RUIMTE VOOR GEZONDHEIDSZORG Paul Schnabel, Universiteit Utrecht Leidsche Rijn 6 maart 2014
15 MILJARD EURO MEER…TOT 2015
“
Een dergelijke stijging van de uitgaven is op termijn echter onhoudbaar ” Troonrede 2011
TROONREDE 2014 ‘ de klassieke verzorgingsstaat zal langzaam maar zeker plaats maken voor een participatiesamenleving’. Wat houdt dat in op het gebied van de gezondheidszorg? - Meer zelfzorg, mantelzorg en particuliere zorg - Meer eigen risico en eigen bijdragen - Meer ‘alleen nog’ evidence based medicine, meer aandacht voor ef fectiviteit en ef ficiëntie - Meer ketenzorg (duurder!), meer preventie, meer gezondheidsbewaking en –bevordering op particuliere basis - Meer maatwerk (meer ongelijkheid), meer aanvullende verzekering
BEGROTELIJKE ZORG: DE ZORG ALS GELDSTOFZUIGER Begroting altijd te laag, behalve in 2013. Zou het echt? Nooit echte bezuiniging, alleen poging tot beperking groei (2014 + 1 ,5%) Zorg grootste post begroting: 2014 begroting 80 miljard, werkelijk eerder 85 miljard. Rijksbegroting 260 miljard Groei altijd boven groei BBP, bij daling BBP stijgt het aandeel van de zorg, in 2014 waarschijnlijk tot 14% (onderwijs 5%) Bijzondere situatie Nederland: veel cure, veel care, weinig eigen bijdragen, weinig out-of-pocket Alle ontwikkelde landen: gezondheidszorg steeds meer ouderenzorg, maar curatief georganiseerd als ‘volwassenenzorg’
WAAROM STEEDS DUURDER? Wet van Baumol: zelfde werk steeds duurder Interne kwaliteitseisen – specialisering/professionalisering Externe kwaliteitseisen – service Vergrijzing, bevolkingsgroei, hoge levensverwachting Wereld ‘community’, technologie, kapitaalintensief Equity, equality, solidariteit ‘Zaak van leven en dood’ 1980
HOE RIJKER HET LAND … …HOE DUURDER DE ZORG Zorguitgaven per land (% BBP) 18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
NL
2010
1953: 3% Nu: 12% BBP
2006
Bron: OECD (2013)
UITGAVEN AAN ZORG ( E I N D B E R E K E N I N G C B S 2 01 1 )
€ (x miljard) Ziekenhuiszorg/specialisten
23,5 6,5 2,8 2,7 1,8 2,6 5,5 8,3 16,1 2,1 2,8 2,0 76,7
Geneesmiddelen Hulpmiddelen Huisartsen Paramedische zorg Tandartsen Geestelijke gezondheidszorg Gehandicaptenzorg Ouderenzorg Arbo/GGD Overige zorg Beleid, beheer, ondersteuning Totaal (2009 I n d ex 1 9 9 8 ( 1 0 0 )
– –
6 8 , 5 m i l ja r d ) ( 2 01 4 - 8 0 m i l ja r d ) 2 0 0 9 ( 2 07 ; 1 5 4 )
GROEI GEZONDHEIDSZORG IN PERSONELE ZIN 1999 - 2009 Toename aantal huisar tsen + 17% (8900) Toename f te medisch spec. + 25% (19.075) Verpleegk. ZKH (‘04 -’09) + 15% (94.100) NL als geheel:
(7.900.000)
Personeelssterkte (2011)
werknemers
arbeidsjaren
Ziekenhuizen
287.000
204.500
GGZ
84.500
63.500
Gehandicaptenzorg
166.500
103.000
Ouderen- en thuiszorg
430.000
224.000
(968.000)
(595.000)
Totaal
…NU WEL MINDER GROEI De gezondheidszorg – cure en care – is de grootste publieke sector: 1 ,2 miljoen banen – meer dan 15% van alle banen - De zorg als banenmachine vertraagt nu duidelijk en in de care daalt het aantal banen (komen goedkoper terug) - Het accent zal meer moeten komen liggen op ‘ leaner and meaner’, maar hoe ziet dat er uit? Minder aanbod of een ander aanbod, meer samenhang of meer ‘ niche’aanbod, meer technologie of juist meer , maar goedkopere mankracht?
TOENEMENDE ZORGKOSTEN DRUKKEN OP HUISHOUDBUDGET 2 01 5
2040
22% 39% 61% 78%
To t a al m o da al i n ko men ex c lus ief z o rg premies
A a n deel z o rg premies ( in c lus ief b i j drage w e rk gever )
Bron: miljoenennota 2012
TOEKOMST ZORG 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
Ouderen en chronisch zieken Deprofessionalisering en functionalisering Feminisering en specialisering Meer ‘second opinion’ en begeleiding Scientisering en technologisering Kosten blijven stijgen, hogere eigen bijdragen Protocollisering en ‘evidence based medicine’ Eindelijk EPD en meer e-health Zelfmedicatie, zelfdiagnostiek Ondernemerschap en commercialisering, marktwerking Minder zorgrechten, meer zorgplicht overheid en omgeving Meer eigen verantwoordelijkheid, meer zelfbeslissen leven
KAN DE ZORG KLEINER EN GOEDKOPER WORDEN? Neen: Groei altijd hoger dan groei BBP Zorgheelal blijft uitdijen Gezondheid hoge waarde Internationale vergelijking/wedijver/ medisch-industrieel complex Ja: Verplaatsing kosten naar gebruiker ('eigen bijdragen', eigen risico) Verhoging toegangsdrempel (indicatiestelling) Versterking ef fectiviteit–efficiëntie Normalisering en demedicalisering, kleiner pakket Wonen wordt wonen (care)
GEZONDHEIDSZORG IS OUDERENZORG 65+:
15% bevolking,
85+: 1 ,5% bevolking 100+: 0,01% bevolking
⅓ ziekenhuisopname ¼ specialistenbezoeken 12,5% zorgkosten 0,1% zorgkosten
Ziekenhuiszorg + ouderenzorg: 37,5% budget Geneesmiddelen: 40% budget 65 (2 mrd) 2,3 mln gebruikers
NEDERLAND HEEFT EEN GROTE LANGDURIGE ZORG
ZORGKOSTEN PER LEEFTIJDSGROEP
Bron: CPB
KWETSBARE OUDEREN (65-PLUS), HOEVEEL EN WAAR TE VINDEN? Ca. 25% van 65+-ers ‘kwetsbaar' (650.000 mensen) , in 2020 meer dan 800.000 en in 2030 meer dan een miljoen. Woonsituatie 85% zelfstandig 20-25% ‘kwetsbaar’
15-20% in verzorgings-/verpleeghuis (gem. leeftijd: 85) 80% ‘kwetsbaar’
