en Dr. Ivan Nagelkerken het veldwerk afgerond van een langlopende studie in 1990. Deze studie is door Debrot begonnen om zo de lange termijn effecten van de strandaanleg op het koraalrif in kaart te brengen. Opnames werden gemaakt op permanente transecten die reeds in 1990 werden uitgezet voor het strand van het toenmalige Sonesta hotel alsmede op plekken uit de buurt van het strand die functioneren als controle plekken. Nu het veldwerk is afgerond rest nog de analyse en het op schrift stellen van de resultaten waaraan in 2006 begonnen zal worden. • Herbeplanting Tafelberg Het conserveringsgebied op de top van de Tafelberg is een bijzonder belangrijk conserveringsgebied. De Tafelberg is de hoogste heuvel van de algemeen lage oostelijke helft van Curaçao, en is als zodanig een overblijfsel uit de tijd toen Curaçao nog uit twee eilanden bestond. Vanwege zijn ontstaansgeschiedenis, en mede vanwege de hoogte van de heuvel die leidt tot verhoogde luchtvochtigheid, komen er unieke plantensoorten voor die op Curaçao verder alleen nabij de Christoffelberg voorkomen. Er komt tevens een unieke landslak voor en diverse diersoorten die hoge heuvels nodig hebben voor hun voortbestaan, zoals de bedreigde blauwduif en de witstaartbuizerd. De vegetatie boven op de Tafelberg is weinig verstoord geweest in het verleden en heeft dichte opstanden van zeer oude bomen. In het begin van het jaar 2005 zijn er voor de constructie van een walradarstation diverse stukken vegetatie kaalgeschaafd, enkele hiervan per abuis en zonder vergunning. Het betreft opstanden die decennia lang nodig zullen hebben om zich enigzins op eigen kracht te kunnen herstellen. Om de natuur een helpende hand te bieden is de Kustwacht bereid gevonden de herbeplanting te financieren. Op aanraden van de DROV is CARMABI voor de uitvoering benaderd. • Herbebossing Rooi Rincon, Rooi Santu, Kabouterbos, Christoffelpark en Klein Curaçao Het regenseizoen van 2004-2005 is voortreffelijk geweest en heeft een mooie gelegenheid aangeboden om aanplanten te verrichten in diverse natuurgebieden. Onder leiding van Dr. Debrot zijn in het Christoffelpark in de waterloop van bron Pos Shimaron langs het pad naar de top van de Christoffelberg diverse zeldzame planten in de grond gezet. Het betreft jonge boompjes van de zeer zeldzame Fumá machu (Vitex cymosa) en Hoba machu (Cyrtocarpa velutinifolia), de Surun di mondi (Crateva tapia) en de Kayuda (Annona glabra). Deze planten zijn water- en vochtminnend en de verwachting is dan ook dat ze goed op deze locatie zullen gedijen. Ook zijn deze zeldzame soorten geplant in Rooi Rincon. Het Kabouterbos is aangevuld met diverse zeldzame planten zoals de Surun di Mondi, de Kurahout (Peltophorum acutifolium, een endeem) de Bonchi largu (Senna bicapsularis) en de Fumá (Vitex compressa), terwijl op Roi Santu een aantal brasiabomen (Haematoxylon brasiletto) is aangeplant.

8

• Klein Curaçao Gezien de hoopgevende resultaten van diverse zout en droogte-resistente bomen op Klein Curaçao, is aan het Bestuurscollege toestemming gevraagd om grootschaliger op het eiland te werk te mogen gaan met grote bomen. De Gezaghebber antwoordde per brief d.d. 29 november 2005 dat het Eilandgebied dit ‘loffelijk initiatief’ volledig zou steunen. Daarom zijn er in de loop van oktober en november zo’n honderd bomen en struiken aangeplant op het eiland. De reeds eerder aangeplante zaailingen en uitgezaaid materiaal blijken massaal aan te slaan. Dit baant de weg voor daadwerkelijke landschapsveranderingen op het eiland als gevolg van vegetatieherstel. Dankzij de aanwezigheid van struiken langs de op het eiland aanwezige seizoensgebonden waterplassen is het eiland ook druk bezocht geweest door trekvogels, zoals vele Blackpoll Warblers (Dendroica striata) de waterhoen Sora (Porzana carolina) die voor het eerst daar is waargenomen en de Blue-winged Teal (Anas discors) die meer dan drie

Wetenschappelijk onderzoek weken bleef hangen. Een hartelijke dank gaat uit naar Cor en Veronika Mons van de Mermaid die telkens weer de trips naar Klein Curaçao sponsoren.

Before (juli 2004)

After (februari 2006)

Vanwege het goede herstel van de vegetatie en aanwezigheid van vele struiken en bomen met bloemen werd geacht dat de tijd rijp was voor introductie van wat meer inheemse landfauna. Afgezien van enkele inheemse reptielen en landkrabben is het enige andere landdier aanwezig op het eiland de niet-inheemse huismus (Passer domesticus). Pogingen tijdens 2005 om deze soort, die in ons gebied en ook op Klein Curaçao niet thuishoort, uit te roeien zijn vooralsnog mislukt. Van de inheemse vogel Barika Hel (Coereba flaveola) is een twintigtal naar het eiland gebracht. Deze waren na een tijdje aan het nestelen. Ook zijn er de landslakken Cerion uva (kokolishi kalakuna) en Tudora megacheilos (kokolishi kabritu) en de hagedis Anolis linearis (kaku) op diverse plekken uitgezet. Vegetatiekaart Bonaire Deze publicatie presenteert de resultaten van een uitgebreid veldonderzoek op Bonaire met als doel een kleuren landschapsvegetatiekaart voor Bonaire te creëren. De gebruikte schaal (semi-detail) heeft als groot voordeel dat het het meest geschikt is voor gebruik van ruimtelijke planningsdoeleinden en planning ten behoeve van natuurbeheer en bescherming. Op Curaçao is een soortgelijke kaart van grote waarde gebleken op beide werkgebieden. Het onderzoek is gedaan in het laatste kwartaal van het jaar, waarin er gemiddeld meer regen valt dan de rest van het jaar. Op de kleurenkaart is de verspreiding te zien van de 32 onderscheiden (sub)landschapseenheden. Deze eenheden zijn een combinatie van de geologische formatie, geomorfologische kenmerken en de onderscheiden vegetatietypen. Deze kenmerken worden als uitgangspunt gebruikt voor de luchtfoto interpretatie. Het veldwerk resulteert in de vaststelling van de vegetatietypen en de uiteindelijke benaming van de voorkomende landschapseenheden. Met de gebruikte methode zal het ook mogelijk zijn om veranderingen die op de langere termijn in de vegetatie op Bonaire optreden, te kunnen vaststellen. Het onderzoek laat zien dat de vegetatie van Bonaire typisch gedomineerd wordt door secundaire vegetatietypen. Dit is het gevolg van de negatieve invloed van houtkap en begrazing door de geïntroduceerde geiten en

9

Wetenschappelijk onderzoek ezels. De eerste factor is vooral in het verleden van invloed geweest. Zes van de onderscheiden 18 vegetatietypes hebben een relatief hoge conserveringswaarde. Vergelijkingen met een eerdere vegetatiekaart uit 1956 laat zien dat er zowel verbetering als achteruitgang te constateren valt van de vegetatie op Bonaire. Het noordelijk deel van de Washington-Slagbaai Park is het grootste gebied waarin verbetering is vastgesteld. Het grootste gebied dat achteruitgang laat zien, is het zuidelijk deel van Bonaire. Ook worden in de publicatie de resultaten van het onderzoek besproken in het kader van de door het Bestuurscollege van Bonaire geakkoordeerde Natuurbeleidsplan van Bonaire (1999-2004). Ook komt de publicatie met relevante aanbevelingen ten behoeve van een verbeterde natuurbescherming op Bonaire.

Marien • Aanwas Diadema Curaçao Onder begeleiding van Dr. Debrot en Dr. Rolf Bak van het NIOZ heeft student Noam van de Hal van de Universiteit van Amsterdam voor een periode van vijf maanden de aanwas van jonge zwarte zeeëgels (Diadema antillarum) gemonitored. De studie werd gedaan naar aanleiding van een eerder onderzoek van Debrot uit 2002 dat aangaf dat Diadema weer in aantal aan het toenemen is nadat de soort in 1984 massaal afstierf als gevolg van een ziekte. De resultaten geven aan dat de toename ook is waar te nemen in de vestiging van jonge zeeëgels op artificieel substraat. • Verspreiding sponzen op het koraalrif van Curaçao Onder begeleiding van Dr. Debrot, Dr. Rob van Soest van de Universiteit van Amsterdam en Dr. Rolf Bak van het NIOZ heeft student Noam van de Hal van de Universiteit van Amsterdam op zes locaties voor de kust van Curaçao en op vijf dieptes de dichtheid en soortensamenstelling van de sponsgemeenschappen in beeld gebracht. Sponzen spelen een zeer belangrijke rol in de nutriëntcyclus en verversing van water op het koraalrif maar zijn tot nog toe zeer weinig bestudeerd. In de loop van 2006 zal aan de publicatie van de resultaten worden gewerkt. • Studie dichtheden koraalrecruten rif van Curaçao Studente Judith Bakker heeft in dezelfde periode als Noam van der Hal ook onder begeleiding van Dr. Debrot, en Dr. Rolf Bak van het NIOZ, een vergelijkende studie gedaan naar de dichtheid van koraalrecruten op verschillende locaties op het rif. De resultaten zullen worden vergeleken met die uit de studie van Bak en Engel uit 1979. Deze studie krijgt in 2006 een follow up en uitbreiding, waarbij twee studenten voor een aantal maanden verder werk zullen verrichten. • West-Indische zeekoe In september kwam een melding binnen van een gesignaleerde zeekoe, voor de kust bij Ascension. Een bijzondere gebeurtenis daar deze zoogdieren normaalgesproken niet in onze wateren voorkomen. Naar alle waarschijnlijkheid was het dier verdwaald. Na enkele dagen was het dier weer verdwenen. Deze waarneming wordt door Dr. Debrot meegenomen in een grotere studie over het historisch voorkomen van deze soort in de Nederlandse Antillen. De studie wordt gepubliceerd in de Caribbean Journal of Science in 2006.

10

2.2 Associate Research Scientists In 2003 heeft CARMABI het idee opgevat om nauwe samenwerkingsverbanden aan te gaan met een aantal wetenschappers die een belangrijke bijdrage leveren aan het instituut. Het gaat om een zestal wetenschappers die formeel een verbintenis hebben met het instituut als ‘Associate research Scientists’. Dit draagt bij aan een aanzienlijke versterking van het wetenschappelijke kader van het instituut. Het gaat om de onderzoekers Bruce Fouke, Bill Gerwick, Rolf Bak, Sophie Petit, Ivan Nagelkerken en Mark Vermeij.

Wetenschappelijk onderzoek 2.3 Gastonderzoeken Gedurende 2005 hebben maar liefst 86 gastonderzoekers wetenschappelijk onderzoek verricht vanuit ons instituut. Hieronder vallen ook promotieonderzoeken en stages. Een aantal projecten is gezamenlijk met stafonderzoekers van CARMABI volbracht. De gastonderzoekers komen van verschillende universiteiten en instituten. De wetenschappers waren van totaal 14 verschillende nationaliteiten. Het merendeel was afkomstig uit Nederland (49%) en de VS (31%), gevolgd door Groot Brittanië, Zwitserland, Frankrijk, Brazilië en Australië. 61% van de gastonderzoekers hield zich bezig met koraalonderzoek. De overige studies richtten zich onder meer op zeeschildpadden, zeeappels en kustbeheer. U treft een overzicht van de gastonderzoekers in de bijlagen aan. Bezoek studiegroep University of North Carolina (at Wilmington) In mei 2005 ontving CARMABI een groep van elf studenten en vijf begeleiders vanuit de University of North Carolina (at Wilmington). Deze groep onder aanvoering van Dr. Alina Szmant heeft gedurende twee en een halve maand gebruik gemaakt van onze laboratoria. Daarbij heeft de groep geld gegeven voor nieuwe zoutwaterpompen en tanks. De studenten hebben zich met vijf professoren in vijf modules gericht op onderzoek naar de fysiologie, voortplanting en ziekten van koralen, vissen en andere zee-organismen. Voor 2007 is het volgende bezoek gepland. AMLC conferentie Van 13-17 juni werd te Curaçao Seaquarium de 32ste wetenschappelijke bijeenkomst gehouden van de ‘Association of Marine Laboratories of the Caribbean’, beter bekend als de AMLC. Daarvoor kwamen gedurende vijf dagen zo’n hondertal koraalrifwetenschappers uit de regio bijeen om zich op de hoogte te stellen van de diverse onderzoeken in de regio. Meer dan 80 presentaties werden er gehouden. De deelnemers waren uit o.a. de V.S., Puerto Rico, Mexico, Jamaica, Barbados, St. Croix, Bermuda, Nederland en Venezuela. CARMABI was medeoprichter van de AMLC in 1957 maar het grootste aantal presentaties dat CARMABI ooit eerder heeft gegeven tijdens een AMLC-bijeenkomst was zeven. Dat was tijdens de 13de bijeenkomst gehouden in Sta. Martha, Colombia in 1977, bijna 30 jaar geleden. Tijdens deze bijeenkomst is er vanuit CARMABI een nieuw record van 12 studies gepresenteerd over werk verricht vanuit het instituut door stafleden, gastwetenschappers en promovendi. Op de eerste dag heeft Dr. Ivan Nagelkerken de sessie Regional Ecological Connectivity voorgezeten. Op de laatste dag was de sessie Coral Reef Ecology in handen van Dr. Dolfi Debrot. Promovendi Jasper de Goeij en Pedro Frade hebben prijzen gewonnen voor de beste presentatie. Op 15 juni hebben Debrot, Pors en de Freitas een eilandexcursie verzorgd voor alle deelnemers waaronder een kort bezoek bij Daaibooi en het kantoor van CARMABI. 2.4

Publicaties

Het afgelopen jaar zijn er vanuit ons instituut 39 rapporten en publicaties verschenen. Een compleet overzicht van de publicaties en rapporten vindt u in de bijlagen. 2.5

Adviezen en overige diensten

Het afgelopen jaar is er vanuit de Sectie Wetenschappelijk Onderzoek een groot aantal adviezen, consulten en andere diensten verleend, aan zowel overheidsdiensten als andere organisaties, over uiteenlopende onderwerpen. Voor een overzicht hiervan verwijzen wij u naar de bijlagen.

11

H3 - Natuurbeheer In 2005 beheerde CARMABI de volgende natuurgebieden, en wel: • • • • • • • • •

Christoffelpark, sinds 1978, 1860 hectare Curaçao Onderwaterpark, sinds 1982, 600 hectare Grot van Hato, Kueba di Raton en Kueba di Yèt, sinds 1991 Shete Boka Park, sinds 1994, 200 hectare Kabouterbos, sinds 1997, 13.2 hectare Flamingopark Jan Kok en gedeelte plantage Hermanus, sinds 1998, 81.9 hectare Midden Seinpost, sinds 1998, 17 hectare Heuvelgebied Jeremi (inclusief Seru Bientu), sinds 1999, 233 hectare Daaibooi baai, sinds 1999, 110 hectare

Het doel is deze gebieden te beschermen en te behouden. Eveneens is het belangrijk een balans te vinden tussen bescherming en recreatie waarbij het publiek, op verantwoorde wijze, kan genieten van het natuurschoon van het eiland. 3.1

Terrestrisch Beheer

De sectie Natuurbeheer is onderverdeeld in terrestrisch en marien beheer. Sinds augustus 2005 is Ir. Frederik Winkel verantwoordelijk voor het terrestrische gedeelte. Hij volgt Chris Schmitz op die van onschatbare waarde is gebleken voor het behoud en duurzaam gebruik van de natuur op ons eiland. 3.1.1

CHRISTOFFELPARK

• Renovatie wegennet De werkzaamheden met betrekking tot het herstel van het wegennet zijn in dit jaar officieel afgerond. • Herstel dak Landhuis Savonet In 2005 zijn de herstelwerkzaamheden aan het dak van Landhuis Savonet zo goed als afgerond. • Christoffelpark Improvement Programme Het Christoffelpark Improvement Programme beschrijft de plannen met betrekking tot duurzame ontwikkeling van het Christoffelpark als toeristisch product. In 2005 is in samenwerking met Dienst Economische Zaken het begin gelegd voor het indienen van de financieringsverzoeken aan USONA om een aantal deelprojecten te realiseren. De deelprojecten bestaan uit: • • • • • • •

Erosievrij maken van het bergpad en conservering van de historische structuren van het buitengebied Aanrijroute, parkingang en produceren van wervingsmateriaal (brochures e.d.) Informatie over wandelroutes en informatie over autoroutes Outdoor Activities Centre, inclusief cabina’s en een rancho Lodges en natuurbad Inloopterrarium, roofvogelcentrum, hertenkamp Botanische tuinen, terras met vlindertuin en restaurant

Een achtste project behelst het aanvragen van financiering voor het ontwikkelen van een uitgebreide marketingstrategie. De bedoeling is het publiek op gefaseerde wijze op de hoogte te houden van de ontwikkelingen in het park. Bij afronding van de projecten dient de marketingstrategie reeds op volle toeren te draaien. In samenwerking met de PR-afdeling van CARMABI zal dit voortgezet worden.

12

H3 - Natuurbeheer • Realisatie Openluchtmuseum - Landhuis Savonet Het bij USONA ingediende financieringsverzoek is geakkoordeerd. Het wachten is nu op goedkeuring van de overdracht aan CARMABI van de terreinen (in erfpacht) en het daarop gelegen landhuis en bijgebouwen (in eigendom). • Christoffelpark outdoor activities en jeep safari’s De mountainbike trails in het Christoffelpark worden in samenwerking met Wannabike, Actief Curaçao en de uitbater van het Christoffelpark Terras aan de man gebracht. Eveneens zijn er de nodige onderhoudswerkzaamheden verricht aan het in orde maken van de routes in een zeer speciaal deel van het park voor ‘The National Christoffelpark Jeep Safari’. De safari vind plaats in samenwerking met de lokale tour operator ‘Yellow Tourism Solutions’. • Aanplant zeldzame bomen Onder leiding van Dr. Debrot is er een aantal zeldzame bomen in het Christoffelpark geplant. Het betreft de soorten: • Fumá machu (Vitex cymosa) • Hoba machu (Cyrtocarpa velutinifolia) • Surun di mondi (Crateva tapia) • Kayuda (Annona glabra) 3.1.2

SHETE BOKA PARK

• Problemen opening restaurant De exploitatie van het restaurant te Boka Tabla wordt nog steeds verhinderd door de hoge kosten van aansluiting op het electriciteitsnet. • Onderhoudswerkzaamheden In samenwerking met de assistent-beheerder is een algehele opname in verband met onderhoud van de aanwezige voorzieningen gemaakt en een deel hiervan is reeds gerealiseerd. Het betrof hier de nodige bankjes, paden, vlonders en herstel en onderhoud van de diabaas-wegen. 3.1.3

FLAMINGOPARK JAN KOK EN PLANTAGE HERMANUS

• Rif St. Marie Er is een actieplan geschreven en verstuurd naar enkele instanties, met het verzoek voor financiering om de nodige werkzaamheden uit te voeren om de natuurwaarden van het gebied te beschermen en veilig te stellen. Helaas heeft dit niets concreets opgeleverd. De nodige werkzaamheden zullen voorlopig daarom op geïmproviseerde wijze worden uitgevoerd. Er zijn uiteraard plannen om op andere manier de nodige financiele middelen te verkrijgen om zo de bezoekers optimaal van het gebied te laten genieten en hen van de nodige interessante informatie te voorzien. 3.1.4

JANTHIEL

• Janthiel De werkzaamheden betreffende Janthiel omvatten het verder onderhandelen met het Bestuurscollege over het in beheer krijgen van het westelijk deel van het conserveringsgebied. Verder is er een samenwerkingsverband, in de vorm van een werkgroep, met Fundashon pa desaroyo di Bario Marie Pampoen i Bisindario (FBMPB)

13

H3 - Natuurbeheer en het Curacao Tourism Bureau (CTB) opgestart om de uit te voeren werkzaamheden te bespoedigen. Een groot deel van de tijd is besteed aan het zoeken naar alternatieve financieringsmogelijkheden en het CTB heeft toegezegd te willen voorzien in de nodige informatieborden.

3.1.5

DAAIBOOI

• Daaibooi Het nodige onderhoud aan de snack werd uitgebreid. Zo werd het dak van gestort beton gemaakt. De strandvoorzieningen zien er goed uit en de bezoekers zijn zeer te spreken over de aangeboden service. Rectificatie In het vorige jaarverslag (2003 / 2004) stond per abuis vermeld dat er in verband met het beheer van Daaibooibaai en omliggende natuurgebieden een nieuwe beheersovereenkomst met de overheid was afgesloten. Er was echter slechts sprake van een aanvraag voor een volgende beheersperiode van vijf jaar. In 2005 was deze overeenkomst nog niet afgesloten. 3.1.6 KABOUTERBOS Sinds oktober 2005 valt het Kabouterbos niet meer onder het beheer van de Sectie Natuur- en Milieueducatie. Besloten is dit gebied ook onder de Sectie Natuurbeheer te plaatsen. Sinds juli is er een nieuwe vrijwilliger: de 17-jarige Mark Fraites. Hij helpt een aantal dagen per week in het bos samen met Victor van Buurt, die al een aantal jaren vrijwilligerswerk verricht. Hugo Lamoth, die ook een aantal jaren enthousiast heeft geholpen in het Kabouterbos, is voor studie naar Nederland vertrokken. 3.1.7

BEACH PATROL

• Patrouille en informatieverstrekking Baaien van Sta. Cruz tot Watamula werden dagelijks minimaal vijf maal gecontroleerd ter voorkoming van diefstal en inbraak in auto’s waarbij in vele gevallen sprake is geweest van samenwerking met politie en exploitanten van strandfaciliteiten. De werkzaamheden bestonden grotendeels uit informatieverstrekking en assistentie aan toeristen en andere baaibezoekers. In totaal gebeurde dit 651 keer. Dankzij de Beach Patrol medewerker werd op Groot Knip een moeder Drikil (zeeschildpad) gesignaleerd waardoor CARMABI actie kon ondernemen om het dier te beschermen. Verder werd er ook opgetreden tegen speervissers, vervuiling, open vuur en bbq’s op stranden, (verwilderde) huisdieren en muziekoverlast.

T o tal b each p atro l 2005

700

651

600 500 400 300 200

14

111 54

100

76 1

0 A s s is tanc e

E nvironm ent

Clean up

Theft

V andalis m

H3 - Natuurbeheer 3.1.8 INVENTARISATIE NATUURGEBIED WESTPUNT CARMABI is door Kurá Hulanda Lodge benaderd voor het maken van een biologische inventarisatie en daarnaast enkele beheersrichtlijnen te geven ter behoud van de natuurwaarden aldaar. Verdere besprekingen zullen volgen om in samenwerking met het Bestuurscollege en CARMABI tot een beheersconstructie van dit natuurgebied te komen. 3.2

Marien beheer

Het mariene deel van de Sectie Natuurbeheer valt onder de verantwoordelijkheid van dhr. Brian Leysner. 3.2.1 Onderwaterpark Curaçao Ook het afgelopen jaar is het, de door het Bestuurscollege ingestelde commissie, nog niet gelukt om het concept van de Marien Natuur Beheersverordening ter goedkeuring aan te bieden aan het Bestuurscollege. Deze wetgeving is de grondslag voor het tot uitvoering brengen van het in 1995 uitgewerkte ‘Coastal Zone Management Plan’, een plan dat garanties inhoudt voor een effectief beheer van de zee, de riffen, de stranden en aangelegen ecosystemen voor alle daarbij betrokken gebruikers. De methoden zoals aangehaald in het plan zijn nog steeds actueel en hebben bij uitvoering in de regio (Miami, St. Lucia) al tot positieve resultaten geleid met betrekking tot verbeterde vangsten voor de vissers. Patrouilles Zowel te land als te zee hebben er patrouilles plaatsgevonden ter voorkoming van speervisserij, vervuiling en illegale bouw langs de kust. Er zijn enkele rapportages geweest van verwijdering van mangroven in het Spaanse Water maar er kon niet opgetreden worden vanwege het ontbreken aan wetgeving. In het Onderwaterpark werden er enkele boeien teruggeplaatst op de duikplekken die regelmatig bezocht worden door de duikscholen. Zeeschildpadden Legpogingen van zeeschildpadden werden geregistreerd en bij het uitbroeden van de nesten werden deze onderzocht op de soort en het broedsucces. Er zijn naar ons weten geen strandingen van walvissen geweest op Curaçao. Ondersteuning Het Onderwaterpark heeft het erg druk gehad met de ondersteuning van de universitaire cursus Mariene Biologie die succesvol verzorgd is onder leiding van Dr. Alina Szmant van University of North Carolina. Er bestaan vaste plannen om deze cursus in de toekomst te herhalen. Ondersteuning werd ook geboden aan de bezoekers van het AMLC congres die van de gelegenheid gebruik maakten om via CARMABI onderzoek te doen op het rif. Omgekeerde Osmose Waterfabriek, Sta. Barbara In het Onderwaterpark nabij de monding van Fuikbaai is er in 2005 een afvoerleiding aangelegd voor de ‘omgekeerde osmose’ waterfabriek van de KAE N.V. (Aqualectra). Door het Onderwaterpark werd in 2005 vele malen vergaderd en geadviseerd omtrent de diepte, ligging, en verankering van de leiding die het pekelwater (welke onstaat bij de filtratie van het zeewater) terugvoert naar zee. Het tracé van de afvoerleiding is zodanig gekozen dat koraalclusters zoveel

15

H3 - Natuurbeheer mogelijk vermeden zijn en waar het onvermijdelijke nodig was, zijn er koralen getransplanteerd (door derden). In de komende jaren zal er onderzoek verricht worden naar de effecten van de saliniteitsverhoging op het rif. Door de adviezen van het Onderwaterpark is uiteindelijk de schade beperkt gebleven, is de uitlaat dieper geplaatst en zijn de kosten tevens teruggedrongen. Het Onderwaterpark had eerder tegen de plaatsing op Sta. Barbara geadviseerd en had voorkeur aangegeven voor een locatie nabij het Seaquarium. Dit was beter geweest voor het milieu maar het is ons niet gelukt anderen hiervan te overtuigen. Al met al is het Onderwaterpark blij te zien dat veel van haar professionele adviezen zijn meegenomen en dat het vele werk zijn vruchten af heeft geworpen. Beheer Rif water De Rif lagune naast het Holiday Beach Hotel vormt al jaren veel overlast voor de hotelgasten en omwonenden vanwege de stankoverlast veroorzaakt door de algenbloei en de muskieten die een goede broeiplaats vonden in het stagnerend water tussen de mangrovewortels. Deze overlast is mede het gevolg geweest van het dichtslibben van de openingen van deze lagune naar de zee. Tezamen met de Dienst Openbare Werken, L.V.V en G.G.D is er nagegaan op welke wijze er veranderingen aangebracht moesten worden om de waterhuishouding van de lagune te normaliseren. Ook dit onderwerp heeft het Onderwaterpark veel bezig gehouden in 2005. Door de Dienst Openbare Werken zijn, conform ons advies, de bestaande in-en uitstroomkanalen uitgegraven en uitgediept. Hierbij zijn er voorzorgsmaatregelen getroffen om te voorkomen dat bij het uitstromen van het water slib over de koralen gevoerd wordt. Om hetzelfde gebied ook beter te benutten zijn er tezamen met de Stichting Uniek Curaçao en VOMIL plannen uitgewerkt om de lagune toeristisch te ontwikkelen waarbij er wandelpaden en kanoroutes tussen de mangroven aangelegd zullen worden. In het plan is opgenomen het idee om de buurtverenigingen de exploitatie deels in handen te geven. Daartoe zijn er ook gesprekken gevoerd met Plataforma Otrabanda en Amigu di Tera. Illegaal strandaanleg Tijdens een patrouille in het Onderwaterpark is een geval van illegaal strandaanleg ontdekt dat een belangrijk mangrovebos heeft vernietigd. De vernietigde mangroven waren exact op de plek waar Professor Bill Gerwick algen had ontdekt met bijzondere kankerbestrijdende bestanddelen. Deze algen komen uitsluitend op de bewuste plek voor. Dit privé strand is zonder vergunning aangelegd in het Spaanse Water, nabij het riante villaparkproject van Santa Barbara Resort. De eigenaar van voornoemd huis is in het verleden gewezen op de waarde van de mangroven ter plekke en op het feit dat overeenkomstig de bouwvoorschriften van het eiland vergunningen nodig zijn alvorens tot constructies van bouwwerken overgegaan mag worden. Niettegenstaande het advies werden de mangroven vernietigd en tevens is er een pier aangelegd op een stuk zeegrasveld waarvan ook bekend is dat het een belangrijke functie vervult in de bescherming van jonge rifvissen.

16

H4 - Natuur- en Milieueducatie Met het educatief programma streeft CARMABI ernaar zowel scholieren als volwassenen kennis bij te brengen van de (lokale) natuur, hen bewust te maken van de waarde ervan en de noodzaak tot bescherming en beheer. Uiteindelijk dienen ze te leren hoe ze kunnen bijdragen aan het bevorderen van een duurzame ontwikkeling in relatie tot mens, natuur en milieu. In onderstaande paragrafen treft u een overzicht aan van de activiteiten met betrekking tot het schooljaar 2004 / 2005. Doelgroepen • Schoolgaande jeugd in de leeftijd van 4 tot 18 jaar • Docenten • Ouders • Volwassenen • Jeugd in het algemeen Inschrijvingen In schooljaar 2004 / 2005 is gekozen voor een andere aanpak voor wat betreft de inschrijvingen van de basisscholen voor de educatieve programma’s. In het verleden ontvingen de scholen informatie via de post, om vervolgens middels telefonische inschrijvingen de scholen in te schrijven op de verschillende programma’s. Nu hebben twee teams alle scholen van het eiland persoonlijk tot twee keer toe bezocht. De eerste keer om de programma’s te overhandigen en de tweede keer om daadwerkelijk in de schrijven. Het heeft zijn vruchten afgeworpen. Dit schooljaar zijn er nauwelijks afzeggingen geweest, kwam het nauwelijks voor dat bussen voor niets voor de schooldeuren stonden en was er sprake van een minimum aan onnodige extra kosten. Al met al een zware manier van inschrijven, maar zeer zeker de moeite waard om mee door te gaan. Voorlichtingssessie Dienst Openbare Scholen (DOS) Aan het begin van het schooljaar 2004-2005, nog voor de grote inschrijvingsronde voor onze programma’s, is een presentatie gegeven tijdens een van de docentenvergaderingen van de DOS. Onze voorlichting bestond uit een presentatie over CARMABI met haar doelstellingen, missie en visie en een toelichting op de programma’s uit ons jaarprogramma. Daarna kregen de docenten uitgebreid de tijd om vragen te stellen. Dit eerste contact is zeer vruchtbaar gebleken in onze verdere contacten tijdens de inschrijvingen. Iedereen weet nu wie we zijn, waar ze ons kunnen vinden en op welke manier wij kunnen bijdragen aan het onderwijs. Het staat in onze planning om aan het begin van elk schooljaar zulke sessies te houden, opdat het direct contact met het onderwijs sterker wordt. 4.1 4.1.1

Programma’s Funderend Onderwijs

Programma’s Funderend Onderwijs Het Funderend Onderwijs (FO) is het afgelopen schooljaar uitgebreid met de voormalige 1ste klassen van het basisonderwijs. De eerste cyclus bestaat nu dus uit 4-,5-, en 6-jarigen. Dit betekent dan ook een aanpassing van de lesprogramma’s. De bedoeling was om dit schooljaar drie programma’s aan te bieden aan de 1ste cyclus. Het bekende programma Wij zijn bomen in de mondi (nos ta palunan den mondi), in het Kabouterbos; het programma Mysterieuze mondi (mondi misterioso) dat zich zowel in het Kabouterbos als in het natuurgebied Den Dunki kon afspelen; en een pilot-project bestaande uit een schoolbezoekprogramma. Helaas heeft het weer roet in het eten gegooid en kwam zelfs het Kabouterbos, een

17

H4 - Natuur- en Milieueducatie waterwingebied, geheel onder water te staan. Hierdoor konden alle geplande activiteiten in dit bos geen doorgang vinden. De eerste weken waren er massale afzeggingen vanuit de scholen. Totdat de boodschap doorkwam dat het natuurgebied Den Dunki full time ingezet kon worden voor onze programma’s. Door deze relocatie, afzeggingen die later weer moesten worden ingeroosterd en nog enkele andere infrastructurele problemen, was het niet mogelijk om ons bezig te houden met het pilotproject en was het noodzakelijk dit naar het komende schooljaar te verschuiven. Tot teleurstelling van de ingeschreven klassen. Echter, aan het eind van het schooljaar is gebleken dat de meeste 1ste cycli leerlingen hun weg naar onze programma’s toch gevonden hebben hetgeen blijkt uit de cijfers die in de grafiek hieronder staan. Overigens willen we een woord van dank richten aan de verschillende organisaties die in het beheersorgaan van Den Dunki zitten voor de medewerking en de toestemming dit gebied te mogen gebruiken.

6039

7000 6000 3844

5000

2003-2004

4000

x

2004-2005

3000 2000 1000 0 Kleuterprogramma's

4.1.2

VIERDE KLASSEN

4de klas basisonderwijs Het verhaal Moet je nu toch zien wat mensen doen met de natuur (mira kiko hende ta hasi ku naturalesa) dat zich afspeelt te Savonet, is een bekend verhaal. De overvloedige regen was dit jaar een leuke extra. Het was mogelijk ter plekke te visualiseren hoe men in het verleden water opving en bewaarde voor later gebruik. Het aantal participerende leerlingen lag op ongeveer 2700. 4.1.3

VIJFDE KLASSEN

5de klas basisonderwijs Ook het 5de klas programma, dat zich te Zorgvlied afspeelt (in het Christoffelpark, net als Savonet), De zon “kiemt” me, maar kijk eens hoe ik hem bedrieg (solo ta kimami, wak kon mi ta gañé), is een oude bekende. Hieraan hebben zo’n 2900 leerlingen meegedaan. Ook voor de 5de klassen zou er een pilot-project starten in het afgelopen schooljaar. Maar ook hier hebben we moeten besluiten dat we het moesten annuleren, vanwege het feit dat er infrastructurele problemen waren ontstaan: de regenval had een groot gedeelte van de vastgestelde route in het Christoffelpark onbegaanbaar gemaakt. In totaal zijn er zo’n 5600 leerlingen

18

H4 - Natuur- en Milieueducatie geweest die aan het 4de en het 5de klas programma hebben meegedaan. Een lichte stijging in vergelijking met vorig jaar, dat te onderscheiden is in onderstaande grafiek.

5600 4898

6000 5000 4000

2003-2004 2004-2005

3000 2000 1000 0 Christoffelpark

4.1.4

ZESDE KLASSEN

6de klas basisonderwijs Ook dit schooljaar is met enthousiasme geparticipeerd aan de twee 6de klas programma’s te Shete Boka en Daaibooi. Naast deze reguliere participaties zijn er veel scholen die met beide programma’s hebben meegedaan. Deze dubbele participatie zit niet in de cijfers, aangezien de scholen zelf de kosten voor de tweede excursie op zich hebben genomen. Voor de specifieke aantallen kunt u de onderstaande grafieken bekijken. 1369

1354

1400 1200

1400

911

1200

1000

1000

2003-2004

800

2004-2005

2003-2004

800

600

600

400

400

200

200

2004-2005

0

0 Daaibooi

4.1.5

1384

Shete Boka

VOORTGEZET ONDERWIJS

Voortgezet Onderwijs (Geologieproject VSBO & VWO, Ecologieproject VSBO en basisvorming, Project Spaanse water PSC)

19

H4 - Natuur- en Milieueducatie Gedurende het jaar is verder geëxperimenteerd met projecten voor het voortgezet onderwijs, een traject waarmee in 2003/2004 een aanvang was gemaakt. Twee ‘standaard-projecten’ werden aangeboden en een aantal scholen heeft hieraan geparticipeerd. Eén project heeft als rode draad de geologische geschiedenis van Curaçao. Voorafgaand aan een excursie krijgen de leerlingen op school de mogelijkheid kennis te maken met de rijkdom, in kleur en vorm, van mineralen en gesteenten. In het veld maken ze vervolgens kennis met de diverse gesteentetypes van het eiland en de ontstaansgeschiedenis. De eerste twee klassen (samen 7 groepen) van Marnix Cas Cora VSBO deden mee aan het volledige pakket. Met de eerste klassen van het MIL (6 groepen) werd alleen het klassikale verhaal gedaan, daar het roostertechnisch niet mogelijk was de excursie in te plannen. Het tweede standaardproject betreft een kennismaking met ecologie. Binnen dit project krijgen de leerlingen de kans om zelfstandig bioloog te spelen. Een participerende klas krijgt allereerst een introductie op school waarna tijdens de veldactiviteit er per groepje van drie een oppervlakte van een vierkante meter Christoffelpark grondig aan een onderzoek dient te worden onderworpen. Voor dit project hebben we de 3e en 4e klassen van Marnix CasCora (schooljaar 2004/2005), de tweede klassen van het St. Jozefcollege, alsmede later in het jaar de eerste klassen van het MIL (2005/2006) en de tweede klassen van Marnix Cas Cora (2005/2006) geïnteresseerd kunnen krijgen. Vooral dit tweede programma heeft veel succes geoogst.

334 350 300 250 2003-2004

200

2004-2005

150 100 50 0 Voortgezet

Met het Peter Stuyvesant College (PSC) is een langer lopend project gestart dat inmiddels zeer bevredigend verloopt. Samen met de docenten Arjen Linthorst en Jan van Zon is een onderzoeksproject uitgewerkt met als onderwerp het Spaanse Water. Het project wordt uitgevoerd met leerlingen van Havo4 en VWO5 die in drie groepen zich buigen over groeimetingen aan zeegras, waterkwaliteitsbepalingen en de socio-economische problematiek die van invloed is op dit belangrijke ecosysteem. Maandelijks wordt de waterkwaliteit onder de loupe genomen, twee maal binnen het lopende schooljaar wordt de groei van zeegras op diverse lokaties gemeten, en een scala aan gebruiksaspecten wordt vastgelegd (hoeveel jachten liggen er, hoe zit het met de afvoer van menselijk afval etc.). De bedoeling is dat

20

H4 - Natuur- en Milieueducatie het eerste jaar van het project in 2006 wordt afgesloten met presentaties van de gegevens en in ieder geval een krantenartikel. We gaan er tevens van uit dat dit project langlopend gaat worden, zodat over de komende jaren heen gegevens verzameld, geanalyseerd en vergeleken gaan worden. De studenten krijgen middels dit project inzicht en enige werkervaring met wetenschappelijk onderzoek. Tevens hebben ze een concrete taak een signaal af te geven naar beleidsvoerder en het algemene publiek van wat zijzelf denken dat er nodig is om de natuur binnen het Spaanse Water een handje te helpen! 4.2

Overige activiteiten

Radioprogramma Redu di Mondi In 2002 is onze sectie begonnen met het tweewekelijks uizenden van een radioprogramma met verschillende lokale natuuronderwerpen voor leerlingen van de bovenbouw basisonderwijs en speciaal onderwijs. Redu di Mondi heeft twee schooljaren achter elkaar gedraaid, toen we er jammer genoeg mee moesten stoppen vanwege geldgebrek. Nu is op 16 september 2005 weer het eerste programma de ether ingegaan. Opnieuw dankzij de fantastische sponsoring van de krant Extra en het radiostation Z-86. Maar ook voor een enorm groot deel dankzij de financiele steun van het DCNA (Dutch Caribbean Nature Alliance), een vrij recent opgerichte stichting die een koepelorganisatie vormt voor de natuurbeschermingsorganisaties van de Nederlandse Antillen. Het programma heeft nu ook een nieuwe jingle, gecomponeerd door dhr. Leon Pors. Verder is het programma aanbod ook uitgebreid. Voorheen richtte het programma zich slechts op de hoogste klassen van het basisonderwijs en speciaal onderwijs. Dit schooljaar zijn er ook een aantal programma’s voor de 1ste cyclus van het funderend onderwijs. Op de website kunnen docenten de werkbladen en bijbehorende antwoorden vinden. In 2005 zijn de volgende onderwerpen aan bod gekomen: Titel/Onderwerp Misterio di anochi... ratón di anochi (1) Misterio di anochi … ratón di anochi (2) Misterio di anochi … ratón di anochi (3) Misterio di anochi … ratón di anochi (4) Chonchorogai Buki di historia : E historia di Savi

Niveau FO2 FO2 FO2 FO2 FO1 FO1

Uitzendatum 16 sept 2005 30 sept 2005 28 okt 2005 11 nov 2005 25 nov 2005 9 dec 2005

Cursus natuurgids In mei 2005 heeft de cursus ‘natuurgids’ plaats gevonden in samenwerking met Stichting Uniek Curaçao. De belangstelling voor een herhaling was heel groot, na de eerste cursus in 2004. De cursus richt zich op de geschiedenis van de natuur op ons eiland, het natuurbeleid van de overheid van de Nederlandse Antillen en Curaçao in het bijzonder, de algemene ecologie en specifiek eilandecologie, en excursieontwerp en -didactiek. Maar liefst 13 cursisten hebben de cursus succesvol afgerond. Vogelcursus In november heeft de CARMABI-cursus ‘Vogels leren kennen’, onder leiding van (externe) Jarko Meurs, plaats gevonden. De cursus bevat informatie over het gedrag en de lichaamsbouw van vogels en geeft antwoord op vragen als ‘hoe vliegt een vogel?’, ‘waarom leggen vogels eieren?’ en ‘hoe zijn vogels ontstaan?’. Daarnaast hebben de cursisten uitgebreid kennis gemaakt met de veertig meest voorkomende vogelsoorten op Curaçao en hebben ze geleerd welke rol het eiland speelt in het

21

H4 - Natuur- en Milieueducatie leven van vogels. De lessen hebben plaatsgevonden ten kantore van Stichting Uniek Curaçao. Nieuwsbrieven De NME nieuwsbrief is in de afgelopen twee jaar uitgegroeid tot een volwaardige verslaggeving van alle NME-activiteiten. In het kader van het 50-jarig bestaan van CARMABI is de nieuwsbrief uitgebreid, van strict NME gerelateerd naar een breder kader waarbinnen ook wetenschap en natuurbeheer een rol speelt. Dit kader wordt met iedere nieuwsbrief verder uitgewerkt. Op deze manier kunnen we een duidelijk beeld geven van alle processen die zich afspelen in het instituut, maar ook binnen de daar omheen liggende terreinen. Dr. Ivan Nagelkerken van de Radboud Universiteit Nijmegen is geinterviewd over de stand van zaken van het rif en daaraan gerelateerde problemen. Ook is een interview met Dr. Dolfi Debrot geplaatst over de wetenschap op Curaçao. NME-bus Vanwege flink gestegen kosten van vervoer van schoolkinderen naar de diverse excursie-lokaties (vanwege de bijna verdubbeling van de prijs van diesel die de busmaatschappij logischerwijs aan ons doorberekend) is het helaas noodzakelijk geweest te moeten snijden in het programma-aanbod. Het lag in de bedoeling om dit jaar de voormalige 2e (FO1) en de 3e klassen te betrekken in het aanbod. Helaas heeft dit geen doorgang kunnen vinden. Daarom is het besluit gevallen om in plaats van de kinderen naar de parken toe te halen (de meest wenselijke optie), in de toekomst naar de scholen toe te gaan om ter plaatse natuurgerelateerde programma’s aan te bieden aan de klassen die ‘buiten de boot vallen’. Om dit te kunnen realiseren is een vervoermiddel vereist. Het Wereld Natuur Fonds (WWF) heeft 10.000 Euro gedoneerd voor dit doel, het maximum bedrag binnen hun INNO subsidie programma! Een beroep op het Percy Henriquez Fonds leverde een deel van de ontbrekende fondsen op. Tevens is het gelukt om het voertuig invoerrechtenvrij binnen te halen! En Caribbean Motors Co. B.V. heeft als laatste ook een bijdrage geleverd. Op 19 december is derhalve een bestelling geplaatst voor een Mitsubishi L300 Panel Van, het busje wat in 2006 een herkenbaar object zal gaan worden op Curaçao, en vooral op de scholen. Ook zal van de bus gebruik worden gemaakt om leskisten rond te brengen. Pretpakket voor scholen Samen met overtollige materialen afkomstig uit de bibliotheek van de Natuurwetenschappelijke Studiekring en Trekvogel-posters die we cadeau hebben gekregen van de Ambassade van de Verenigde Staten hebben we een leuk pretpakket samen kunnen stellen voor alle scholen. Deze zijn eind 2005 rondgebracht. NME-bieb De NME-bieb is verder uitgebreid. Op het moment zijn er bijna 1600 verschillende titels beschikbaar: boeken, tijdschriften, artikelen, scripties, publicaties, cd-rom’s, video’s en DVD’s. Van onze spreekbeurten-service is ook regelmatig gebruik gemaakt. Zo’n 75 studenten die informatie nodig hadden voor spreekbeurten, werkstukken of andere met school gerelateerde projecten zijn op de donderdagmiddagen ontvangen.

22

H4 - Natuur- en Milieueducatie Vanwege het feit dat we de website regelmatig uitbreiden met nieuwe infobladen, gebaseerd op de behoefte onder studenten, hebben we zeker een 100-tal aanvragen kunnen doorverwijzen naar onze website. Activiteiten 50-jarig bestaan In het kader van het 50-jarig bestaan van onze organisatie, zijn er flink wat activiteiten georganiseerd door onze sectie: Maart - Ochtendwandeling Daaibooi April - Kids Day April - Maanwandeling Zorgvlied Mei - Open House Christoffelpark Mei - Dagwandeling Hermanus Mei - Combi-maanwandeling Shete Boka/Daaibooi Oktober - Open dag Shete Boka Oktober - Hertentocht September - Vleermuizenexcursie November - Olielampwandeling Savonet December - Olielampwandeling Daaibooi Pilot-project Dierenbescherming en CARMABI Eén van de uitgangspunten in onze NME doelstelling en NME in het algemeen, is zorg kweken. Zorg voor de natuur en de omgeving. Door kinderen op een constructieve manier in contact te brengen met die natuur en die omgeving, liefde proberen te kweken en zodoende een kweekboden voor zorggevoelens en zorggedrag te ontwikkelen. Waar in Nederland met de allerkleinsten een begin wordt gemaakt door naar kinderboerderijen enzovoort te gaan, is deze meest elementaire vorm van contact met dieren op ons eiland nog lang niet gewoon en zeker geen algemeen goed. En dit contact met dieren is waar de doelstelling van de educatieve afdeling van de stichting Dierenbescherming en onze afdeling elkaar raakten. Uit een aantal zeer fructieve gesprekken en ontmoetingen is een concreet plan geboren, om kinderen van de 1ste cyclus funderend onderwijs in contact te brengen met dieren die voor hen tot de belevingswereld van alle dag behoren, de huisdieren. Gezamenlijk met mevrouw Ineke Cijntje en mevrouw Yvonne Bik van de dierenbescherming hebben we in 2005 een pilot-project in elkaar gezet voor de 1ste cyclus van het funderend onderwijs waarbij leerlingen op diverse manieren, via een vakgeïntegreerde en overstijgende wijze, in contact komen met huisdieren. Vijftien klassen zullen in schooljaar 2006 / 2007 meedoen aan dit project. Het programma is opgebouwd uit twee delen, een leskist met voorbereidend materiaal, en een schoolbezoek van een van onze medewerkers aan de klas met een aantal huisdieren. Zeeschildpaddenproject Dankzij het Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) konden verschillende eilanden in de Nederlandse Antillen zeeschildpaddenprojecten opstarten, om het bewustzijn omtrent de noodzaak tot bescherming van deze dieren te vergroten. Ook op ons eiland gaan we intensiever aan de slag met de zeeschildpadden. Dankzij DCNA hebben we lesmateriaal en een folder in elkaar kunnen zetten, die naar de scholen zal gaan o.a. ter voorbereiding op de excursie naar het Shete Boka gebied waar een groot deel van de 6de klassen van het basisonderwijs aan meedoet. Daarnaast is het mogelijk de Shete Boka folder compleet te herontwerpen en drukken. Stagiaires Vanaf half augustus tot oktober hebben Janneke Kramer, Ellen Kooijman en Patrick da Costa Gomez van de opleiding PABO van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden bij

23

H4 - Natuur- en Milieueducatie onze sectie stage gelopen. Ze hebben tijdens hun stage twee leskisten in elkaar gezet. Eén voor de 1ste cyclus van het funderend onderwijs met het thema stranden, en één voor de bovenbouw van het basisonderwijs met het thema zeeschildpadden. Nieuwe semi-vrijwilligers Na een oproep in de kranten in december 2004 naar geïnteresseerden voor vrijwilligerswerk met betrekking tot onze educatieve programma’s, is er uiteindelijk een persoon overgebleven die ook daadwerkelijk op structurele basis meedraait met verschillende projecten. Ook uit de natuurgidsencursus zijn een aantal personen gekomen die graag meewerken in de natuur- en milieueducatie, en we kunnen dan ook blij mededelen dat we ons (semi) vrijwilligersteam hebben uitgebreid met vier nieuwe gezichten: Dhr. R. Rosario (Pietje), Sylvienne Martina, Fitzgerald (Ficho) Jansen en Yvette Albertus. Hogere transportkosten In het schooljaar 2005-2006 zouden alle klassen van de eerste cyclus funderend onderwijs (de voormalige kleuterklassen, 1ste en 2de klassen van het basisonderwijs) gaan meedraaien in het Kabouterbos / Den Dunki programma. Maar de verhogingen van de benzine en dieselprijzen gooide roet in het eten. De prijzen van het transport zorgden ervoor dat we het besluit moesten nemen om de deelname van het funderend onderwijs te halveren, daar de eilandsubsidie niet toereikend meer is, wat er op neer komt dat het equivalent van het aantal voormalige kleuterklassen kan participeren. We bieden nog wel de mogelijkheid om tegen betaling van de transportkosten de programma’s toch ook aan de rest van de groepen te kunnen aanbieden, of te participeren in een van de pilot-programma’s. Uitbreiding educatiepagina website Naast een hoeveelheid nieuwe infobladen, zijn ook de pagina’s voor docenten op de website van CARMABI aangevuld. Al het materiaal ter voorbereiding op het programma te Daaibooi is nu te dowloaden. Daarnaast staan er ook een aantal leuke kleurplaten op en is er een pagina ter ondersteuning van het radioprogramma Redu di Mondi. Hier zijn niet alleen de werkbladen van te downloaden, maar ook de antwoorden op de vragen die in de werkbladen staan. Ook staan alle excursieroosters op de website. Deelname aan Vlootdagen Door Stichting Uniek Curaçao waren we benaderd om met een informatiestand deel te nemen aan de door de mariene georganiseerde Vlootdagen (22 en 23 oktober 2005). Twee succesvolle dagen waar veel informatie is verschaft aan bezoekers, waaronder ook toeristen en vele groepen padvinders, over CARMABI en de natuur van het eiland.

24

H 5 - Technische Dienst De technische dienst ondersteunt de secties Wetenschappelijk Onderzoek, Natuurbeheer en Natuur- en Milieueducatie door het beschikbaar stellen van functionele werkruimten, vervoersmiddelen, vaartuigen, laboratoria en apparatuur. Verder draagt deze dienst ook zorg voor de logistieke ondersteuning. Termietenbestrijding De biologische termietenbestrijding waarbij de termieten in aanraking komen met stoffen die voorkomen dat zij kunnen vervellen en zo dus niet kunnen groeien, lijkt vanwege het in veel mindere mate voorkomen van termietengangen, effectief te zijn. Er zijn nog wel sporen aanwezig waardoor besloten is door te gaan met deze bestrijdingsmethode. Wagenpark Enkele van de pickups en de Suzuki jeep zullen in het komend jaar vervangen moeten worden. De sterke corrosieve werking van het zeewater heeft na 15 jaren onderzoek de carrosserieën van deze wagens zodanig aangetast dat reparatie niet meer mogelijk is. Boten Op alle boten werden de jaarlijkse onderhoudswerkzaamheden verricht en van de 85 pk motoren van de ‘Djindja’ en de ‘Stinapa II’ zijn de impellers voor de motorkoeling vernieuwd. Natte lab De vernieuwingen die in 2004 aangebracht zijn aan het natte lab hebben positieve resultaten opgeleverd bij de onderzoeken die werden verricht in de diverse aquaria. Er werden proeven uitgevoerd met onder andere koralen, sponsen, vissen en zeeegels.

25

H6 - Public Relations 6.1 Persberichten De jubileumactiviteiten van CARMABI zijn duidelijk zichtbaar geweest in de lokale kranten, de meeste radiostations en in de K-Pasa. Ook is een reeks voor het publiek interessante onderzoeken in de kranten gepubliceerd. Onderstaande tabellen geven de cijfers weer per onderwerp, in zowel het Nederlands als het Papiamentu. In totaal zijn er in 2005 98 persberichten (Nederlands en Papiaments) naar de lokale dagbladen verstuurd die allemaal zijn gepubliceerd. 57% geeft informatie over de verschillende activiteiten, in het bijzonder activiteiten die met het 50-jarig jubileum te maken hebben gehad. Voor geïnteresseerden is er een filemap aanwezig ter inzage. Persberichten (januari - december) 2004 Onderwerp Wetenschappelijk / informatief Activiteiten Overig Totaal

Papiamentu 10 9 13

Nederlands 10 9 13

Totaal 20 18 26 64

Persberichten (januari – december) 2005 Onderwerp Wetenschappelijk / informatief Activiteiten Overig Totaal 6.2

Papiamentu 11 28 10

Nederlands 11 28 10

Totaal 22 56 20 98

Website (www.carmabi.org)

De website heeft een hoog informatief gehalte voor zowel toeristen, scholieren en docenten, natuurliefhebbers en wetenschappelijk onderzoekers. In 2005 is de homepage in een nieuw jasje gestoken. Nu staat er onder ‘CARMABI Update’ recente informatie. Zodra een persbericht wordt verstuurd komt dit op de website te staan onder de nieuwspagina. Op de homepage ziet de bezoeker in een oogopslag wat voor nieuws er is. Dit betekent dus een zichtbare continue update van de website. Ook is er een geheel nieuwe engelstalige pagina toegevoegd speciaal voor bezoekende wetenschappers en studenten. Er is onder andere informatie te vinden over Curaçao en de faciliteiten die CARMABI aan bezoekers te bieden heeft. Tevens is het op deze pagina mogelijk Onderzoeksrapporten en -publicaties te downloaden. Dezelfde informatie is te vinden op de pagina ‘Onderzoek’. 6.3

50-jarig jubileum

In het kader van de viering van het vijftig jarig bestaan van CARMABI hebben diverse (voorbereidende) activiteiten plaatsgevonden: Logo Speciaal voor de 50-jarige viering is het bestaande logo aangepast. Dit is gedaan door hetzelfde reclamebureau, dat ook het ‘normale’ logo heeft

26

H6 - Public Relations ontworpen. Het aangepaste logo is gedurende het hele jaar gebruikt. CARMABI -cup Tijdens de Christoffelpark Open House is de hardplastic ‘CARMABIcup’ (voor slechts Naf. 1,00) geïntroduceerd aan het publiek. Bezoekers konden zo de hele dag uit de beker drinken. De achterliggende boodschap is om het verbruik van milieu-onvriendelijke plastic wegwerpbekers tegen te gaan. Verder is de cup bij alle andere wandelingen / activiteiten ook verkocht of in sommige gevallen cadeau gedaan. ‘Scouting Antiyano’ heeft na het lezen van een artikel in de krant 70 cups gekocht en bij een activiteit van het Green Team (een groep scholieren dat zich inzet voor de natuur van het eiland) en bij de Feria Rotaria is er ook een flink aantal van de bekers verkocht. Artikel in Napa In september is een artikel verschenen in de weekendbijlage Napa van dagblad Amigoe over het 50-jarig bestaan van CARMABI. De tekst is enige tijd geleden door Drs. Leon Pors geschreven en enigszins aangepast en aangevuld door Mw. R.A. Tjon Sien Kie - Vis. Entre Nos Afgelopen jaar hebben medewerkers van de Sectie NME zich gedurende tien maanden geprofileerd in het tv-programma Entre Nos, op TeleCuraçao. Natuurfotowedstrijd ‘Take a Shot’ Op initiatief van de Sectie NME is een fotowedstrijd georganiseerd met het thema: ‘de natuur van Curaçao’. Doel van de wedstrijd is jong én oud op een leuke manier te betrekken bij de natuur. Deelnemers konden van juli tot en met september maximaal drie foto’s (digitaal of analoog) insturen van elementen die met onze natuur te maken hebben. Bijvoorbeeld een onderwaterfoto, een close-up van een dier of een panoramafoto van een mooi landschap of juist een vervuild gebied, zolang het maar met de natuur te maken heeft. Participatie was mogelijk in de jeugdcategorie (t/m 17 jaar) en de volwassenencategorie. Per categorie waren er drie aantrekkelijke prijzen. Een professionele jury, bestaande uit Dhr. Wallé, vertegenwoordiger van Foto Studio Tramm, kunstfotografe Ellen Spijkstra en Leon Pors heeft de winnaars geselecteerd. Uiteindelijk zijn er om en nabij 400 foto’s ontvangen waarvan zes winnende foto’s (drie per categorie). De eerste prijs voor beide categorieën bestond uit een Sony Cybershot digitale camera, de tweede prijs was een mobiele telefoon met cameraoptie en de derde prijs een Jaarabonnement op het Christoffelpark. Het is mogelijk geweest de prijzen te betalen uit de opbrengsten van de wandelingen die de Sectie NME heeft georganiseerd. Tentoonstelling In oktober heeft een tentoonstelling plaatsgevonden in het Curaçaosch Museum waarin de 50 mooiste foto’s werden geëxposeerd. Foto Studio Tramm heeft het afdrukken van deze foto’s in groot formaat helemaal gesponsord. Ook bij het afdrukken van de uitnodigingen en foto’s voor de jury heeft dit bedrijf flinke kortingen gegeven! Een hartelijke dank gaat uit

27

H6 - Public Relations naar dhr. Carlos Tramm die dit allemaal heeft mogelijk gemaakt. Verder is de Stichting van plan een verjaardagskalender te maken waarin de zes winnende foto’s een ereplaats krijgen. Op www.carmabi.org kan iedereen de winnaars en de inzendingen bezichtigen. Communicatie middelen Posters Speciale posters zijn geproduceerd in A3 formaat en opgehangen bij, om en nabij, 40 locaties zoals de bibliotheek, boekhandels, scholen, het postkantoor etc. Advertising Van juli tot september heeft vermelding van de fotowedstrijd wekelijks (kosteloos) in de activiteitenagenda van de K-pasa gestaan. Radio en TV Léon Pors en Raggedy Tjon Sien Kie - Vis zijn in het ochtendprogramma Moru Bon dia geweest om te vertellen over het 50-jarig bestaan en over de Natuurfotowedstrijd. Daarnaast is Raggedy Tjon Sien Kie - Vis live in een aantal radioprogramma’s geinterviewd waaronder Sunrise van TrosParadise en bij Z-86. Ook is telefonisch een aantal interviews afgegeven. Leon Pors en Michelle da Costa Gomez zijn ook twee keer te gast geweest bij een radioprogramma van Z-86. Mailingen Voor de wandelingen en andere activiteiten van de sectie NME zijn vanuit de PRafdeling aantrekkelijke mailingen ontworpen. Deze mailingen hebben een uitgebreid bestand van relaties en kennissen bereikt en deze aangespoord om aan de betreffende activiteit te participeren. Open dagen De organisatie van de open dagen in het Christoffelpark en Shete Boka Park was in handen van de sectie NME en de afdeling PR. Geadverteerd is in de twee meest gelezen kranten: de Extra en de Amigoe. Verder zijn er in verband hiermee verschillende radiointerviews afgegeven. 6.4

Overige activiteiten

Radioprogramma Ekologuia! Om Ekologuia! een aantrekkelijk en gevarieerd radioprogramma te maken voor de luisteraar is besloten elke drie maanden met een collega natuurorganisatie te werken. CARMABI en de betreffende natuurorganisatie verzorgen om de beurt (tweewekelijks) het programma. De eerste periode is in samenwerking met Amigu de Tera geweest.

28

Doel van het programma is de doelgroep (adolescenten tussen de 12 en 18 jaar) op aantrekkelijke, interactieve manier betrekken bij natuur en milieu, zodat ze op de eerste plaats meer kennis hieromtrent hebben en op de tweede plaats een positieve

H6 - Public Relations houding hier tegenover hebben. Het programma is op donderdagmiddag van 16.00 uur tot 16.30 uur uitgezonden op Radio Deltha 92.7 fm, voor een onbepaalde periode. Van september tot en met december 2005 zijn de volgende onderwerpen behandeld: • • • • • •

50 aña CARMABI - Dr. Walter (Wòti) Bakhuis Wild Dolphin Project - Dr. Denise Herzing Investigashon di koral - Promovendus Pedro Frade Intruso di Naturalesa - Brian Leysner Nos botika natural - John de Freitas Turtuga di laman - Quiz

Road Map Voor het Christoffelpark en Shete Boka Park is een (gezamenlijke) advertentie geplaatst in de ‘The Drive & Dive Road Map Curacao’, editie 2005/06. Deze wegenmap is voor toeristen met een oplage van 20.000. Elke adverteerder heeft 100 mappen ontvangen en daarbij ook twee gelamineerde versies.

Productie overige communicatiemiddelen In 2005 is er een aantal middelen geproduceerd zoals: • Engelstalige folder ‘Research Facilities’ voor bezoekende wetenschappers • Folder Displays met logo • T-shirts • Cups

29

H 7 - Bibliotheek Er is een inventarisatie gehouden van de boeken die in de Bibliotheek aanwezig zijn. Alle boeknummers zijn in een geautomatiseerd bestand (Word) opgenomen. Overzichtelijk is nu te zien welke boeken momenteel in de bibliotheek aanwezig zijn en welke ontbreken. Enkele boeken staan bij de medewerkers op de kamer. Tevens is bij elk boeknummer vermeld of de titel van het betreffende boek in het geautomatiseerde titelbestand van de Bibliotheek van de Universiteit van de Nederlandse Antillen is opgenomen. Een aantal boeken heeft nog geen geautomatiseerde titelbeschrijving. Een aanvang is gemaakt met het titelbeschrijven van deze boeken. Bij elk boeknummer is tevens vermeld of de betreffende publicatie van belang is voor de Nederlandse Antillen en Aruba, in verband met het project Biodiversity (zie hieronder). Biodiversity Database In opdracht van de overheid van de Nederlandse Antillen zal een Biodiversity Database van Nederlandse Antillen worden gebouwd. In deze Biodiversity Database moeten alle bekende soorten die op de Nederlandse Antillen voorkomen worden opgenomen. De database moet door middel van het internet toegankelijk zijn en alle Eukaryotic soorten die op en rond de eilanden van de Nederlandse Antillen voorkomen moeten er in worden opgenomen. Het doel van deze Biodiversity Database is: - Verschaffen van informatie betreffende taxonomie, distributie en conservatie. - Het monitoren van de conservatiestatus van alle soorten. - Het opsporen van lacunes in de kennis van de biologische diversiteit van de Nederlandse Antillen. Ter voorbereiding van dit project is begonnen met een uitgebreid literatuur onderzoek in de bibliotheek van CARMABI. Boeken In de boeken waarin soorten worden vermeld die afkomstig zijn van de Nederlandse Antillen en/of Aruba, is achterin het boek vermeld op welke bladzijde(n) in het boek zich informatie bevindt aangaande de Nederlandse Antillen en/of Aruba. Deze informatie zal t.z.t. ook worden opgenomen in het geautomatiseerde titelbestand van de Bibliotheek van de Universiteit van de Nederlandse Antillen. Tijdschriften Ook in tijdschriftenartikelen worden soorten vermeld die afkomstig zijn van de Nederlandse Antillen en/of Aruba. Een aanvang is daarom gemaakt om de tijdschriften door te nemen en achterin het tijdschrift te vermelden op welke bladzijde(n) soorten staan die afkomstig zijn van de Nederlandse Antillen en/of Aruba. Een aanvang is gemaakt met het opnemen van de titelbeschrijvingen van deze tijdschriftartikelen in het geautomatiseerde titelbestand van de Bibliotheek van de Universiteit van de Nederlandse Antillen. Internet research Een groot aantal publicaties (boeken en tijdschriften) waarin soorten worden vermeld van de Nederlandse Antillen en Aruba, zijn niet aanwezig in de bibliotheek van CARMABI. Een aanvang is gemaakt om via internet de titelbeschrijvingen van deze publicaties op te sporen. Inzoverre deze publicaties in elektronische vorm beschikbaar zijn kunnen deze publicaties in de toekomst worden ‘gedownload’. De overige publicaties kunnen als kopie op papier worden aangevraagd.

30

Om de beschikbare ruimte efficiënter te gebruiken is de tijdschriftencollectie opgesplitst in een collectie van tijdschriften waar nog een abonnement op is (zgn. Lopende collectie) en een collectie van tijdschriften waar geen abonnement meer op is (zgn. dode collectie). In het jaar 2005 is begonnen om de lopende tijdschriften op volgorde van jaar en nummer te zetten.

H8 - Diversen Uit dienst tredingen Januari ---> Ronald Finies (Assistent beheerder Christoffelpark) Augustus ---> Chris Schmitz (Hoofd Sectie (Terrestrisch) Natuurbeheer In dienst tredingen Maart---> Frederik Winkel (Hoofd Sectie (Terrestrisch) Natuurbeheer) November ---> Emely Henriëta (Administratief medewerker) November ---> Marco Pichotte (Medewerker Technische Dienst) Erfpachtoptie Terrein Piscaderabaai Begin januari ontvingen wij een brief van de Dienst Domeinbeheer met de mededeling dat het Bestuurscollege akkoord is gegaan met optieverlening aan CARMABI voor erfpacht van het terrein op Piscaderabaai waar het hoofdkantoor gevestigd is. Voorwaarde was onder andere het realiseren van een Beach Club op het terrein. CARMABI heeft alle gevraagde stukken op tijd ingeleverd. Toch ontstond er een vertraging in de procedure toen derden een rechtszaak begonnen tegen het Eilandgebied omdat zij van mening waren recht te hebben op erfpacht van het terrein. Het begon met een kort geding, maar werd later een gewone procedure. In december verzocht onze advocaat de rechter om tussenkomst, zodat CARMABI zelf ook haar eigen zaak zou kunnen verdedigen. Spoedig daarna ging de rechter hiermee akkoord. ‘Ancient roots, Modern medicine’ In september heeft de premiere van de Papiamentstalige versie van de documentaire ‘Ancient roots, modern medicine’ over het gebruik van medicinale planten op Curaçao plaatsgevonden op TV11. In november heeft Tele Curaçao deze ook voor het eerst uitgezonden. De documentaire is onderdeel van een driedelige serie over het gebruik van medicinale planten in aride streken over de wereld. We zijn het Prins Bernhard Cultuurfonds Nederlandse Antillen en Aruba zeer erkentelijk voor het financieel bijdragen in de kosten voor de vertaling en de vertoning op de tv-stations. Met trots kunnen we zeggen dat deze documentaire zeer positieve reacties heeft ontvangen. De tv-stations vertonen het nog steeds wanneer ze dat kunnen en wel geheel gratis. Daaromgaat ook een warme dank uit naar TeleCuraçao en TV-11 (ook voor het bijdragen tot verhoging van het milieubewustzijn op het eiland)! Melocactus boek Van Dr. George Thomson uit Schotland, die op Curaçao in 2004 en op Aruba in 2001 onderzoek heeft gedaan aan de bolcactussen, hebben wij het leuke nieuws ontvangen dat er een boek zal worden uitgegeven naar aanleiding van zijn onderzoek aan de bolcactus populaties op de ABC-eilanden. Het boek zal in het jaar 2007 worden uitgegeven door de in Italië gevestigde uitgever Cactus&Co. Lezingen en presentaties Vlinderlezing In het kader van haar 50-jarig jubileum heeft Dr. Dolfi Debrot twee keer een kleurrijke presentatie over de vlinders en motten van de ABC-eilanden gegeven. Aan bod zijn onder andere gekomen de diverse soorten, de biologie, de ecologie en de meest adequate wijze van bescherming van deze fauna. Debrot is tevens mede-auteur van ‘Butterflies and moths of Curaçao, Aruba and Bonaire’. De lezingen hebben plaatsgevonden op Curaçao in het Floris Suite Hotel (gratis, waarvoor dank aan Bellevue N.V) en op Aruba bij natuurorganisatie Stimaruba.

31

H8 - Diversen Lezing over belang Groengebieden in woongebieden In het kader van ‘Wereldmilieudag’ heeft de Milieuraad in Sentro di Bario Otrabanda een lezing georganiseerd. Dit jaar was het thema van de Verenigde Naties: ‘Greencities’. Daarop aansluitend heeft Drs. John de Freitas een lezing gegeven met de titel: De effecten van groengebieden/bomen op de gezondheid van de mens. De belangrijkste conclusies van de lezing zijn: · Groene zones in woongebieden zijn belangrijk voor de goede sociale, geestelijke en motorieke ontwikkeling van kinderen. Het blijkt ook dat kinderen die regelmatig in groene zones spelen, creatiever zijn. · Groene zones in woongebieden verminderen depressieve gevoelens en verhogen gevoelens van welzijn. · Groene zones verhogen het sociaal bewustzijn van de wijkbewoners in de woongebieden. · Groene zones verhogen de gevoelens van veiligheid. Donaties door CARMABI Vlinderboek Met als doel de kennis van de jeugd omtrent onze natuur te vergroten, heeft CARMABI begin van het jaar aan zo’n 25 scholen (met name het voortgezet en middelbaar onderwijs) het boek ‘Barbulètènan di Kòrsou, Aruba i Boneiru’ cadeau gedaan. Ook hebben tientallen andere organisaties op Curaçao, Aruba, Bonaire en Nederland het boek mogen ontvangen. Geologische vakliteratuur Begin dit jaar kreeg de Sectie Natuur- en Milieueducatie de beschikking over grote aantallen geologische en ecologische publicaties van de Natuurwetenschappelijke Studiekring Nederlandse Antillen. De beslissing was genomen om pakketten van deze boeken naar de verschillende voortgezet onderwijs scholen te sturen, aangezien er altijd een tekort is aan goede literatuur betreffende het eiland. Amerikaanse trekvogelposters Het Amerikaanse consulaat op Curaçao krijgt met grote regelmaat posters uit de Verenigde Staten die te maken hebben met de natuur. Foto’s die ook voor ons eiland heel interessant kunnen zijn. Op 22 november werden 100 trekvogelposters, bij aanvang van de Vogelcursus, aan Leon Pors en Michelle da Costa Gomez (Sectie NME) overhandigd. Zij hebben er op hun beurt weer voor gezorgd dat een groot aantal scholen zo een poster cadeau hebben gehad. Ontvangen donaties Een hartelijke dank gaat uit naar de volgende organisaties en personen voor hun bijdrage: Prins Bernhard Cultuur Fonds Donatie voor ondertitelen in Papiamentu en uitzenden van documentaire ‘Ancient Roots, Modern Medicine’ Wereld Natuur Fonds Donatie voor NME-bus Dutch Caribbean Nature Alliance Donatie voor schildpaddenfolders, schildpaddenlesmateriaal en radioprogramma Redu di Mondi.

32

H8 - Diversen Caribbean Motors Co. B.V. Donatie voor NME-bus Percy Henriquez Fonds Donatie voor NME-bus Dhr. Perret Gentil Donateur Dhr. S. Schippers Donateur Eerste registratie Leatherback op Curaçao! In juli is op Groot Knip het nest van een Leatherback (Drikil) zeeschildpad uitgekomen, waarvan 64 eitjes succesvol. Het uitkomen van het nest is een bijzondere gebeurtenis daar deze soort er niet om bekend staat op de stranden van Curaçao eieren te leggen. Dit is dan ook het eerste gedocumenteerde Drikilnest voor ons eiland. Na melding van het leggen van de eieren is het nest destijds door CARMABI omheind om schade aan het nest te voorkomen. Nogmaals gaat onze dank uit naar de strandbezoekers van Groot Knip voor hun medewerking voor wat betreft het beschermen van het nest. Doordat het publiek zo goed heeft meegewerkt, is ons eiland er praktisch van verzekerd dat de moeder Drikil ons eiland in de toekomst weer zal bezoeken. Van schildpadden is het bekend dat zij steeds hetzelfde legstrand bezoeken. Eerste registratie Loggerhead op Klein Curaçao! Voor het eerst is er een werkelijk bewijs voor het nestelen van een derde schildpadsoort op Klein Curaçao. Eind september ontdekte de bemanning van de rondvaartboot Miss Ann een dode schildpad op dit eiland. Volgens enkele vissers was het een Kawama (Dikkopschildpad of Loggerhead). Dr. Debrot heeft de overblijfselen van het dier bekeken en inderdaad bevestigd dat het om deze soort gaat. Bij het vrouwelijke dier waren nog onontwikkelde eieren in de buikholte aanwezig. Tot nu toe waren er nooit harde bewijzen geweest voor het nestelen van de Kawama op Klein Curaçao, slechts verhalen van vissers. Andere plekken op Curaçao waar er meldingen zijn voor broedactiviteit van de Dikkopschildpad zijn: Shete Boka, Porto Marie, Oostpunt en Boka Santu Pretu. Kaaiman In augustus waren heel wat mensen in rep en roer toen er een kaaiman werd gesignaleerd in de dam van Muizenberg. Ook de kranten stonden er vol van. Diverse pogingen van verschillende partijen, ook van CARMABI, om het dier te vangen waren mislukt. Het dier is bij verdere controles niet meer gesignaleerd. Gekko’s op het menu van de kerkuil Van de kerkuil op Curaçao en Bonaire is bekend dat hij voornamelijk muizen en ratten eet. Het was nog niet bekend dat de kerkuil op onze eilanden ook gekko’s

33

H8 - Diversen eet, totdat twee studenten (I. Lustenhouwer en R. Leysner) van het Van Hall Instituut in Nederland een veldonderzoek aan de Bonaireaanse kerkuil deden in de periode september t/m december 2004. Met name in de omgeving van Roi Sangu werden kaakjes van een gekkosoort gevonden. De initiatiefnemer van het onderzoeksproject op Bonaire (Drs. John de Freitas) heeft in 2005 een aantal van de verzamelde kaakjes, naar de herpetologie-afdeling van de Texas A&M University in de Verenigde Staten, gestuurd. Deze hebben kunnen bepalen dat het een Phyllodactylus-soort betreft. Op Bonaire komt Phyllodactylus martini voor. Volgens Dr. Ian Taylor van de Charles Sturt University (Australië) is het eten van gekko’s door de kerkuil vooral van toepassing op eilanden, waar er over het algemeen vaak sprake is van schaarste aan ander voedsel. WNF First Day Covers, postkaarten en postzegels Het Wereld Natuur Fonds (WNF) brengt jaarlijks een serie postkaarten en postzegels uit. Afgelopen jaar was het thema het ‘Caribisch Onderwatermilieu’. Dhr. Brian Leysner heeft hieraan een steentje bijgedragen door een aantal onderwaterfoto’s naar het WNF op te sturen. Hieruit zijn drie foto’s geselecteerd. Op de kaarten / zegels staat vermeld dat de desbetreffende foto’s van CARMABI afkomstig zijn.

34

H9 - Commissies en werkrelaties Commissie Diabaaswinning CARMABI maakt deel uit van deze commissie die werkt aan beleid t.a.v. diabaaswinning op het eiland. Commissie Eilandsverordening Mariennatuurbeheer en –bescherming Binnen deze commissie is onze stichting belast met de eindredactie van de voornoemde eilandsverordening, die de vervanging moet gaan worden van de huidige, verouderde rifbeheersverordening. Commissie Beach Management Deze commissie, waarvan CARMABI deel uitmaakt, heeft de eerste aanzet gegeven tot een algemeen strandbeheerbeleid voor de overheidsstranden. Eind advies werd aangeboden aan het Bestuurscollege op 21 januari 2003. Commissie UNESCO Werelderfgoednominatie Middels deze commissie wordt gewerkt aan een nominatie van diverse plantagesystemen als ‘cultural landscape’ waarbij Savonet centraal staat. Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) Deze, in 2005 opgerichte, stichting heeft een bestuur bestaande uit vertegenwoordigers van alle door de eilandelijke overheden erkende natuurbeheersstichtingen van de Nederlandse Antillen en Aruba. Dr. Bakhuis is vicevoorzitter van deze stichting. Ocean Conservation and Tourism Alliance (OCTA) Op uitnodiging van Conservation International en op verzoek van VOMIL is Dr. Debrot twee keer naar Washington D.C. afgereisd om bijeenkomsten van de ‘OCTA Science Panel’ bij te wonen. Op aanvraag van de ‘International Council of Cruise Lines’ (ICCL) is gewerkt aan het bepalen van wereldwijd geldende richtlijnen voor cruise maatschappijen ten aanzien van waterlozingen in tropische zeeën. Werkgroep Bescherming Archeologisch Erfgoed De werkgroep ‘Bescherming Archeologisch Erfgoed’ van het Nationaal Archeologisch Anthropologisch Museum (NAAM) richt zich op het behoud van archeologisch erfgoed. Dr. Debrot is namens CARMABI actief lid van deze werkgroep en hij heeft gedurende het jaar regelmatig vergaderingen bijgewoond en diverse excursies begeleid.

35

H10 - Planning 2006 In onderstaande paragrafen treft u een omschrijving van de geplande werkzaamheden van de secties in hoofdlijnen. 10.1 Wetenschappelijk onderzoek Monitoren koraalrif - visvangsten Verwacht wordt in 2006 dat studenten van het Van Hall instituut de data verzameling naar visvangsten zal voortzetten. Dit project, in samenwerking met de Dienst LVV en Radboud Universiteit is bedoeld om inzicht te geven in de visstand van het eiland. Ecologisch onderzoek Witstaarthert In 2006 willen wij starten met het ecologisch onderzoek aan het Curaçaose witstaarthert in samenwerking met Texas A&M University (TAMU). Voor het eerst zal er dan op Curaçao een uitgebreid onderzoek worden gedaan naar de ecologie van dit voor de Antillen grootste en bedreigde zoogdier. Studie effecten orkaan Lenny op jonge koralen Anne Vos (Rijksuniversiteit Groningen) en Pedro Prata (Universiteit van Portugal) zullen de effecten van orkaan Lenny op het koraalrif bestuderen door te achterhalen in welke mate koraallarfjes zich nestelen op de bodem bestaande uit bijvoorbeeld rotsen en beschadigd koraal. Dit doen zij op 12 verschillende locaties op het eiland. ‘Satellite tracking’ zeeschildpadden Klein Curaçao Om de bewegingen van zeeschildpadden in de regio te onderzoeken, zullen zeeschildpadden voor de kust van Klein Curaçao voorzien worden van zenders die door middel van satellieten gevolgd kunnen worden. In Bonaire en St. Eustatius heeft soortgelijk onderzoek reeds plaatsgevonden. Dit project zal geleid worden door dhr. Brian Leysner. Studie plantage Onima, Bonaire In opdracht van ‘Fundashon Desaroyo Rincon’ zal de natuur- en cultuurhistorische waarde van plantage Onima (Bonaire) in kaart gebracht worden aan de hand van een vrij uitgebreid literatuuronderzoek en een veldonderzoek. Het doel van het onderzoek is te kijken naar de conserveringswaarde van het landgoed Onima en de rol die het zou kunnen spelen bij het opzetten van de ontwikkeling van het in het Natuurbeleidsplan van Bonaire als beschermd landschap aangegeven ‘Landschapspark rondom Rincon’. Onderzoek Stropi di Kalbas Betreft toxicologisch onderzoek aan de ‘Stropi di Kalbas’ welke op het eiland ingenomen wordt bij verkoudheid. Het is bekend dat het vruchtvlees (de zaden) blauwzuur bevatten. Onderzocht moet worden of door de bereiding van het vruchtvlees tot medicijn bijv. de blauwzuur wordt afgebroken. Eventueel in samenwerking met Enda-Caribe, een Caribische organisatie die zich bezighoudt met de coördinatie van onderzoeken en voorlichting over gebruik van medicinale planten in de regio. Langlopende projecten en onderzoeken: • Fenologische studie van planten voorkomend op drie verschillende geologische formaties • Onderzoek naar de medicinale werking van inheemse planten • Vegetatiekarteringen van de Bovenwindse Eilanden en Aruba • Endemische soorten op de ABC-eilanden • Beschrijving van nieuwe grotten op Curaçao

36

H10 - Planning 2006 10.2 Natuurbeheer Naast de reguliere beheerstaken zal er gedurende 2006 worden doorgewerkt aan het realiseren van het ‘Openluchtmuseum Plantage Complex Savonet’ en de verdere uitwerking van de projecten zoals beschreven in het Christoffelpark Improvement Programme. Verdere werkzaamheden zullen omvatten: • Realisatie Janthiel Recreational Nature Area. • Uitvoeren maatregelen om tot betere bescherming van de flamingo‘s te Rif St. Marie (Jan Kok) te komen. • Werken aan de implementatie van het concept natuurbeleidsplan Curaçao: - uitbreiding van het Christoffelpark en de wettelijke status ervan. - stapsgewijs werken aan de realisatie van de ecologische hoofdstructuur. 10.3 Natuur- en Milieueducatie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Afronding PSC-project Spaanse Water met presentatie Vertalingen van infobladen naar het Papiamentu Vertaling van lesmateriaal naar het Papiamentu Eerste uitvoer schoolbezoekproject ‘Huisdieren en Zorg’ Eerste uitvoer leskist zeeschildpadden Ontwerp en eerste uitvoer van tenminste een extra leskist voor FO1 Ontwerp en eerste uitvoer van tenminste een extra leskist voor FO2 Uitbrengen van een nieuwsbrief per kwartaal Redu di Mondi programma’s voor schooljaar 2005 / 2006 en 2006 / 2007 Uitbreiding NME bibliotheek en naamsbekendheid Intensiever contact met organisaties op zowel lokaal als internationaal niveau (b.v. WNF, UNESCO, FMS, Dierenbescherming etc.) Uitbreiding van aanbod infobladen op de website Uitbreiding van kleurplaten-bestand Ontwikkeling van een themamap ‘Natuur’ voor FO2 Illustratie van voorbereidend materiaal voor FO1 (excursies) en eventueel uitbrengen in boekvorm Activiteiten voor het publiek in het algemeen (b.v. video-avonden / wandelingen) Deelname aan Sami Sail Updaten van het NME beleidsplan Verzorgen van een cursus Natuurgids Promotiespots voor de natuur maken Uitvoer projecten voor VSBO / Havo / VWO Afronding van zeeschildpadfolders

10.4 Voorlichting en PR Naast reguliere werkzaamheden zoals onderhoud van de website, persberichten, contacten media etc. zijn er ook nog de volgende langlopende projecten: • Voorlichtingscampagnes (b.v. voor het Onderwaterpark en belang van onze wateren) • Herschrijven oude informatieve boeken en uitgeven (zoals b.v. Bida den Laman) • Marketingstrategie Christoffelpark • Jaarverslagen

37

Bijlagen 1. Adviezen en overige diensten Instantie / persoon Radio Z-86 Advocaat Bestuurscollege DROV

Advocaat Bestuurscollege TeleCuraçao DROV

Progressive Design GGD, Selikor en LVV

Stimaruba Butterfly Farm Aruba Bewoner Coral Estate

Kustwacht

DROV

Kura Hulanda Lodge VOMIL Sta. Barbara Plantation Real Estate

38

Type advies Interview over Tsunami’s afgegeven door A.O. Debrot. Schriftelijke informatie over Rif St. Marie. Descente te Rif St. Marie, tweemalig. Eerste keer met DROV en Hof van Justitie (rechter Bob Wit), tweede keer met schade-experts uit Nederland en terreineigenaren. Advies over Rif St. Marie. Interview over gestrande walvishaai door A.O. Debrot Voortgangsbespreking en veldwerk monitoring en advisering omtrent herbeplanting Tafelberg (Aqualectra project) naar aanleiding van toekenning aanlegvergunning voor aanleg van een sleuf op de westelijke helling van de berg voor het ondergronds aanbrengen van een distributie- en transportleiding vanaf de te bouwen watertanks, naar de toegangsweg van Sta. Barbara. Tevens selectie gemaakt van de te gebruiken inheemse plantensoorten. Advies omtrent het uitdunnen van het mangrovebos op Janthiel Beach. Vergadering omtrent de aanpak ter voorkoming van broedmogelijkheden van de Dengue muskiet. Vlinderlezing verzorgd en twee excursies gehouden. Bezoek en mondeling advies. Informatie gegeven over gebruik van inheemse planten in de landscaping. Deze informatie is bedoeld voor een artikel in het wijkblad van Coral Estate komen. Een jong hert (hinde) werd 200 m uit de kust gevonden ter hoogte van Vaerssenbaai. Helaas overleed het dier bij de pogingen om het aan boord te krijgen. Nader onderzoek bij het Moredun Institute in Schotland heeft getoond dat het dier in ieder geval niet als gevolg van een onder de herten heersende neurologische ziekte (waarbij op een gegeven moment evenwichtsstoornissen op gaan treden) in zee is gevallen. Mondeling en schriftelijk advies in verband met toegebrachte schade aan het in het EOP tot parkgebied bestemde groengebied te De Savaan. Vergadering over Watamula.

Periode Januari

Vergadering over walvisonderzoek van Seaquarium. Schriftelijk advies in verband met het gebruik van de uitheemse Paspalum vaginatum (‘seashore Paspalum’) als grassoort voor de golfbaan van het Hyatt project.

Februari

Januari Januari

Januari Januari Januari

Januari Februari

Februari Februari Februari

Februari

Februari

Februari

Februari

Bijlagen 1. Adviezen en overige diensten Instantie / persoon VOMIL New Mexico State University

Universiteit van Groningen

VOMIL Tayer Sosial

Van Hall Instituut

Uniek Curaçao DROV Milieudienst NAAM LVV

DROV

Stichting Uniek Curaçao / VOMIL Ocean Conservation and Tourism Alliance, Washington D.C. / Conservation International NAAM Milieudienst Ombudsman Bewonersvereniging Bottelier

Kustwacht

Type advies Vergadering omtrent walvisonderzoek Seaquarium Inheemse plantensoorten opgestuurd naar Dr. M. O’Connell voor chemische analyses en testen voor het nagaan van mogelijke medicinale werkingen. Inheemse plantensoorten opgestuurd naar Dr. R. Bos voor chemische analyses en testen voor het nagaan van mogelijke medicinale werkingen. Determinatie plantensoort van Saba in verband met publicatie van DCNA. Op uitnodiging van de directeur van Tayer Sosial (TS) Groot Sta. Martha bespreking met Milieudienst en EcoVision naar aanleiding van de plannen van de TS om het zoutwater van de binnenbaai te gaan destilleren met behulp van ‘reverse osmose’. Schriftelijk commentaar opgestuurd met betrekking tot het rapport ‘The barn owl (Tyto alba): Distribution, status and diet’. Het betreft het eindverslag van de studenten I. Lustenhouwer en R. Leysner (Van Hall Instituut) die onderzoek hebben gedaan aan de kerkuil op Bonaire. Advisering omtrent herbebossing van Roi Rincon. Vergadering over ‘Desert Greenhouse’. Vergadering over Reverse Osmose te Sta. Barbara. Vergadering over Archeologisch Erfgoed. Snoeien van beplanting langs de route van de Koredor in samenwerking met LVV. Schriftelijk advies over de geplande golfbaan te Sta. Barbara (Hyatt project). Vergadering omtrent Mangrove EcoExperience, Otrabanda Vergadering met beide instanties te Washington D.C.

Periode Maart

Participatie aan UNA-conferentie over Archeologisch Erfgoed. Schriftelijk advies met betrekking tot dispergeermiddel. Vergadering met betrekking tot Caracasbaai. Bezoek gebracht aan herbeplantingsproject te Janthiel (opgezet i.s.m. met de bewonersvereniging Bottelier). Schriftelijk advies met betrekking tot herbeplanting op de top van de Tafelberg te Sta. Barbara waar de kustwacht een antenne gaat neerzetten en op grond van een bestemmingswijziging binnen het EOP een compensatie in de vorm van herbeplanting met inheemse planten moet uitvoeren.

April

Maart

Maart

Maart Maart

Maart

Maart Maart Maart Maart Maart

Maart

April April

April April April

April

39

Bijlagen 1. Adviezen en overige diensten Instantie / persoon Sta. Barbara Plantation Real Estate (SBPRE)

Stinapa Bonaire

Tayer Sosial Sta. Martha

Dhr. I. Schnitzler Kura Hulanda Lodge

Kura Hulanda Lodge DROV DOW Ombudsman N.A. DROV

VOMIL

DROV

Caribbean Journal of Science Dutch Management Consultancy (Curacao)

Domeinbeheer Ombudsman DROV

Universiteit van Groningen / New Mexico State University

Vakantieplan E. Brigitha NAAM

40

Type advies Vergadering met de directie van SBPRE (E. Jonckheer, R. Moser & J. Marshall), DROV en Dr. R. Duncan van Turf Ecosystems (VS) over het gebruik van Paspalum vaginatum voor de golfbaan van het Hyatt hotel te Sta. Barbara. Rapporten naar aanleiding van roofvogelonderzoek i.s.m. Universiteit van Amsterdam (Dr. V. Nijman) opgestuurd naar Stinapa-Bonaire. Schriftelijk advies m.b.t. de situatie en mogelijkheden voor de uitbreiding van mangrovebeplanting langs de randen van deze baai. Advies inzake aanleg van een Windsurf school in het Spaanse Water. Vergadering in verband met de inrichting en beheer van het omliggende natuurgebied bij de ecolodge op Westpunt. Veldbezoek met dhr. Jacob Gelt Dekker. Veldbezoek en schriftelijk advies over Caracasbaai voor windsurfing bedrijf. Vergadering over rifwater Vergadering over Caracasbaai Veldwerk met afdeling P&V van de DROV ter evaluatie van de voortgang van het herbeplantingsproject in opdracht van Aqualectra NV op de westelijke helling van de Tafelberg. Vergadering met E. Newton over de op te zetten Netherlands Antilles Biodiversity Database. Schriftelijk advies in verband met bevindingen naar aanleiding van het bezoek aan het herbeplantingsproject (in opdracht van Aqualectra) op de westelijke helling van de Tafelberg Sta. Barbara. Beoordeling van een artikel door Dolfi Debrot. Mondeling advies in het kader van een milieu effect rapportage naar aanleiding van de bouw van een appartementencomplex in de omgeving van een hotel op Aruba. Vergadering over Watamula, Kura Hulanda Lodge. Vergadering en bezoek met betrekking tot Caracasbaai. Schriftelijk advies aan DROV voor beplanting met inheemse planten rondom de geplande bebouwing op het terrein van Hòfi Sta. Cruz. Inheemse plantensoorten opgestuurd naar Dr. R. Bos en Dr. M. O’Connell voor chemische analyses en testen voor het nagaan van mogelijke medicinale werkingen. Diapresentatie. Excursie Sta. Barbara.

Periode April

April

April

Mei Mei

Mei Mei Mei Mei Mei

Juni

Juni

Juni Juni

Juni Juni Juli

Juli

Juli Juli

Bijlagen 1. Adviezen en overige diensten Instantie / persoon DROV / Kura Hulanda Lodge Kura Hulanda Lodge Amigoe

Universiteit van Utrecht

VOMIL

Amigu di Tera Domein beheer / DROV Dienst Openbare Werken

Papagayo Beach Resort

Akademia Pedagogiko

Papagayo Beach Resort

Fundashon Desindientenan Pedro Luis Brion DROV TRAFFIC NAAM Domeinbeheer DEZ TeleCuraçao VPG NAAM USGS

Milieuraad

CBNA TeleCuraçao

Type advies Rapport over beheergebied Watamula. Presentatie over natuurwaarden Watamulagebied. Mondelinge info over de brilkaiman in de dam bij Muizenberg door Drs. John de Freitas. Gedroogd exemplaar van Scaevola plumieri opgestuurd naar het herbarium van de Universiteit van Utrecht voor opname in hun collectie. Betreft een soort die niet eerder was gevonden op de ABC eilanden. Vergadering over de op te zetten Netherlands Antilles Biodiversity Database. Schriftelijk advies met betrekking tot aanplant. Schriftelijk advies over stern nestgebied te Buskabaai. Maatregelen in verband met eliminatie van stankprobleem van het rifwater, Otrabanda Opname van op het terrein van het resort (Janthiel) voorkomende plantensoorten in verband met de plannen van het hotel om een folder of een bord te maken voor hun gasten. Informatie gegeven aan een docent over de op de Nederlandse Antillen voorkomende ecosystemen voor gebruik in de biologielessen van de school. Schriftelijke info over op het terrein voorkomende avifauna aan de directie van Papagayo Beach Resort. Schriftelijk advies.

Periode Juli Juli

Schriftelijk advies over patruli te San Pedro. Schriftelijke revisie van artikel over bescherming schildpadden. Archeologisch veldbezoek Klein Curaçao. Vergadering Watamula, Kura Hulanda Lodge. Vergadering Klein Curaçao. Interview gegeven door A.O. Debrot over zeekoe. Begeleiding Jeugdveldexcursie. Veldbezoek Sta. Barbara. Informatie over twee geringde sterns opgestuurd naar Bird Banding Lab, V.S. Schriftelijke informatie over conserveringswaarde plantage Sta. Barbara. Veldbezoek Scharloo met betrekking tot bomen. Interview Nos Mundu gegeven door A.O. Debrot.

September

Augustus

Augustus

Augustus

Augustus Augustus September

September

September

September

September

September September September September September September September September

September

September September

41

Bijlagen 1. Adviezen en overige diensten Instantie / persoon Fundashon Desaroyo Rincon

NAAM CTB NAAM DROV DROV

VOMIL

Vivian’s Nursery

42

Type advies Bezoek aan Bonaire in het kader van het initiatief van deze stichting om een rapport te laten schrijven over de natuur- en cultuurhistorische waarden van het landgoed Onima. Dit rapport past in het initiatief voor de uitwerking van de door het BC van Bonaire goedgekeurde bestemming van het ‘Landschapspark rondom Rincon’. Dit behelst ook de aanschaf van het gebied Onima dat particulier eigendom is en te koop staat. Schriftelijk advies Sta. Barbara. Vergadering en schriftelijk advies i.v.m. Tourism Masterplan Update. Schriftelijk advies over archeologische vindplaats te westelijk Schottegat. Veldbezoek Julianadorp. Interview afgegeven door L. Pors, A.O. Debrot en J. De Freitas aan Drs. R. van Duin van het Centrum voor Onderzoek en Statistiek van de Gemeente Rotterdam in het kader van het door de DROV geëntameerde belanghebbendenonderzoek. Dit moet de basis gaan vormen voor de wettelijke verplichte vijfjaarlijkse evaluatie van het EOP. Vergadering in het kader van de Netherlands Antilles Biodiversity Database. Determinatie van inheemse plantensoort (Wedelia calycina).

Periode September

Oktober Oktober Oktober Oktober November

December

December

Bijlagen 2. Publicaties en rapporten 2005

- Debrot, A. O., N. Esteban, R. Le Scao, A. Caballero, and P. C. Hoetjes. 2005. New sea turtle nesting records for the Netherlands Antilles provide impetus to conservation action. Car. J. Sci. 41: 334-339. - Engelen, A. H., P. Aberg, J. L. Olsen, W. T. Stam and A. M. Breeman. 2005. Effects of wave exposure and depth on biomass, density and fertility of the fucoid seaweed Sargassum polyceratium (Phaeophyta, Sargassaceae. Eur. J. Phycol. 40(2): 149-158. - Engelen, A. H., A. M. Breeman, J. L. Olsen, W. T. Stam and P. Alberg. 2005. Lifehistory flexibility allows Sargassum polyceratium to persist in different environments subject to stochastic disturbance evenst. Coral Reefs 24: 670680. - Freitas, J. A. de, B. S. J. Nijhof, A. C. Rojer and A. O. Debrot. 2005. Landscape ecological vegetation map of the island of Bonaire (Southern Caribbean). Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences, Amsterdam. 64 pp. (+ maps) - Hawn, A.T., G.B. Martin, S.A. Sandin, and J.A. Hare. 2005. Early juvenile mortality in a cohort of Chromis cyanea: the growth-mortality hypothesis revisited. Bulletin of Marine Science 77: 309-318. - Kaandorp, J.A., Sloot, P.M.A., Bak, R.P.M., Maier C. and M.J.A. Vermeij (2005). Modelling three dimensional growth forms in scleractinian corals. Proc. Roy. Acad. Sc. (UK). 272: 127-133. - Klaus, J. S., J. Frias-Lopez, G. T. Bonheyo, J. M. Heikoop and B. W. Fouke. 2005. Bacterial communities inhabiting the healthy tissues of two Caribbean reef corals: interspecific and spatial variation. Coral Reefs 24: 129-137. - Lundkvist, R. 2005. Orange tail mollies in Dutch waters? Tropical Fish Hobbyist 53 (10): 134-140. - Nagelkerken, I., K. Vermonden, O. C. C. Moraes, A. O. Debrot and W. P. Nagelkerken. 2005. Changes in coral reef communities and associated reef fish species, Cephalopholis cruentatus (Lacepede), after 30 years on Curaçao. (Netherlands Antilles) Hydrobiologia 549:145-154. - Nijman, V., T. G. Prins, J. H. Reuter. 2005. Timing and abundance of migrant raptors on Bonaire, Netherlands Antilles. J. Raptor Res. 39(1): 94-97. - Onvlee, P. 2005. Reportage: Onderwater voor de studiepunten- vier Leidse studenten vormen op Curaçao mini-zeeteam van Naturalis. Onderwatersport 36(9): 18-21. - Prins, T. G. and V. Nijman. 2005. Historic changes of status of Caribbean coot in the Netherlands Antilles. Oryx 39: 125-126. - Prins, T. G., C. S. Roselaar and V. Nijman. 2005.Status and breeding of Caribbean coot in the Netherlands Antilles. Waterbirds 28: 146-149. - Sandin, S.A. and S.W. Pacala. 2005. Demographic theory of coral reef fish populations with stochastic recruitment: comparing sources of population regulation. American Naturalist 165: 107-119.

43

Bijlagen 2. Publicaties en rapporten 2005

- Sandin, S.A. and S.W. Pacala. 2005. Fish aggregation results in inversely density dependent predation on continuous coral reefs. Ecology 86:1520-1530. - Scheffers, A., S. Scheffers and D. Kelletat. 2005. Paleo-tsunami relicts on the southern and central Antillean island arc. J. Coastal Res. 21(2): 263-273. - Scheffers, S.R. 2005. Benthic-Pelagic Coupling in Coral Reefs: Interaction between Framework Cavities and Reef Water. PhD.- Thesis. University of Amsterdam (the Netherlands). 160 pages. - Scheffers S. R., Bak R. P. M. and F. C. van Duyl. 2005. Why is bacterioplankton growth in coral reef framework cavities enhanced? Marine Ecology Progress Series 299: 89-99. - Scheffers S. R., Nieuwland, G., Bak R. P. M. and F. C. van Duyl. 2005. Removal of bacteria and nutrient dynamics within the coral reef framework of Curaçao (Netherlands Antilles). Coral Reefs 23(3): 413-422. - Thomson, G. 2005. A revision of the genus Melocactus in Curaçao and Bonaire, Netherlands Antilles with an illustration of the neotype of M. macracanthos. Bradleya 23/2005 (79-96). - Thomson, G. 2005. Simple thrills in the Caribbean - Mammilaria mammilaris and Opuntia curassavica in habitat. BCSJ Vol. 23 (3): 98-102. - Thomson, G. 2005. Curaçao: Melocactus et alia. Cactus & Co. Vol. IX (4). December 2005: 198-215. - Vermeij, M.J.A. 2005. Early life-history dynamics of Caribbean coral species on artificial substratum: the importance of competition, growth and variation in life-history strategy. Coral Reefs. Online first. - Vermeij, M.J.A. 2005. A novel growth strategy allows Tubastrea coccinea to escape small-scale adverse conditions and start over again. Coral Reefs 24: 442-442. - Van Duyl, F. C., Scheffers S. R., Driscol M., and F. I. M. Thomas. 2005. The effect of water exchange on bacterioplankton depletion and inorganic nutrient dynamics in coral reef cavities. Coral Reefs 24(4): (Online first) - Winkel, F. and A. O. Debrot. 2005. Natuur- en cultuurhistorische inventarisatie en richtlijnen ten behoeve van de inrichting en het beheer van het natuurgebied Watamula, West Punt. Carmabi Report, 37 pp. - Zabin, C. J. 2005. Community Ecology of the Invasive Intertidal Barnacle Chthamalus proteus in Hawai‘i. Ph.D. Dissertation University of Hawaii, Manoa. Abstracts 32nd Meeting of the AMLC, June 13-17, Curaçao -

44

Bruckner, A. W. and R. J. Bruckner. 2005. Is the recent decline of Montastrea annularis (complex) coral populations in Curaçao and Bonaire a cause for concern? 32nd AMLC (Abstracts)

Bijlagen 2. Publicaties en rapporten 2005

-

Debrot, A. O., S. R. Criens 2005. Reef fish stock collapse documented in Curaçao, Netherlands Antilles, based on a preliminary comparison of recreational spear fishing catches half a century apart. 32nd AMLC (Abstracts)

-

Debrot, A. O. and I. Nagelkerken. 2005. Recovery of the long spined sea urchin Diadema antillarum in Curaçao (Netherlands Antilles) linked to back-reef lagoonal and wave-sheltered shallow rocky habitats. 32nd AMLC (Abstracts)

-

Frade, P. and R. P. M. Bak. 2005. Genetic diversity and physiological plasticity of Symbiodinium in reef corals with large depth distributions. 32nd AMLC (Abstracts)

-

Goeij, J. M., de, and F. C. van Duyl. 2005. The important role of sponges in dissolved organic matter (DOM) removal in coral cavities. 32nd AMLC (Abstracts)

-

Meyer, D. L., J. M. Bries-Korpik, B. J. Greenstein and A. O. Debrot. 2005. Effects of a rare storm event on the reefs of the Netherlands Antilles and implications of preservational variation in Pleistocene fossil reefs across the Western Atlantic region. 32nd AMLC (Abstracts)

-

Nagelkerken, I., G. van der Velde, W.E.C.P. Verberk and M.Dorenbosch. 2005. Co-existence by segregation in feeding time and diet: a case study on tropical seagrass fish. 32nd AMLC (Abstracts)

-

Nagelkerken, I. 2005. Spatial variation in bleaching and bleachingassociated tissue mortality in scleractinian corals. 32nd AMLC (Abstracts)

-

Nagelkerken, I. K. Vermonden, O.C.C. Moraes, A. O. Debrot and W. P. Nagelkerken. 2005. Changes in coral reef communities and an associated reef fish after 30 years on Curaçao (Netherlands Antilles). 32nd AMLC (Abstracts)

-

Nugues, M. M., I. Nagelkerken, K. Vermonden and O. C. C. Moraes. 2005. Spatial and temporal variations in the prevalence of coral disease in the Caribbean island of Curaçao. 32nd AMLC (Abstracts)

-

Remily E.R., Mills D.K., Sekar R., Weil E., Croquer A., Nagelkerken I.,Pinzon J.H., Voss J., Foley J.E., Richardson L.L. 2005. Use of fluorescence in situ hybridization for the identification of the WP II pathogen, Aurantimonas coralicida, in environmental samples. 32nd AMLC (Abstracts)

-

Vermeij, M. and S. Sandin. 2005. The spatial distribution of coral morphotypes suggests genetic differentiation among the members of the Caribbean species complex Madracis. 32nd AMLC (Abstracts) Publicaties uit 2003 en 2004 maar niet vermeld in dat jaarverslag

-

Harper, D. A. T. & R.W. Portell. 2004. Diversity fluctuations in the Cenozoic brachiopod faunas of the greater Caribbean region. Abstr. 48th Annual Meeting, Palaeontological Association, Lille: 156-157.

45

Bijlagen 2. Publicaties en rapporten 2005 - Kelletat, D. & Scheffers, A. 2004. Bimodal tsunami deposits – a neglected feature in paleo-tsunami research. – in: Schernewski, G. & Dolch, T: Geographie der Meere und Küsten. – Coastline Reports, 1:1-20. - Klosowska, B. B., S. R. Troelstra, J. E. van Hinte, D. Beets, K. van der Borg, and A. F. M. de Jong. 2004. Late Holocene environmental reconstruction of St. Michiel saline lagoon, Curaçao (Dutch Antilles). Radiocarbon 46: 765-774. - Scheffers, A. 2004. Tsunami imprints on the Leeward Netherlands Antilles (Aruba, Curaçao, Bonaire) and their relation to other coastal problems.– Quaternary International, 120 (1): 163-172. - Vermeij, M.J.A., Broker, K., Sampayo, E. and R.P.M. Bak. 2004. Gametogenesis in the Caribbean genus Madracis. Coral Reefs 23: 206-214. - Willems, W.R., T. J. Artois, W. A. Vermin and E. R. Schockaert. 2004. Revision of Trigonostomum Schmidt, 1852 (Platyhelminthes, Typhloplanoida, Trigonostomidae) with the description of seven new species. Zoological Journal of the Linnean Society 141:271-296. - Kaandorp, J.A., Koopman, E.A. Sloot, P.M.A., Bak, R.P.M., Vermeij, M.J.A. and L.E.H. Lampmann. 2003. Simulation and analysis of flow patterns around CT-scans of the scleractinian coral Madracis mirabilis (Duchassaing and Michelotti). Phil. Trans. R. Soc. London B. 358: 1551-1557. - Scheffers, A. 2003. Boulders on the Move: Beobachtungen aus der Karibik und dem westlichen Mittelmeergebiet. – Essener Geographische Arbeiten, 35: 2-10. - Scheffers, A. 2003. Landschaftsspuren und Zeitstellung holozäner Tsunamis auf den Niederländischen Antillen (Aruba, Curaçao und Bonaire). – Berichte Forschungs- und Technologiezentrum Westküste der Universität Kiel (Büsum), 28: 75-92. - Vermeij, M. J. A., Sampayo, E.M., Bröker K.C.A. and R.P.M. Bak . 2003. The reproductive biology of closely related coral species: gametogenesis in Madracis from the Southern Caribbean Coral Reefs 23(3): 206-214.

46

Bijlagen 3. Overzicht Gastonderzoekers 2005

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61

Scientist Natasha Leenstra Guido Astma Jeroen Bosveld Miriam Schutter Ivo Lustenhouwer Roy Leysner Maggy Nuques Alina Szmant Tyler Cyronak Allan Bright Aaron Watson Jon Mc Kenzie Matt Williams Jacquelyn Wilkie Karen Johnston Verena Schrameyer Melody Ovard Christina Wagner Karen Neely Roger Wisler Aileen Morse Badriprasad Ananthanarayanan Charles Boch David Zawada Charles Mazel Jan Polex Vincent de Jong Michael McCartney Noam van der Hal Marieke Verweij Jasper Werkman Robert Whitehead Daniel Nugues Joost van Dam Frank Stokvis Davy van Dooren Nicolette Snijders Bastiaan Reijnen Bert Hoeksema Suzanne Warthenbergh Karianne Hol Twan van der Belt Aryan de Groene Marian Lithvaitis Anne Dupont Kate Rawlinson Diana Bolanos Rodriguez Judith bakker Jasper de Goei Monica Ferreira da Costa Mario Barletta Pim Bongaerts Francisca Vermeulen Ben Holt Elizabeth Whiteman Vince Richards Ivan Nagelkerken Gerard Van Der Velde Pedro Frade Annemarie Winkelhagen Avin Olana Revuelta

Institute Radboud Universiteit Radboud Universiteit Radboud Universiteit Wageningen University Van Hall Institute Van Hall Institute University of North Carolina University of North Carolina University of North Carolina University of North Carolina University of North Carolina University of North Carolina University of North Carolina University of North Carolina University of North Carolina University of North Carolina University of North Carolina University of North Carolina Duke University University of Basel University of California Santa Barbara University of California Santa Barbara University of California Santa Barbara Physical Science inc. Physical Science inc. Physical Science inc. Radboud Universiteit University of North Carolina University of Amsterdam Radboud Universiteit Van Hall Institute University of North Carolina Volunteer Wageningen University Naturalis Naturalis Naturalis Naturalis Naturalis Radboud Universiteit Radboud Universiteit Radboud Universiteit Radboud Universiteit University of New Hampshire University of New Hampshire University of New Hampshire University of New Hampshire University of Amsterdam Wageningen University Oceanic dept UFPE ( Brazil) Oceanic dept UFPE ( Brazil) University of Amsterdam Hogeschool Leiden University of East Anglia University of East Anglia NCRI Nova SE University Radboud Universiteit Radboud Universiteit University of Amsterdam University of Amsterdam Widecast Volunteer

Country The Netherlands The Netherlands The Netherlands The Netherlands The Netherlands The Netherlands France USA USA USA USA USA USA USA USA Germany The Netherlands USA USA Switzerland USA India South Korea USA USA USA The Netherlands USA Israel The Netherlands The Netherlands USA France The Netherlands The Netherlands The Netherlands The Netherlands The Netherlands The Netherlands The Netherlands The Netherlands The Netherlands The Netherlands Switzerland USA United Kingdom Colombia The Netherlands The Netherlands Brazil Brazil The Netherlands The Netherlands Australia USA United Kingdom The Netherlands The Netherlands Portugal The Netherlands Spain

Subject Fish Fish Fish Education/corals Barn Owls Barn Owls Corals/Algae Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Corals /Marine Biology Course Marine Biology Course/Sea Urchins Coral spawning Coral Spawning Coral Spawning Oceanographic Oceanographic Oceanographic Fish Corals /Marine Biology Course Sea Urchins Fish Education Corals /Marine Biology Course Corals/Algae Cryptic fauna nutrients/physiology Museum Collections Museum Collections Museum Collections Museum Collections Museum Collections Fish Fish Fish Fish Platyhelminthes Platyhelminthes Platyhelminthes Platyhelminthes Sea Urchins Cryptic fauna nutrients/physiology Fish Fish Corals Corals Fish Fish Sponges/ Fish Fish Corals Corals Sea Turtles

47

Bijlagen 3. Overzicht Gastonderzoekers 2005 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86

48

Scientist Mary-Ann Bell Linda Tonk Ron Eytan Martijn Dorenbosch Robert lock Jenn Tarmann Eben Haase Denise Herzing Drew Manger Rene Severens Gerard Nieuwland Mark Vermeij Mathijs van der Geest Maarten van den Hazel Halard Lescinsky Karen Neely Justin Williams Ingrid van Beek Mariette Reus Michiel Schotten Dafne de Graaf Maureen Kuenen Rolf Bak Dana Wiliams Sylvia Hart

Institute Country Widecast Volunteer United Kingdom University of Amsterdam The Netherlands Louisiana State University USA Radboud Universiteit The Netherlands Radboud Universiteit The Netherlands University of California Santa Barbara USA University of Washington USA Florida Atlantic University USA Florida Atlantic University USA Club Floralis Curacaoensis The Netherlands NIOZ The Netherlands University of Hawaii/Carmabi The Netherlands University of Groningen The Netherlands Radboud Universiteit The Netherlands Otterbein College USA Duke University USA Volunteer Australia Van Hall Institute The Netherlands Van Hall Institute The Netherlands University of Groningen The Netherlands Radboud Universiteit The Netherlands University of California Santa Barbara/CaThe Netherlands NIOZ The Netherlands Noaa USA Salzburg University Austria

Subject Sea Turtles Corals Blennies Fish Fish Coral Spawning Dolphin Research Dolphin Research Botany Corals Corals Coral disease Dive training Fish Fish Coastal Zone Management Coastal Zone Management Dolphin Communications Fish Coral Spawning Coral Corals Fish, Blennies

Bijlagen 4. Personeel In totaal zijn er bij CARMABI 20 personen in dienst. Een deel is werkzaam op het kantoor te Piscaderabaai en de rest in de parken. Sommige personen hebben dubbele functies en kunnen dus meerdere malen voorkomen in de lijst. Verder zetten 11 (semi)-vrijwilligers zich in voor onze stichting. Directie Dr. W.L. Bakhuis, Directeur Dr. A.O. Debrot, Onderdirecteur Technische Dienst Dhr. B.T. Leysner Lcs., Hoofd Technische Dienst Dhr. C. Winterdaal, Medewerker Dhr. M.D.S. Pichotte, Medewerker Administratie Mw. C.L. Roosje, Administratrice Mw. E.A. Henriëtta, Administratief medewerker Public Relations Mw. R.A. Tjon Sien Kie - Vis, PR-functionaris Bibliotheek Drs. S.R. Criens, Bibliothecaris Interieurverzorging Mw. S.M. Rosalia

Sectie Wetenschappelijk Onderzoek Dr. A.O. Debrot, Sectiehoofd Drs. J. de Freitas, Senior Researcher Drs. L.P.J.J. Pors, Researcher Ir. W.F.N. Winkel, Researcher Drs. S.R. Criens, Researcher Dhr. B.T. Leysner Lcs., Researcher

Sectie Natuurbeheer Terrestrisch

Marien

Christoffelpark Ir. W.F.N. Winkel, Beheerder Mw. A. Cijntje, Baliemedewerker Dhr. J. Bartholomeus, Medewerker Dhr. W. Ricardo, Medewerker

Onderwaterpark Dhr. B. Leysner Lcs., Manager Dhr. C. Winterdaal, Medewerker

Shete Boka Park Ir. W.F.N. Winkel, Beheerder Dhr. W. Samboe, Assistent Beheerder Beach Patrol Dhr. V. Rodriguez, Medewerker Kabouterbos Ir. W.F.N. Winkel, Beheerder Dhr. C. Kooistra, Boswachter Vrijwilligers Kabouterbos Dhr. V. van Buuren Dhr. M. Fraites

49

Bijlagen 4. Personeel

Sectie Natuur- en Milieueducatie (NME) Drs. L.P.J.J. Pors, Sectiehoofd Ing. M. da Costa Gomez, NME-functionaris Dhr. C. Kooistra, Medewerker (Semi) Vrijwilligers Mw. C. Schoop Mw. R. Bernadina Dhr. E. Albertus Mw. S. Rijnschot Dhr. H. Cijntje Dhr. R. Rosario Mej. S. Martina Dhr. F. Jansen Mw. Y. Albertus

C.L. Roosje

S.M. Rosalia

W.F.N.

A. Cijntje

W.L. Bakhuis

A.O. Debrot

J. de Freitas

S. Criens

E.A. Henrietta

B.T. Leysner

C. Winterdal

M.D.S. Pichotte

Winkel

W. Samboe

C. Kooistra

C. Schoop

Y. Albertus

50

M. Albertus

M. Fraites

S. Martina

V. Rodriguez

V. van Buuren

F. Jansen

S. Rijnschot

V. Ricardo

M. da Costa Gomez

L. Pors

E. Albertus

R. Rosario

R.A. Vis

R. Bernadina

H. Cijntje

J. Bartholomeus

CARMABI Foundation Piscaderabaai z/n P.O. Box 2090 Curaçao, Nederlandse Antillen Tel: +5999 462.4242 Fax: +5999 462.7680 [email protected] www.carmabi.org