ENERGIEKE GEDACHTEN (door Harald Theunissen)

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009

ENERGIEKE GEDACHTEN (door Harald Theunissen) Aan mij de eer om naar aanleiding van het beëindigen van mijn werkzaamheden voor het lectoraat Nieuwe Energie een bijdrage voor de nieuwsbrief te schrijven. Kansen Of vormen van duurzame energie je nu aanspreken of niet, feit is dat de studenten van de faculteit Techniek enorm enthousiast zijn over alles wat met duurzame energie te maken heeft. Dat merk ik omdat studenten me herhaaldelijk aanspreken over beschikbare projecten, stageopdrachten en een eventuele aansluitende master op het gebied van nieuwe energie. Zelf heb ik geen zonnecollector of zonnepalen op het dak van mijn woonhuis liggen en rijd ik ook (nog) niet in een elektrische auto. Echter de uitwerking die deze onderwerpen hebben, op de studenten, moeten we zeker aangrijpen en daarnaast ook gebruiken om aankomende studenten te enthousiasmeren om te kiezen voor de Hogeschool Zuyd waar dergelijk interessant onderwijs wordt aangeboden. Initiatieven als de Shell Eco Marathon, waar studenten Elektrotechniek en Werktuigbouwkunde samen een voertuig gaan bouwen en trachten zo zuinig mogelijk te gaan rijden op een circuit in Duitsland medio mei 2010, juich ik dan ook sterk toe. Samenwerking tussen twee opleidingen, een interessant en leerzaam project en enthousiaste studenten en docenten. Perfect, voor nu en voor de toekomst! Ik heb met veel plezier de afgelopen 2 jaar gewerkt voor de kenniskring en had graag naast de ontwikkeling van de minor Duurzame Energievoorziening meer willen betekenen voor de kenniskring. Naar de toekomst kijkende zie ik genoeg onderwerpen die interessant toegepast onderzoek voor studenten en docenten kunnen opleveren. Ik denk dan, binnen mijn eigen vakgebied kijkende, vooral aan slimme netwerken in combinatie met opslagsystemen en aan duurzame mobiliteitsvraagstukken. Kortom continuïteit is gewaarborgd en de studenten moeten we de keuze laten blijven maken.

Hogeschool Zuyd start topinstituut milieuneutrale gebouwde omgeving Hogeschool Zuyd heeft tijdens Kennis in Bedrijf 2009 het startsein gegeven voor RIBuilT (Research Institute Built environment of Tomorrow). Dit wordt een internationaal topinstituut dat zowel onderzoek doet naar een volledig duurzaam gebouwde omgeving als de transitie hierheen, tegen 2030 vorm gaat geven. Andere aanpak noodzakelijk Deze maand leggen de wereldleiders in Kopenhagen de basis voor een nieuwe globaal milieuakkoord. Eén van de beoogde ambities is tachtig procent reductie van CO2 uitstoot. Dat kan alleen met een nieuwe, integrale aanpak, volgens Ronald Rovers, lector Gebouwde Omgeving & Regionale Ontwikkeling bij Hogeschool Zuyd. “We kunnen niet langer volstaan met slechte dingen uit het verleden minder slecht te maken.” Om tachtig procent minder CO2 uit te stoten, moeten we naar een volledig milieuneutrale gebouwde omgeving. Het vijf keer 0 concept. De kringloop wordt gesloten als het gaat om materiaal, energie, lucht, water en land. Zowel in de bouw van een woning of utilitair gebouw als in het (her-)gebruik ervan, moet gestreefd worden naar een 0-belasting. “Met de drieeenheid onderzoek, onderwijs en het leerwerkbedrijf, die we al in „De Wijk van Morgen‟ toepassen, hebben we een sterk model om aan te sluiten op deze maatschappelijke behoefte.” 1

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009

Multidisciplinair onderzoek Hogeschool Zuyd heeft de afgelopen jaren als het om duurzaamheid in de gebouwde omgeving gaat, een koploperspositie in Nederland veroverd met „De Wijk van Morgen‟. Hierin werken publieke en private organisaties op een innovatieve wijze samen aan het realiseren van een wijk die het milieu nauwelijks belast. Internationaal bestaat er veel interesse voor dit project. “Het toont echter ook aan dat er behoefte is aan een instituut dat onderzoek bundelt en aan deze integrale visie werkt”, volgens Bert Schroën, directeur van de faculteit Bouw. Dat gaat RIBuilT doen. Het uitgangspunt voor de onderzoeken is, dat ze moeten bijdragen aan de missie om in 2030 tot een zero impact gebouwde omgeving te komen. Uniek in de wereld Jacques Kimman ziet kansen voor RIBuilT om uit te groeien tot een internationaal toonaangevend instituut. De interesse bij buitenlandse partners om mee te doen, is groot. Door de thematische aandacht verwacht hij belangrijke internationale onderzoeksopdrachten binnen te halen. “Een instituut zoals RiBuilT ben ik nog nergens in de wereld tegen gekomen.” Impuls voor Parkstad en de Euregio Met het nieuwe instituut geeft Hogeschool Zuyd een belangrijke impuls aan de economische ontwikkeling van zowel Parkstad Limburg als de Euregio. Mede dankzij de aanwezigheid van RIBuilT en andere initiatieven, zoals de C2C aanpak rond Venlo en energiereserach op Avantis, kunnen Parkstad Limburg en de Euregio zich ontwikkelen tot toonaangevende regio‟s in de wereld als het gaat om de overgang naar een gebouwde omgeving die noch qua materiaalgebruik, noch qua energie, noch qua water, lucht en land het milieu belast. Presentatie op SB10 Hogeschool Zuyd wil komend jaar gebruiken om RIBuilT vorm te geven, een goede organisatievorm te kiezen en samenwerkingsovereenkomsten te sluiten met binnen- en buitenlandse partners. In oktober 2010 presenteert RIBuilT zich tijdens het grote internationale congres over een duurzaam gebouwde omgeving. Hogeschool Zuyd organiseert dit Euregional Congres Sustainable Buildings (www.sb10.nl) in oktober 2010 samen met enkele Belgische en Duitse kennispartners, en gesteund door UNEP , CIB en iiSBE.

2

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009

NIEUWE ENERGIE IN DE GEBOUWDE OMGEVING Bio-energie voor Xperience Parkstad? Xperience Parkstad wordt de nieuwe naam voor het cluster van scholen dat in Heerlen gevormd wordt door de Open Universiteit, de Hogeschool Zuyd, het Sintermeerten-college en de toekomstige nieuwbouw van het Arcus-college. Dit scholencluster heeft ambities om de toekomstige kooldioxide-uitstoot als gevolg van het gas- en elektriciteitverbruik, drastisch te reduceren. In 2025 moet de CO2uitstoot met 80% zijn verminderd! Dat je daarvoor meer moet doen dan spaarlampen indraaien, is iedereen inmiddels duidelijk. Laag hangend fruit Je merkt het waarschijnlijk thuis ook wel als je energie wil gaan sparen. De eerste kubieke meters gas zijn niet zo moeilijk te besparen. Een trui aan en de thermostaat een graadje lager doet al veel, zonder dat dit tot hoge kosten leidt. Maar nog slimmer is het om op een andere manier te kijken naar je thermostaat. Een uurtje eerder uitzetten levert ook al een besparing op, die niet meteen ten koste zal gaan van je woongenot, maar wel een goede stap in de richting is. Ook spaarlampen verdienen zich tegenwoordig al snel terug. Een beetje isoleren en HRglas is toch alweer een behoorlijke investering of is bij bestaande bouw soms moeilijk te realiseren. Hetzelfde geldt voor zonnecollectoren of photovoltaïsche cellen op je dak. De scholen van Xperience Parkstad merken ook dat het laaghangend fruit inmiddels geplukt is, terwijl hun doelstelling wat betreft de CO2-uitstoot, nog lang niet bereikt wordt. Er is misschien wel 20% van de CO2-uitstoot gereduceerd, maar er zijn fundamenteel andere oplossingen noodzakelijk om die laatste 60% nog te halen. Doelstellingen Erwin Roijen van raadgevend ingenieursbureau Cauberg-Huygen, is ingeschakeld om te kijken op welke wijze Xperience Parkstad hun doelstellingen zou kunnen bereiken. Mogelijkheden hiervoor zijn vastgelegd in een energievisie voor het gebied. Een werkgroep die bestaat uit vertegenwoordigers van de scholen, de gemeente Heerlen en de Provincie Limburg onderzoekt nu samen met het adviesbureau welke oplossingen inpasbaar en interessant kunnen zijn, zowel energetisch als economisch. Het initiatief voor deze breed opgezette aanpak komt van de heer Jo Stefens (Open Universiteit). Zelf zit ik in de werkgroep namens het lectoraat Nieuwe Energie en zie ik graag dat de uiteindelijk gekozen oplossing energetisch en exergetisch zo optimaal mogelijk is. Energiebesparing In de energievisie wordt energiebesparing (reduceren van de vraag), zonne-energie op de daken en ook windenergie meegenomen, echter deze kunnen slechts een deel van de toekomstige energievraag dekken. De toekomstige energievraag is namelijk niet gering; zo‟n 8 miljoen kWh elektriciteit (gelijk aan het elektriciteitverbruik van ruim 2.000 woningen) en bijna 700 duizend m3 gas (waarmee je ongeveer duizend nieuwbouwwoningen zou kunnen verwarmen). Het toverwoord voor de resterende CO2-reductie lijkt “biomassa” te zijn. Als we de resterende energie die we nog nodig hebben kunnen opwekken met biomassa in plaats van fossiele brandstof, dan gebeurt dit CO23

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009 neutraal. Dat klopt misschien wel maar dat wil nog niet zeggen dat je zomaar lukraak bomen moet gaan verbranden. Ook biomassa is beperkt voorradig op deze wereld en installaties om de energie op te wekken kosten geld en kunnen minder of meer het milieu belasten.

Afbeelding: Productie van elektriciteit en warmte met WKK uit houtspaanders die vergast worden (Bron Xilowatt, Charleroi) WKK Op dit moment is ingezet op biomassa die een zogenaamde warmtekrachtkoppeling (WKK) voedt. WKK is in feite een grote motor die een dynamo aandrijft die dan elektriciteit produceert. Het koelwater van deze motor kan gebruikt worden om gebouwen mee te verwarmen. Dat verwarmen van gebouwen kan als de WKK niet te ver van deze gebouwen af ligt. De plannen zijn nu om de WKK op het terrein van de Open Universiteit te plaatsen en met een warmtenetwerk te verbinden met de gebouwen op de campus in Heerlen, een soort stadverwarming dus. De WKK heeft een bepaald rendement wat betreft de elektriciteitproductie, die o.a. afhankelijk is van de brandstof. Met biogas kan bijvoorbeeld een hoger rendement gehaald worden dan met bio-olie of droge stof zoals hout. De productie van biogas is echter moeilijker te realiseren omdat er veel biomassa (bijvoorbeeld GFT-afval) ingezameld moet worden en een vergistinginstallatie in de buurt moet zijn om van dit afval biogas (methaangas) te maken. Vervolgens moet dit gas naar de WKK getransporteerd worden. Hout heeft het voordeel dat het niet zoveel ruimte in beslag neemt, gemakkelijk vervoerd kan worden en voldoende aangevoerd kan worden uit de omgeving. Hout scoort wat betreft elektrisch rendement laag, tenzij het vergast wordt. Vandaar dat een WKK met houtvergasser ook een van de serieuze alternatieven is. Regionaal duurzaam energienetwerk Parkstad 30 november was er een werkconferentie „Regionaal duurzaam energienetwerk Parkstad‟ georganiseerd over de plaats van de BioWKK binnen een mogelijk duurzaam energienetwerk in Parkstad Limburg. In de werksessies van deze conferentie kwamen verschillende aandachtspunten naar voren en zijn verdere onderzoeksvragen opgesteld. Een van de aandachtspunten bij de bioWKK is de brandstof. Vanuit het Cradle-to-Cradle-beginsel zal dit een restproduct moeten zijn uit de regio. Anderzijds moeten de reststoffen die bij de productie van warmte en elektriciteit vrijkomen, ook weer in de regio bruikbaar zijn; de kringloop moet zo veel mogelijk gesloten zijn. Bij de productie (vergisting) van methaangas is dat wat eenvoudiger dan bij houtvergassing. Het residu van vergisting kan direct 4

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009 als meststof op het land gebruikt worden, mits de gebruikte biomassa schoon is. De hout-as die bij verbranding van droge stof vrij komt, bevat naast grote concentraties van waardevolle voeding voor planten, ook enkele metalen die schadelijk zijn voor het milieu. Hier ligt dan ook een uitdaging om de waardevolle voedingsstoffen (en metalen) er uit te halen en opnieuw te gebruiken in de kringloop. Warmtenet Als dat allemaal cradle-to-cradle gaat lukken, moeten we nog steeds zuinig met onze biobrandstoffen zijn. We hebben continu elektriciteit van onze WKK-centrale nodig en er wordt ook continu warmte geproduceerd. Over het jaar gezien produceren we met de elektriciteitproductie wel bijna 10 keer zoveel warmte dan we nodig hebben op de campus. We kunnen kijken of we de warmte elders kwijt kunnen zoals op het bestaande warmtenet in het nabijgelegen Welten of het Wiinkelcentrum ‟t Loon. Het overschot aan warmte is er echter voor het grootste deel in de zomerperiode en dan hebben de andere warmtenetten weinig warmte nodig. We kunnen ook kijken of we in de zomer misschien met de warmte uit de bioWKK kunnen koelen, met zogenaamde absorbtiekoeling of dat we de zomerwarmte in de mijngangen onder Parkstad kunnen opslaan, om deze in de winter op andere plaatsen in Parkstad Limburg weer te kunnen gebruiken. Warmteopslag Deze laatste optie zou moeten leiden tot een ander gebruik van het mijnwater: Niet meer alleen een laagtemperatuur geothermische bron, doch een hogere-temperatuur seizoens-opslag. In combinatie met een warmtedistributienet, zou dat perspectieven bieden voor een duurzame warmtevoorziening voor heel Parkstad. Deze mogelijkheden vergen nog wel wat verder onderzoek. Zo is het belangrijk om te weten hoe snel en in welke richting het ondergrondse mijnwater stroomt en of hogere temperaturen geen vreemde effecten in de ondergrond veroorzaken. We zijn in Heerlen naast de mijnen, in elk geval ook al in het bezit van enkele boorgaten met leidingnetwerk. Het onderzoek naar mogelijkheden voor warmteopslag is dan nog maar een kleine stap. Die kleine stap kan Parkstad Limburg en Xperience Parkstad wel een grote stap verder brengen in de reductie van de CO2-uitstoot! Intentieverklaring Op de werkconferentie „Regionaal duurzaam energienetwerk Parkstad‟ van 30 november, hebben de vier onderwijsinstellingen (college-voorzitter Arcuscollege, Toon Theunissen) en de gemeente Heerlen (wethouder Riet de Wit) een intentieverklaring ondertekend waarin staat dat er een onderzoek komt naar de mogelijke koppeling van het mijnwatersysteem en de biomassacentrale. De gemeente Heerlen onderstreept met de ondertekening het belang dat zij hecht aan een duurzame onderwijscampus. Bovendien is het belangrijk voor de gemeente om een koppeling te maken tussen het mijnwatersysteem en andere duurzame initiatieven die het rendement van het mijnwatersysteem kunnen verhogen. Meer weten: [email protected] Project Wijkenergie Vlak voor het afstuderen in juni 2009 van twee studenten van Technische Bedrijfskunde kreeg ik hun verslag onder ogen. Ik had ze de opdracht gegeven te onderzoeken of het mogelijk was met studenten een bedrijf op te zetten dat bij particulieren onderzoek deed naar de energieprestatie van 5

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009 hun woning en ze vervolgens te adviseren over verbeteringen. Zij kwamen tot de conclusie dat je er als zelfstandig ondernemer niet erg veel aan zou verdienen. Jammer dus… Dan loop je met de hond door het Limburgse land te wandelen en dan schiet het je te binnen hoe je het wèl kunt aanpakken. Het basis idee werd daar geboren: Waarom maken we niet een leuk spel waarmee kinderen worden gestimuleerd de energieprestatie van hun eigen huis in kaart te brengen! Nu, een paar maanden later, is het idee uitgegroeid tot het project Wijkenergie. Betrokkenen binnen en buiten de Hogeschool zijn gepolst over het idee en ziet het plan er inmiddels heel interessant uit. Tijdens Kennis in Bedrijf is het gepresenteerd en zijn de uiteindelijke contouren van het plan helder. Wattwinkels De kern van het project is een op te zetten keten van projectbureaus die ook een duidelijke lokale informatie functie hebben, de Wattwinkels. In deze Wattwinkels kunnen bewoners van een wijk of stadsdeel informatie inwinnen over bouwen, vergunningen, duurzaam bouwen en duurzame energie. Deze Wattwinkels hebben dus een grote binding met het stadsdeel waarin zij zich bevinden en hebben dan ook daarnaast als opdracht te onderzoeken waar er in dat stadsdeel energiebronnen bevinden of kunnen worden opgezet. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van een warmtenetwerk dat de restwarmte van een industrieterrein koppelt aan de warmtevraag in een woonwijk. Of de elektriciteitsvraag van een flatgebouw koppelt aan de mogelijkheden zonnepanelen te zetten op het dak van het winkelcentrum in de buurt. Dus een eerstelijns informatiefunctie voor de wijkbewoners en daarachter een ontwikkelfunctie om lokale duurzame energieprojecten te ontwikkelen en de exploitatie daarvan te organiseren (een lokaal energiebedrijf dus). Wattjacht De functie van het spel Wattjacht is om draagvlak voor dit initiatief in de wijk te genereren. Op de basisschool in de wijk wordt het spel in de klas gespeeld. De kinderen spelen het spel, onderzoeken in hun eigen huis waar energie wordt gebruikt, hoe energie weglekt, hoe je dat zou kunnen voorkomen en hoe je duurzame energie zou kunnen inzetten. Interessant voor de kinderen en voor de leerkrachten een interessante case om allerlei lessen (groep 5 of 6) mee te verrijken. Natuurlijk speelt de lokale Wattwinkel een centrale rol om informatie en hulpmiddelen te halen. Zoals bijvoorbeeld een warmtecamera om de warmtebronnen in huis op te sporen of wattmeters om de energievraag van je computer te kunnen meten. Wattmarkt Het is niet moeilijk om je voor te stellen dat de ouders van de kinderen al snel betrokken zijn bij de activiteiten van hun kinderen en behoefte krijgen om zich nader te informeren. Zij kunnen daarbij terecht op de website met de naam Wattmarkt en krijgen daar toegang tot de informatie die hun kinderen hebben verzameld over hun huis. Vanzelfsprekend kunnen zij daar de informatie nog eens goed nalopen en aanvullen. De website genereert op basis van de informatie die zij hebben ingevoerd een energieadvies, een lijst van lokale aanbieders en natuurlijk een verwijzing naar de diensten van de Wattwinkel in de buurt. Op de website kunnen natuurlijk ook de wijkbewoners terecht die geen kinderen hebben! 6

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009 En daarmee is de kring gesloten; draagvlak gegenereerd, kinderen, ouders en wijkbewoners gemobiliseerd, de Wattwinkel gepositioneerd en de ontwikkeling van een lokale energietransitie geïnitieerd! Bij dit project komt schitterend aan het licht wat de enorme potentie is die de diversiteit van de opleidingen van de Hogeschool in zich heeft: Techniek: kennis van en een netwerk van installateurs en technische projectontwikkelaars, productie en distributie van de fysieke componenten van het spel Bouw: kennis over bouwen, duurzaam bouwen, energieprestaties van gebouwen, etc HEAO-CM: opzetten van de business case en berekenen van de bedrijfseconomische haalbaarheid Pabo: Introduceren van het spel Wattjacht bij de basisscholen, instrueren van leerkrachten en (landelijk) draagvlak creëren bij leerkrachten ICT: Ontwikkelen van de databases voor het verzamelen van de informatie uit het spel en het genereren van lokaal beschikbare aanbieders voor de Wattmarkt ABK: Ontwikkelen van het concept voor het spel Wattjacht en het vormgeven ervan CMD: Uitwerken van het spel tot een digitaal product En dan ook nog de expertisecentra die ondersteuning bieden zoals het Centre for Entrepreneurship, Technology & Design en Creative City en niet te vergeten de collega‟s en lectoren van de kenniskringen. Ongekend eigenlijk, in welk projectbureau vind je een dergelijke samenbundeling van expertise! De fase waar we nu voor staan is het organiseren van commitment bij alle betrokkenen, zowel binnen de Hogeschool als daarbuiten bij overheden en bedrijfsleven. Daar zijn we nu hard mee bezig. Volgens de planning kunnen we dan in het tweede semester de echte ontwikkeling doen om bij de start van het cursusjaar 2010-2011 op de eerste basisschool, ergens in Limburg het eerste spel Wattjacht te gaan spelen, de eerste Wattwinkel te openen en de website Wattmarkt live te laten gaan. Meer weten: [email protected]

ENERGIEMANAGEMENT NIEUWE ENERGIE EN ONDERWIJS Resultaten projecten minor klimaat en energie Zoals in de nieuwsbrief van september te lezen was zijn we gedurende periode van september tot ca. half november bezig geweest met een drietal projecten binnen de Hogeschool Zuyd. De projecten hadden betrekking op het uitvoeren van een onderzoek naar de energiebesparingmogelijkheden door gedragsbeïnvloeding, het opzetten van een energiebesparingcampagne binnen de Hogeschool Zuyd en het opzetten van een energiemonitoringsysteem. Energiebesparingmogelijkheden Uit het eerste project kwam naar voren dat van het totale energieverbruik met name het elektriciteitsverbruik bovengemiddeld hoog is. Van het elektriciteitsverbruik bleek dat meer dan een kwart voor verlichting verbruikt wordt. Dit is hiermee de grootste verbruikspost. Gevolgd door het elektriciteitsverbruik van kantoorapparatuur (23%). Deze twee verbruiksposten zijn dus 7

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009 verantwoordelijk voor ca. 50% van het totale elektriciteitsverbruik van ca. 3.000.000 kWh. Dit elektriciteitsverbruik is voor een groot deel gebonden aan het gedrag van de gebouwgebruikers. Op deze twee verbruiksposten is door de studenten nader onderzoek verricht. Voor verlichting hebben ze onderzocht wat op dit moment de verlichtingssterkten op diverse plaatsen in het gebouw zijn. Op basis van deze metingen kan een inschatting worden gedaan van de maximaal te realiseren besparing. Voor kantoorapparatuur is door de studenten onderzocht welke computerapparatuur er in het gebouw aanwezig is. Verder zijn er metingen verricht naar het opgenomen elektrisch vermogen van verschillende computerconfiguraties. Dit heeft de volgende waarden opgeleverd: TFT-scherm (22”) aan TFT-scherm (22”) sleep-modus Desktop en TFT-scherm (22”) aan Desktop en CRT-scherm aan Desktop en TFT-scherm (22”) in Power-saver modus Desktop en CRT-scherm uit

52 W 1,5 W 100 W 90W 5,2 W 2W

Sluipverbruik Dit laatste verbruik wordt het sluipverbruik van een computer genoemd. Dit vermogen wordt dus continu door alle computers opgenomen zolang ze uit staan. Uit het onderzoek van de studenten is gebleken dat het elektriciteitsverbruik van alle computers samen meer dan 8.000 kWh per jaar bedraagt in de periode dat ze uitgeschakeld zijn. Er is nog niet onderzocht hoeveel computers overdag ingeschakeld blijven terwijl er niemand op de werplek aanwezig is. Dit verbruik is door uitschakelen of d.m.v. powersaver aanzienlijk te verlagen. Energiebesparingcampagne De resultaten van het hiervoor beschreven onderzoek en van een aan het begin van het blok gehouden enquête is voor de studenten van het tweede project uitgangspunt geweest voor het opzetten van een energiebesparingcampagne gericht op energiebesparing door gedragsverandering. De energiebesparingcampagne zal pas worden uitgevoerd op het moment dat het effect van de energiebesparingcampagne zichtbaar kan worden gemaakt met behulp van een energiemonitoringsysteem. Energiemonoteringssysteem Het derde project bestaat dan ook uit het opzetten van een energiemonitoringsysteem van bouwdeel A. Dit systeem zal dienen als pilot waarna opschaling naar het gehele gebouw zal plaatsvinden. De doelstelling is dat eind januari 2010 het energiemonitoringsysteem van bouwdeel A operationeel zal zijn.

8

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009 Nieuwe medewerkers lectoraat George Vervuurt George Vervuurt is afgestudeerd in 1993 aan de TU Eindhoven richting Elektrotechniek. Na zijn afstuderen heeft hij zijn dienstplicht vervult in Eibergen (NL) als ROAG bij het verbindingsbataljon. Daarna is hij als engineer gestart bij de firma Bruls Telecom in Born. Met de komst van MT2 (later Libertel of Vodafone) naar Zuid-Limburg is George daar begonnen als radio engineer, verantwoordelijk voor de planning en de kwaliteit van het GSM radio netwerk. Vervolgens heeft hij de functie van Scenario Manager bekleed binnen Vodafone Group R&D, waarna hij is doorgegroeid naar de afdeling Marketing. In eerste instantie als product manager van Vodafone live! diensten en later commercieel verantwoordelijk voor het hele Vodafone live! portfolio. Na de verhuizing van alle commerciële activiteiten binnen Vodafone naar Amsterdam, heeft George de overstap gemaakt van Telecommunicatie naar Nieuwe Energie en is hij bij Solland Solar gestart als Manager Marketing en Sales. Hier is hij o.a. betrokken geweest bij de ontwikkeling van Sunweb, de nieuwe back-contact zonnecel van Solland. Tenslotte heeft het onderwijs en de techniek een zodanige aantrekkingskracht gehad dat George gestart is als docent Elektrotechniek aan de HSZuyd, waarbij hij ook het Lectoraat Nieuwe Energie ondersteunt. [email protected] Jeroen Bergman Mijn naam is Jeroen Bergman 34 jaar, getrouwd en vader van twee kinderen. Na het behalen van mijn diploma Mechatronica aan de HTS Eindhoven ben ik begonnen als engineer bij OCE. Na een jaar ben ik overgestapt naar Imtech waar ik ruim 5 jaar gewerkt heb als projectleider service & onderhoud. Om mijn horizon te verbreden ben ik 2007 naar BAM Infra gegaan waar ik multidisciplinaire projecten in de infratechniek leidde. Per toeval ben ik in het onderwijs terecht gekomen, ik speelde al langer met de gedachte maar had er nooit iets mee gedaan. Begin 2008 heb ik, op aandringen van mijn vrouw, gereageerd op een vacature bij Arcuscollege. Ik heb de baan gekregen en er 1,5 jaar met veel plezier gewerkt. Helaas moest ik afgelopen zomer door teruglopende leerlingaantallen Arcus verlaten. Na drie maanden thuis (met dank aan de recessie) ben ik op 2 november hier aan de Hogeschool Zuyd begonnen als docent energietechniek. Een gedeelte van mijn tijd ga ik werken voor het lectoraat nieuwe energie. Ik hoop mijn steentje te kunnen bijdragen en dan met name in de duurzame mobiliteit. [email protected]

NIEUWE ENERGIE IN DE REGIO Rentex Awé Stein te Elsloo wint FTN Energieprijs 2009 Op 5 november jl. is tijdens het Nationaal Symposium Textielbeheer 2009 bij Textielverzorging G. van der Kleij in De Meern de FTN Energieprijs 2009 aan Rentex Awé Stein te Elsloo uitgereikt. Tijdens het NST ontving de heer B. Frijns, operationeel directeur van Rentex Awé Stein, de prijs uit handen van de heer ir. C.M. Streefkerk (Ministerie van Economische Zaken). De FTN Energieprijs is gerelateerd aan het convenant Meerjarenafspraken; MJA-3 voor een actief beleid gericht op verregaande energiebesparing in de branche en keten. Binnen MJA hebben de natwasserijen de 9

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009 afgelopen 10 jaar structureel 24% energie bespaard. Voor de FTN Energieprijs 2009 waren vijf bedrijven op grond van hun energiebesparing genomineerd: Berendsen Textiel Service B.V. te Helmond, CleanLeaseFortex te Enschede, Lips Gezondheidszorg B.V. te Tiel, Rentex Awé Stein te Elsloo en Rentex Floron te Bolsward. Na bestudering van de monitoringsgegevens van KWA en de eigen argumentatie van deze bedrijven heeft een onafhankelijke commissie besloten de FTN Energieprijs 2009 toe te kennen aan Rentex Awé Stein te Elsloo. www.nedlin.com en www.awe.rentex.nl. Als lectoraat Nieuwe Energie zijn wij dan ook trots dat de heer Stef de Win, algemeen directeur van Rentex Awé, deelt uit maakt van onze Klankbordgroep.

Waggle: Dé online kadobon Waggle is een jong bedrijf opgericht in september 2009. Het bedrijf wil in februari 2010 starten met de verkoop van online cadeaubonnen op de Nederlandse consumentenmarkt. Het concept van de online cadeaubon houdt in dat men online een cadeaubon kan bestellen via de website van Waggle. Deze cadeaubon kan via e-mail, sms of reguliere post verzonden worden. Het is een cadeaubon zoals die nu bekend is alleen dan volledig gedigitaliseerd. Het is dan ook de insteek om een virtuele cadeaubon te ontwikkelen. Mede met het oog op duurzaamheid, dat in onze samenleving een steeds belangrijkere rol gaat spelen, kun je dit concept vernieuwend en duurzaam noemen. De virtuele cadeaubon wordt gemaakt en geleverd zonder dat dit vooraf wordt gegaan door een intensief productie- en/ of logistiek proces. Door te streven naar het verkopen van hoofdzakelijk virtuele cadeaubonnen draagt de onderneming ook haar steentje bij aan het milieu. De cadeaubon kan alleen in online webwinkels worden ingeleverd die zich als partner hebben aansloten bij het concept van Waggle. Deze webwinkels bieden producten aan in uiteenlopende categorieën. Enkele voorbeelden zijn kleding, accessoires, bakfietsen, auto-onderdelen, meubilair, keukenspullen en nog veel meer. In de aanloop naar de lancering van het concept wil Waggle haar naamsbekendheid vergroten door actief te zijn op sociale netwerken, beurzen en andere evenementen. De website gaat in februari online, www.waggle.nl Drie studenten van de opleiding IBL hebben meegewerkt aan de ontwikkeling van dit concept.. Elke dag de ganzen voederen is zo gek nog niet! In augustus zijn Jeroen Frijhoff en Cindy Claessens hun taverne/restaurant “Le Grand Petit” bij het veer van en naar EijsdenLanaye(Belgie) begonnen. Op deze mooie locatie aan de Belgische kant van de Maas willen zij groot zijn in kleine dingen en dit voornamelijk doorvoeren in een goede prijs/kwaliteit verhouding. Al snel merkten ze dat er allerlei eigen(aardig)heden en principes inslopen. Dit is voornamelijk terug te vinden in afvalverwerking en het creatief inkopen. Vragen te over 10

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE DECEMBER 2009 rijzen op als beginnend horecaondernemer. Hoeveel eet men? Wat, waar, hoe ga je inkopen en…hoeveel? Naast de reserveringen is het moeilijk inschatten hoeveel klandizie je zal krijgen. Een stukje inzicht en ervaring is een vereiste. Bij het neuzen naar aanbiedingen staat de duurzame kwaliteit altijd hoog in het vaandel. Verse producten hebben altijd de voorkeur. Het uiteindelijke streven is om zo weinig mogelijk weg te hoeven gooien. Dat vinden ze, gewoonweg zonde. Varkentje Cindy is er van huis uit op gefocust om afval strikt te scheiden. Deze voorbeeldige eigenschap wordt in bij de gemeente Visé gestimuleerd door: PMC-zakken (P=plastic, M=metallic en C=cartons), wekelijks ophalen van karton, oud brood voor de ganzen en restafval. Daarnaast denken Jeroen en Cindy erover na om een varkentje in dienst te nemen om het restafval nog meer te reduceren. Meer weten: www.legrandpetit.be, mail: [email protected], : 0032 (0) 42766263

Fijne kerstdagen en een gezond, energiek en succesvol 2010 wensen, Jacques Kimman, Hella Wilmes, Werner Eussen, Eric Curfs, Harald Theunissen, Gijsbert Tweehuizen, Wendy Broers, Peter Schieren, Willem Janssen, Ton Gielen, Ruud Boetes, Linda Romans, Jeroen Bergman, Leo Gommans, George Vervuurt en Zeger Vroon

Colofon De nieuwsbrief wordt uitgegeven door het lectoraat Nieuwe Energie. Heb je vragen en/of opmerkingen neem dan contact op met Hella Wilmes. [email protected] Eindredactie: Werner Eussen, [email protected] Of kijk op de website van het lectoraat. www.hszuyd.nl/nieuweenergie Hier vind je nieuwsberichten en links op het gebied van nieuwe energie etc.

11