1
Groen verbindt, 26 januari 2015 GGD/SO/Rotterdam.
2
Dank voor de uitnodiging om deze studiedag te mogen aftrappen. Ik ben Joost Schrijnen, 25 jaar gewerkt aan Rotterdam, waarvan 10 jaar in de directie dS+V, daarna Zuid Holland, Almere en de Delta.
Ik zei ja op deze uitnodiging om eens even terug te kunnen kijken en U mee te nemen naar een aantal waarnemingen van toen en dat aan te vullen met recente waarnemingen. Een beetje context, beetje verleden, beetje benchmark…en meest recent mijn ervaringen met de Job Dura prijs. 20 jaar geleden startten wij als dienst een proces van denken over de toekomst van Rotterdam, zoals toen cyclisch de gewoonte was. Een denk proces dat uiteindelijk uitmondde in een Structuurplan voor R’dam gericht op 2010.
2
3
4
Het was de eerste keer in mijn carrière en ik denk eigenlijk in Nederland dat de GGD actief in zo’n proces mee deed, ook in de sturende ambtelijke directieraad zat en ook de politiek verantwoordelijk wethouder zich er mee inliet, als het Ruimtelijk plan in B&W aan de orde was. Het was nog wel even zoeken naar de impact van die participatie. Er was sprake van een valse start, onderzoek van de GGD wees uit dat de oude wijken
3
en haar bewoners er het slechts aan toe waren (en nog steeds overigens) wat betreft gezondheid. De oorzaak daarvan bij de stedenbouw te leggen dat was toch al te eenvoudig, terwijl natuurlijk de economische participatie problematiek nummer een was en is. In de samenhang der dingen was en is sprake van een onontwarbaar kluwen van condities die het geheel bepalen. En de stapeling van problemen en opgaven was in elk geval duidelijk.
8
Rotterdam, toen nog rijke stad met veel arme mensen, moest op zoek naar Wijken van Waarde, die alle burgers in elk geval de mogelijkheid zouden geven actief te zijn, gezond en participatief.
Welnu, toen waren de opgaven met name samenhangend met verkeer: geluidhinder als ziekmakend, luchtverontreiniging, fijn stof en externe veiligheid. Denk aan de Luchthaven, aan de A13 in Overschie, de A20 en A15. Er werd ook een tekort aan kwalitatief groen en groene verbindingen vastgesteld. Gezondheid was nog geen apart item in het structuurplan, maar werd in samenhang met milieu een beleidsterrein dat andere dooraderde.
4
Prof. Agnes van den Berg, hoogleraar beleving en waardering van natuur en landschap aan de RUG, stelde in de Thijs Kramer lezing in 2014 op basis van een 50 tal studies dat de positieve invloed van natuur op geestelijke en lichamelijke gezondheid nu toch zo langzaam aan wel bewezen is: VTAMINE G, noemde zij het in een artikel. Zij publiceert veel over onderzoeksresultaten van de VITAMINE G en de betekenis voor: stressreductie, fysieke activiteit en sociale cohesie. Almere leek mij dan “the place to be”. Een super groene stad, een uniek experiment in de Nederlandse planning, ik mocht er enige tijd werken.
6
Almere
5
7
Maar helaas, de gezondheid in Almere scoort ver onder het landelijk gemiddelde in Nederland, hoge mate van obesitas, eenzaamheid, enzovoort. En dus: groen hebben is een, maar er naar en in bewegen is nog wat anders Als je het interessante GGD programma voor Almere leest, op dat aspect, dan worden de ruimtelijke collega’s uitgedaagd een beweegvriendelijke omgeving te maken, om een gezonde leefstijl te bevorderen. . Een aantrekkelijke inrichting van de openbare ruimte . Sociaal veilige fiets en wandelpaden . Maatregelen om de subjectieve veiligheid van bewoners te vergroten . En faciliteren van individuele en collectieve initiatieven van inwoners die gebruik willen maken van de openbare ruimte. In dit laatste zit een kern, ik kom daar op terug. We zijn in het jaar van de agenda vorming voor de lange termijn beland: agenda stad, agenda ruimte, via het jaar van de ruimte 2015, een heel jaar om te denken, wat zetten we nu in als de grote opgaven voor de komende twintig jaar.
6
Op de start conferentie van het jaar voor de ruimte in Amsterdam op 15 januari raakte ik verzeild in een workshop over gezondheid en externe veiligheid. Verbinden, zeggen natuurbeweging en wandelvrienden, van routes en lijnen. Wat voor de dieren en planten geldt die in verbonden ecosystemen willen leven, geldt net zo goed voor de mens. Ook daar de bevestiging van al die onderzoeken. Maar dat is de fysieke kant, dat moet zeker, maar….. dat is niet alles. Dura. Ik zit in het bestuur van het Job Dura Fonds, een fonds dat initiatieven sponsort met betrekking tot ruimte en bouwen in onze stad. Wat ons als bestuur al enige tijd opviel, was dat er erg veel initiatieven worden aangedragen in dit domein. Groen op speelplaatsen, groene stilte ruimtes in ziekenhuizen, verzorgings- en verpleeghuizen, bewonersinitiatieven in de openbare ruimte al om. En onlangs mocht ik in de jury zitten voor de tweejaarlijkse JOB DURA prijs en de daarmee samenhangende DAAN DURA aanmoedigingsprijs. Dit maal over groen en stad. Met interessante mensen als Daan van der Have bekend van Villa Augustus en Hotel New York, en Rachel van Olm, directeur Walhalla, hier om de hoek, Masha Onderwater directeur BVR en Alexandra den Heijer, docent TUD. Nu heeft Rotterdam heel veel groen, stelden wij vast, maar waar zit de energie? We ontdekten een enorme longlist van projecten en initiatieven, ik was echt onder de indruk. Wie winnen er dan en waarom, Iedereen verwacht ETEN UIT EIGEN TUIN en dat soort initiatieven, de nieuwe productie factor van groen in de stad. Of hotspot/hutspot als “social return by food” inclusief diner voor 7.50., in diverse oude wijken.
7
9
Dakpark, Rotterdam
Nee, de aanmoedigingsprijs ging naar de Stichting Dakpark. Een stichting die probeert grip op het dakpark als activeringsruimte voor Bospolder Tussendijken. We ontdekten hoe moeilijk het is dat te doen, beheerder te zijn, een verhouding te ontwikkelen met de gebiedscommissie, de opdracht gevende gemeente, de uitvoerende aannemer en de wijkbewoners. Wij wilden hen AANMOEDIGEN om dat nu eens goed uit te zoeken als model en te implementeren. En zoals ik nu nog merk, want ik heb nog contact met hen, het is een heel lastig proces om iedereen te activeren. En de winnaar was, DE ENK, een super tuin, stadsakker in VREEWIJK, met enorme bezuinigingsproblemen, maar een parel in de wijk, en een grote stimulerende Gerrit Roukens die de jongeren, jeugd en bejaarden leert om groene vingers te krijgen, een tuin heeft ontwikkeld als een sprookjespark, met tal van activerende elementen erin. Maar ja, de schoolbussen worden wegbezuinigd, dus..
En toen heeft hij de bejaarden van de straat getrokken en in zijn tuin losgelaten.
8
10
De Enk, lentefeest 2014
Kortom: gedragsverandering gaat niet door ruimtelijke ordening en stedebouw alleen, maar ook door mensen en stimuli voor echte deelname en participatie. Maar de structuur moet er wel zijn.
Veel plezier met jullie zoektocht.
