PERSOONLIJKE SCHRIFTELIJKE DUIDING (PSD)
van de VALUEMATCH DRIJFVERENTEST
van PETER PETERSE
Inzicht in je Drijfveren • Eemster 1 • 7991 PP Dwingeloo ‘Inzicht in je Drijfveren’ is een label van Responsable A-B-C 0655-821216 •
[email protected] • www.drijfveren-inzicht.nl Kvk nr: 4079596 • BTW nr: 0793.54.890
BASISPRINCIPES VAN SPIRAL DYNAMICS EN VALUEMATCH Spiral Dynamics (SD) en ValueMatch (VM) zijn gebaseerd op het onderzoekswerk van Prof. Dr. Clare Graves, die in de jaren zeventig van de vorige eeuw aantoonde dat menselijk gedrag sterk wordt bepaald door waarden- en overtuigings-systemen oftewel drijfveren. Drijfveren bepalen onder andere je wereldbeeld, je perceptie, je voorkeuren en aversies, je behoeften en wensen, je meningen en oordelen. Drijfveren sturen ook je intrinsieke motivatie. Graves’ opvolgers Don Beck en Chris Cowan bouwden zijn werk verder uit en gaven het systeem de naam Spiral Dynamics. De Waardensystemen kregen voor het gemak en de herkenning kleuren. Beck en Cowan zijn nog steeds gepassioneerd bezig om SD in de wereld te zetten. In Nederland bestaan er al sinds 2000 meerdere systemen en testen gebaseerd op Spiral Dynamics. In de werkcontext met teams en organisaties werk ik al jaren met het zeer bekende 'Management Drives'. De ValueMatch-test meet niet de werkcontext, maar meer generiek 'hoe je in de wereld staat'. Deze betrouwbare en betaalbare test is daarmee een goed hulpmiddel voor allerlei zingevingsvragen en dilemma's op het gebied van leven, werk en relaties. De uitslag helpt je jezelf beter te kennen en te begrijpen en na te kunnen denken over keuzes en mogelijke oplossingen. Bijna altijd heeft 'Inzicht in je Drijfveren' een merkbare invloed op hoe je jezelf 'in de wereld zet', op je denken, voelen en handelen. Voor een goed begrip van ValueMatch en je testuitslag zijn de onderstaande kenmerken van belang. In het gesprek of de training die je binnenkort mogelijk krijgt gaan we dieper op deze punten in. Spiral Dynamics is geen etiketteersysteem dat aan eigenschappen van mensen een kleurtje geeft. De zeven of meer kleuren staan voor waarden- en overtuigingssystemen oftewel drijfveren, die in de loop van 100.000 jaar menselijke evolutie zijn ontstaan in reactie op zich telkens wijzigende en steeds complexere levensomstandigheden. ValueMatch de zes relevantste drijfveren. Turquoise, de meest complexe, is nog niet goed meetbaar en lijkt ook moeilijk in taal te vangen. Na Turquoise zullen er nog weer nieuwe drijfveren ontstaan. In de 'stack' hiernaast zie je boven Turquoise al Koraal staan. Een nieuw waardensystemen ontstaat bijna altijd uit noodzaak en onder stress. Met de oude manieren van denken en doen wordt het moeilijk of onmogelijk om antwoorden te geven op problemen die zich voordoen in de leefomgeving. Latere waardensystemen overstijgen de eerderen in het kunnen omgaan met complexiteit en vrijheid. Ze includeren eerdere waardensystemen (als met de schillen van een ui) en dat is ook noodzakelijk om 'gezond' tot uitdrukking te kunnen komen. Groen zonder voldoende geïncludeerd Oranje, Blauw, Rood en Paars is naief, ontkent verschillen, geeft geen grenzen aan en gaat zinvolle confrontaties uit de weg. Bijna ieder mens draagt in potentie alle zes drijfveren in zich. Graves, de grondlegger, spreekt over een bio-socio-psychische ‘bedrading’, bepaald door aanleg, opvoeding en (levens)omstandigheden. De volgorde en intensiteit van de zes (of meer) drijfveren verschilt echter per persoon. De test-uitslag maakt dit helder en precies zichtbaar.
2
Ieder waardensysteem is een min of meer gesloten systeem (worldview) met een samenhangende eigen cultuur, waarden en normen, overtuigingen, taal, codes, gewoonten, oordelen, voorkeuren, uitingsvormen etc. Elke drijfveer is geneigd zichzelf te bevestigen en te overdrijven en andere te ontkrachten/verwerpen. Oranje wil speelruimte en zelfbeschikking en verwerpt daarom de als beperkend ervaren kanten (regels, plicht, 'moeten') van Blauw. Mensen ‘schakelen’ tussen hun leidende drijfveren om (vanuit hun eigen perceptie) een passende reactie te kunnen geven op situaties en omstandigheden en tonen daarin vrij stabiele (voorkeurs)patronen. Dit verklaart o.a. waarom twee mensen in een gelijke situatie geheel verschillend kunnen reageren. Binnen de verschillende rollen (werk, gezin, hobby, vrienden) zullen mensen hun drijfveren vaak nét anders schakelen. De 'passendheid' voor de omstandigheden is het motief. Je kiest, vaak onbewust, voor wat je als juist ervaart in een situatie: bijvoorbeeld op het werk formeel en wat meer afstandelijk (Blauw) en in de privékring meer informeel en intiem/vertrouwelijk (Paars/Groen). SD/VM is geen hierarchie. Geen enkele drijfveer is beter of slechter. Wel kent iedere drijfveer zowel positieve als negatieve kenmerken en uitingen. En over wat positief en negatief is kun je ook nog van mening verschillen. Bijvoorbeeld Oranje doelgerichtheid kan prachtig zijn, maar als het doorslaat in doelen/ resultaten ten koste van mensen of zorgvuldigheid dan kun je er vraagtekens bij zetten. Drijfveren kunnen onderling zowel aanvullend als conflicterend zijn. Zowel tusssen mensen als in jezelf . Je innerlijke dilemma's zijn vaak een gevolg van conflicterende drijfveren. SD/VM maakt het mogelijk iets te zeggen over HOE mensen vanuit hun drijfveren waarnemen en schakelen. Er valt niet precies te voorspellen WAT mensen dan doen en of ze hun kwaliteiten ten goede of ten kwade inzetten. Uit een profiel kun je bijvoorbeeld een vermogen tot krachtig leiderschap aflezen, maar niet of iemand dat ten goede inzet, bijv. als manager van een ziekenhuis of ten kwade, bijv. als leider van een criminele organisatie. Ook kun je aan iemands drijfveren niet zwart-wit zien welke kwaliteiten of vaardigheden iemand heeft. Wel kun je aflezen hoe bepaalde vaardigheden waarschijnlijk tot uitdrukking komen en waar iemand energie van krijgt. Je kunt ‘Oranje’ klantgericht zijn omdat je denkt zó je doelen efficiënt te halen of ‘Groen’ klantgericht omdat je een persoonlijke relatie en tevreden klanten wezenlijk en prettig vindt. De waardensystemen zijn afwisselend meer individueel (Rood, Oranje, Geel) en meer groepsgericht (Paars, Blauw, Groen). Een testuitslag toont dus ook de verhouding tussen de IK- (express self) en WIJ- (sacrifice self) gerichtheid van de persoon. Er is geen oorzakelijke verband tussen drijfveren en geslacht, ras, intelligentie en leeftijd. Negers hebben niet meer Rood. Wel is in Afrika, waar veel negers wonen, Rood een sterke drijfveer. SD/VM heeft en geeft geen oordeel over mensen of groepen. Het wil inzicht geven in de invloed van drijfveren op het denken, voelen en handelen en drijfverendynamiek zichtbaar/bespreekbaar maken. Het doel is mensen in hun kracht te zetten. Als mensen kunnen werken vanuit hun drijfveren dienen ze zowel hun eigen belang als dat van anderen waarmee ze te maken hebben. SD/VM kan veel bijdragen aan zelfinzicht, het begrijpen van anderen, het vinden van antwoorden op dilemma's en zingevingsvragen, effectief communiceren en samenwerken. En nog veel meer. Behalve van individuen kunnen ook van teams en organisaties de drijfveren in beeld worden gebracht. Ga respectvol om met het gedachtengoed van SD en VM. Ieder mens is uniek. Niemand 'is' Blauw of Groen. Het draait om het profielverloop (stijler of vlakker) en de werking van de combinatie van drijfveren i.r.t. 'verwerping', 'aspiratie' en 'onder druk'. Dát geeft de nuance en de toepasbaarheid.
3
UITSLAG EN DUIDING VM-DRIJFVERENTEST Datum: Dag Maand Jaar WAARDE PETER PETERSE, Dit is de Persoonlijke Schriftelijke Duiding van de ValueMatch-drijfverentest die je onlangs invulde. Deze duiding beschrijft welke drijfveren voor jou in je werk en leven het sterkst bepalend zijn en hoe deze vermoedelijk tot uitdrukking komen in je wereldbeeld, perceptie, waarden, denken, voelen en doen. Deze uitleg is grotendeels op maat voor je geschreven. Iedere drijfveer is een wereld op zich. Er valt veel over te vertellen. En dat geldt uiteraard nog sterker voor combinaties van drijfveren. De taal en woorden die ik in de schriftelijke duiding gebruik, vertellen wat ik uit jouw VM-profiel kan ‘lezen’. Mijn woorden kunnen mogelijk afwijken van de woorden die jij zelf gebruikt of prefereert. Het coachende gesprek dat we mogelijk gaan voeren is erop gericht om samen tot een verfijning en verdieping te komen over jouw gedrevenheid in je leven en je werk, en antwoorden te vinden op specifieke vragen die je bezighoudent. Algeheel doel is te komen tot een beschrijving van je drijfverenprofiel waar jij je goed in herkent en dat jou voldoende handvatten geeft voor de benutting in de praktijk. Veel plezier en succes ermee. Inzicht in je Drijfveren/Responsable Advies-Begeleiding-Coaching, Gertjan Broekman Typeringen van je drijfveren en (werk)stijl Je combinatie van drijfveren maakt, dat je een bepaalde voorkeursstijl hebt in je wijze van kijken en handelen en deze ook als de juiste zult zien en ervaren. Een aantal wezenlijke kenmerken van jou zijn:
o Vlakgetraptprofielverloop: je hebt drie drijfveren vrijwel gelijk. Dit betekent enerzijds dat je
daartussen makkelijk schakelt, anderzijds dat je niet altijd herkenbaar bent aan één leidende drijfveer.
o Je wilt autonomie, zelfbeschikkingsruimte en zult altijd kijken of er snellere wegen naar Rome zijn (oranje-rood). Die snelheid kan ook wel eens tegen je werken als een pas op de plaats nodig is.
o Je neemt tegelijk ook de gegeven kaders in principe als uitgangspunt voor je handelen en wilt weten
wat er van je verwacht wordt (blauw). Dit kan op gespannen voet staan met oranje-rood in je profiel.
o Je weet op een gestructureerde wijze doelen te bereiken. Je hebt het profiel van de implementeerder:
zaken in de praktijk realiseren en je houdt van tempo: niet kletsen, maar poetsen (oranje-rood-blauw).
o Je bent in principe grondig, loyaal en nauwgezet in je manier van werken en geeft het goede voor-
beeld (blauw). Je eigen impulsieve/snelle kant kan je daarbij wel eens in de weg zitten (oranje-rood).
o Je lijkt een goed besef te hebben van de bredere context en de (maatschappelijke) 'zin' van je werk en o o o o o o
je leven (geel-groen). Je stelt hoge eisen aan jezelf en ziet niet graag dat anderen de kantjes eraf lopen (oranje-rood-blauw). Je kunt anderen zonodig goed duidelijk maken waar jij voor staat en wat jij vindt. Je kunt soms streng of zwart-wit zijn en laat je niet graag de les lezen (oranje-rood-blauw). Tegelijk kom je op voor mensen die je na zijn. Je houdt echter niet van gemuts en slachtoffergedrag. Je kunt vrij goed onder druk werken (rood). Je loopt wel enig risico dat je teveel hooi op je vork neemt of je eigen grenzen over het hoofd ziet (lager blauw-geel dan rood). In de dagelijkse waan kom je mogelijk niet altijd toe aan (zelf)reflectie en doordenking van zaken. Je wilt de zaken graag practisch en concreet maken. Je houdt wel van een geintje.
Acceptatie De acceptatie geeft je wereldbeeld en perceptie weer en het denken en handelen dat je bij voorkeur (volgorde/ menging) inzet. De hieronder genoemde waarden, kenmerken en eigenschappen vind je waarschijnlijk wezenlijk:
o Primair gedreven door oranje: ego, ambitie, strategie, richting, doelen, resultaten, uitdaging, zelfo o o o o
beschikking, flexibiliteit, pragmatisme en vooruitgang. Direct daarna rood: daadkracht, tempo, fun, lef, recht door zee, op je hoede, voor jezelf opkomen, je domein bewaken, instinctief, confronteren. En blauw: orde, zekerheid, duidelijke afspraken, plicht, controleerbaarheid, betrouwbaarheid, rechtvaardigheid, bescheidenheid, loyaliteit, doen. Bereikbaar groen: sociaal, betrokken, empathisch, gelijkwaardigheid, harmonie, consensus. Bereikbaar geel: analyseren, betekenis, willen begrijpen, doordenking, reflectie, samenhang; Bereikbaar paars: veiligheid, vertrouwen, buikgevoel, belang 'kleine kring' getrouwen.
4
Verwerping Je zult een negatief gevoel hebben over of je irriteren aan die kanten van waardensystemen die je in de weg staan om je dingen goed en lekker te kunnen doen. Er bestaat meestal een sterke relatie tussen de drijfveren die bij de acceptatie vooraan staan en de duiding/betekenis van de verwerpingen.
o o o o o
Verwerping op rood: machtspel, vijandigheid, impulsiviteit (van anderen), chaos, conflict. Verwerping op blauw: niet doelmatige regels, bureaucratie, 'baasjes' en 'moeten', starheid, rigiditeit. Verwerping op geel: luchtfietserij, non-pragmatisme, getheoritiseer, té afwachtend, besluiteloos. Verwerping op paars: afhankelijkheid, sfeer van wantrouwen, slachtofferschap, kleinzieligheid. Verwerping op de negatieve kanten in jouw ogen van oranje: ego-tripperij, opportunisme, arrogantie, poppenkast en groen: softheid, alles moeten overleggen, consensusmodel, traagheid, emotioneel getut.
Energie De energie is de acceptatie minus de verwerping op iedere drijfveer. Dat kan, afhankelijk van de verhoudingen, tot een positief of een negatief saldo leiden. Dit staat niet als apart grafiekje weergegeven. Een drijfveer die per saldo energie geeft zet je makkelijker in. Een drijfveer die per saldo energie kost wordt minder makkelijk ingezet en liever vermeden.
o Oranje en groen geven je per saldo positieve energie. Blauw en paars staan vrijwel neutraal en rood en geel kosten je per saldo negatieve energie. Je lijkt maar ten dele volgens je drijfveren te werken.
o De positieve energie uit oranje-groen geeft aan dat je mensen graag wilt helpen en daarin doelgericht zult zijn.
Specifieke kenmerken van je VM-profiel Je profielverloop en de combinatie van drijfveren zegt iets over je oriëntatie in een aantal aspecten van je werk en leven. De belangrijksten punten, waaronder de kleine grafiekjes in je profiel, behandel ik hieronder.
o Een vrij vlakgetrapt profiel: je eerste 3 tot 6 drijfveren zijn bepalend voor je denken, voelen en doen. o Je mengt individuele drijfveren met groepsdrijfveren: een 'sociale individualist'. Verwerping op IKo o o o o o
centrerering is even groot als de acceptatie erop. Spannend! Onder druk ben je geneigd om naar kracht en actie te schakelen en wordt (zelf)vertrouwen belangrijker. Mogelijk kun je dan ook 'korter aangebonden' zijn of kan er chaos dreigen. De aspiratie komt ongeveer overeen met je drijfveren. Herken je dat of wil de dingen graag anders? De matchfactor met de samenleving is 8. Je wenst in de samenleving meer paars, geel en groen en vooral minder blauw. Waar staat die wens wat jou betreft inhoudelijk voor? Je mixt een actiematig/impulsieve, rationele en emotionele (denk)stijl. Actie/impuls is vaak leidend. Je kunt een zeker abstractieniveau aan maar haalt hier niet veel energie uit. In tijdsperspectief kun je schakelen, maar je voorkeur ligt bij hier en nu actie en vooruitgang.
Spanningen en dilemma’s Waardensystemen staan vaak enigzins onder spanning t.o.v. elkaar. Ook uit jouw profiel zijn meerdere spanningen te lezen die je zult tegenkomen als afwegingen en (innerlijke) dilemma’s.
o o o o o o o o
Tussen oranje: doelbereiking, presteren, erkenning en rood: krachtig, ongepolijst, autonoom. Tussen oranje: avontuur, uitdaging, afwisseling en blauw: zekerheid, loyaliteit, voorspelbaarheid. Tussen rood: eigenzinnigheid, uitbreken, de baas zijn en blauw: volgen, je invoegen en aanpassen. Tussen blauw: discipline, focus, one best way en geel: vrijheid, complexiteit, samenhang, many ways. Tusssen rood als 2e drijfveer en hogere verwerping op rood. Wanneer en hoe word jij boos? Tussen groen en lagere verwerping: hoeveel tijd en geduld heb je voor ‘de menselijke maat’? Tussen geel en hogere verwerping: wat zie je als de nuttige en nodige kanten van geel in je werk? Tussen de basale drijfveren blauw-rood-paars en de complexere drijfveren oranje-groen-geel. Hoe schakel je tussen deze 'pakketjes'. Wat 'trekt' je naar beneden?
Aandachtspunten en vragen Onderstaande vragen dienen om je profiel te toetsen op juistheid en noemen ook aandachtspunten, leerpunten, valkuilen en blinde vlekken. Doel is reflecteren op jezelf en je profiel optimaal kunnen benutten.
o Je hebt een vlakgetrapt verlopend profiel. Je ziet blijkbaar goed de voor- en nadelen van veel
drijfveren. Vond je het invullen van de test lastig? Ervaar je zelf wel eens nadelen van dit 'vlakke' drijfverenprofiel?
5
vervolg aandachtspunten en vragen
o Waar haal jij in je werk de energie uit. Waar doe je het allemaal voor? o Je profiel geeft aan dat hoge eisen stelt aan jezelf en veel werk kunt verzetten. Kun je makkelijk loslaten of ben je geneigd om (te) veel op je nek te nemen?
o Je focus ligt vaak op hier en nu doen en oplossen wat gedaan moet worden. Kom je voldoende toe aan o o o o o o o
doordenking en reflectie of ben je geneigd op te gaan in de waan van de dag? Hoe breng je jou naar geel? Het menselijke ‘warme’ groen staat als 4e drijfveer. Hoeveel tijd/ruimte heb jij voor mensen die een beroep doen op je begrip en gevoel? Wanneer en hoe laat jij zelf je emoties en kwetsbaarheid zien? Welke rol speelt paars: vertrouwen voor je in je werk en leven? Wat is de relatie tussen paars en rood? Neem je voldoende tijd om draagvlak en betrokkenheid creëren voor de ideeën/meningen die jij hebt of ben je wel te snel of te ongeduldig? Kan dat dan tegen je werken? Kun je wel eens doorslaan in je oranje-rode gedrevenheid? Hoe merk je dat aan jezelf en hoe merken anderen dat aan jou? Hoe ga je om met stress, confrontatie/conflict, je grenzen aangeven, beoordeeld worden? Gebeurt het je wel eens dat je de controle of je zelfvertrouwen dreigt kwijt te raken. Wat doet dat met je? Welke ontwikkelpunten zie je voor jezelf nu je je drijfverenprofiel kent?
6
