Ruimtelijk structuurvisie Pastoor van Arskerk Door Delftse architectenduo: Harald Schout

Ruimtelijk structuurvisie Pastoor van Arskerk Door Delftse architectenduo: Harald Schout www.zeeuwsejongens.nl [email protected] 0611401701 Loes Kellendonk www.loeskellendonk.nl [email protected] 0616501765 Datum: 15-09-2011

1.Inleiding Deze ruimtelijke structuurvisie is bedoeld om partijen dichter bij elkaar te krijgen en de mogelijkheden in kaart te brengen, zowel architectonisch, ruimtelijk (programmatisch) als financieel. Er hebben al behoorlijk wat partijen interesse getoond in het herbestemmen van de kerk. Deze visie geeft eerst een analyse van de wijk waar de kerk zich bevindt. Vervolgens worden cijfers over de wijk vergeleken met de gemeente Delft, om een goed beeld te scheppen van het type wijk en de mogelijke behoeftes. Bij de ontwikkelingen van transformaties van de kerk zijn de gemeentelijke bepalingen, vastgelegd in het bestemmingsplan, van belang. Deze worden inzichtelijk gemaakt. Met deze gerichte vooranalyse zijn de kaders voor mogelijk herbstemmingen bepaald en dient als onderlegger voor de ontwikkeling van de structuurvisie. Er zijn vier concepten ontwikkeld waarin de differentiatie wordt gezocht. Het loskoppelen van de nabije omgeving is hierbij een belangrijk uitgangspunt. Voor de omgeving zijn de mogelijkheden apart weergegeven, wat aansluit op de concepten. De concepten richten zich uitzonderlijk op het kavel waarop de kerk staat. Het onderscheid in de concepten vertaalt zich in een aantal elementen. Een belangrijke is het wel of niet weghalen van het koepelvormige dak van het huidige gebouw. Het dak is in één deel gestort, wat het onmogelijk maakt om er sparingen in te maken. Er is dus geen keuze iets anders met het dak te doen in een transformatie dan het dak erop laten en het dak eraf nemen.

Twee van de vier concepten gaat uit van het gebouw zonder dak. Het is op het vlak van de monumentaliteit inleveren, maar zoals later getoond, levert het tegelijkertijd veel op, zowel ruimtelijk als programmatisch. Er kan zelfs gezegd worden dat de concepten met het dak eraf, de toekomstige gebruiker bewuster maakt van andere specifieke elementen die het gebouw bezit, zoals de gevel met de repeterende openingen, en de grootte van de interne ruimte. Verder is er onderscheid in de manier waarop massa’s worden toegevoegd en de wijze waarop het oorspronkelijke kerkgebouw een rol speelt in het plan. Het ene concept leent zich beter voor een bepaalde functie of partij, terwijl een andere partij enthousiaster zal worden bij een ander. Hierin spelen veel aspecten een rol, zoals bebouwbaar oppervlakte, mogelijkheden voor functiemenging, financiële haalbaarheid etc. Er zijn uiteraard ook conceptuele tussenoplossingen denkbaar, dit kan in een later stadium worden uitgewerkt. Er is gepoogd geen architectonische uitspraak te doen voor de concepten, en de weergave zodanig te doen, dat het aanzet tot creatief denken. Deze structuurvisie geeft de algemene oplossingskaders weer voor het hergebruiken van de Pastoor van Arskerk. Voor het ontwikkkelen van de visie zijn verschillende bronnen gebruikt, zoals de Gemeente Delft , wikipedia, architectuurgids Delft, reliwiki, bisdom HaarlemRotterdam, ABF Cultuur, projectenbankcultuurhistorie.

2. Stedenbouwkundige ligging: Hof van Delft De Pastoor van Arskerk is gelegen in de wijk Hof van Delft. Hof van Delft is gelegen ten zuidwesten van het station Delft. De wijk wordt begrensd door de Provincialeweg, Westlandseweg, de spoorlijn en de gemeente Rijswijk. Hof van Delft telt acht buurten. Het was oorspronkelijk een arbeiderswijk. De eerste huizen werden in 1878 gebouwd. De woningwet van 1901 bood een alternatief voor de ongebreidelde verdere uitgroei door particuliere bouwondernemingen. Voor gemeenten met meer dan 10.000 inwoners werd een “plan van uitleg” verplicht. Tegelijk kwamen er subsidiemogelijkheden voor woningbouwverenigingen.

Veel van de eerste plannen hebben een esthetische invalshoek, geïnspireerd door Camillo Sitte’s boek “Der Städtebau nach seinen Künstlerischen Gründsätzen” uit 1901 en Ebenezer Howard’s “Garden Cities of to-morrow” concept uit 1898. De Nederlandse bouwpraktijk kon hierop inhaken vanuit de al bestaande ontwerpervaring die voor de eeuwwisseling was opgedaan met het ontwerp van villaparken op terreinen van voormalige buitenplaatsen. Centraal thema voor de stedenbouw werd “ruimtelijke samenhang”, mede als reactie op de verkeerstechnische opvatting over het begrip samenhang uit de voorafgaande periode.

Afb. Ligging Hof van Delft binnen de gemeentegrenzen

Afb. Ligging wijk Hof van Delft; ingesloten tussen spoor, provinciale weg en westlandweg.

Naast het esthetische speelde ook een sociaal ideologisch motief in het streven naar een visuele eenheid. De eenheid van de ommuurde stad was verbroken, hoe kon de stad het beeld van een sociale eenheid behouden? Het antwoord lag in de eenheid van compositie en vormgeving op de schaal van straat en buurt. Het credo “eenheid in veelheid” werd gebezigd door zowel Granpré Molière alswel Berlage, de twee meest prominente vertegenwoordigers van deze periode van stadsesthetiek. Berlage zette daarbij monumentale stijlmiddelen in terwijl Granpré de eenheid nastreefde door een eenvoud ”die eenvoudigen voorbij doet gaan zonder om te zien en een eenvoud die gevoeligen voor verhouding doet omzien in verwondering”. Ook de welstandscommissie baseerde haar standpunt in die tijd vooral op het streven om harmonische straatprofielen te realiseren en het toezien op een eenheid in architectuur. Het project rond J. W. Frisoplein in de Wippolder van de architecten Gulden en Geldmaker vervulde in 1921 een pioniersrol. Ook de iets noordelijker gelegen meanderende verkaveling aan de Dr Schaepmanstraat leverde goede leerstof voor de wisselwerking tussen bebouwing en straatbeeld. Het ontwerp in 1926 van architect Gratama voor Agnetapark 2, rond de rechthoekige vijver geldt als hoogtepunt in de “stadsesthetiek”. Voor de particuliere sector bood het plan van uitleg van stadsarchitect J. de

Afb. Straatbeeld in wijk Hof van Delft

Booij voor de Hof van Delft-buurt vanaf 1930 de grondslag voor een samenhangende architectonische invulling. Het streven naar compositorische eenheid op de schaal van de buurt is ook nu nog regelmatig het leidend motief voor stedenbouwkundige plannen. Zowel de buurt Hoornse Hof alswel de nieuwe “Bijlenbuurt” zijn daarvan voorbeelden.Bij de beoordeling van bouwplannen in dit gebiedstype is het effect van de ingreep op het straatbeeld als geheel het belangrijkste criterium. Vaak zijn de kapvorm, volume opbouw en kleurgebruik onderdeel van een vormspel dat door de hele straat gespeeld wordt. Toevoegingen en wijzigingen moeten dat spel niet verstoren. Dat plan was bedoeld voor de bouwfase, niet voor de beheersfase van een woongebied. De uitbreidingsmogelijkheden zijn zo ruim dat daar welstandshalve niet altijd een bevredigende oplossing kan worden gevonden. In het uitbreidingsplan van ir. J. Booij (1931) verschijnt de Ruys de Beerenbrouckstraat als uitvalsweg naar de geprojecteerde Provincialeweg. Ten noorden van de villa’s aan de Ruys de Beerenbrouckstraat lagen reeds de Heemskerkstraat met herenhuizen uit de periode 1914-1924 en de uit de jaren ’20 daterende monumentale uitbreiding van het Agnetapark met woningblokken rondom een rechthoekige vijver. De diagonaal van de Hof van Delftlaan groepeert de in één stijl vormgegeven bouwblokken en opent zich aan de westzijde naar het Wilhelminapark, dat aansluit op de groene singel van het Westplantsoen. Momenteel wonen er bijna13.000 mensen in Hof van Delft. Er wonen relatief veel een- en tweepersoonshuishoudens en gepensioneerden. De wijk heeft veel eengezinswoningen, beneden- en bovenwoningen en flats. De tevredenheid van de bewoners wordt grotendeels bepaald door de de goede bereikbaarheid, rustige en open straatbeeld en de nabijheid van groen. De voorzieningen zijn redelijk divers. De wijk heeft drie huisartsenpraktijken, een apotheek en twee tandartspraktijken, vier peuterspeelzalen, twee kinderdagverblijven en drie mogelijkheden voor buitenschoolse opvang. Daarnaast zijn er vijf basisscholen gevestigd, twee scholen voor het voortgezet onderwijs en een vestiging voor speciaal onderwijs. Naast enkele winkels verspreid in de verschillende buurten, bevindt zich er een kleinschalig winkelcentrum aan de Hof van Delftlaan en Krakeelpolderweg. Sinds enkele maanden is er een grote supermarkt gevestigd nabij de Pastoor van Arskerk. Er zijn twee buurthuizen; Buurthuis st. Olof en Wijkcentrum De Wending. Er zijn zeventien speelplaatsen, waarvan één bewaakte gemeente speeltuin en drie trapveldjes verspreid in de wijk. Er bevindt zich een sportpark in Hof van Delft, voor tennis en hockey. Voor algemene recreatie is er het Wilhelminapark.

De Pastoor van Arskerk. Het kerkgebouw werd in de periode 1958-1959 gebouwd naar een ontwerp van J.H. Froger in een strakke, moderne vormgeving met elementen van de vroege Bossche School. Het gebouw is met een zuivere cirkelvormige centraalbouw met een overkoepelde kernruimte, een voor deze periode vrij zeldzaam type, een architecturaal voorbeeld dat ook op landelijk niveau niet veel voorkomt. De Pastoor van Arskerk is een voormalige room-katholieke parochiekerk in de wijk Hof van Delft. Deze kerk maakte deel uit van Sint Ursulaparochie. In 2008 sloot de kerk. Het gebouw wordt wel gebruikt door de Sint-Ursulaparochie als jongerencentrum. De koepelkerk was gewijd aan de heilige pastoor van Ars. De kerk is bijzonder in zijn soort vanwege de centraalbouw, wat zowel van buiten als van binnen zichtbaar wordt. De repetitie van raampartijen in de gevel maakt het een fraai geheel. D e hoofdentree van de kerk, met ondermeer zicht op het dak met middenkruis, is in het oog springend. In het originele ontwerp zou aan deze zijde tevens een klokkentoren worden gebouwd, maar deze is uit het ontwerp bezuinigd, wat jammer te noemen is, omdat het de kerk extra allure had kunnen geven.

Er wordt in een van de concepten voor transformatie gerefereerd aan dit oorspronkelijke plan. Het achtergelegen buitengebied bevat enkele monumentale bomen, gelegen aan de waterzijde.Aan de binnenzijde van de kerk is het koepelvormige dak goed zichtbaar, met name vanuit het midden van de open ruimte en vanuit de radiale galerij. Aandachtspunten in het herontwikkelen van het object zijn bovengenoemde elementen. Er wordt met zorg in het ontwikkelen van transformaties rekening gehouden met de monumentale waarde hiervan. Echter kan een radicale ingreep van het ene element ook tot gevolg hebben, dat een ander element juist extra tot uitdrukking komt. De afwegingen van ingrijpen zijn per concept goed overwogen. De kerk heeft vanuit zijn historie een functie als ontmoetingsplek. Door het wegvallen van deze rol, is het terugbrengen van deze functie een voor de handliggende gedachte. Echter, om dit ook passend te krijgen in een financieel en programmatisch kader blijkt voor veel van dit soort objecten een moeilijke opgave.

Afb. archieftekening met oorspronkelijk bedoelde kerktoren

Afb. de bouw van het koepeldak van de kerk

Afb. Pastoor van Arskerk zicht op de pastorie en dagkapel-zijde

Afb. kerkruimte met ritmiek gevel en balkon

3. Wijkfoto Hof van Delft In samenwerking met Onderzoeksbureau ABF in Delft is een ‘foto’ van de wijk Hof van Delft gemaakt. Het is een verzameling van (demografische) cijfers van de wijk Hof van Delft, die naast de cijfers van de gemeente Delft zijn gelegd, om inzichtelijk te maken hoe de wijk ervoor staat, als wijk binnen de stad. Postcodegebied: 2613 Hof van Delft (Periode: 2008) In Vois is van diverse thema's informatie opgenomen. Veel informatie is op wijkniveau te presenteren. In dit rapport is een selectie gemaakt van deze wijkinformatie, die per wijk en per thema/invalshoek wordt weergegeven. De gebruiker kan zelf een wijk kiezen. Tevens wordt de wijk vergeleken met een ander, door de gebruiker in te stellen, gebied. Dit kan een andere wijk zijn, maar ook bijvoorbeeld de gemeente of de provincie van de gekozen wijk. Zo ontstaat een goed beeld van de gekozen wijk. Standaard wordt de meest recente periode van de database gekozen (2008). Als deze periode voor een bepaald onderwerp niet aanwezig is, wordt de meest recente periode bij dit onderwerp gepresenteerd. Thema: Oppervlakte en dichtheid Oppervlakte (op 1 januari 2008, in hectaren) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Opp totaal 157 Opp verkeer 8 Opp bebouwd 126 Opp semi-bebouwd 0 Opp recreatie 18 Opp landbouw 4 Opp bos en natuur 0 Opp binnenwater 1 Opp buitenwater 0 Opp buitenland 0 Bron: CBS/BOD Bodemstatistiek

Gemeente Delft 2.409 177 1.227 66 423 283 108 125 0 0

Thema: Bevolking en huishoudens Stand (Bevolking op 1 januari 2008, eenheid: personen) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Bevolking totaal 12.860 Bevolking mannen totaal 6.840 Bevolking vrouwen totaal 6.020 Bron: CBS/BEV Bevolkingsstatistiek

Gemeente Delft 96.168 50.416 45.752

Percentage bevolking naar leeftijd (op 1 januari 2008, in procenten) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Perc bevolking leeftijd -14 jaar 12,6 Perc bevolking leeftijd 15-24 jaar 19,6 Perc bevolking leeftijd 25-44 jaar 32,6 Perc bevolking leeftijd 45-64 jaar 22,4 Perc bevolking leeftijd 65+ jaar 12,8 Bron: CBS/BEV Bevolkingsstatistiek Percentage bevolking naar leeftijd (op 1 januari 2008, in procenten)

Bron: CBS/BEV Bevolkingsstatistiek

Gemeente Delft 13,9 17,2 30,9 24,9 13,2

Allochtonen (op 1 januari 2008) 1e & 2e generatie allochtonen - totaal [personen] 1e & 2e generatie allochtonen - totaal Westers [personen] 1e & 2e generatie allochtonen - totaal niet-Westers [personen] % 1e & 2e generatie allochtonen - totaal Westers (als % v/d allochtonen) [%] % 1e & 2e generatie allochtonen - totaal niet-Westers (als % v/d allochtonen) [%] % 1e & 2e generatie allochtonen - totaal (als % v/d bevolking) [%] % 1e & 2e generatie allochtonen - totaal niet-Westers (als % v/d bevolking) [%] % 1e & 2e generatie allochtonen - totaal Westers (als % v/d bevolking) [%] Bron: CBS/BEV Bevolkingsstatistiek

Postcodegebied 2613 Hof van Delft 2.620 1.455 1.165 55,5 44,5 20,4 9,1 11,3

Huishoudens (op 1 januari meest recente jaar) Huishoudens totaal Huishoudens alleenstaand totaal Huishoudens samenwonend - kinderen totaal Huishoudens samenw + kind en eenoudergez totaal Bron: CBS/HHS Huishoudensstatistiek

Postcodegebied 2613 Hof van Delft 7.460 4.260 1.690 1.515

Gemeente Delft 52.439 27.756 12.668 12.015

Thema: Woningen Stand (op 1 januari 2008) Woningen (CBS) [woningen] Recreatiewoningen (CBS) [woningen] Wooneenheden (CBS) [woningen] Capaciteit bijzondere woongebouwen (CBS) [capaciteit] Bron: CBS/WON Woningstatistiek

Postcodegebied 2613 Hof van Delft 6.059 0 739 64

Gemeente Delft 43.836 0 4.858 1.946

Gemeente Delft 27.819 11.463 16.356 41,2 58,8 28,9 17,0 11,9

Woningtypen Woningen zijn er in verschillende samenstellingen. Hieronder worden de woningen onderscheiden naar: eigendomsverhouding (koop- en huurwoningen), soort, grootte (aantal kamers) en bouwjaar. Woningen naar eigendom (op 1 januari 2008, eenheid: woningen)1 Postcodegebied 2613 Hof van Delft Voorraad totaal 5.998 Voorraad koopsector 3.168 Voorraad sociale huursector 2.366 Voorraad particuliere huursector 464 Bron: DGW/SYS Systeem woningvoorraad Woningen naar eigendom (op 1 januari 2008, eenheid: procenten)

Bron: DGW/SYS Systeem woningvoorraad

Gemeente Delft 43.836 17.901 21.421 4.514

Woningen naar soort (op 1 januari 2006) Soort woning: vrijstaand/bungalows [woningen] Soort woning: twee onder een kap [woningen] Soort woning: rijtjeshuizen/eengezins [woningen] Soort woning: flats in gebouw (<5 verd) [woningen] Soort woning: flats in gebouw (>4 verd) [woningen] Soort woning: etagewoningen-maisonnetes [woningen] Soort woning: etage/flats in grachtpand [woningen] Soort woning: herenhuizen/grachtenpand [woningen] Soort woning: zelfstandige bejaardenwoning [woningen] Soort woning: boerderijen/tuinderijen [woningen] Soort woning: studentenwoningen/flats [woningen] Soort woning: woonboten [boten] Soort woning: woonwagens [wagen] Soort woning: loopt erg uiteen [woningen] Soort woning: onbekend [woningen] Bron: Wegener

Postcodegebied 2613 Hof van Delft 44 195 3.161 1.252 180 775 41 167 115 80 319 0 0 229 61

Woningen naar grootte (op 1 januari 2008, eenheid: aantal woningen) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Gemeente Delft Voorraad -2 kamers 834 7.936 Voorraad 3 kamers 1.484 12.502 Voorraad 4 kamers 1.750 12.880 Voorraad 5 kamers 1.033 6.107 Voorraad 6+ kamers 897 4.411 Bron: DGW/SYS Systeem woningvoorraad

Gemeente Delft 702 722 17.105 8.546 7.664 4.611 633 1.752 1.381 293 1.837 399 0 1.408 747

Woningen naar bouwjaar (op 1 januari 2008, eenheid: aantal woningen) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Gemeente Delft Voorraad bouwjaar -1905 847 5.254 Voorraad bouwjaar 1906-1930 1.308 4.179 Voorraad bouwjaar 1931-1944 746 2.108 Voorraad bouwjaar 1945-1959 826 4.650 Voorraad bouwjaar 1960-1970 1.250 9.003 Voorraad bouwjaar 1971-1980 201 5.085 Voorraad bouwjaar 1981-1990 429 7.990 Voorraad bouwjaar 1991-2000 390 4.113 Voorraad bouwjaar 2001-2010 1 1.454 Bron: DGW/SYS Systeem woningvoorraad Woningmutaties Nieuwbouwwoningen (2008, eenheid: aantal woningen) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Nieuwbouw ééngezinswoningen 1 Nieuwbouw meergezinswoningen 0 Nieuwbouw koopsector 1 Nieuwbouw huursector 0 Nieuwbouw -3 kamers 0 Nieuwbouw 4 kamers 1 Nieuwbouw 5+ kamers 0 Bron: CBS/WON Woningstatistiek Onttrekkingen (2008, eenheid: aantal woningen) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Onttrekkingen totaal 5 Onttrekkingen koopsector 5 Onttrekkingen huursector 0 Bron: CBS/WON Woningstatistiek

Gemeente Delft 93 338 318 113 248 107 76

Gemeente Delft 147 34 113

Renovaties ( 1998, eenheid: aantal woningen) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Renovatie: veel woningen 1.444 Renovatie: weinig woningen 1.387 Renovatie: geen woningen 3.792 Renovatie: onbekend 146 Bron: ABF/WEG Wegener

Gemeente Delft 7.739 6.198 30.559 2.957

Kopen en huren Koop- en huurprijzen In onderstaande tabellen zijn de gemiddelde koop- en huurprijzen weergegeven, uitgesplitst naar de bronnen Wegener en Kadaster. (2002) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Gemeente Delft Gemiddelde koopprijs (berekend uit koopprijs) [dzd.euro] 177 198 Gemiddelde huurprijs (berekend uit huurprijs) [euro/maand] 282 322 Bron: ABF/WEG Wegener (2008, getallen x 1000 euro) Gemiddelde verkoopprijs totaal (Kdata) Gemiddelde verkoopprijs eengezinswoningen (Kdata) Gemiddelde verkoopprijs meergezinswoningen (Kdata) Bron: KDATA Kadaster

Postcodegebied 2613 Hof van Delft 217 267 183

Gemeente Delft 238 302 188

In het onderstaande staafdiagram worden de percentages van koopprijzen getoond.

Bron: ABF/WEG Wegener In het volgende staafdiagram worden de percentages van huurprijzen getoond.

Bron: ABF/WEG Wegener

Verkochte huurwoningen door toegelaten instelling(TI) (2008, eenheid: woningen) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Gemeente Delft Verkochte huurwoningen TI,aan particulieren (Kdata) 1 46 Verkochte huurwoningen TI,zittende huurder (Kdata) 0 11 Verkochte huurwoningen TI,niet-zittende huurder (Kdata) 1 35 Verkochte woningen in 3 prijsklassen (2008) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Gemeente Delft Verkochte woningen totaal (Kadaster) [woningen] 180 1.018 Verkochte woningen tot, -150000 (Kdata) [woningen] 24 192 Verkochte woningen tot, 150-210 (Kdata) [woningen] 89 322 Verkochte woningen tot, 210000+ (Kdata) [woningen] 67 504 Perc verkochte woningen tot, -150000 (Kdata) [%] 13,3 18,9 Perc verkochte woningen tot, 150-210 (Kdata) [%] 49,4 31,6 Perc verkochte woningen tot, 210000+ (Kdata) [%] 37,2 49,5

Subsidies (2007) Toekenningen totaal [aantal] Huurtoeslagbedrag totaal [euro/jaar] Inkomen totaal [euro/jaar] Huur totaal [euro/maand] Perc toekenningen (als % vd huursector) [%] Bron: DGW/HIS Huurtoeslag

Postcodegebied 2613 Hof van Delft 883 1.425 16.902 363 31

Gemeente Delft 9.484 1.487 16.659 371 37

Thema: Economie Besteedbaar inkomen Het gemiddeld besteedbaar inkomen is het bruto-inkomen verminderd met de premies sociale zekerheid en andere betaalde overdrachten (zoals alimentatie voor expartners) en de loon-, inkomsten- en vermogensbelasting. Huishoudinkomen naar samenstelling huishouden (*dzd.euro, op 1 januari 2005) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Particulier huishoudinkomen totaal 28 Particulier huishoudinkomen gemiddeld 1-persoonshuishouden 19,0 Particulier huishoudinkomen gemiddeld samenwonend zonder kind 32,8 Particulier huishoudinkomen gemiddeld samenwonend met kind 39,7 Particulier huishoudinkomen gemiddeld 1-oudergezinnen 22,5 Bron: CBS/RIO Inkomensonderzoeken Bedrijven Vestigingen (op 1 januari 2008, eenheid: aantal bedrijven) Postcodegebied 2613 Hof van Delft T Totaal alle sectoren - Vest totaal 527 Bron: Lisa Landelijk Informatie Systeem Arbeidsplaatsen Transacties commercieel vastgoed (2009) Postcodegebied: 2613 Hof van Delft Aantal met gerealiseerde huur Oppervlak gerealiseerde huur (m2)

Kantoren 1 365

Winkels 0 -

Gemeente Delft 5.233

Bedrijfspanden 0 -

Gemeente Delft 28 18,4 32,8 40,2 24,7

Realisatie huur (euro/m2)

165

-

-

Aantal met realisatie koopprijs Oppervlak gerealiseerde koop (m2) Realisatie koopprijs (euro/m2) Bron: STRABO

0 -

0 -

0 -

Arbeid Hieronder wordt het aantal vestigingen en werkzame personen weergegeven (op 1 januari 2008). Postcodegebied 2613 Hof van Delft Gemeente Delft T Totaal alle sectoren - Vest totaal 527 5.233 T Totaal alle sectoren - Banen totaal 4.328 52.602 Bron: Lisa LandInfoSysteemArbeidspltsn Thema: Voorzieningen De voorzieningen zijn uitgesplitst naar de categoriën: onderwijs, cultureel, sport, medisch en horeca. Onderwijsvoorzieningen (op 1 januari 2008, eenheid: aantal vestigingen) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Gemeente Delft Scholen basisonderwijs 5 26 Vestigingen voortgezet onderwijs totaal 5 10 Aanwezigheid AVO & VBO algemeen leerjaar Aanwezigheid AVO algemeen leerjaar Aanwezigheid HAVO Aanwezigheid VMBO LWOO Aanwezigheid Leerweg ondersteunend onderwijs Aanwezigheid MAVO Aanwezigheid Praktijkonderwijs Aanwezigheid Voorbereidend beroepsonderwijs Aanwezigheid VMBO Aanwezigheid VWO Bron: CFI Centraal Financierings Instituut

Sportvoorzieningen (op 1 januari 2007) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Sporthallen en sportzalen [locaties] 0 Zwembaden [locaties] 1 Draf- en renbanen [locaties] 0 Bowlingbanen [locaties] 0 Golfcourses [aantal] 0 Atletiekbanen [locaties] 0 Kunstijsbanen [aantal] 0 Kunstskibanen [locaties] 0 Tennisbanen en -centra [locaties] 0 Squashbanen [locaties] 0 Rolschaats- en skeelerbanen [locaties] Voetbalstadions betaald voetbal [aantal] 0 Maneges [aantal] 0 Kegelbanen [locaties] Fitnesscentra [aantal] 0 Schietbanen [aantal] Buitensportcomplexen [aantal] 0 Bron: BSvL - Nederlandse Sport Almanak (NSA)

Gemeente Delft 3 3 0 1 0 1 0 0 5 2 0 1 6 6

Culturele voorzieningen (op 1 januari 2010) Postcodegebied 2613 Hof van Delft Gemeente Delft Musea 0 12 Totaal bioscopen en filmtheaters (excl. kleine theaters) - vestigingen 0 2 Totaal bioscopen - vestigingen 0 1 Filmtheaters groot en middelgroot - vestigingen 0 1 Onafhankelijke bioscopen - vestigingen 0 0 Theaters - vestigingen Bronnen: SMJ/MUS Stichting Museumjaarkaart (musea), NFC Nederlands Film Centrum (bioscopen en filmhuizen) en TIN Theater Instituut Nederland (theaters) Medische voorzieningen (op 1 januari 2008, eenheid: aantal vestigingen)

Vestigingen gehandicaptenorganisaties Verzorgings-,verpleeg-,ziekenhuizen&serviceflats Verzorgingshuizen Verpleeghuizen Serviceflats Ziekenhuizen Combinaties van verzorgings-,verpleeg-,ziekenhuizen&serviceflats Bron: ABF/VVZS Kerncijfers zorginstellingen

Postcodegebied 2613 Hof van Delft 0 1 1 0 0 0 0

Gemeente Delft 19 11 5 1 1 2 2

4. Analyse en bestemmingsplan Pastoor van Arskerk. De Pastoor van Arskerk is omgeven door groen , water, een praktijk- en een basisschool en woningen. Het is een open ligging met een behoorlijk ruime groenvoorziening aan de achterzijde van de kerk. Deze tuin bezit enkele monumentale bomen, waar in deze visie rekening mee gehouden is. Momenteel vinden er diverse ontwikkelingen plaats rondom de kerk, de status van de praktijkschool is ondermeer een punt van discussie. De visie richt zich op het perceel waarop de kerk staat, in het kaartje omkaderd in het rood. Ontwikkelingen elders kunnen gemakkelijk meegenomen worden in de verschillende concepten als een toevoeging op het geheel, en in een later stadium verder worden uitgewerkt. Bestemmingsplan. Bij het leegkomen van de Pastoor van Arskerk is er door gemeente Delft, in samenwerking met Bisdom en kerkbestuur, een kader neergelegd bij mogelijk herbestemmen van het object. Op de volgende pagina staat de nota van het plan.

Afb. Functies in de nabije omgeving van de kerk. De structuurvisie richt zich op het rode kavel

Nota bestemmingsplan van gemeente Delft “Parochie Sint-Ursula. Samenvatting De voormalige Pastoor van Ars kerk aan de Kappeyne van de Coppellostraat is in 2008 aan de eredienst onttrokken en wordt momenteel tijdelijk verhuurd, net als de pastorie en het voormalige zalencentrum Philomenia. In overleg met de gemeentelijke afdeling Momumenten is geprobeerd een passende herbestemming te vinden. Verschillende plannen zijn besproken maar niet verwezenlijkt. Het Parochiebestuur en het Bisdom zijn bereidt om tot 31 december 2012 verder te zoeken naar een herbestemming. De Parochie vraagt om verhuizing van de bestemming om de volgende functies mogelijk te maken; maatschappelijk, onderwijs, een gezondheidscentrum, sportvoorziening, openbare dienstverlening, wonen, kantoor, bedrijfverzamelgebouw of concertzaal. Als een nieuwe bestemming niet lukt, wil de parochie de kerk slopen en op die plaats woningen realiseren. Drie punten die pleiten voor deze laatste optie: 1. Oud-parochianen geven de voorkeur, uit emotionele oveerwegingen, aan afbreken boven herbestemmen; 2. De Sint Ursula Parochie heeft nog vier kerkgebouwen in Delft, twee rijksmonumenten en één gemeentelijk monument. De hoge kosten voor het onderhoud van deze monumenten maken het noodzakelijk een goede verkoopopbrengst voor de af te stoten kerk te behalen. De rekening van de parochie vertoont in 2009 een negatief resultaat en de verwachting voor 2010 is niet anders; 3. De kerk is een ontwerp van de Delftse hoogleraar Prof. J.H. Froger, en werd door hem niet als meesterwerk beschouwd. De familie is akkoord met eventuele sloop. De inspreker verzoekt om de toegestane bestemmingen te verruimen en om rekening te houden met sloop en de bouw van in de wijk passende woningen en/of appartementen. De Pastoor van Arskerk is architectonisch, typologisch (centraalbouw) en stedenbouwkundig (landmark met name door de opvallende koepelvormige dak) van hoge waarde en van belang voor Delft. Het in 2006 verschenen wederopbouwonderzoek, waarop de voorgenomen aanwijzing is gebaseerd, heeft dit duidelijk aangetoond

.In het najaar van 2008 is de aanwijzingsprocedure voor de Pastoor van Ars kerk gestart. Vanwege de inmiddelsgeefectueerde kerksluiting is overleg gevoerd met het parochiebestuur en het bisdom. Onder andere is gesproken over voor alle partijen acceptabele mogelijkheden voor herbestemming. De gemeente heeft aangegeven actief mee te werken aan daaraan voor zover het in haar vermogen ligt. Gelet op de aanwezige monumentale waarden is het van belang dat vooral de opvallende kerkzaal en de omgevende nevenruimtes gehandhaafd blijven. Het parochiehuis en de pastorie kunnen eventueel worden vervangen ten behoeve van herontwikkeling . Helaas heeft het zoeken naar een geschikt nieuw gebruik nog niet tot een positief resultaat geleid . Wei hebben de inspanningen om een nieuwe functie te vinden het inzichtelijk gemaakt dat - als er een goede architect bij betrokken is - de voor hergebruik nodige ingrepen het gebouw en zijn monumentale waarden kunnen respecteren. In verband hiermee zijn in het bestemmingsplan de gebouwen van de kerk overeenkomstig de bestaande situatie bestemd en is de medebestemming cultuurhistorische waarde gehandhaafd. Het is op dit moment niet opportuun in het bestemmingsplan ruimere bouwvlakken en ruimere ebruiksmogelijkheden op te nemen. Indien hier sprake van zou zijn, zijn mogelijk allerlei nadere onderzoeken noodzakelijk om een juiste afweging van belangen te maken. Een woonfunctie kan mogelijk zijn, doch hiervoor zijn nadere onderzoeken en afspraken noodzakelijk. Door het gekozen bouwvlak is het behoud van het bestaande complex ook het beste geborgd. Dit sluit natuurlijk niet uit dat een ander bouwvlak en/of bestemming niet mogelijk kan zijn , doch dit dient te zijner tijd nader in beeld te worden gebracht. Mogelijk zal in dat kader ook een anterieure overeenkomst zoals bedoeld in de Wro aan de orde zijn. Conclusie: Deze reactie heeft niet geleid tot aanpassing van het plan. Samenvatting Het kerkgebouw heeft in het ontwerpbestemmingsplan de dubbelbestemming Waarde Cultuurhistorie en er loopt een procedure tot aanwijzing als gemeentelijk monument. Het parochiebestuur deelt deze mening niet. Antwoord: Verwezen wordt naar het antwoord bij 2.24.1. Aanvullend wordt nog opgemerkt dat tegen het uiteindelijke besluit tot aanwijzing van het pand tot gemeentelijk monument bezwaar en beroep open staat.”

5. Toelichting invloeden op ingrijpen. Elk concept gaat uit van een bepaalde ingreep in het kerkgebouw en/of haar nabije omgeving. De invloed die de ingreep heeft is een manier om de concepten onderling te vergelijken, en om inzichtelijk te maken voor welke (combinatie van) functie deze interessant is. Het is van belang zorgvuldig om te gaan met de factoren die van invloed zijn op de concepten. Een concept kan als het ware goed scoren op bepaalde eigenschappen, terwijl andere aspecten extra aandacht verdienen. Per concept worden de belangrijkste eigenschappen beschreven, de kansen en de aandachtspunten. Belangrijke invloeden zijn:

Monumentaliteit. Volgens de reacties op het bestemmingsplan voor de Pastoor van Ars kerk worden bepaalde aspecten van de kerk als monumentaal ervaren, zoals de grote binnenruimte, de gevel en het dak. Bij het ontwikkelen van de concepten, is er steeds een afweging gemaakt wat een ingreep voor gevolg heeft voor deze monumentaliteit. Het aspect monumentaliteit wordt bij elk concept getoetst wat betreft de aantasting ervan. Heeft de ingreep bijvoorbeeld tot gevolg dat het dak van de kerk er af gaat, dan is de score op aantasting van de monumentaliteit dus hoger dan als het dak erop blijft. Tegelijkertijd kan dit juist meerwaarde hebben voor het gebruik van de ruimte. Installaties. Het transformeren van het huidige kerkgebouw is een uitdaging op het gebied van installaties. Om mogelijkheden te inventariseren zijn al enkele klimaatconcepten ontwikkeld door studenten van de Haagse Hogeschool Delft. Deze zijn goed bruikbaar. De uiteindelijke functie- en gebouwvormkeuze bepalen uiteindelijk welk concept het meest geschikt is. Wanneer een concept veel mogelijkheden biedt op het gebied van installaties, zal deze een hoge score hebben. Als het concept om een eenduidig, complex systeem vraagt, zal het klimaatsysteem extra aandacht vragen op het gebied van installaties, wat niet hoeft te betekenen dat dit niet uitdagend is en tot een innovatief eindresultaat kan leiden.

Daglichttoetreding. Terwijl bepaalde functies nauwelijks behoefte aan daglicht hebben, zoals een bioscoop, moeten bijvoorbeeld woningen aan daglichtnormen voldoen. Daglichttoetreding is dus afhankelijk van een functie. Een bepaald concept is meer geschikt voor herbestemmen van bepaalde functies, dus daarmee ook makkelijker te realiseren met voldoende daglicht. Soms is de ingreep die gedaan moet worden om voldoende daglicht binnen te halen (zoals bijvoorbeeld het perforeren van de huidige gevel) groot, terwijl andere concepten in hun ruimtelijke plan al voldoen aan een maximale behoefte. Als de invloed van daglicht een belangrijke rol speelt in een concept, wordt deze eruit gelicht als kans of aandachtspunt. Akoestiek. De ronde koepelvorm van de centraalbouw heeft een behoorlijke invloed op de akoestiek. Er is een aantal jaren geleden al een ingreep gedaan dit te verminderen, door akoestische panelen in de dakconstructie aan te brengen. Dit heeft echter niet het gewenste resultaat dus bij herbestemmen is dit een aandachtspunt. Buitenruimte. Niet elke functie heeft evenveel behoefte aan buitenruimte. Toch kan er ten opzichte van het bebouwde oppervlakte in het plan iets worden gezegd over de verhouding bebouwde en onbebouwde massa. Voor bepaalde functies is een concept met veel buitenruimte van interessanter dan de andere. Mogelijkheden voor combinaties van functies. De invulling van de functie in de concepten gaat grotendeels het wel of niet slagen van een concept bepalen. Functiemenging is vanuit de oorspronkelijke functie van de kerk als ontmoetingsplek positief; het bij elkaar brengen van mensen. Wanneer er bij een concept dus grote kansen zijn op functie-menging, als toegevoegde waarde voor de omliggende wijk, wordt dit hoog gewaardeerd. Invloed op de wijk De transformatie van de kerk zal een bepaald gevolg hebben voor de wijk en haar bewoners en gebruikers. Dit kan zowel ruimtelijk tot uitdrukking komen, bijvoorbeeld door openbare buitenruimtes, of functioneel, bijvoorbeeld door de introductie van nieuwe bewoners of bezoekers van culturele instelling (ontmoeting tot gevolg). De transformatie kan dus een aanvulling of een belemmering zijn voor de wijk en de bewoners.

Parkeren. Een belangrijk aspect bij herontwikkeling van binnenstedelijke opgaven is het oplossen van het parkeren. De gemeente hanteert hiervoor de normen die zijn opgenomen in de CROW-richtlijnen van 2003. De gemeente houdt rekening met de ligging van het project en of ruimteschaarste (binnenstad) herontwikkeling niet onnodig in de weg staat of onmogelijk maakt. Er worden mogelijkheden geboden om het parkeren op te lossen binnen een bepaalde straal van het object. Het is voor de visie erg afhankelijk van de functie met welke parkeernorm er gerekend moet worden. De kosten voor het realiseren van parkeerplaatsen op eigen terrein lopen erg uiteen bij de verschillende functiemogelijkheden. Daar komt bij dat de omstandigheden in de omgeving, een nieuwe supermarkt heeft in de buurt van de van Arskerk een behoorlijk overschot aan parkeerruimte gemaakt, de mogelijkheden van dubbelgebruik van deze parkeerplaatsen bij sommige herbestemmingen een prima oplossing kunnen bieden. Er zal per hoofdfunctie aangegeven worden met welke kosten rekening gehouden moet worden. Dit slechts als richtlijn, want de ervaring is dat de parkeerproblematiek meestal opgelost wordt door hele specifieke benaderingen. Als uitgangspunt binnen deze studie is gekozen voor parkeren half verdiept onder de te realiseren nieuwbouw. Soort instelling norm/100m2 BVO Basis/middelbaar onderwijs per lokaal 0,5-1,0 WO/HBO-onderwijs per lokaal 5,0-7,0 KDV per arbeidsplaats 0,6-0,8 Woningen per woning 1,6 Serviceflat/aanleunwoning per woning 0,4 Studentenhuisvesting 0,3 Verpleeg/verzorgingstehuis per eenh. 0,5-0,7 Commerciële voorziening 2,0-2,5 Sporthal 1,7-2,2 Cultureel centrum/wijkgebouw 1,0-3,0 Dansstudio/sportschool 2,0-3,0 Horeca 8,0-10,0 Hotel per kamer 0,5-1,5 Religiegebouw per zitplaats 0,1-0,2 Museum/bibliotheek 0,5-0,7 Arts-/therapeut/kruisgebouw per kamer 1,5-2,0 Afb. parkeernormen volgens CROW-richtlijnen van 2003

Financiën. Er wordt per variant een raming gemaakt van de kosten. Er heeft in de varianten een optimalisering plaatsgevonden van de bestaande en nieuw te bouwen vierkante meters. Herbestemmingen met een kleinere behoefte in het programma van eisen zullen anders uitkomen in hun prijs/m2 verhouding. Projecten kunnen door de toevoeging van een extra functie of nevengebruik geoptimaliseerd worden, indien gewenst. Investeringskosten zijn afhankelijk van de uiteindelijke functie die in het object komt en het kwaliteitsniveau van de afwerking. Er is rekening gehouden hiermee door een range aan te geven van laag en hoog in de kostentabel. Parkeren wordt als extra kosten in de voet van de raming meegenomen. Ook deze worden vanuit een lage en een hoge investeringsvariant uitgesplitst. Verder worden twee uiterste parkeernormen aangereikt voor de range van functiemogelijkheden. Uitgangspunt hierbij is te voldoen aan de norm en de parkeervoorzieningen half verdiept onder de te maken nieuwbouw aan te leggen. In de praktijk zal gezocht kunnen worden naar inventieve oplossingen voor het parkeren d.m.v. dubbel gebruik van bestaande parkeerplaatsen en voorzieningen scheppen in de nabije omgeving van het perceel. Een andere optionele extra investering wordt genoemd in een duurzaamheidstoeslag naar een EPC van 0,6 (A+). Tot slot is in de tabellen een vierkante meterprijs BVO meegenomen voor het totaal.

6. De partijen, de functies.

7. De concepten

Uit de wijkfoto kan worden gefilterd in hoeverre er vraag is naar bepaalde functies in de wijk. Een bepaalde samenstelling van de bevolking vraagt om bepaalde voorzieningen, waar met het vrijkomen van de Pastoor van Arskerk rekening mee gehouden kan worden. Echter, wanneer er gekozen wordt voor het creëren van bepaalde type woningen, gaan hier weer andere voorzieningen en wensen mee gepaard. Dergelijke aspecten dienen bij de invulling van functies en benaderen van partijen nauwkeurig overwogen te worden. Daarnaast zijn er vanuit bisdom en gemeente Delft bepaalde kaders waarbinnen de herbestemming moet passen, vastgelegd. Bij de functionele invulling van de concepten moet dus rekening gehouden worden met deze aspecten. Deze structuurvisie is geschikt gemaakt voor het betrekken van de juiste partijen.

Er is een viertal concepten ontwikkeld. Bij elke concept is gestreeft naar een optimum qua ruimtelijkheid en functie-inpassingsmogelijkheden. Omdat in het bestemmingsplan van de gemeente Delft geen duidelijke vaststellingen zijn gedaan over de grootte en hoogte van de toe te voegen bebouwing op het kavel, is hiervoor een nauwkeurige afweging gemaakt met het volgende resultaat: De bebouwing die wordt toegevoegd in de concepten aan de buitenzijde van de kerk, heeft een hoogte van maximaal 3 bouwlagen. Hiermee wordt de transformatie van het gebied vanzelfsprekend een beeldbepalend element. Dit is ook goed denkbaar, omdat een onderbreking van de kleinschalige bebouwing (woningen) aan de singels al is gerealiseerd met het bouwen van de kerk.

Uiteenlopende functies zouden een geschikte invulling kunnen zijn voor de transformatie van de kerk. Hieronder een lijst, combinaties van functies zijn hierbij extra interessant: -School: Voortgezet onderwijs, praktijkschool -Kinderfunctie: Kinderopvang, kinderdagverblijf, kindhotel -Wonen: Particuliere, semi-collectieve wooneenheden, combinatie wonen/werken -Woonzorgeenheden -Culturele voorziening -Commerciele voorziening -Horeca voorziening -Algemene Zorgvoorziening: Apotheek, fysio, dokterspost -Sport -… Deze lijst kan uiteraard bij het verder uitwerken van een concept worden aangescherpt en uitgebreid. Zoals eerder vermeld hebben zich inmiddels verschillende geïnteresseerde partijen aangediend. Aan de hand van deze structuurvisie kunnen partijen dichter bij elkaar gebracht worden, zijn ideeën gevisualiseerd. Er kunnen voorkeuren worden uitgesproken over bepaalde (combinaties) van ruimtelijke transformaties. Het verder uitwerken van bepaalde concepten kan een gevolg zijn om verder in te zoomen om de mogelijkheden.

Dit kan goed versterkt worden en heeft geen negatieve invloed op de ruimtebeleving van de huizen. Tevens is er een grootschalige bebouwingsas zichtbaar geworden in relatie met de praktijkschool en de daartegenover gelegen grote supermarkt met parkeergarage. Belangrijk is het respecteren van het groen en het water, wat ook in elk concept als overweging is meegenomen. Aspecten als de mate van kleinschaligheid, typologie (bijvoorbeeld schuine kappen) en materiaalkeuzes hebben uiteraard invloed op het ervaren van deze toegevoegde massa. Het belangrijkste onderscheid tussen de concepten, is het wel of niet verwijderen van het dak van de kerk. Twee van de vier concepten gaat uit, zoals eerder beschreven, van het gebouw zonder dak. Het is op het vlak van de monumentaliteit inleveren, maar zoals later getoond, levert het tegelijkertijd veel op, zowel ruimtelijk als programmatisch. Er kan zelfs gezegd worden dat de concepten met het dak eraf, de toekomstige gebruiker bewuster maakt van andere specifieke elementen die het gebouw bezit, zoals de gevel met de repeterende openingen, en de grootte van de interne ruimte. Bij elk concept wordt een inventarisatie gegeven van oppervlakte en prijs. Ook wordt een uitspraak gedaan over kansen en aandachtspunten. Om de ruimtelijke en architectonische diversiteit van het programmatisch oplossingsveld inzichtelijk te maken, worden uiteenlopende referenties getoond.

Concept 1. Gesloten bouwblok Dit concept kenmerkt zich door het zoveel mogelijk in stand houden van het bestaande kerkgebouw. Het dak van de kerk blijft erop. Afhankelijk van de nieuwe functie zullen er in de gevel openingen gecreëerd dienen te worden. Door het toevoegen van bebouwing aan de buitenzijde van het kavel, wordt het kerkgebouw als het ware omarmt en een gesloten bouwblok ontstaat. Hierdoor ontstaat een maximale verdichting van het kavel en worden introverte buitenruimtes gecreëerd. De centraalbouw zelf wordt gevuld door losse massa’s. De massa’s bieden een perfecte mogelijkheid te reageren op de binnenkant van het kerkgebouw doordat er tussenruimtes ontstaan. Hierdoor wordt de kerk in meerdere gewaarwordingen opgenomen in de plannen. Ruimtelijk fungeert het geheel in haar omgeving als een podiumfunctie: De toegevoegde omliggende bebouwing tilt het kavel visueel op. Dit sluit goed aan op de idee van het onderbreken van de kleinschalige bebouwing van de omliggende woningen door een wat grotere massa, die in stijl wel aansluit op de wijktypologie.

Kwaliteiten In dit concept blijft het huidige kerkgebouw grotendeels intact, wat ten goede komt aan de monumentaliteit. De manier waarop de toegevoegde bebouwing wordt geplaatst, heeft aantrekkelijke introverte buitengebieden tot gevolg en biedt mogelijkheden op het combineren van functies. Een grote diversiteit van functies is mogelijk door veel mogelijkheden voor daglicht in de nieuwbouw. Deze variant leent zich goed voor een behoorlijke verdichting op het perceel, zodat in verhouding veel vierkant meters gemaakt kunnen worden. Aandachtpunten Dit concept heeft extra aandacht nodig op het gebied van klimaatinstallaties en akoestiek. Om de leefbaarheid van de grote binnenruimte hoog te houden bij vullen met nieuwe massa’s zal innovatief gezocht moeten worden naar geschikte functies en een bijpassend..

Selexyz maastricht

Orestad College in Denemarken

St. Plechelmusschool Hengelo

Kruisherenhotel Maastricht

David Chipperfield_BBC headquarter_Londen

Concept 2. Paviljoens Ook bij concept 2 blijft het dak van de kerk erop. De mutatie op de kerk in deze variant wordt gecreëerd door het maken van insnedes in de gevel, waar massa’s van gelijke grootte doorheen gaan. De eenheden zijn bewust gelijk gehouden in dit concept, om aan te geven dat het een geschikte variant is voor een functie die om gelijke eenheden vraagt. Uiteraard is het ook denkbaar dat de eenheden variabel zijn in soort en maat. In het voorbeeld is een duidelijke lijn van de straat opgepakt waaraan de nieuw toe te voegen volumes parallel aan gelegen zijn. Dit zorgt voor een bepaalde rust in het straatbeeld. De kleinschalige toevoegingen creëren ten opzichte van het veel grotere kerkgebouw een spannend contrast. De (groene) ruimte om het kerkgebouw heen wordt in dit concept optimaal benut. Elke nieuwe massa kan gebruik maken van de buitenruimte. Door de massa’s in de gevel te ‘schuiven’, wordt de koepelvormige ruimte in de kerk behouden en wordt binnenin een ruimte gemaakt, die vanzelfsprekend interessant is voor een collectieve interne binnenruimte. Het accent in dit concept ligt op de extraverte kleinschaligheid.

Kwaliteiten Deze variant kenmerkt zich door de paviljoenstructuur in een parkomgeving, waardoor het kerkgebouw zich als zelfstandig object aftekent tegen de kleinere schaal van de nieuwbouw. De paviljoens bieden mogelijkheden voor het realiseren van grondgebonden buitenruimte en een maximale mogelijkheid voor daglichttoetreding. De kleine schaal van de paviljoens voegt zich uitstekend in de schaal van de wijk. Aandachtpunten Net als de vorige variant zal er aandacht moeten worden besteed aan de klimaatinstallatie van de grote ruimte onder de koepel. De eventueel gewenste daglichttoetreding zal in de gevel gemaakt moeten worden, wat een aantasting van de uitstraling van de kerk met zich meebrengt.

Klein bouwblok

Box in de ruimte

House by Groasvel van der Velde

David Chipperfield_BBC headquarter_Londen

Concept 3. Ringgebouw In concept 4 wordt een grotere ingreep op het originele gebouw gepleegd: Het dak wordt verwijderd. Hiermee wordt een stuk van de monumentale waarde opgegeven, maar er komen ook veel mogelijkheden voor in de plaats. Zo biedt het de kans de binnenruimte van de kerk als buitenruimte te gebruiken. Door aan de binnengevel nieuwe massa’s te plaatsen, die wel aansluiten op de ronde vorm van de gevel, als een soort taartpunten, wordt de oorspronkelijke binnenruimte van de kerk bruikbaar oppervlak. Er zijn veel varianten denkbaar voor het ontsluiten van de ‘taartpunten’, dit kan zowel van buitenaf, individueel ontsloten eenheden, als van binnenuit, waarbij uit wordt gegaan van collectieve ontsluiting, of een tussenoplossing. Dit zou verder moeten worden onderzocht in een later stadium. Dit concept maakt ook op een interessante wijze gebruik van de buitenruimte. Door de snedes in de gevel op de goede plek te maken, in combinatie met een othogonaal bouwblok aan de straatzijdes, wordt het achtergelegen buitengebied een onderdeel van de nieuwe massa’s. Feitelijk wordt de buitenruimte hier de kerk ‘ingetrokkken’.

Kwaliteiten Door het dak volledig van de koepelvormige kerk af te halen ontstaat de mogelijkheid om in de ring van deze vorm nieuw te bouwen. Dit levert een besloten binnenplein op en zorgt voor voldoende daglicht in de bebouwing. Het is in deze variant mogelijk om een nieuw (glazen) dak over het middenplein heen te maken, zodat deze variant voor veel verschillende functie(combinatie)s aantrekkelijk is. De insnede in de ring maakt een logische verbinding van een stedelijk plein naar een privater achterliggend gebied. Aandachtspunten Aangezien door het verwijderen van het karakteristieke dak de monumentaliteit geschaad wordt, moet veel aandacht naar de behandeling van de oorspronkelijke gevel(s) van de kerk.

Gasometer

empire building

Prinsenhof Delft

Arsenaal Leiden

Concept 4. Binnenstebuiten Concept 4 is nog een stap extremer dan concept 3: Het dak van het oorspronkelijke kerkgebouw gaat eraf en de ruimte die ontstaat wordt buitenruimte van de nieuw toe te voegen massa’s. Het is een concept waarbij het geheel eigenlijk ‘binnenste buiten’ wordt gekeerd. De nieuw toe te voegen massa vult het gehele kavel en sluit aan tot aan de gevelschil van de kerk. De nieuwe massa kan op verschillende plekken worden geponst, zodat er voldoende introverte buitenruimte ontstaat. Door deze sparingen radiaal te maken, wordt de vorm van de centraalbouw van de kerk, wat hem typeert, gebruikt en daarmee versterkt. Tevens kunnen de monumentale bomen in een dergelijk plan verfijnd worden opgenomen. De variant levert een groot oppervlakte nieuw te bebouwen ruimte op zonder de aanwezigheid van de oorspronkelijke kerk te negeren. Een specifiek te overwegen element is het mogelijk terugbrengen van de oorspronkelijk ontworpen klokkentoren. Op deze wijze wordt de aanwezigheid van de originele kerk van een verdere afstand beter herkenbaar gemaakt, tevens kan het mogelijkerwijs een programmatische toevoeging zijn.

Kwaliteiten Deze variant kenmerkt zich door het toevoegen van een massief mono-block rondom de kerk, waarbij de oorspronkelijke koepelvorm verandert in een binnenhof en een aantal extra hoven worden gemaakt die voor voldoende daglichttoetreding zorgen. Er kunnen veel vierkante meters gemaakt worden en de combinaties van functies is hier maximaal te maken. Ondanks de behoorlijke aantasting van het oorspronkelijke gebouw, blijft de leesbaarheid van de kerk intact en de toevoeging van de oorspronkelijk bedoelde kerktoren doorbreekt de horizontaliteit. Aandachtspunten In de uitwerking dient voorkomen te worden dat deze variant niet te massief wordt en daarmee niet voldoende de schaal van de wijk respecteert.

Ludgerhof door Atelier Pro

The Whale

The Whale

Arhus

8. Conclusies De varianten kenmerken zich door hun grote verscheidenheid en laten als het ware het volledige scala zien van benaderingen voor herbestemming.Zij hebben daarbij een mate van flexibiliteit in zich, wat de mogelijkheid biedt concepten te combineren en aan te passen. Juist deze flexibiliteit is noodzakelijk om alle potentiële partijen te kunnen bedienen. Financiële en ruimtelijke consequenties worden makkelijk aangepast op het moment dat hier sprake van is. Aan de hand van scores kan ingeschat worden of een ingreep acceptabel is, en wat de consequenties zijn op het vlak van monumentaliteit, prijs etc. Er is contact gezocht binnen de totstandkoming van deze visie met diverse geïnteresseerde partijen. Deze visie leent zich goed om met deze partijen te toetsen of het gewenste programma van eisen gerealiseerd kan worden op deze plek en/of er gezocht moet worden naar extra (aanvullende) functies.Door in een latere fase verder in te zoomen, kunnen (combinaties van) concepten meer uitgewerkt worden, worden kosten en architectonische mogelijkheden inzichtelijk gemaakt. Terugkoppeling met alle partijen waarmee gesproken is zal plaatsvinden om de voortgang van de zoektocht naar een duurzame herontwikkeling van deze kerk mogelijk te maken.