Rotterdam. Eindrapportage Vitamine E

© 2014 Walas Concepts – Vancouver/Rotterdam

Eindrapport Vitamine E Levendig Ede


Eindrapportage Vitamine E

2

Eindrapportage Vitamine E, Levendig Ede

Eindrapportage Vitamine E, Levendig Ede, is gerealiseerd door Walas Concepts. © 2014 Walas Concepts Voor nadere informatie verzoeken wij u contact op te nemen met

Walas Concepts Kloosterweg 1, 7412 CN Heerlen, The Netherlands

3


4


Executive Quick Reader Vitamine E HG van Straaten

5


Executive Quick Reader. niet voorzien. We kunnen ervan uitgaan dat de stad een progressieve, all-inclusive, duurzaam vitale binnenstad wil. Als er al een visie is ontwikkeld is die bij publiek en stakeholders onvoldoende bekend.

Executie van de werkzaamheden. Team Walas is in de eerste zes maanden van project Vitamine E van start gegaan met een analyse van de stad, de plannen en het beleid. Ook is er kennis genomen en een eerste fase van samenwerking en overleg opgebouwd met de lokale organisaties die zich met de binnenstad van Ede bezighouden. De visie die daaruit voortkwam is vastgelegd in de eerste rapportage. Daarin was een leegstandskaart, routes en een gebruikskaart van de binnenstad opgenomen. Hierdoor kwamen krachten en zwakheden, kansen en bedreigingen beter in beeld.

Het was in Ede een moeizaam proces om tot iets van een gezamenlijke aanpak te komen met alle instanties die zich met de binnenstad bemoeien. Ede staat ook in de markt bekend om het moeizame klimaat en het gebrek aan onderlinge saamhorigheid. Instanties vallen elkaar gemakkelijk af, liefst in het informele circuit. In de laatste twee maanden hebben enkele ondernemers die zich in de regio willen vestigen aan Walas aangegeven om vooral die reden van vestiging in Ede af te zien.

Daarna zijn we aan de slag gegaan met initiatieven, match making evenementen etc. Er is getracht meer begrip te kweken voor de wat stedelijke ontwikkeling en activering nodig heeft. Dart gaat niet zozeer om gebouwen en de gebouwde omgeving maar veel meer om mensen, gebruik, publiek domein, verblijf. Eigenlijk heeft Ede onvoldoende visie ontwikkeld over levendigheid. Dat is een wensbeeld, waar een gereedschap set voor ontbreekt. Ook de vakkundige toepassing van de uitdagingen door een vakkundig leider is

Binnenstadondernemers, stadsmarketing, Cultura, Kamer van Koophandel, Gemeente Ede met diverse afdelingen, Aanjaagteam en diverse anderen zouden zich moeten bundelen of afvaardigen in een meer centraal gestuurde organisatie. Ook Hogeschool Ede en andere organisaties zouden daarin zitting moeten nemen. De gemeente zal een stevige leidende positie moeten innemen om dat te bewerkstelligen.

6


binnenstad te hebben. Gevarieerd gemengd gebruik, cultuur, unieke lokale ondernemers, kunst, straatleven en straatkunst, ambulante en tijdelijke activiteiten, een goed publiek domein, zgn. smart density: daarmee kun je je onderscheiden van elk ander winkelcentrum. Om nieuwe industrie en bedrijvigheid te kunnen werven is het van belang zo’n binnenstad te hebben. Middenmanagement verwacht dat van de plaats waar ze zich vestigen. Voor zichzelf en het gezin. Ook voor het behoud en de groei van lokaal talent is een creatieve, multifunctionele binnenstad van groot belang.

Naast dit eindrapport dat bestaat uit een Executive Quick Reader, waarin u nu leest, en een eindverslag van de projectmedewerkers op locatie, is er een onderzoek gedaan naar de werking van pleinen en publieke plekken in Ede. Ook daaruit blijkt dat de inrichting en vormgeving van de stad niet de rentabiliteit van de economie ondersteunt. Om een en ander goed te kunnen bevatten is integraal onderdeel van de eindrapportages eveneens de Tussenrapportage van november 2013 onverkort van belang. De leegstandkaart die daarin is gemaakt is op dit moment al achterhaald zie hierna). De leegstand, werkelijk en virtueel, is inmiddels toegenomen. Over het algemeen kunnen de conclusies van die rapportage overeind blijven.

Ede spant zich in hoge mate in om nieuwe vestigingen naar zich toe te trekken. De A12 is een magneet daarvoor. Een en ander zal pas echt beklijven en uitbouwen met resultaat voor Ede zelf als de binnenstad ook echt de identiteit voor Ede gaat bepalen.

In de Bijlagen van dit document is een samenvatting van die Tussenrapportage Nov 2013 opgenomen.

Een volwaardige binnenstad is een must. Het is de uiteindelijke identiteit van Ede.

De Kernvraag: ‘Hebben we wel een binnenstad nodig? ’ In de interviews bij het publiek werd veel gezegd, dat men eigenlijk niets nodig heeft van de binnenstad, omdat de belangrijkste aankopen ook in de eigen wijk of in ander centra kunnen worden gedaan. Arnhem, Veenendaal en Barneveld worden genoemd als alternatief. Heeft Ede dan wel een binnenstad nodig? Voor de economische ontwikkeling en veerkracht van steden, ook kleinere steden, is het erg belangrijk om een sterke, multifunctionele

7


8


Velen in Ede hebben het idee dat de situatie waarin de binnenstad is verzeil geraakt te wijten is aan externe omstandigheden, zoals de crisis in het vastgoed en het nieuwe winkelen.

Naar meer vitaliteit. Een levendige binnenstad moet zich op mensen richten. Niet enkel op gebouwen. Niet alleen op winkels. Wie plant voor mensen krijgt mensen. Er wordt in Ede gepland voor winkels, auto’s en handhaving. Dat is dan ook het resultaat.

De stad heeft echter vooral zelf met ontwikkelaars deze situatie veroorzaakt. Er is niet gepland om een binnenstad te maken, maar er is ingezet op maximalisatie van opbrengst van de ontwikkelingen. Er is onvoldoende ingezet op multi-functionaliteit en ander belangrijke zaken. De stad is vormgegeven als een winkelcentrum. De vormgeving en handhaving gaat uit van standaardisering. In elke discussie die de binnenstad betreft gaat het uiteindelijk voornamelijk nog over winkels en vastgoed. Daarmee blijven de oude tradities in stand. En zoals Einstein al zei: je kunt problemen niet oplossen in dezelfde omstandigheden als ze zijn veroorzaakt. In Angelsaksische steden wordt hier gezegd: ‘You are not stuck in a crisis, you ARE the crisis.’ In hoge mate geldt dat ook voor de situatie in Ede.

Meer consumenten zouden dicht bij de stad en de winkels moeten wonen (hogere densiteit). Een betere variëteit aan stedelijke functies en publiek domein, cultuur en sociale innovaties zijn belangrijk. Geen gevoel van eigenaarschap. Saamhorigheid. Ede kenmerkt zich door onrust en gebrek aan saamhorigheid. Instanties en mensen vallen elkaar gemakkelijk af en voelen zich niet gezamenlijk verantwoordelijk voor de problemen van de binnenstad. Eigenbelang prevaleert. Een stevige leider en gezagvoerder, hetzij vanuit het gemeentebestuur, hetzij extern aan te stellen, ontbreekt. Zo’n gezagvoerder heeft wel een set aan bevoegdheden nodig om ook gezag te kunnen uitoefenen. Die functie moet door het gemeentebestuur stevig gecontroleerd en stevig en openlijk ondersteund worden.

Het slechte nieuws is: een verwijt aan externe factoren is niet meer dan een excuus. Het goede nieuws is: het is UW probleem, u kunt dat stevig ter hand nemen en ermee aan de slag gaan.

Moeizame relatie gemeente en instanties met de stad en het publieke domein. Het gemeentebestuur van Ede, de gemeentelijke instanties en de binnenstadorganisaties hebben ieder voor zich en met elkaar een moeizame

Perceptie: de situatie in de binnenstad is aan de crisis te danken.

9


verhouding tot de binnenstad, het urbane publieke domein en de socio-economische kennis die nodig is om de binnenstad te verbeteren. Meer inzicht in de visies van Jane Jacobs, Jan Gehl en anderen kan geen kwaad. Wij adviseren de gemeente om ten behoeve van deze problematiek ook naar organisatieverandering te kijken. Intern en extern. Je kunt de stad niet veranderen als je de omstandigheden en organisatie niet verandert waarin de stad zo is ontstaan. Wij bevelen aan om een extern bureau in te schakelen om gezamenlijk met alle partijen die verandering teweeg te brengen. Dat lijkt ons zeer nodig alvorens een besluit te nemen om een nieuwe organisatie in te richten voor de aanpak van de binnenstads-problematiek. Markt trends. Ede heeft geen ongunstige groeifactoren. De stad kan doorgroeien. Het is echter onzeker of de relatief gunstige marktverwachtingen zich ook in de binnenstad zullen doen gelden. We denken dat kansen hier pro-actief moeten worden benut. Niet afwachten maar oppakken. De binnenstad als een ‘destination’ (bezoekdoel). Een meer gevarieerde en complete binnenstad met een veel beter voorzieningenniveau heeft het vermogen om tot een bezoekdoel uit te groeien. Dan is het meer dan het som van haar delen. Als een ‘destination’ kan de stad ook haar regiopositie verstevigen en meer eigen bevolking aan zich binden.

Communicatie is een uitdaging. Om succesvol te zijn als binnenstad-destination moet een speciaal op de binnenstad gerichte marketing en communicatie worden opgericht. De binnenstad moet de identiteit van Ede gaan bepalen. Verwachtingen moeten voldoen aan de reële ervaringen. Een geleidelijke opbouw is dan van belang. Communicatie moet meer bewust op economische strategie zijn gebaseerd. De werkelijke uitdaging is om de verwachtingen en publieke percepties in de hand te houden. Dit van meet af aan goed doen zorgt ervoor dat er in een later stadium niet tegen torenhoge marketingkosten dient te worden gerepareerd. Verwachtingen wekken die niet worden bevredigd, zal ook de kans op nieuwe teleurstellingen vergroten en de kans op nieuwe ontwikkelingen uiteindelijk danig beperken.

Is de aanpak van de problematiek urgent? Als men een volwaardige binnenstad van belang vindt voor de economische vitaliteit van Ede in de toekomst en om andere redenen, dan is het van belang om de aanpak krachtdadig voort te zetten. Er moet een steviger organisatie worden neergezet, met een sterk mandaat en een goede set bevoegdheden. Een andere (Angelsaksische) optie is niets doen: via het Duitse begrip ‘Verelendung’ de binnenstad sneller laten verpauperen leidt tot herstel van de vastgoedsituatie, de huurprijzen en zal een gezondere nieuwe branchering tot

10


gevolg kunnen hebben. Het is een tamelijk meedogenloze aanpak, die ook veel tijd vergt. Daarna is er vooral ook veel imago-herstel nodig.

-

Om die reden adviseren we om de problematiek van Ede centrum met kracht verder aan te pakken.

-

Minder handhaven. Meer ondersteunen. Veel klachten gaan over de handhaving in Ede. In veel blijkt dat de organische dynamiek die een (binnen)stad nodig heeft weg wordt georganiseerd door standaardisering van vormgeving, regels en de handhaving daarvan. Dat is niet wat de binnenstad nu nodig heeft. Wij adviseren om veel beleid daarop aan te passen. Geef ruimte. Laat mensen en ondernemers hun persoonlijkheid de stad binnenbrengen. Het mozaïek trekt klanten. Voor aanpassing van het beleid op de ambulante handel in de binnenstad wordt reeds nagedacht. Dat zou ook op veel andere fronten kunnen: uitstallingsbeleid, activiteiten, artiesten etc.

-

-

Conclusies -

Binnenstad Ede is aan het eind van haar social-economische Latijn. De technische levensduur van de gebouwen is nog lang niet voorbij, maar de gebouwen zijn niet afgestemd op de veranderde markt.

-

11

Ook het kader van beleid en regels is aan het eind van haar sociale levensduur. Hier zijn aanpassingen nodig. Het gevoel van eigenaarschap en betrokkenheid is relatief laag en voorzichtig. Veel is gericht op het bewaren van de vrede, het voorkomen van weerstand. Niet op het aanpakken van een moeilijke situatie. De stakeholders hebben een lage werkelijke bereidheid tot samenwerken. Er zijn veel nieuwe initiatieven voor de binnenstad, maar het ontbreekt nog aan eigen professionaliteit en aan een kader van ondersteuning op vele vlakken. Ondersteuning van jonge lokale ondernemers, opdat ze kunnen uitgroeien tot betrouwbare huurders voor de binnenstad levert veel winstpunten op. Het gemeentebestuur en de omgeving van binnenstadstakeholders hebben een moeizame relatie tot de problematiek in de binnenstad en een laag kennisniveau voor wat werkelijk nodig is voor levendigheid en een duurzaam vitale stad. Dat leidt tot veel ‘Ja maar..’- gedrag. Dat betekent: weerstand. De gemeente is onvoldoende geëquipeerd om de problematiek aan te vallen.


-

-

-

-

-

-

-

Ook de betrokkenheid van het Edese publiek bij de binnenstad is laag. Goede evenementen en evenementenmarketing, zoals Statues by Night, zijn goed voor de binnenstad. Een goede binnenstad is nodig voor de identiteit van Ede. Een complete binnenstad levert veel synergie op. Wonen, werken, verblijven, nieuwe bedrijvigheid, lokaal ondernemerschap, incubators, publiek domein, sociale innovaties. Het nieuwe complete product is groter dan de som van haar delen. Dat is nu bij lange na niet het geval. Er zijn belangrijke en hoge hordes te nemen. Het complex in de Achterdoelen van Bouwinvest is daar een belangrijk voorbeeld van. Van Ede mag in de toekomst groei en marktpotentie worden verwacht. Het is de vraag of die zich zonder plan ook voor de binnenstad zullen manifesteren. Het Food thema zou een ankerpunt kunnen zijn om een USP voor de binnenstad verder uit te bouwen. De ondernemerskracht daarvoor is op dit moment nog laag. Het gebruik van de binnenstad moet vooreerst bij eigen inwoners worden gestimuleerd. Pas daarna is een binnenstad interessant voor bezoekers

-

-

-

-

-

12

uit de regio of van het vakantieadres. Ede binnenstad zou tot een ‘destination’ kunnen uitgroeien als de ontwikkeling zorgvuldig wordt aangepakt en de verwachtingen niet overspannen raken. Belangrijke aspecten voor het werven van nieuwe gebruikers van Ede als ‘destination’ zijn: toegankelijkheid en bereikbaarheid, reisafstand en reisduur, veiligheid, thema, palet van functies, educatieve en informatieve basis, plaatselijke verhalen en het kwaliteitsniveau van de voorzieningen. Voor toeristen is authenticiteit ook van belang. Een sterke binnenstad zal de toeristische positie van Ede aanzienlijk versterken. Een grotere verdichting van wooneenheden rond de binnenstad draagt bij aan de economische basis voor diezelfde binnenstad. Er dient wel goed te worden gekeken naar het absorptievermogen in de markt voor nieuwe ontwikkelingen. De grote ontwikkelingen in de binnenstad hebben al aangetoond dat dat absorptievermogen beperkt is. Aanbod schept niet haar eigen vraag, De kwaliteit van het publieke domein is net zo belangrijk als het werven van nieuwe commerciële activiteiten. Placemaking is een goed instrument om via projecten en meer


gemeenschapszin de betrokkenheid bij de binnenstad te vergroten en het publieke domein te versterken. Het is raadzaam om de inwoners meer te betrekken bij beslissingen over de binnenstad.

-

-

-

Aanbevelingen: In het licht van de eerder vermelde conclusies en de resultaten uit de diverse rapporten bevelen we aan om: -

-

-

-

-

-

Krachtdadig het vervolg van de verlevendiging van de binnenstad aan te pakken; Alle inzet daarbij te bundelen en te organiseren; Alvorens dat te doen ook de noodzakelijke organisatieverandering binnen de gemeente onder de loep te nemen; Vervolgens een leider te benoemen, zeg gezagvoerder, die ook met enig gezag en bevoegdheden is omkleed; De gezagvoerder te omlijsten met een team waarin vertegenwoordigers van diverse partijen zijn vertegenwoordigd; Het aanjaagteam daarvoor in te zetten; Cultura daarin ook een goede en sterke rol te geven; Een gezagvoerder te kiezen met bijzondere kennis van de stad, niet alleen in ruimtelijke zin, maar vooral in sociaal-

-

-

-

-

-

13

economische zin; Dit team een eigen zichtbare ruimte op de begane grond in de binnenstad te geven, dus niet in de stadswinkel of buiten de binnenstad. Een lage drempel is gewenst; Waar nodig extra kennis over stedelijke ontwikkeling in te kopen; Te voorkomen dat nieuwe ontwikkelingen weer over vastgoed en winkels gaan in plaats van slimme stedelijke ontwikkeling; Het team meteen te laten werken aan een betere mentaliteit van samenwerken. Ook hier kan begeleiding dor een extern bureau een belangrijke rol vervullen; De verwachtingen rond de binnenstad te temperen en daar de communicatie op af te stemmen; De gezagvoerder ook een eigen communicatieteam mee te geven; Na te gaan of incubators of broedplaatsen in de binnenstad (tijdelijk) een plek kunnen krijgen; In te zetten op meer lokaal ondernemerschap en unieke formules; In te zetten op meer verdichting van de binnenstad. Meer klanten dicht bij de binnenstad laten wonen; In te zetten op veel tijdelijke ontwikkelingen, evenementen en ambulante mogelijkheden. Maak de stad elke dag weer (wat) anders; Een veel sterkere variëteit van functies mogelijk te maken;


-

-

-

-

-

-

Satues by Night wellicht opnieuw binnen te halen en als voorbeeld te gebruiken voor andere evenementen; De Pop Up Market opnieuw mogelijk te maken; Het publieke domein en de straten veel sterker te gebruiken, gebruik ook aan te moedigen; Meer stopkracht te creëren door ambulante handel, tijdelijk gebruik, food, artiesten, terrassen, uitstallingen etc; Een positieve grondhouding te ontwikkeling voor alles wat zich in de binnenstad wil ontwikkelen; Partkeren in de garages te bevorderen of daarop druk uit te voeren en parkeren op maaiveld te beperken; Na te gaan of Placemaking projecten kunnen worden ingezet, wellicht door betrokkenheid van PPS.org zelf;

14


Verslag locatieteam Vitamine E Bas Bulten, Saar Terra

15


Inleiding

.

Stadcentra zijn concentratiepunten waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, ideeën kunnen uitwisselen, handel kunnen drijven of gewoon kunnen ontspannen. Een centrum beïnvloedt en reflecteert het imago van de stad als geheel. Voor veel mensen is het centrum de stad. Ze biedt een podium, verblijfplekken en is katalysator voor diverse activiteiten. Leven en dynamiek op straat trekt niet alleen mensen aan, het creëert uiteindelijk waarde op de lange termijn. Ede centrum is nauwelijks als stadscentrum te kwalificeren. Het is puur ontwikkeld voor winkels. Die ontwikkeling heeft vooral de ontwikkelaars bediend. Zij hebben zich gericht op grote ketenondernemers. Ede centrum is hier volledig van afhankelijk. Er is weinig lokaal ondernemerschap. Van gemengd gebruik (mixed use), een goed bevolkt publiek domein en een menging van commercieel, cultuur en sociaal, permanent, ambulant, tijdelijk, straatartiesten etc is al helemaal geen sprake. Ede centrum is een gestandaardiseerde ‘mall’, een winkelcentrum en geen stadscentrum. Ede wil met haar centrum ook graag een attractie en een zgn. ‘destination’ bieden. Hoewel er in het populaire vakantiegebied Veluwe zeker wat spin off richting Ede centrum vloeit, is ook dan geen sprake van een ‘destination’. Walas Concepts houdt zich bezig met stadsontwikkeling en leefbare steden in de breedste zin van het woord. Voor ons gaat een stad niet om gebouwen; een stad gaat om de mensen. Vanuit een geleidelijke ontwikkeling, door bottom-up community building en activering van het volledige werkveld, werkt Walas aan vitale en duurzame leefgemeenschappen.

16


De situatie in Ede centrum heeft ons ervan overtuigd dat er sprake is van een zeer serieuze situatie met weinig uitzicht. Halve maatregelen zijn in elk geval niet nuttig. Walas mist in Ede in hoge mate saamhorigheid en het gevoel van ‘eigenaarschap’ van het probleem van Ede centrum. Velen zijn er bij betrokken. Slechts weinigen ontstijgen daarin hun pure eigenbelang. Op formele gronden kon de bedoelde opdracht slechts 18 maanden duren. Medio november 2014 legt Walas Concepts haar activiteiten vanuit deze opdracht neer.

Ede wil graag een levendige stad met een bruisend centrum zijn. Een strategisch plan en focus op de cruciale plekken in de stad kunnen bijdragen aan economisch en sociaal maatschappelijk klimaat in de stad. Verschillende initiatieven van o.a. de gemeente hebben getracht met matig succes aan deze doelstellingen bij te dragen. Vanuit die doelstellingen heeft Walas sinds medio mei 2013 in opdracht van de gemeente Ede gewerkt aan het verlevendigen en versterken van Ede-centrum. Walas zou aanvankelijk voor een termijn van drie jaar in het centrum aan de slag gaan en in de eerste twee jaar een basis leggen waarna het project langzaam zou kunnen worden overgedragen aan een lokale persoon of partij.

Voor u ligt de eindrapportage van het team op de locatie, waarmee wij het project afsluiten. Sinds de termijn van de werkzaamheden behoorlijk werd ingeperkt, heeft Walas zich ingezet voor de afronding van vele lopende zaken en voor te bereiden op een overdracht, alsmede het maken van een integrale rapportage over onze visie voor verbetering. Wij hopen dat dit document, samen met het rapport ‘Verkenning Openbare Ruimte en Pleinen Ede Centrum’ en ‘Vitamine E Tussenrapportage’ u ondersteuning biedt bij het maken van keuzes voor de verlevendiging van Ede centrum.

17


De levendige stad. Een levendige stad, oftewel een levendig centrum, wordt vaak getypeerd als een plek waar veel mensen zijn. Een levendig centrum heeft een hoge dynamiek van mensen die komen en gaan of ergens verblijven. Er is altijd beweging, het staat nooit stil. Mensen trekken meer mensen. Een levendig centrum is een speciale verzamelplaats van leven en activiteit. Een stad gaat over mensen. Ede centrum draait om winkels. Een levendige stad draait om de activiteit in de straten. In Ede centrum draait het om winkels. In meer concrete zin biedt een levendig centrum: • Visuele kenmerken die het centrum aanduiden. Mensen moeten een stad helder voor zich kunnen zien om hem te kunnen onthouden en eraan gehecht te raken. Het biedt verschillende manieren en aanwijzingen om er je weg te kunnen vinden. • Aantrekkelijke concentraties van plekken die mensen willen. Binnen- en buitenruimte zijn even belangrijk. • Historisch weefsel. Geschiedenis vormt een belangrijk onderdeel van het DNA van een stad. • Een complex van interessante details op ooghoogte. • Is voetganger vriendelijk, niet alleen door brede trottoirs en wandelgebieden, maar ook door meer voetganger geschaalde inrichting. • Hoge diversiteit en densiteit in aanbod van winkels, cafeetjes, restaurantjes en andere binnenstedelijke functies.

• Stopkracht en verblijfsplaatsen. Een levendig centrum biedt verschillende formele- en informele plekken en mogelijkheden om even te zitten of te wachten. Een uitstalbord is net zo belangrijk als een bankje. • Aantrekkelijke dingen om naar te kijken, zoals architectonische details, etalages en beplanting. • Een community van mensen die zich eigenaar voelen van de stad. Dit reflecteert in een groter verantwoordelijkheidsgevoel en leidt tot goede initiatieven en leuke activiteiten. In het volgende hoofdstuk worden deze punten deels herhaald als we de 10 belangrijkste punten voor een levendige stad volgens Jane Jacobs bespreken. Een levendige stad is van de mensen en wordt bestuurd door haar bestuurders. Van haar bestuurders wordt verwacht dat zij leiderschap tonen in het creëren en behouden van een hoge dynamiek die, zoals hierboven beschreven, past bij een levendige stad. Bestuurders van een levendige stad hebben meer een externe focus dan een interne focus, kijken naar mogelijkheden in plaats van onmogelijkheden. Ze luisteren naar mensen en tonen leiderschap als gezegd wordt dat iets niet gedaan kan worden. Ze staan open voor nieuwe ideeën, zeggen toe, staan in voor het creëren van kansen voor iedereen en zijn actief. Bestuurders van een levendige stad creëren waarde voor de lange termijn.

18


Visie op Ede-centrum. In het rapport ‘Vitamine E Tussenrapportage’, dat bij de gemeente is ingediend in november 2013, is uitgebreid geschreven over onze zienswijze op Edecentrum als levendig centrum. In het kort komen we hierop terug. Voor de uitgebreide versie verwijzen we u naar de originele rapportage van destijds. Ede heeft door grootschalige ontwikkelingen in het hart van de binnenstad een groot deel van zijn eigen identiteit verloren, dan wel niet de identiteit kunnen opbouwen die bij een goed renderende binnenstad past. Het verlies van lokale ondernemers en bijzondere detailhandelsformules, heeft een negatief effect gehad op de vitaliteit en dynamiek in de binnenstad. Nu het economische klimaat aan het veranderen is, worden de effecten van een vermindering van vitaliteit en dynamiek zichtbaar. Levendigheid in het centrum is voor Ede van groot belang. In tegenstelling tot meer urbane steden, of steden met meer historische gebouwen, ontbeert Ede echter een echt stadshart met bruisende activiteiten, onderscheidend vermogen en levendig gebruik. Ede is in de beleving van veel mensen een dorp, maar in bewonersaantallen en functionaliteiten is Ede-centrum een echte stad, waarbij Ede te maken krijgt met daarbij horende stadse problematiek. Ede-centrum is door de grootschalige ingrepen een relatief monofunctioneel

centrum geworden, waar de focus vooral is gericht op winkelen; retail. Buiten de winkeltijden is er vrij weinig te doen en zijn er weinig mensen op straat. Om een vitaal, dynamisch en veerkrachtig centrum te worden, hebben wij in het transitieproces, zoals beschreven in de Tussenrapportage, 10 belangrijke punten van Jane Jacobs in acht genomen. • Mixed use. • Short blocks. • High density (smart density) . • Eyes on the street, no eyes from the street. • Safe sidewalks, public space for everyone. • Bottom-up community planning. • Authenticity and heritage. • Cities as ecosystems. • Local economies. • Gradual finance, slow growth. Belangrijke eigenschappen voor een vitale en dynamische stad zijn in Ede-centrum deels verloren gegaan of nooit gecreëerd door verkeerde planning. Een belangrijk onderdeel dat door grootschalige ontwikkelingen mist, is het daadwerkelijk multifunctioneel gebruik van Ede-centrum. De binnenstad is nu voornamelijk gericht op winkelen, waarbij de branchering ook weinig gevarieerd genoemd kan worden. Vooral veel kleinschaliger en uniek lokaal ondernemerschap ontbreekt in vergelijking met

19


succesvolle steden. Een multifunctionele stad brengt mensen ook voor andere redenen naar het centrum zoals bijvoorbeeld: werk, ontspanning, cultuur, volgen van lessen, workshops et cetera. Een binnenstad heeft sociale functies en moet ook een verblijfplaats zijn. Het bedient alle doelgroepen en zorgt voor gemiddeld hoge verblijfsduur. De multifunctionaliteit zorgt voor grotere dichtheden van mensen in het centrum, hogere bestedingen en daarmee een omzetbasis voor de bedrijven. Ede centrum is niet als stad gepland, maar als winkelcentrum. En daar is de competitie (te) groot. Toekomstige verdichting en mixed-use Ede staat bekend om zijn mooie buitenomgeving waar vrijheid en weidsheid belangrijke associaties met Ede zijn. Door een efficiënte verdichting van het centrum ontstaan er meer mogelijkheden voor investeringen in de publieke ruimte. Hoge dichtheden zijn voor het centrum van Ede een toevoeging door een verhoging van de attractiviteitswaarde en verlenging van de verblijfsduur. Om hogere dichtheden te creëren is een focus op een kleiner gebied voor retail en andere voorzieningen wenselijk. De focus zou moeten liggen op de kern van het winkelgebied. Door dit gebied succesvol te maken kan er een inktvlekwerking ontstaan naar de andere gebieden en huidige aanloopstraten. Bij ontbreken van de juiste focus op cruciale plekken in de stad, is het onmogelijk om meer dichtheid in het centrum te genereren. De focus lag voorheen op de Grotestraat en Achterdoelen. Door de aanzienlijk toegenomen leegstand in de Achterdoelen, is echter te

overwegen of dit deel nog tot die cruciale pekken toebehoort. Nu dat niet zo is, ontstaan er ernstige gaten in de Edese binnenstad die schadelijke zijn voor het geheel. Ede-centrum is bijna ontdaan van lokale ondernemers. Deze bevinden zich voornamelijk in de aanloopstraten van Ede. Een positieve ontwikkeling is dat in het kernwinkelgebied op horecavlak er op enkele plekken weer lokale ondernemers zijn begonnen. Door de grootschalige nieuwbouw en winkelgevel optimalisatie in de aanloopstraten is veel van het kenmerkende Edese façade verdwenen. Ook de vormgeving, uitstallingen en dergelijke zijn erg uniform en weinig bijzonder geworden. Ede-centrum kan alleen onderscheidend worden door de lokale ondernemers de ruimte en de mogelijkheden te geven om zich te ontwikkelen. Ook als dit gaat onder andere omstandigheden dan die waarvoor de huidige ondernemers in de tijd voor de crisis een huurovereenkomst hebben afgesloten. Hogere dichtheden kunnen onder meer ook bereikt worden door functieverandering toe te staan in het centrum. Er zijn diverse kantoorlocaties die al geruime tijd leeg staan. Om jongeren aan het centrum van Ede te koppelen zouden dit uitstekende locaties zijn waar jongeren kunnen wonen. Dit zorgt voor de afname van leegstand maar bovenal voor meer dichtheid van mensen in het centrum.

20


Lokaal ondernemerschap Het aantal nieuwe ondernemersideeën voor unieke concepten is in Ede erg schaars. Onder begeleiding van Walas is er wel een en ander gefilterd. Het ontbreekt veelal aan echt ondernemerschap; creativiteit, daadkracht, risico durven nemen en zelfstandigheid. Dat kan bij een deel van de groep wel worden ontwikkeld. Door dat te doen kunnen meer betrouwbare huurders voor de binnenstad worden gecreëerd. Dagelijks is gesproken met startende ondernemers die leuke ideeën hebben voor onderscheidende concepten, maar ze hebben veel ondersteuning en begeleiding nodig om hun idee te specificeren en in een echt business model te verwerken. Enkele talenten onder hen, die inmiddels in het centrum gevestigd zijn, zijn De Jongedame, Van Jas naar Tas en Tuis in Design. Startende ondernemers kunnen hier een voorbeeld aan nemen. Waarom het deze ondernemers wel is gelukt en het bij anderen blijft haken, heeft o.a. met matchmaking te maken. Er is veel bemiddeling nodig om startende ondernemers met laagdrempelige voorwaarden naar leegstaand vastgoed te faciliteren. Bovendien is het verkoopoppervlak van de meeste leegstaande panden veel te groot – want ontwikkeld voor grote ketenfilialen - voor de kleine startende ondernemers en is intrek alleen in gezamenlijkheid – waar meerdere ondernemers samen een concept neerzetten – mogelijk. Ook daar blijft het repeterend haken op matchmaking; het aantal ondernemers is te gering.

In veel andere steden blijkt dat dergelijke processen ook zeker 3 jaar duren. Maar daardoor wel significant bijdragen aan het verlevendigen van het gebied en de waardecreatie in het gebied. In Ede is er zeer grote leegstand, maar zijn weinig ruimtes onder goede voorwaarden in te zetten voor deze nieuwe doelgroepen, omdat de vastgoedeigenaren nog onder oude voorwaarden de panden in de markt wensen te houden. Daarnaast is er veel weerstand van zittende ondernemers als jonge nieuwe ondernemers tegen gunstiger voorwaarden een plek weten te bemachtigen. Dat is kortzichtig. Iedereen heeft belang bij een betere bezetting van de stad. Dit niet doen maakt de situatie van Ede centrum, en dus van alle ondernemers, tamelijk uitzichtloos. Men kan dan alleen nog hopen op het einde van de crisis, en het aantrekken van de markt. Wij betwijfelen of Ede centrum nog wel voldoende op de huidige markt is aangepast. En net als in de natuur zullen alleen de best aangepasten het overleven. Onderscheidend aanbod In tegenstelling tot de omliggende dorpen van Ede, heeft Ede-centrum een marginaal onderscheidend aanbod. Om Ede-centrum te versterken dient ingezet te worden op het voorkomen van uitbereidingen van de decentrale voorzieningen met niet-dagelijkse grootschalige voorzieningen. In de centrale voorzieningen zou de focus moeten blijven om dagelijkse boodschappen en bijzondere lokale ondernemingen.

21


Stichting Binnenstadsmanagement heeft onlangs het project Katapult gelanceerd, waarin getracht wordt startende- en lokale ondernemers aan het centrum te verbinden. Echter lijkt hierin voornamelijk de focus op retail te liggen en minder op de onderscheidende en bijzondere functies. Zoals gezegd, een levendige stad gaat niet alleen over winkels. Een mix van wonen, werken en recreëren is belangrijk. Het is dus aan te bevelen om naast de zinnige inspanningen van Katapult, ook andere activiteiten en initiatieven te begeleiden in hun vestigingspotentie in de binnenstad.

Ook het beleid t.a.v. straatartiesten en uitstellingen zou versoepeld moeten worden en uit moeten gaan van mogelijkheden. Straatartiesten brengen dynamiek, verhogen de belevingswaarde, verrassen de bezoekers. In de tussenrapportage geven we hier cruciale plekken voor aan.

De nieuwe ontwikkelingen op de kazerneterreinen dienen met deze wetenschap te worden ontwikkeld om te voorkomen dat aantrekkelijke waarde van de kazerneterreinen negatieve effecten hebben op de binnenstad.

Na het aanpassen van het beleid zou actief ingezet moeten worden op een programmering die past bij de juiste strategie.

Een levendig straatbeeld Ede zou zich primair op een beperkt deel van het centrum moeten richten om hier voldoende dichtheid en bezoekersaantallen te creëren. Daar liggen veel kansen ter verbetering. Een minder restrictief beleid ten aanzien van o.a. uitstallingen, zou al een groot verschil kunnen maken. Ede is haar beleid rondom ambulante handel aan het herzien. Meer fysieke maatregelen zitten in het groen en op gebied van placemaking. Ede kent weinig informele verblijfsplaatsen waar mensen even kunnen pauzeren, een telefoontje kunnen doen of een veter kunnen strikken. Met alleen het wijzigen van het beleid t.a.v. ambulante handel wordt het straatbeeld nog niet verlevendigd.

Looproute De stedenbouwkundige structuur maakt een natuurlijke rondgang door het centrum zeer moeilijk. Zeker nu er in het midden zware gaten zijn gevallen door incourante, doch relatief nieuwe, gebouwen en de leegstand. Ondernemers vanuit verschillende delen van de stad hebben aan ons gevraagd om een versterking van de routering in het centrum. In samenwerking met enkele ondernemers hebben we verschillende mogelijkheden uitgewerkt die relatief eenvoudige kunnen worden uitgevoerd. Een mogelijke oplossing is het plaatsen van interactieve informatieschermen, waar een overzicht van de winkeliers op weergegeven kan worden. Door het interactief te maken kan direct een versterking van de stopkracht gegenereerd worden. Wij zien het winstpunt niet zozeer in de informatie op zich, maar vooral om tot een proces van ‘triangulatie’ te komen, waarbij het publieke domein

22


aantrekkelijker wordt gemaakt voor activiteiten en verblijf.

Stopkracht en verblijfsduur Terwijl er op de lange termijn wordt ingezet om meer mensen naar het centrum te krijgen, zal er op de korte termijn ingezet moeten worden op het vergroten van de afstandsbereidheid en verblijfsduur van mensen die al in het centrum zijn. Stopkracht in de verschillende straten heeft verschillende positieve effecten op de beleving van de binnenstad en op de ondernemers van de binnenstad. Door het vertragen van de loopsnelheid van bezoekers kan het aantal bezoekers in het centrum letterlijk verdubbelen, alsmede de uitgaven van mensen vergroten. Stopkracht kan op diverse manier worden gecreëerd: • Food vendors, ambulante voedingsinitiatieven op de juiste plekken, etende mensen lopen langzamer, besteden meer. • Terrassen, uitstalborden of andere obstakels, remmen de natuurlijke snelheid af. Ze dienen als ‘social wait stations’. • Straatartiesten zorgen ervoor dat mensen blijven staan om te kijken. Voor een uitgebreidere rapportage en uitleg over looproutes, stopkracht en verblijfsduur verwijzen we naar ‘Verkenning Openbare ruimte en Pleinen Ede Centrum’.

23


Placemaking

.

25


Oorzaak. Gevolg. “You are not stuck in a crisis, you are the crisis.” Het complex van organisaties en instanties die zich met het centrum bezighouden vormt ondanks goede bedoelingen een obstructie voor de werkelijke veranderingen. Men is in werkelijkheid niet gericht op de problematiek van Ede centrum, maar op een mozaïek van eigen belangen. Er is eigenlijk niemand aan te wijzen die dat ontstijgt. Er wordt teveel gekeken naar externe oorzaken: crisis, veranderend winkellandschap, veranderend consumentengedrag, vastgoedproblematiek. Dat is maar een deel van het probleem. Deze hele situatie is door ontwikkelaars samen met de stad veroorzaakt. Alles is steeds gericht geweest op een maximalisatie van ontwikkeld winkelgebied, in plaats van een zorgvuldig vormgeven stadsgebied. De massale voorraad aan winkelruimte leidt ertoe dat de aandacht bijna door het winkelgebruik is gegijzeld. Men heeft onvoldoende de moed om tot aanpassingen te komen en weerstand te bieden. In feite wordt elke discussie over de binnenstad weer teruggebracht naar het overigens gewichtige belang van de winkeliers.

Handhaven of mogelijk maken. Vooral het complex van handhaving heeft een grote impact op de binnenstad. Duidelijk is altijd hoeveel er niet mag, hoe alles is ingericht op standaardisering en regels. Het is voor nieuwe ondernemers een weinig aantrekkelijke voedingsbodem. Ga uit van strategieën en niet van regulatiesystemen. Zeg ja tegen alle initiatieven, tenzij blijkt dat ze niet mogelijk zijn. In het huidige klimaat heeft men het gevoel dat in principe steeds nee wordt gezegd, tenzij de initiatiefnemer weet te overtuigen. Een regelarme zone zou voor de binnenstad een aanjager kunnen zijn. Natuurlijk kan dat nooit ten koste gaan van veiligheid. Een levendige stad speelt zich af in de straat en niet primair in winkels. Het gaat over mensen. Die focus ontbreekt. De straten moeten levendig gemaakt worden met fysieke maatregelen, aanpassing van ambulant beleid, cultuur, evenementen: Placemaking. Door intensieve gesprekken met landelijke vertegenwoordigers van retail en vastgoedbedrijven is gebleken dat vooral de reputatie en de perceptie van Ede ook een sta-in-de-weg is voor het maken van keuzes. Rigide, slechte onderlinge sfeer, geen krachtdadigheid worden daarin veel genoemd. Ook bij externen wordt de slechte onderlinge sfeer genoemd als reden om Ede te passeren met hun bedrijvigheid.

26


‘Everybody wants change, but nobody wants to change’. (We willen wel verandering, maar niet veranderen.)

27

Samenwerking met Gemeente. Algemeen We hebben nu anderhalf jaar ervaring met gemeente Ede gedurende welke tijd er een zeer duaal beeld is ontstaan. We zien diverse zeer betrokken medewerkers die graag een stap extra zetten om zaken mogelijk te maken, zoals bij de afdelingen evenementen, toezicht en economie. Dat leidt tot een prettige samenwerking en goede communicatielijnen. Een verandering van inzicht ontstaat niet zomaar, er zijn diverse belangen mee gemoeid. In dergelijke verandertrajecten is sterk leiderschap en vertrouwen nodig. Zo’n leider die staat voor de belangen van Ede centrum als stadscentrum, met inzicht voor de urbane kennis die daarvoor benodigd is, ontbreekt. Veel is erop gericht om de vrede te bewaren tussen alle partijen die zich met de binnenstad bezighouden, en daar ook vooral hun eigen plan in trekken. Een sterke overkoepelende visie ontbreekt. Om een echte stadsverandering mogelijk te maken moeten onvoorwaardelijke keuzes gemaakt worden die ook weerstand zullen oproepen. Hierin zal (iemand in) de gemeente en zijn directie krachtdadig het voortouw moeten gaan nemen.

Aanjaagteam binnenstad Binnen de gemeente is er een aanjaagteam binnenstad opgezet. Dit is een eerste goede stap geweest om met elkaar kennis (van diverse afdelingen) te delen en te discussiëren over elementen van de verlevendiging van Ede centrum. Binnen het team is nog een sterke sectorale stemming waarbij mensen het moeilijk vinden om het verleden los te laten en het eigen referentiekader te ontstijgen. Het valt echter aan te bevelen om dit team meer mogelijkheden te geven om buiten de gebaande paden acties te kunnen ondernemen. Stedenbouw De stad kan alleen verlevendigen als er meer mensen in de stad aanwezig zijn. Dit kunnen mensen van buiten het stadscentrum zijn, maar primair moeten dit ook mensen zijn die in het centrum wonen. Dit betekent een verdere slimme verdichting van het centrum. Tijdens diverse gesprekken bleek dat er vooral in beperkte toevoegingen werd gedacht dan wel beperkt toestaan van verhoging van gebouwen. Om een levendige stad te worden is het nodig dat veel mensen dicht bij de binnenstad wonen. Het verhogen van bouwblokken past in deze gedachte. Wij zijn van mening dat een verdere verdichting leidt tot een versterking van de binnenstad.

28

Marketing Ede De identiteit van een stad wordt voornamelijk bepaald door het centrum van een stad. Ede marketing is sterk gericht op stad-overstijgende concepten. De uitwerking van deze concepten zijn summier terug te zien in Ede centrum. De concepten ‘Hoofdstad van de smaak’ of ‘de smaak van van Gogh’ zijn zeer marketing gericht, zonder dat daarbij intrinsieke kwaliteiten van Edecentrum worden belicht. Wel worden er uitwerkingen van deze concepten in het centrum gedaan, maar de verbinding is dan matig gelegd. Hiermee worden percepties gekweekt die Ede centrum geen goed doen. Verwachtingen moeten bevredigd worden, anders heeft de marketing een negatief effect op de doelgroep. Wij bevelen sterk aan om, naast het inzetten op stadoverstijgende concepten, meer marketing aandacht te besteden aan Ede-centrum. In het bijzonder aan de huidige aanwezige kwaliteiten. Daarbij koeten de verwachtingen worden getemperd en worden overtroffen door de werkelijke ervaring van de consument. Als Ede centrum ook als destination belangrijk wil worden, moet de marketing en communicatie hiervoor strategisch beter worden opgepakt.

van SBE, waar Vitamine E maandelijks een half uur een en ander uiteen kon zetten. Ook zijn er veel persoonlijke gesprekken geweest met de binnenstadmanager. Helaas hebben we moeten constateren dat er geen wederzijdse relatie is ontstaan. We zijn op diverse momenten verrast door niet-productieve en zelfs ronduit negatieve berichten in de media door SBE. SBE blijft zich richten op het ontwikkelen van een winkelcentrum voor retail. Dit staat diametraal op de ontwikkelingsrichting zoals wij die hebben voorgesteld en op wat platform31 benoemd. Eens temeer blijkt dat het creëren van een levendige stad en de belangen van winkeliers van een geheel andere orde zijn. De binnenstad van de toekomst is niet meer alleen winkelen, maar een plek waar je veel wil verblijven door een divers aanbod van functies, een samenspel van cultuur, winkelen, werk en maatschappelijke voorzieningen. SBE is een organisatie die is gebouwd rondom de wijze waarop de binnenstad is gebouwd: retail en vastgoed. Dat past uitstekend bij een mall, of een wijkwinkelcentrum, maar is dodelijk voor een levendig centrum op lange(re) termijn.

Samenwerking met SBE SBE is een zeer belangrijke partner met als primaire belangengroep de winkeliers. We hebben de afgelopen periode zeer intensief proberen samen te werken. Diverse zaken zijn besproken in de bestuursvergadering

29

Sta in, zeg toe en wees actief.

Ede als Food stad. Ede is Hoofdstad van de Smaak 2014. Deze titel helpt Ede bij haar profilering als ‘Food stad’ en heeft inmiddels geleid tot diverse initiatieven van ondernemers en inwoners van Ede. In een traject waarin is getracht in samenwerking met Hoofdstad van de Smaak een Streekmarkt te organiseren, bleken onvoldoende uren beschikbaar te zijn om met Hoofdstad van de Smaak te kunnen samenwerken. Dat maakte het in de praktijk onmogelijk om evenementen een toekomst bestendige basis te geven. Vitamine E heeft samen met andere partners en met behulp van een adressenlijst van Hoofdstad van de Smaak geprobeerd zelf een Streekmarkt te organiseren. Helaas bleek onvoldoende interesse en draagvlak bij de producenten te heersen. Een kleinschalige markt of alternatieve start-up met streekproducten achten wij echter niet onmogelijk. Een geleidelijk proces waarbij boeren en producenten mede initiatiefnemer kunnen zijn van het concept, zou mogelijk kunnen leiden naar een alternatieve markt in Ede-centrum.

Mensen uit het buitengebied lijken weinig verbonden met het centrum. Deze groep draagt dan ook niet bij aan de identiteit van de stad, in ieder geval niet op food-gebied. Helaas heeft dit ertoe geleid dat de markt uiteindelijk niet is doorgegaan. Een markt organiseren, zoals bijvoorbeeld in de Fenixloodsen te Rotterdam, zou de directe concurrentie aangaan met de ondernemers die er al in het centrum zitten. Hier zouden wij niet voor opteren, ook vragen wij ons ingegeven door de ervaring van de ze 18 maanden af of het Edese publiek hier klaar voor is. Zonder dat de stad ook veel andere functies ontwikkeld die het verblijf en het bezoek aantrekkelijker maken, is een food market op zich nog een lastige onderneming.

Wel is ons gebleken dat de heersende perceptie die ervan uit gaat dat er vele lokale boeren en producenten zouden zijn die graag meewerken aan zo’n initiatief, in feite om een heel beperkte groep gaat, die ook voor het merendeel aangeeft op andere plekken in de omgeving al hun aandacht te willen richten.

31

Food is echter een belangrijk thema voor Ede. Hopleijk zal de komst van het World Food Center dat thema krachtig ondersteunen. Indien die ontwikkeling in beweging is, zal dat zeker zijn spin-off kunnen hebben op de binnenstad. Ede centrum heeft al een aantal zeer mooie foodwinkels zitten. Er zit een mooie keurslager, groenteman en kaasboer/poelier. Al deze zaken zien er kwalitatief aantrekkelijk uit. Enkele van deze zaken verkopen ook streekproducten, al is de marketing daaromtrent vrij matig. Ze verdienen het om erkend te worden. Wij zijn voorstander om deze zaken als uitgangspunt te nemen voor het vormgeven van het thema Food en streekproducten. Een goed palet van streekwinkels in Ede kan de binnenstad een nieuwe uitstraling en een eigen USP geven.

Inmiddels is Boerenhart opgericht als coöperatieve vereniging voor diverse steekproducenten. In samenwerking met hen en Verhuurstad hebben we de mogelijkheden verkend om een presentatiewagen te maken waarmee periodiek in het centrum de producten verkocht kunnen worden. Dit moet gezien worden als voorloper van een toekomstige streekmarkt. Concluderend stellen wij dat er voldoende foodinitiatieven zijn of aan het ontstaan zijn om de food identiteit in Ede centrum te gaan onderbouwen.

De optie om te kijken of we de huidige foodondernemers bij elkaar zouden kunnen brengen in een complex om gezamenlijk een dergelijke markt te openen zou in de toekomst wel tot de reële mogelijkheden kunnen behoren, al hebben twee van de drie net behoorlijk geïnvesteerd in hun panden.

32

Wees trouw aan het DNA van je stad.

Vastgoed & eigenaren. Vastgoed. In de jaren ’90 en ’00 hebben er veel nieuwe ontwikkelingen in de kern van Ede-centrum plaatsgevonden. De ontwikkelingen zijn vooral gedreven voor de vestiging van bekende grote winkelketens. Naast de negatieve effecten die dit heeft voor beleving en onderscheidend vermogen is er ook fysiek een belangrijke mismatch om vernieuwend ondernemerschap in Edecentrum te krijgen. De voor de ketens ontwikkelde units zijn voornamelijk 150 m2 of meer. Dit formaat is voor veel startende ondernemers te groot, de prijzen te hoog. Daarnaast is een groot aantal leegstaande units zodanig casco opgeleverd, dat het onaantrekkelijk is voor een starter om hier een nieuwe business te starten. De investeringen te groot. Het afbreukrisico ook.

permanente functies. Deze plekken zullen in de toekomst het onderscheidende vermogen van Edecentrum kunnen gaan bepalen. De transformatie van grote units naar kleinere units is op (te) weinig plekken echter goed mogelijk. In samenwerking met de eigenaren dient het overleg te worden voortgezet over een invulling. Hierbij moet nadrukkelijk ook gekeken worden naar functies die een minder nadrukkelijke relatie hebben met retail, maar wel een verblijf functie voor de stad. Gedacht moet worden aan lichte horeca, cultuur, ontmoetingsfuncties, kunst, pop-up stores.

In de zij- en aanloopstraten zie je meer kleine units die langzamerhand ook gevuld worden met (semi-)

33

Eigenaren We hebben nu met veel eigenaren gesproken en we zijn bij diverse bijeenkomsten geweest van het acquisitieteam van SBE. We constateren een divers beeld van enerzijds zeer betrokken eigenaren die hun nek durven uit te steken en anderzijds van eigenaren die een zeer afwachtende en blokkerende houding aannemen. Zeker in de aanloopstraten zijn met name lokale eigenaren die veel ruimte geven voor nieuwe/ jonge initiatieven en dat voorbeeld verdient navolging.

(tijdelijke) initiatieven toe. Toch zijn de grotere units moeilijk vol te krijgen en een actieve aanpak blijft noodzakelijk. De gekozen aanpak om in gesprek te blijven dient te worden voortgezet. Het is zo langzamerhand een optie om de leegstandswet te activeren. Dit instrumenten geeft de gemeente meer mogelijkheden om te sturen op leegstand. Op diverse locaties in Nederland worden op dit moment experimenten uitgevoerd.

Een belangrijk aandachtspunt is de Achterdoelen. De eigenaar/ verhuurder laat inmiddels diverse leuke

34

Cultuur Creatief klimaat We hebben het afgelopen jaar veel met de creative class van Ede gesproken. Er zit erg veel potentieel die veel voor de stad zou kunnen betekenen. Wel merken wij bij hen een sterke drang om naar de grote omliggende steden toe te gaan, omdat daar meer plekken worden geboden waar ze op inspirerende plekken kunnen (samen)werken en anderen kunnen ontmoeten. Dit geldt zowel voor dag horeca als avond horeca. Deze doelgroep juicht initiatieven als De Jonge Dame in de Doelenstraat toe en zou hier meer van willen. Ook de Pop-up market valt bij hen in de smaak. Deze doelgroep kan veel voor Ede betekenen. Ede verliest dus veel jongere creatieven. Dat staat wel bekend als de jonge vlucht, waar veel kleinere steden mee te kampen hebben. Richard Florida heeft veel aandacht gegenereerd voor de creatieve klasse, waar hij ervoor pleit om de consolidatie van creatief talent, cultuur en start-ups krachtig ter hand te nemen. Het wordt als een belangrijke voorwaarde gezien om de (lokale) economie van een stad te vernieuwen en vitaliseren. Vooral het behouden van lokaal talent en deze tot bloei laten komen via incubators en accelerators in kleine ondernemingen heeft voor steden grote en langdurige effecten. De economische basis voor nieuwe ontwikkelingen en een stevige ‘tax base’ voor de stad.

Creatieve ondernemers Creatieve ondernemers en kunstenaars brengen een hoge dynamiek met zich mee, die werkt als katalysator voor verdere verlevendiging. Ze nemen nieuwe ideeën met zich mee en spelen gemakkelijk in op vraag en aanbod. De creatieve sector staat over het algemeen bekend als flexibel en huisvest zich binnen een tijdelijke overeenkomst graag in oude gebouwen. De flexibiliteit en kwaliteit van deze ondernemers biedt oplossingen aan steden met weinig leven en veel leegstand.

Pop Up/ Ticketwinkel Cultura

35

Cultuur hoort tussen de mensen, cultuur hoort op straat. Dit kan in Ede beter. Cultura heeft daarvoor het plan opgevat om een Ticketwinkel, zijnde een fysieke winkel of een ambulante stand, naar het centrum te brengen. Op deze locatie kunnen alle vormen van culturele tijdsbesteding in Ede samenkomen om zichzelf te presenteren. De idee is om samen met verschillende partijen in de stad het gesprek aan te gaan om te onderzoeken of dit idee op enthousiasme kan rekenen en vanuit hier de volgende stappen kunnen worden gezet. Draagvlak is nodig om dit initiatief van de grond te kunnen krijgen. Wij zien hier een ondersteunende rol voor de gemeente. Cultura kan een goede rol spelen bij de verlevendiging van Ede.

Poppodium Ede Podium Ede bestaat uit een aantal enthousiaste Edenaren die in heel Nederland heen diverse feesten organiseren. Een aantal jaar geleden hebben zij het idee gelanceerd om een poppodium te organiseren. Het poppodium moet een plek bieden aan lokale en bekendere bands uit Nederland. Zij willen graag het jongere publiek aan hen binden. Ongeveer twee maanden geleden hebben we ze enthousiast kunnen krijgen voor Perron31 te Ede. Poppodium praat op dit moment zelf o.a. met de politiek om dit initiatief te laten ondersteunen. We zijn van mening dat een dergelijke (semi-)commerciële partij hier een succes van kan maken en dit een echte meerwaarde kan zijn voor Ede. Pop Up Market

36

Op zaterdag 13 september hebben wij in samenwerking met SHPPR events en Cultura de eerste Pop-Up Market Ede georganiseerd. De Pop Up Market is een lifestyle market waar mensen in een marktsetting diverse bijzondere producten kunnen kopen, met in het centrale gedeelte een food en muziek plein. Dit zorgt voor een prettige combinatie van economie en vertier. De samenwerking met Cultura is als zeer prettig ervaren. Van de 45 deelnemende kramen was c.a. 10% uit Ede afkomstig. Tevens is het aangrenzende deel van de Grotestraat bij het evenement betrokken door het organiseren van een kunstevent; Kunstkabinet toont. Op het evenement zijn over de dag verspreid ongeveer 2.000 mensen geweest die hebben rondgekeken en hebben genoten van een hapje en een drankje. De reacties zijn over de gehele linie erg positief, zowel van de winkeleigenaren, bezoekers, standhouders als Binnenstadmanagement. Betrokken en organiserende partijen willen erg graag een vervolg geven aan dit evenement. Het verdient aanbeveling om initiatief verder te steunen. Het kan werken als vliegwiel, katalysator. Niet alleen voor het culturele aanbod en levendigheid in de stad, ook startende (creatieve) ondernemers kunnen op markten hun business goed ontwikkelen. Uiteindelijk kunnen zij het onderscheidende aanbod bieden waar Ede naar opzoek is.

37

Digitalisering. In samenwerking met SBE en de gemeente zijn er verschillende bijeenkomsten georganiseerd over de verdere digitalisering van Ede-centrum naar aanleiding van het wifi-vraagstuk. Wifi is geen wondermiddel maar kan als aanvullende verblijfskwaliteit gekwalificeerd worden. Inmiddels zijn er diverse partijen in de markt die wifi aanleggen waarbij zij de data exploiteren. Andere mogelijkheden zijn zelfstandig aanleggen of verschillende ondernemers faciliteren om hun netwerk te versterken. De keuze hierin is afhankelijk van de wens van beheersing van data en budget. Wij denken dat er voldoende commerciële mogelijkheden zijn die een stadswifi kunnen verzorgen. Er zijn inmiddels ook steeds meer steden die van zo’n ontwikkeling afzien omdat de komst van G4 en landelijke dekking en tethering via smartphones de noodzaak van wifi doen afnemen. De digitalisering van Ede-centrum behoeft wel aandacht. Er zijn zeer veel websites die delen van informatie laten zien, zoals over evenementen,

ondernemers, bereikbaarheid. De informatie is vaak incompleet of onvolledig. Het valt aan te bevelen om dit verder te verbeteren waarbij er ook op de gemeentelijke website ook meer aandacht zou mogen komen voor de binnenstad. Dit is namelijk het visitekaartje van de stad. Er zijn nog zeer veel technologische innovaties die een bijdrage kunnen leveren aan de verbinding van fysieke en digitale winkels. Er moet gedacht worden aan content management, ibeacon, etc. De adaptatie van dergelijke innovaties is aan de ondernemers hoe zij dit doen. Wel valt het aan te bevelen om ondernemers kennis te laten vergaren over de mogelijkheden. Ondernemers die sterker vertegenwoordigd zijn op internet zullen ook meer mensen naar de winkel en dus binnenstad trekken. We zien dit voornamelijk als thema voor SBE. Zoals zo vaak geldt ook hier: het hebben van de techniek of de infrastructuur is niet doorslaggevend. Het continue programmeren en vernieuwen ervan is van groot belang. Dat is in de aanpak van stadsdigitalisering vaak onderbelicht.

38

Opdracht overdracht. Een stad is een stad. Een trein der traagheid. Ede-centrum verandert niet in een jaar en ook niet in twee jaar. Bekend is dat stadsontwikkeling met een duurzame aanpak en strategie voor de lange termijn resultaat moet bieden. Een eerste opzet kost minstens drie jaar om veranderprocessen in organisaties in gang te zetten, een community op te bouwen en placemaking te bewerkstelligen. Wij hebben de indrruk dat de betrokken organisaties en de afstemming tussen hen, het kweken van gevoel van eigenaarschap inzake de problemen van Ede centrum op zich al meerdere jaren zal vergen. Er zijn veel vaste structuren in plannen en doelstellingen bij de diverse partijen die niet overnacht veranderd zullen zijn. Ook het beeld dat inwoners en bezoekers hebben van Ede centrum hebben verandert pas op langere termijn. Het verlevendigen van een stad gaat over optimale waardecreatie op lange termijn.

Resultaat Gedurende onze opdracht hebben we een belangrijk proces in gang kunnen zetten, een proces dat hopelijk met katalyserend effect wordt voortgezet. Verschillende beleidsnota’s worden herzien en aangepast, er is een multidisciplinair team samengesteld, SBE komt met vernieuwende initiatieven als project ‘Katapult’ et cetera. Deze initiatieven kunnen beter worden benut, zodat ze in de toekomst meer resultaat opleveren. Aanpassing focus Als een verlevendiging van het centrum werkelijk een ambitie is, zullen er ook consequenties moeten worden aanvaard, die vooral de werkelijk gevoelde betrokkenheid bij het centrum zou moeten bewerkstelligen. Anders dan in veel andere steden, missen wij zo’n betrokkenheid; er lijkt geen probleemeigenaar te zijn die zich verantwoordelijk voelt voor het probleem en het probleem met leiderschap aangaat.

Een levendige stad gaat over mensen; de stad ís van de mensen. De stad zal alleen kunnen verlevendigen wanneer geluisterd en gekeken wordt naar hoe mensen hem (willen) gebruiken.

39

Overdracht Indien de gemeente de verlevendiging van de binnenstad en een visie op haar toekomst serieus neemt adviseren we om de ingezette beweging rond Vitamine E voort te zetten. Het lijkt ons belangrijk om dat vooral te doen met een lokale verankering en alleen indien er (iemand) vanuit de gemeente krachtdadig leiding voor neemt. Een andere mogelijkheid is om een externe gezagvoerder te benoemen, die dan wel bekleed moet worden met een aanzienlijke mate van beslisbevoegdheid en operationele bevoegdheden. Wil Ede haar ambitie om de stad te verlevendigen daadwerkelijk verwezenlijken, dan zullen de volgende aandachtspunten in acht genomen moeten worden: • Een geheel van maatregelen (strategie), geen incidentele maatregelen • Fysieke ruimte en begrip voor de stad • Een levendige stad gaat om mensen en gebruik van straten, daarna over winkels • Niemand voelt zich echt eigenaar van de intense problematiek, iedereen wijst naar elkaar • Naast verander-denken voor de stad, moet ook een veranderproces in de organisatie(s) worden bewerkstelligd. Het lijkt zinvol dat door een onafhankelijke externe te laten verzorgen. • Levendige binnenstad lijkt een wensenlijstje en geen werkelijke ambitie. Er is een hoge drempel om nadelige consequenties te aanvaarden. • Mensen in de straat trekken • Evenementen zijn erg belangrijk • Meer diversiteit, ambulant en tijdelijke winkels

• Weersta de weerstand van reguliere detailhandel • Betrek de gemeenschap bij een aantal projecten van Placemaking (www.pps.org)

• Laat Cultura een rol vervullen bij het naar de stad brengen van culturele levendigheid.

Indien een gezagvoerder binnen de gemeente opstaat, dan wel extern wordt benoemd, en als er ook door anderen in een binnenstadteam een vervolg wordt gegeven aan het door Vitamine E ingezette project, dan is Walas bereid om in een tweetal sessies (of 4 dagdelen) de overdracht te verzorgen en een aantal cursussen te verzorgen.

41

Bijlagen. SAMENVATTING EN CONCLUSIES Rapportage Nov 2013. Inleiding Zoals genoegzaam bekend houdt Walas zich bezig met stedelijke ontwikkeling in de breedste zin van het woord. Wij werken aan vitale en dynamische stedelijke gemeenschappen. We richten ons vooral op de gebruikers van de stad en hoe we een complex van zoveel mogelijk zinvolle activiteiten kunnen laten ontstaan. Vanuit de waardestromen van die activiteiten werken we aan gebiedstransities, herbestemming van gebouwen en aan duurzaam vitale steden. Wij werken vooral aan systemen waarin geleidelijke ontwikkeling en financiering past. Dit past uitstekend in de huidige economische omstandigheden, waarin van niemand, inclusief de overheden, grote investeringen kunnen en mogen worden verwacht. De binnenstad van Ede kent zoals zoveel steden in Nederland een achteruitgang in verbondenheid en beleving. Beide aspecten zijn van groot belang om als kwalitatief sterke binnenstad te kunnen functioneren. Het belang van een sterke binnenstad is de verbinding die het maakt met zijn inwoners en in het bijzonder de jongeren in de stad. Een sterke binnenstad draagt bij aan een sterk economisch klimaat en de vitaliteit van de stad als geheel. Aanleiding Ede heeft door grootschalige ontwikkelingen in het hart van de binnenstad een groot deel van zijn eigen identiteit verloren, dan wel niet de identiteit kunnen opbouwen die bij een goed renderende binnenstad past. Het verlies van lokale ondernemers en bijzondere detailhandelsformules heeft een negatief effect gehad op de vitaliteit en dynamiek in de

binnenstad. Nu het economische klimaat aan het veranderen is worden de effecten van een vermindering van vitaliteit en dynamiek zichtbaar. Levendigheid in het centrum is voor Ede van groot belang. In tegenstelling tot die meer urbane steden, of steden met meer historische gebouwen, ontbeert Ede echter een echt stadshart met bruisende activiteiten, onderscheidend vermogen en levendig gebruik. De visie die Ede heeft voor haar toekomst is veelbelovend op vele terreinen. Onderwijs, food, kennisontwikkeling, natuurlijke stad, kwalitatief woningaanbod kunnen Ede helpen zich te onderscheiden van andere steden, maar de ontwikkeling van het centrum zal in de competitieve positie ten opzichte van de genoemde steden lastiger liggen. Toch blijkt uit vele internationale onderzoeken dat voor een gedegen langdurige economische ontwikkeling van een stad, een dynamisch en levendig stadscentrum met een compleet voorzieningenpakket onontbeerlijk is. Doel van de opdracht Walas Concepts is in de opstartfase stevig aan de slag gegaan met haar analyse, de gesprekken met vele stakeholders, vergelijkend onderzoek en meer. Zoals bij onze opdracht is beschreven zijn er heel wat noodzakelijke aandachtspunten om tot een integrale aanpak te kunnen komen. Gezien de sterk gevarieerde en ingrijpende problematiek van de binnenstad van Ede, zal ook een sterke bundeling van krachten, kennis en ervaring ingezet moeten worden om tot zo’n integrale aanpak te kunnen komen. Als we het pakket aan aandachtsvelden in een aantal doelstellingen proberen te bundelen, komt dat neer op het volgende: •

De stad een onderscheidend stedelijk weefsel geven.

•

• • • •

Nieuwe activiteiten helpen ontplooien en de ruimte geven in het stadshart. Nieuwe ondernemers ondersteunen om zich beter te kwalificeren. Passanten op cruciale plekken in de stad activeren. De aantrekkelijkheid van het stadshart fysiek en functioneel vergroten. De verbinding van zijn inwoners met de binnenstad vergroten. (Uiteindelijk:) De aantrekkingskracht regionaal vergroten.

•

Plan van Aanpak Uit de hieraan voorafgaande beschrijving van de doelstellingen en de navolgende rapportage van onze analyses en verkenningen van de binnenstad, komen een aantal concrete projectlijnen, die de komende tijd verder zullen worden uitgewerkt en uitgevoerd, het Plan van Aanpak. De rode draad in onze bevindingen is de noodzaak om meer passanten naar het centrum te trekken. Dat kan niet overal tegelijk en moet daarom op cruciale posities in de stad beginnen. Daarmee willen we die cruciale plekken activeren en van daaruit langzamerhand passanten in beweging brengen naar de meer levenloze en lege plekken in de stad. Hier zullen verschillende soorten van inzet bij elkaar worden gebracht: •

•

•

Match making tussen (clusters van) creatieve ondernemers en leegstaand vastgoed. Een aantal creatieve ondernemers en startende ondernemers worden gebundeld. Ze worden (o.a. met trainingen en coaching) begeleid naar meer professionaliteit en ze worden gezamenlijk geholpen om tot een goed en rendabel business-concept te komen. Voor dit concept wordt leegstaand vastgoed gezocht bij een vastgoedeigenaar die aan de (al dan niet tijdelijke) huisvesting wil meewerken. Wij zullen aanvullingen doen op de bestaande jaarkalender van evenementen en activiteiten. Ook dit heeft als doel om het bestaande palet te vergroten en bezoekers naar de binnenstad te bewegen. Zonder oud beleid van ambulante activiteiten te

•

•

•

•

willen repareren, is het van belang om op een nieuwe, kwalitatieve manier, ambulante activiteiten te realiseren. Daarmee neemt de variëteit en afwisseling toe en worden bezoekers vaker verrast. Er zal worden gezocht naar thema’s en activiteiten die het minst concurreren met de bestaande branchering. Belangrijk is om in de functionele mix van activiteiten en voorzieningen de gemiddelde verblijfsduur van de bezoekers te verhogen. Boodschappen doen wordt winkelen, winkelen wordt funshoppen en verblijven. Een verhoogde gemiddelde verblijfsduur zal een verhoogde bezoekbereidheid teweeg brengen, welke een nog grotere bestedingsbereidheid veroorzaakt. Om bezoekbereidheid te laten toenemen is ook het zgn. ‘prijskaartje’ van dat bezoek van belang. Zeker op momenten door de week, als een stad niet erg druk is, wordt parkeergeld als een hinder ervaren. Het verdient aanbeveling om de mogelijkheden van een gevarieerd parkeerbeleid te overwegen. Uit onderzoek blijkt dat de positie van winkelcentra ten opzichte van naburige concurrenten daarmee stevig wordt beïnvloed. Daarnaast zal Walas de komende tijd aanbevelingen doen om in de toekomst de klantenbasis voor de binnenstad te vergroten. Nu Ede gewenst of ongewenst een meer stedelijke omvang heeft gekregen, is het van belang om de omgeving van de binnenstad zo mogelijk van een grotere zgn. densiteit te voorzien. Dat betekent: breng meer woonfuncties en eventueel werkfuncties dichterbij het centrum. Dit heeft pas effect op de langere termijn. De doelstelling dient echter wel op korte termijn te worden geformuleerd en geactiveerd. Niet de gehele binnenstad kan op korte termijn worden verlevendigd. Wie alles tegelijk probeert te doen en op elke plek, zal de effecten zo dun uitsmeren, dat deze niet meer kunnen worden benut en uitgebreid. Daarom is een strategie voor de cruciale plekken van belang. Walas Concepts zal binnen haar opdracht binnenkort

•

nog een nadere studie doen naar de mogelijkheden van de pleinen in Ede. Hier zal vooral ook worden gekeken naar soortgelijke pleinen in andere steden. Daaruit volgt een lijst met aanbevelingen. Gezocht zal worden naar wat Jan Gehl de ‘menselijke maat’ noemt. Daar zijn nogal wat verbeterpunten te verwachten voor Ede, die vervolgens geleidelijk, naar de mogelijkheden van de stad kunnen worden geïmplementeerd. Beschikbare middelen en Revolverend Fonds. Walas doet een aanbeveling om de beschikbare middelen deels zodanig in te zetten dat de financierbaarheid van

•

goede ondernemersinitiatieven wordt bevorderd, met als doel om deze in de binnenstad te kunnen ontwikkelen als goed huurder en aanvullend op het bestaande aanbod. Deze middelen kunnen in samenwerking met andere financiers wellicht worden gebundeld tot een revolverend fonds. Ondersteunen van passende thema’s in Ede, zoals het thema food.

• Bijlage 5: Levendig Ede, Pop Up Market Ede en Proef Theater

MEMO Aan: Door: Status: Datum: Onderwerp:

Gemeente Ede Vitamine E, HG. van Straaten, Bas Bulten en Saar Terra Definitief 1 sept 2014 Levendig Ede, begeleidende brief en ruw materiaal bevindingen, t.b.v. nadere bespreking voor eindrapportage

LS, Middels deze memo informeren wij in nog ruwe vorm omtrent onze bevindingen op verscheidene terreinen, naar aanleiding van de werkzaamheden die door Walas Concepts voor het project VitamineE zijn verricht. In de bijlagen treft u enkele submemo’s aan die op bijzondere onderwerpen inspelen. Dat zijn in elk geval in dit document: • Bijlage 1: verkenningsvoorstel verdeling GSO gelden op hoofdlijnen. In deze verkenning zijn niet de mogelijke bestedingen aangegeven die voort zullen vloeien uit het rapport betreffende de pleinen in Ede. • Bijlage 2: activiteiten rondom matchmaking, geplaatste partijen, nog te plaatsen partijen en afgevallen partijen die nog in de vorige notitie stonden. • Bijlage 3: evenementen overzicht van de evenementen die nog gaan plaatsvinden, plaatsgevonden activiteiten en activiteiten in de planning staan. • Bijlage 4: streekmarkt en een overzicht van de activiteiten om het te organiseren.

Daarnaast zullen apart nog aan u worden aangeleverd: • Concept Verkenningsrapport openbare ruimte, deze geeft u inzicht in de eerste aanzet. Wat ons betreft moeten de conclusies nog scherper worden aangezet. Ook naar aanleiding van verdere gesprekken met de gemeente zal deze aanscherping snel volgen. • Bijlage bij Concept Verkenningsrapport Openbare ruimte • Concept voor inzet straatartiesten in Ede, in de vorm van een powerpoint, Vanuit ideevorming Cultura. • Concept voor de zgn. Ticketshop Ede, in de vorm van een powerpoint. Eveneens uit de bronnen van Cultura. Naar Eindrapportage Al bovenstaande en onderstaande bevindingen zullen worden gebundeld en weergegeven in een eindrapport voor Ede. Deze zal medio tot eind November geheel gereed zijn. Daarna is Walas beschikbaar voor begeleiding en uitleg over dat rapport. Aanvankelijke bedoeling In de aanloop naar het onderhavig project VitamineEde en levendig centrum, hebben we de situatie verkend en onze eerste opzet voor de aanpak aangegeven. Hierin is aangegeven dat 3 jaar nodig is om tot werkelijke veranderingen te komen, de mensen mee te bewegen en ook binnen bestaande organisaties veranderingen teweeg te brengen. In de praktijk van stadsverlevendiging, Place Making etc, is een activerende rol van 3 jaar gebruikelijk. Walas heeft voorgesteld om 3 jaar hiermee aan de slag te gaan en in het derde jaar uit te faseren middels een overdracht naar een lokale persoon of instantie. De uiteindelijke opdracht is voor 2 jaar verleend, waarbij Walas na 2 jaar die uitfasering gestalte zou kunnen geven.

Aanpassing opdracht Gaandeweg de uitvoering bleek echter dat de gemeente vanwege aanbestedingsregels geen mogelijkheden had om Walas langer dan 18 maanden op dit project te houden.

Daarmee was wel de strategie voor de activering over 3 jaar ontkracht. Aanpassing focus Walas heeft gemeend om de 18 maanden dan vooral af te ronden door de lopende zaken af te maken en over te dragen, alsmede het maken van een integrale rapportage over onze visie voor verbetering. Als een verlevendiging van het centrum werkelijk een ambitie is zullen er ook consequenties moeten worden aanvaard, die vooral de werkelijk gevoelde betrokkenheid bij het centrum zou moeten bewerkstelligen. Anders dan in veel andere steden, missen wij zo’n betrokkenheid.

-

Overdracht Om de aankomende rapportage zo zinvol mogelijk te laten zijn wordt door Walas gekeken naar een mogelijke overdracht van activiteiten. Wij zullen daarover in algemene zin ook een advies uitbrengen om dit activerend project voort te zetten met een lokale persoon. Afhankelijk van de keuze van die persoon of de richting waarin we die verkennen is het van belang om het rapport voldoende op diens/haar mogelijkheden en vaardigheden af te stemmen. Aandachtspunten - Een geheel van maatregelen, geen incidentele maatregelen - Fysieke ruimte en begrip voor de stad - Een levendige stad gaat om mensen en gebruik van straten, daarna over winkels - Niemand voelt zich echt eigenaar van de intense problematiek, iedereen wijst naar elkaar. - Levendige binnenstad lijkt een wensenlijstje en geen werkelijke ambitie - Mensen in de straat trekken - Evenementen zijn erg belangrijk - Meer diversiteit, ambulant en tijdelijke winkels. Weerstand van reguliere detailhandel weerstaan - Het complex van organisaties en instanties die zich met het centrum bezighouden zijn ondanks alles een obstructie voor de werkelijke veranderingen. Everybody wants change, but nobody wants to change. Wij zullen ook een aanbeveling doen hoe hiermee aan de slag te kunnen gaan. - You are not stuck in a crisis, you are the crisis. Er wordt teveel gekeken naar externe oorzaken van het probleem: crisis, veranderend winkellandschap, veranderend

consumentengedrag, vastgoedproblematiek. Echter is deze hele situatie door ontwikkelaars samen met de stad ontwikkeld en veroorzaakt. Alles is gericht geweest op een maximalisatie van ontwikkeld winkelgebied, in plaats van een zorgvuldig vormgegeven stadsgebied. De massale voorraad aan winkelruimte leidt ertoe dat de aandacht bijna door dat winkelgebruik is gegijzeld. Men heeft onvoldoende de moed om tot aanpassingen te komen en weerstand te bieden. Policing or Facilitating. Vooral het complex van handhaving heeft een grote impact op de binnenstad. Duidelijk is altijd hoeveel er niet mag, hoe alles is ingericht op standaardisering en regels. Het is voor nieuwe ondernemers een weinig aantrekkelijke voedingsbodem. Een levendige stad speelt zich af in de straat en niet primair in winkels. Het gaat over mensen. Die focus ontbreekt. De straten moeten levendig gemaakt worden met fysieke maatregelen, aanpassing van ambulant beleid, cultuur, evenementen.

Walas zal in de afrondende fase de volgende zaken ook verder analyseren: - Verkenning retailers - Verkenning ontwikkelaars en investeerders - Verkenning naar eigen betrokkenheid bij food market in binnenstad Door intensieve gesprekken met landelijke vertegenwoordigers van retail en vastgoedbedrijven is gebleken dat vooral de reputatie en de perceptie van Ede ook een sta-in-de-weg is voor het maken van keuzes. Rigide, slechte onderlinge sfeer, geen krachtdadigheid worden daarin veel genoemd. Hoofdstad van de Smaak Het afgelopen jaar is gebleken dat er veel initiatieven zijn rondom het thema food. De initiatieven worden met name genomen door bedrijven en inwoners van Ede. De rol van de organisatie van Hoofdstad van de Smaak is hierin voornamelijk een communicerende rol. We hebben getracht om sterk met hen samen te werken bij het organiseren van een Streekmarkt. Helaas werd ons meerdere malen aangegeven dat ze er geen uren voor hadden en dat wij zelf moesten opdraaien voor deze uren. Uiteindelijk wilde men een vergoeding om een echte verkenning te kunnen doen naar een meer permanente invulling van het food thema en de streekmarkt. Wij hebben in samenwerking met andere partners het uiteindelijk zelf trachten te verkennen, mede door gebruik te maken van de adressenlijst

van Hoofdstad van de Smaak. Zie hiervoor de memo “Streekmarkt”. Deze opstelling/ opdracht maakt het praktisch onmogelijk om evenementen een toekomst bestendige basis te geven. Dit is wel noodzakelijke om als Food Valley jezelf op de kaart te blijven zetten. Wij zijn er dan ook voorstander van om te onderzoeken welke initiatieven voortgang kunnen vinden. In de uitvoering van dit traject bleek ons bij herhaling van zeer negatieve communicaties ten opzichte van Hoofdstad van de Smaak vanuit de Wageningen Universiteit en ook vanuit de Hogeschool Ede. Inzet studenten en betrekken Hogeschool Ede Eerstejaars studenten Communicatie van de Christelijke Hogeschool Ede hebben zich in hun laatste semester ingezet voor een levendig centrum. Zes weken kregen de studenten de tijd om een evenement te organiseren. Ondanks de korte tijd die zij hiervoor beschikbaar was, hebben de studentgroepen leuke activiteiten in het centrum neer weten te zetten. Zo heeft de ene groep een kinderactiviteiten met streekproducten in de Doelenstraat neergezet en heeft de andere groep tijdens koopavond een wandeling langs enkele lokale ondernemers georganiseerd. Betrokkenen waren positief kritisch. Naast enkele verbeterpunten die zijn meegegeven, juicht men het toe dat dit soort initiatieven in het centrum plaatsvinden. SBE SBE is een zeer belangrijke partner met als primaire doelgroep de winkeliers. We hebben de afgelopen periode zeer intensief proberen samen te werken. Dit deden wij o.a. door alle zaken die speelden te bespreken bij de diverse bestuursvergaderingen van SBE en tijdens persoonlijke gesprekken met de binnenstadmanager. We moeten helaas constateren dat er geen wederzijdse relatie is ontstaan. We zijn op diverse momenten verrast door niet-productieve en zelf ronduit negatieve berichten in de media door SBE. Dit breekt de vertrouwensband die wij de afgelopen periode met zeer veel zorgvuldigheid hebben willen opbouwen. SBE blijft zich richten op het ontwikkelen van een winkelcentrum voor bekende zaken. Dit staat diametraal op de ontwikkelingsrichting zoals wij die hebben voorgesteld en op wat platform31 benoemt. De binnenstad van de toekomst is niet meer alleen winkelen. De binnenstad van de toekomst is een plek waar je komt en wil verblijven door een divers aanbod van

functies die je daar houden. Dit is een samenspel van cultuur, winkelen, werk en maatschappelijke voorzieningen. SBE is een organisatie die is gebouwd rondom de wijze waarop de binnenstad is gebouwd: retail en vastgoed. Dat past uitstekend bij een mall, of een wijkwinkelcentrum, maar is dodelijk voor een levendig centrum om lange(re) termijn.

Aanjaagteam binnenstad Binnen de gemeente is er een aanjaagteam binnenstad opgezet. Dit is een eerste goede stap geweest om met elkaar kennis (de diverse afdelingen) te delen en te discussiëren over elementen van de verlevendiging van Ede centrum. Binnen het team is nog een sterke sectorale stemming waarbij mensen het moeilijk vinden om het verleden los te laten. Het valt aan te bevelen om dit team meer mogelijkheden te geven om buiten de gebaande paden acties te kunnen ondernemen. Stedenbouw De stad kan alleen verlevendigen als er meer mensen in de stad aanwezig zijn. Dit kunnen mensen van buiten het stadscentrum zijn maar primair moeten dit ook mensen zijn die in het centrum wonen. Dit betekent een verdere verdichting van het centrum. Tijdens diverse gesprekken bleek dat er vooral in beperkte toevoegingen werd gedacht dan wel beperkt toestaan van verhoging gebouwen. Om een levendige stad te worden is het nodig dat veel mensen dicht bij de stad wonen. Het verhogen van bouwblokken past in deze gedachte. Wij zijn van mening dat een verdere verdichting leidt tot een versterking van de binnenstad. Marketing Ede We hebben met enige regelmaat contact Marketing Ede en gaan gezamenlijk werken aan het Jaar van ‘van Gogh’.

Vastgoedeigenaren We hebben nu met veel eigenaren gesproken en we zijn bij diverse bijeenkomsten geweest van het acquisitieteam van SBE. We constateren een divers beeld van zeer betrokken eigenaren die hun nek durven uit te steken en van eigenaren die een zeer afwachtende houding aannemen. Zeker in de aanloopstraten zijn met name lokale eigenaren die veel ruimte geven voor nieuwe/ jonge initiatieven en dat is erg noemenswaardig.

Een belangrijk aandachtspunt is de Doelenstraat die met nog verder toenemende leegstand te maken krijgt. De eigenaar/ verhuurder laat inmiddels diverse leuke (tijdelijke) initiatieven toe. Toch zijn de grotere units moeilijk vol te krijgen en een actieve aanpak blijft noodzakelijk. Gemeente Ede We hebben nu anderhalf jaar ervaring met gemeente Ede waarbij er een zeer duaal beeld is ontstaan. We zien diverse zeer betrokken medewerkers die graag een stap extra zetten om zaken mogelijk te maken zoals bij de afdelingen evenementen, toezicht en economie. We kunnen daar prettig mee samenwerken en hebben goede communicatielijnen. Een verandering van inzicht gaat niet zomaar, er gaan belangen gewijzigd worden. In dergelijke verandertrajecten is leiderschap en vertrouwen nodig. We hebben ervaren dat we vaak zijn gebruikt als excuus instrument. Om een echte stadsverandering mogelijk te maken moeten onvoorwaardelijke keuzes gemaakt worden die bij sommige verkeerd kunnen vallen. Hierin zal de gemeente en zijn directie dan ook het voortouw moeten gaan nemen. Creatief klimaat We hebben het afgelopen jaar veel met de creative class van Ede gesproken. Er zit erg veel potentieel die veel voor de stad zou kunnen betekenen. Wel merken wij bij hen een sterke drang naar de grote omliggende steden om daar naar toe te gaan. Ze zoeken in Ede meer locaties waar zij terecht kunnen om vrienden en bekenden te ontmoeten. Dit geldt zowel voor dag horeca als avond horeca. Er ligt hier nog wel een rol om meer locaties te creëren om dit mogelijk te maken. Pop Up Market review Op zaterdag 13 september hebben wij in samenwerking met SHPPR events en Cultura de eerste Pop-Up Market Ede georganiseerd. De Pop Up Market is een lifestyle market waar mensen in een markt setting diverse bijzondere producten kunnen kopen met in het centrale gedeelte een food en muziek plein. Dit zorgt voor een prettige combinatie van economie en vertier. Zie ook de foto’s die ik je heb toegezonden. We hebben voor de organisatie een zeer prettige samenwerking gehad met Cultura. Zij organiseerde gelijktijdig bij

hun in het gebouw een seizoensopening. Daarnaast hadden zij de programmering van het podium op zich genomen waar zij diverse grote namen en Edese helden hadden opgesteld. De dag zelf is een heerlijke dag geweest met bijzonder lekker weer na een bijzonder slechte augustus maand. Er hadden zich 45 kramen opgegeven waarvan er ongeveer 10% Edenaren waren. Op het evenement zijn over de dag verspreid ongeveer 2000 mensen geweest die hebben rondgekeken en hebben genoten van een hapje en een drankje. De reacties zijn over de gehele linie erg positief zowel van de winkeleigenaren, bezoekers, standhouders en binnenstadsmanagement. We hebben in het aanlooptraject ook bijzonder veel aandacht besteed aan de omliggende winkeliers en het binnenstadsmanagement om ze erbij te betrekken. Dit pakte erg goed uit. Daarnaast hebben wij om de bovenzijde van de Grotestraat erbij te betrekken daar ook een kunstevent georganiseerd onder de noemer Kunstkabinet toont…. In de evaluatie met de verschillende partners zijn er een aantal zaken vast komen te staan. De partijen willen erg graag een vervolg geven aan dit evenement. Het binnenstadsmanagement is zo enthousiast dat ze samen met SHPPR rondom de kerst nog wat zouden willen organiseren. Cultura heeft door deze dag gezien dat zij niet in het pand moeten zitten maar zich tussen de mensen moeten begeven. In samenwerking met SHPPR event ben ik nu bezig om een voorstel voor aankomend jaar te maken. Dit zal een drie of vier keer herhalend event worden. Food in Ede Ede is op zoek naar een sterkere foodidentiteit in Ede centrum. De eerste onderkenning is dat er in Ede centrum een aantal zeer mooie foodwinkels zitten. Bij elkaar zit er een mooie keurslager, groenteman en kaasboer/polier. Al deze zaken zien er mooi en verzorgt uit. Enkele van deze zaken verkopen ook streekproducten al is hun marketing daarom trend vrij matig. Deze zaken verdienen het zeker om te worden erkent. Inmiddels is Boerenhart opgericht als coöperatieve vereniging voor diverse steekproducenten. In samenwerking met hen en Verhuurstad zijn we de mogelijkheden aan het onderzoeken om een presentatiewagen te maken die zij periodiek in centrum

de producten kunnen verkopen. Daarnaast loopt er een traject met een lokale ondernemer om te onderzoeken of er mogelijkheden voor een streekwinkel zijn in Ede. Beide trajecten lopen op dit moment. Er is gevraagd of wij ruimte in Ede zien voor een versterkend element op foodgebied en dit voor eigen rekening en risico zouden willen oppakken. We hebben in het voorjaar getracht om een streekmarkt te gaan organiseren waarbij onze bevindingen zijn dat producenten wantrouwend tegenover nieuw bloed zijn. Dit heeft ertoe geleid dat de markt uiteindelijk niet is doorgegaan. Het creëren van een foodmarket zoals we dat in Rotterdam hebben gezien of zoals dat op dit moment in de Markthal te Rotterdam is vormgegeven vergt een behoorlijke inspanning. Een markt organiseren zoals we dat in de Fenixloodsen hebben gezien zou de directe concurrentie aangaan met de ondernemers die er al in het centrum zitten. Hiervoor zou ik niet opteren ook vraag ik mij af of het publiek hier klaar voor is. De optie om te kijken of we de huidige foodondernemers bij elkaar zouden kunnen brengen en gezamenlijk een dergelijke markt zouden openen zou wel tot de mogelijkheden behoren al hebben twee van de drie net behoorlijk geïnvesteerd in hun panden. Er is gesproken om te kijken naar de Doelenstraat en Achterdoelen. Voor de Doelenstraat zou ik niet opteren mocht je toch een foodinitiatief willen lanceren omdat hier veel versnipperd bezit is. De Achterdoelen zou wel een alternatief kunnen zijn.

Pop Up/ Ticketwinkel Cultura Naar aanleiding van de Pop Up Market heeft Cultura ingezien dat zij tussen de mensen moeten staan en niet dat mensen naar hen moeten komen. Joop en Gerry hebben het plan opgevat om dit een fysieke vorm te geven in een Ticketwinkel zijnde een

fysieke winkel of een ambulante stand. Op deze locatie kunnen alle vormen van tijdsbesteding in Ede samen komen om zichzelf te presenteren. Het basis idee is om nu samen met verschillende partijen in de stad het gesprek aan te gaan om te onderzoeken of dit idee op enthousiasme kan rekenen en vanuit hier de volgende stappen kunnen worden gezet. We zullen dan op zoek gaan naar draagvlak en programmering om er een aantrekkelijk geheel van te maken. Poppodium Ede Podium Ede bestaat uit een aantal enthousiaste Edenaren die door Nederland heen diverse feesten organiseren. Een aantal jaren geleden hebben zij het idee gelanceerd om een poppodium in Ede te willen hebben. Het poppodium moet een plek bieden aan lokale band en bekendere band uit Nederland. Zij willen graag het jongere publiek aan hen binden. We hebben het afgelopen jaar een aantal keer met hen gesproken om mogelijkheden te onderzoeken maar dit liep tot op heden op niets uit. Ongeveer twee maanden geleden hebben we ze enthousiast kunnen krijgen voor Perron31 te Ede. Dit is een locatie waar de lokale welzijnsorganisatie jongerenwerk doet en daarnaast nog een soort van pop programmering heeft. Dit blijkt niet te werken en er komen niet veel bezoekers. In diverse gesprekken die wij hebben met de heren van het Poppodium begint er bij de gemeente (eigenaar pand) de ruimte te ontstaan om dit initiatief de ruimte te geven. Wij zijn in samenwerking met het Poppodium een businesscase aan het opstellen om een deel van de exploitatie over te nemen. Poppodium praat op dit moment zelf oa met de politiek om dit initiatief te laten ondersteunen. Ik ben van mening dat een (semi-)commerciele partij hier een succes van kan maken en dit een echte meerwaarde kan zijn voor Ede.

MEMO bijlage 1 Status: Datum: Onderwerp:

Concept 26 aug 2014 Levendig Ede, GSO gelden

In deze memo wordt een overzicht gegeven van de te besteden GSO gelden. Op basis van de beschikbare middelen wordt een schetsvoorstel gedaan voor de besteding van deze middelen. Hierna volgt en eerste opzet als concept en vooral nog voor interne afstemming. Deze zal nog wijzigen op diverse punten en worden uitgelijnd met de aanbevelingen die volgen uit het hoofdrapport. Het gaat erom dat er een integrale aanpak van verschillende instrumenten ontstaat, anders dan een verzameling fysieke ingrepen in de stad. Ook de aanbevelingen uit het uiteindelijke overkoepelende rapport zullen op onderstaande nog invloed hebben. Hierna volgt een indicatie. 1. Programma Levendig Centrum gemeente Ede Uit programma GSO. 1.1 Doelstellingen GSO

-

Realiseren van Food gerelateerde activiteiten zoals streekwinkel/markt Projectorganisatie opzetten Nieuwe Winkelen implementeren Gratis WiFi Stadspark Studenten sociëteit Openbaar gebied molen en Grotestraat ingericht Museumplein is heringericht

1.2 Effecten

- levendiger centrum, fors meer nieuwe activiteiten - waardering bezoekers naar 7.5 - aantal bezoekers neemt toe naar 116.000 per weer 1.3 Inkomsten Provincie Gelderland € 800.000 Partner € 175.000 SBE € 900.000 Totaal GSO-bedrag: € 1.875.000

2. Voorstel bestedingen In de volgende paragraaf geven wij weer waar het geld aan besteed kan worden voor een maximaal economisch rendement. 2.1 Bestemming SBE gelden zijn reeds bestemd door SBE (2012-2015)

€ 900.000,-

Projectuitvoering totale periode (€ 12.000,- incl BTW x 36 maanden) Walas tot nov (€ 12.100,- incl. BTW x 17 maanden) 3.1 3.2

€ 420.000,€ 217.800,€ 543.000,€ 671.000,-

Afhankelijk van de periode dat de projectorganisatie actief kan blijven is er een vrij besteedbaar bedrag zoals benoemd bij 3.1 en 3.2. Te bestemmen activiteiten a. Evenement subsidiering 3.1 Er zijn diverse evenement organisatoren die een commercieel business model hebben maar het risico voor een eerste keer te groot achten om het zelfstandig te kunnen dragen. Deze subsidie zou ingezet moeten worden voor partijen die een onderscheidend product hebben en een uiteindelijk commercieel doel hebben. Op basis van deze criteria kan een duurzaam en onderscheidend aanbod in Ede centrum worden neergezet. b. Museumplein (nieuwe ontwikkeling) ,Voor het museumplein zijn er diverse plannen. Een betere ontsluiting tot het kernwinkelgebied zou wenselijk zijn. De financiële middelen hiervoor dienen te worden gehaald uit de grondexploitatie voor deze locatie. Activiteiten met een commerciële en onderscheidend product op het museumplein dienen te worden gefinancierd uit de evenementen. c. Openbaar gebied molen en Grotestraat (voormalige Bospoort potje) Voor de aansluiting Bospoort en kernwinkelgebied is er een rest budget beschikbaar. Er wordt geen ruimte in deze GSO gelden gemaakt om dit mogelijk te maken. d. Revolving Fund 3.1,Het revolving fund is er om startende ondernemers te faciliteren om krediet te krijgen om te kunnen starten. Het doel is dat dit bedrag een kwart of een derde uitmaakt van de totale pot. Met dit budget wordt het mogelijk om lokale/ startende ondernemers te ondersteunen om het wenselijke onderscheidende aanbod in Ede centrum te realiseren. e. Fysieke ingrepen, speelvoorzieningen, groen, bankjes: 3.1 €, Op basis van de Pleinenanalyse is er behoefte aan aanvullende voorzieningen. Ook leeft de vraag bij bewoners voor speelvoorzieningen in of nabij het centrum. De middelden dienen ingezet te worden om de stopkracht van het gebied te verbeteren. Daarnaast dienen de middelen ook de verblijfsduur te verlengen. f. Stadspark, activiteiten organiseren 3.1 en 3.2,Het stadspark is een bijzonder mooi aangelegde omgeving doch maken vrij weinig mensen gebruik van het park. Er zijn veel partijen bezig met het stadspark maar dit is voornamelijk gericht op fysieke ingrepen. Het organiseren van evenement op deze

locatie is erg wenselijk om de levendigheid van dit gebied te vergroten. De financiële middelen zijn ondergebracht onder A. Voor de fysieke aanpakt wordt geen reservering gemaakt. g. Streekmarkt/ winkel, 3.1 €,Op basis van vele bijeenkomsten leeft er de behoefte voor een streekmarkt en streekwinkel. Op basis van diverse interviews en een poging voor het organiseren van een streekmarkt blijkt de behoefte bij de producenten daar erg in tegen te vallen. Het voorgestelde budget kan ingezet worden voor nader te bepalen initiatieven op food gebied. h. Studentensociëteit, 3.1 €,3.2 €,Voor het verbinden van de jongeren doelgroep aan het centrum wordt er ingezet op de realisatie van een studenten sociëteit (Navigators) in het centrum van Ede. Op basis van diverse gespreken is geconcludeerd dat deze partij zelfstandig zijn huisvestingsbehoefte kan invullen. Naast deze club zijn ook andere studentenpartijen zoekende naar mogelijkheden in het centrum. Wij begeleiden dit proces dat voornamelijk nu nog intern plaatsvind. i. WiFi – Nieuwe winkelen, 3.1 € 3.2 €,De komende jaren zal de uitdaging om de koppeling tussen de digitale en fysieke winkels te versterken alleen maar toenemen. Als basis hiervoor is o.a. gevraagd voor WIFI in het centrum van Ede. Er dienen grote bedragen geïnvesteerd te worden om dergelijke zaken mogelijk te maken. Om een verantwoorde investering te maken wordt er in breed comité een bijeenkomst georganiseerd waar verschillende opties worden besproken om gezamenlijk tot een gedragen visie te komen.

MEMO Bijlage 2 Status: Datum: Onderwerp:

Concept 28 aug 2014 Levendig centrum Ede, Matchmaking initiatieven

Nieuwe en onderscheidende ondernemersideeën zorgen voor nieuwe redenen voor bezoekers om naar Ede-centrum te komen. We zijn met diverse partijen bezig om ze aan bepaalde gebieden van Ede-centrum te koppelen. Naam initiatief: Studentensociëteit Initiatiefnemer (s): NSEde Doel initiatief: Studentensociëteit voor de vereniging NSEde oprichten

Huidige status: Er is een object gevonden door de studenten. De studenten zijn bezig met de verschillende vergunningen. Wij hebben met enige regelmaat contact om hen met raad en daad bij te staan. Termijn: lopende Naam initiatief: EKOplaza Initiatiefnemer (s): Ekoplaza Doel initiatief: Vestiging van EKOplaza in Ede-centrum Huidige status: Diverse objecten zijn aangereikt als mogelijkheden voor EKOplaza. Zij zijn zich op dit moment aan het oriënteren in de marktpotentie van Ede. De verwachting is dat zij start 2015 het 2e vlekkenplan presenteren waar Ede een mogelijke vestigingslocatie kan zijn. Termijn: lopende Naam initiatief: People behind the mirror Initiatiefnemer (s): People behind the mirror Doel initiatief: Hervestiging van People behind the mirror waarbij er naast de kapperszaak diverse ondersteunende

faciliteiten aanwezig zijn. Ook zal de (inter) nationale academy zich er vestigen Huidige status: Een belangrijk struikelblok is op dit moment het huidige pand wat ze bezitten. In samenwerking met diverse makelaars wordt er gezocht naar mogelijkheden om dit mogelijk te gaan maken. Er zijn diverse locaties binnen en buiten het centrum op het oog. Termijn: Lopende Naam initiatief: Mijn Tafel Initiatiefnemer (s): Mijn Tafel Doel initiatief: Vestiging van Mijn Tafel in Ede-centrum Huidige status: Mijn Tafel heeft zich medio aug gevestigd in Ede. Termijn: reeds geopend. Naam initiatief: Vestiging Eierenautomaat Initiatiefnemer (s): J. Snetselaar Doel initiatief: Het realiseren van een eierenautomaat in Edecentrum Huidige status: Naar aanleiding van een gesprek met de wethouder is het plan verder vorm gegeven. In samenwerking met de initiatiefnemer geven we vorm aan de aanvraag. Termijn: lopende Naam initiatief: Vershal Initiatiefnemer (s): Eet NL Doel initiatief: Verse producten uit de omgeving staan centraal met daarom heen het one-stop shop concept. Huidige status: In samenwerking met Eet NL is geconcludeerd dat er op dit moment geen passende objecten in het centrum zijn. Wel wordt er contact onderhouden als er mogelijkheden zich voordoen. Termijn: lopende Naam initiatief: Houtclub Ede Initiatiefnemer (s): Houtclub Ede Doel initiatief: Hervestiging van Houtclub Ede Huidige status: In samenspraak met houtclub Ede worden twee locaties als mogelijkheden gezien. We zijn de contacten aan het leggen om de mogelijkheden in gezamenlijkheid af te tasten. Termijn: lopende Naam initiatief: Creative Workplace Initiatiefnemer (s): M Haverkamp

Doel initiatief: Opening gallery en werkplaats waar bezoekers kunst en design kunnen aanschouwen en bewonderen. Huidige status: Op zoek naar een locatie. Helaas nog geen plek waar voldoende ruimte aanwezig is. Er wordt gezocht naar de samenwerking met anderen om een totaal pakket te maken van diverse designers. Termijn: lopende Naam initiatief: Dien je Stad Initiatiefnemer (s): Netwerk dien je stad Doel initiatief: Hervestiging van de stichting Netwerk dien je stad Huidige status: Verschillende partijen aan elkaar aan het koppelen om een solide business case te genereren. Termijn: lopende Naam initiatief: Zzp workspace Initiatiefnemer (s): E. Molliers Doel initiatief: Een netwerklocatie voor ZZP ede Huidige status: Op zoek naar een locatie. Tot op heden een locatie bekeken maar niet passend binnen de eisen. Andere locaties worden op dit moment afgetast maar veel winkeleigenaren willen voornamelijk retail in hun panden. Een kantooromgeving is voor dit initiatief niet interessant omdat het niet bijdraagt aan de doelstelling. Termijn: lopende Naam initiatief: Muziekschool De Vallei Initiatiefnemer (s): E. Molliers Doel initiatief: Op zoek naar een locatie om de muziekschool te starten. Huidige status: Op dit moment vinden de muzieklessen in scholen en buurthuizen plaats. Er is getracht om in samenwerking met diverse andere partijen een muziekschooltje in het centrum te openen. Termijn: afgesloten Naam initiatief: POP up store Initiatiefnemer (s): Popschool Doel initiatief: Op een laagdrempelige manier jongeren kennis laten maken met muziek en muziek maken. Huidige status: De Popschool heeft op dit moment andere prioriteiten en staat even on hold. Termijn: on hold

Naam initiatief: ZingDzign Initiatiefnemer (s): C.J. De Boer Doel initiatief: Open winkel in design producten, in combinatie met altelier/werkruimte. ZingDzign biedt 2e hands en nieuwe

meubels, woonaccessoires, kaarten, illustraties ed. in een zelf ontworpen stijl die onderscheidend is. Daarnaast verzorgt ZinDzign workshops, kindermiddagen en lay-out/vormgeving van drukwerk. Huidige status: Businesscase hebben we getracht vorm te geven. Op dit moment zien wij nog geen mogelijkheden om het te realiseren. Termijn: on hold Naam initiatief: Initiatiefnemer(s): Conny Huizinga Doel initiatief: Het ontwikkelen van een creatief concept waar kunst en welzijn aan elkaar gekoppeld wordt in een concept store. Huidige status: Initiatiefnemer(s) en betrokkenen trekken zelf de kar. Vitamine E ondersteunt waar mogelijk en wij zoeken met name naar aanvullende partijen die mee willen doen. Termijn: lopende Naam initiatief: Ticketshop Initiatiefnemer(s): Cultura Doel initiatief: Cultura heeft het initiatief genomen om een ticketshop te openen. De doelstelling is om in samenwerking met andere culturele en maatschappelijke instellingen gezamenlijk een ticketshop te open waar de Edenaar en bezoekers aan Ede informatie kunnen krijgen over het aanbod. Een dergelijke winkel zou in het centrum moeten zitten. De winkel kan in dit geval overigens ook een mobiele variant zijn. Huidige status: Partners aan het betrekken en businesscase vormgeven. Termijn: lopende Naam initiatief: Quink Initiatiefnemer(s): A. Dijkers Doel initiatief: Openen van een cultureel en maatschappelijke ontmoetingsruimte. In deze ruimte was er de mogelijkheid voor productpresentaties, workshops en kleine design ateliers. Huidige status: Initiatiefnemer heeft een baan aangenomen waardoor het idee on hold is komen te staan. Termijn: on hold

Naam initiatief: Lunchroom Initiatiefnemer(s): G. Veltman Doel initiatief: In samenwerking met diverse partijen een semicommerciële lunchroom opzetten met mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Huidige status: Initiatiefnemer geeft op dit moment andere zaken de prioriteit. Termijn: on hold Naam initiatief: Fietscity Initiatiefnemer(s): Fietscity Doel initiatief: Open fietenzaak Huidige status: De zaak is geopend. Wij hebben in diverse gesprekken een bemiddelde rol gehad. Termijn: reeds geopend Naam initiatief: Van Buren Initiatiefnemer(s): Van Buren Doel initiatief: Vestiging van ophaalkluisjes. In het kader van een verdere digitalisering en 24/7 economie wordt het mogelijk om pakketjes op diverse locaties in Nederland in kluisjes te ontvangen. Huidige status: In samenwerking met SBE hebben we gesprekken gevoerd en wachten we op een aanbod. Termijn: lopende Naam initiatief: Speeltuin Initiatiefnemer(s): diverse bewoners Doel initiatief: Realiseren van een speeltuin voor in of in nabijheid van het centrum. Meer mogelijkheden voor gebruik en verblijf van het centrum. Dit zorgt voor een langere verblijfsduur van de kinderen wat een positief effect heeft op de uitgaven van ouders Huidige status: Initiatiefnemers samenbrengen met de afdelingen om een plan te formuleren. Termijn: lopende Naam initiatief: Popschool Initiatiefnemer (s): Popschool Doel initiatief: Nieuwe locatie voor de popschool Huidige status: In samenwerking met de Popschool zijn diverse geschikte panden gevonden. De Popschool is met de gemeente in gesprek om aanvullende financiële middelen te verwerven. We zijn met de Popschool in gesprek om hen ook zonder aanvullende steun te kunnen vestigen.

Termijn: september

Partijen die afgelopen periode in Ede centrum zich hebben gevestigd: Naam Van Jas naar Tas Kids and More Hollands kuipje Cincuenta Moda Reparatiewinkel Pink (heropening) Maak Plaats De Jonge Dame Thuis in Design Fietscity ReginaZeep

Soort Designshop Kledingwinkel Kledingwinkel Kledingwinkel Reparatiewinkel Kledingwinkel Netwerkcentrum Koffiehuis Vintage meubels Fietsenzaak Ambachtelijke zeepjes

Locatie Vendelstraat Torenstraat Maandereind Maandereind Achterdoelen Achterdoelen Doelenstraat Doelenstraat Maandereind Telefoonweg Vendelstraat

Start aug aug Begin mei medio maart januari mei Maart Maart Januari April Mei

Arjan van Bruggen/ Instagram Baron van Ede Frietzaak Popup schoenenzaak

Fotografie

Kerkplein

Mei

Restaurant Restaurant Schoenenzaak

Molenstraat Molenstraat Grotestraat

Mei april mei

Naast de grote lijst van hierboven zijn er nog een groot aantal ondernemers die hun winkel op grootschalige wijze hebben heringericht. Niet gevestigde partijen obv vorige rapportage Doehuis, initiatiefnemers zijn zoekende naar het eigen bedrijfsmodel. Als zij weer gereed zijn nemen ze contact met ons op. Platteland in de Etalage, project is beëindigd. Er zijn onvoldoende vastgoedeigenaren die mee zouden willen werken.

MEMO Bijlage 3 Status: Datum: Onderwerp:

Definitief 1 sept 2014 Levendig Ede, evenementen

In deze memo benoemen wij met welke evenementen wij op dit moment bezig zijn, welke hebben plaatsgevonden en welke optioneel zijn voor de toekomst. Evenementen zijn belangrijk voor een centrum om de bezoekers een unieke en dynamische beleving te geven. De initiatiefnemers helpen wij op verschillende vlakken afhankelijk van de behoefte. 1. In de planning Initiatief: Pop Up Market en Cultura Proeverij Doel initiatief: Verbinden van Cultura en de stad aan de doelgroep 25 tot 45 jarigen. Lifestyle market waar de doelgroep zich kan vermaken met shoppen om de markt, genieten van streetfood eten en een culturele programmering van Cultura. In Cultura vindt de proeverij plaats waar diverse sneakpreviews zijn van het aankomende culturele programma. Afsluiten wordt in samenwerking met Puur E een duurzame maaltijd geserveerd. Belang initiatief: Het verbinden van een nieuwe doelgroep aan het culture programma van Cultura en het verbeteren van de verblijfskwaliteit in Ede centrum. Meer diversiteit en meer aanbod in het Edese evenementenpallet. Bijdrage aan initiatief: Verbinding van partijen. Huidige status: lopende Datum: 13 september 2014 Initiatief: Kunstkabinet toont … 3e editie

Doel initiatief: Edenaren op een laagdrempelige manier bekend laten worden met kunst en cultuur die gemaakt is door Edese kunstenaars. Belang initiatief: Naast kunst en cultuur op een laagdrempelige manier bereikbaar maken is het initiatief er sterk op gericht om de ondernemers te stimuleren door nieuwe bezoekers naar het centrum te trekken zoals dit bij de eerste editie ook al is gebeurd. Bijdrage aan initiatief: Concept vormgegeven en matchmaking tussen de kunstenaars en ondernemers. Huidige status: lopende Datum: 13 september 2014 - 3e editie Initiatief: Luxe Redux Doel initiatief: Luxe Redux is een initiatief van een Edese luxe kapper die met het evenement de verkopers van premium producten in de aandacht wil zetten waarbij de consument ook kan genieten van cultuur en food. Belang van het initiatief: De diverse ondernemers laten het aanbod van premium merken in Ede zien. Dit draagt bij aan de aantrekkelijkheid en bekendheid van de premiummerken in Ede. Bijdrage initiatief: Ondersteuning in ontwikkeling van business case en matchmaking met leegstaand vastgoed. Status: lopende. Datum: Er wordt gesproken over oktober Naam initiatief: Kort maar Prachtig Initiatiefnemer(s): Kort maar Prachtig Doel initiatief: Pop-Up Winkel waar diverse lifestyle producten voor een week verkocht kunnen worden. Belang van het initiatief: Verlevendiging van straatbeeld Bijdrage initiatief: We hebben Kort maar Prachtig weer terug gehaald naar Ede nadat hun vorige pand verhuurd was. Wij hebben hen aan de vastgoedeigenaar gekoppeld en tijdens de Heideweek is de eerste editie in de nieuwe situatie al geweest. We werken eraan om hen nog een aantal keren naar Ede te halen. Status: lopende. Datum: Er wordt gesproken over november Naam initiatief: Pop Up Restaurant 2

Initiatiefnemer(s): B. Kramer Doel initiatief: Pop-Up Restaurant voor een week openen. Belang van het initiatief: Na een zeer succesvolle eerste keer werken we nu toe aan de tweede editie die natuurlijk groter moet worden. We zijn op dit moment bezig met diverse vastgoedeigenaren om het mogelijk te maken. Status: lopende. Datum: oktober / november

2. Georganiseerde evenementen 2014 Fier Ede In opdracht van Vitamine E hebben studenten van de Hogeschool Ede een tocht langs verschillende lokale ondernemers in Ede centrum ontwikkeld. De ondernemers organiseerden allemaal een ludieke activiteit in de winkel. Bij de een kon gebarbecued worden, bij de ander kreeg je iets te drinken etc. De studenten hadden slechts 6 weken de tijd voor het bedenken, organiseren en uitvoeren van het evenement. Hierdoor kon de publiciteit pas laat starten en was er weinig animo. Ondernemers vonden het een leuk initiatief en waren positief kritisch. Als er volgend jaar meer aandacht wordt besteed aan publiciteit en ondernemers eveneens meer tijd krijgen voor het bedenken van een leuke/ludieke activiteit, dan doen zij graag weer mee. Edese Streken In opdracht van Vitamine E hebben studenten van de Hogeschool Ede een kleinschalige streekmarkt voor kinderen in de Doelenstraat georganiseerd. Doel was kinderen in aanraking te brengen met het platteland-leven en te laten zien waar bepaalde producten, zoals melk, vandaan komen. Hierdoor werd ook aandacht gegeven aan Edese streekproducten en had het raakvlak met Hoofdstad van de Smaak. De evenementen Fier Ede en Edese Streken zijn georganiseerd door eerstejaars studenten van de opleiding Communicatie. Doel vanuit Vitamine E was om een duurzame samenwerkingsrelatie met de Hogeschool op te bouwen, waarin de Hogeschool en daarmee ook studenten de verbinding maken met de binnenstad. Vanuit beide partijen is getracht een jaarlijks terugkerende samenwerking op te zetten. Relatie is opgebouwd met Elise Veenhuis, docente van de Hogeschool.

Popup restaurant / Stadsfornuis In samenwerking met Smaak en Passie is er voor een week een Pop-up restaurant geopend in Ede centrum. Vitamine E heeft matchmaking met de vastgoedeigenaar gedaan en heeft ondersteund in de tijdelijke gebruiksovereenkomst. Het Pop-up restaurant is totaal uitverkocht geweest en kan worden beschouwd als een groot succes. Er wordt nu gekeken naar een volgende editie. Poppodium Ede Lokaal pop initiatief van jongeren uit Ede. Helaas door het slechte weer zijn er weinig bezoekers op afgekomen. In de analyse in ook gebleken dat de programmering niet op alle fronten passend was bij de ondernemers en bezoekers van de stad. Het Poppodium wil graag een volgende editie organiseren waarbij de opgedane kennis wordt verwerkt. Kunstkabinet toont … 1e en 2e editie In samenwerking met de Edese Kunstcollectie zijn in een 12 tal winkels kunstobjecten geplaatst. In de verschillende winkels zijn daarnaast nog kunstenaars geplaatst die ter plekke aan het werk waren of muziek maakte. De winkeliers en de organisatoren waren erg blij met het behaalde resultaat en zouden graag een vervolg zien op deze activiteit. We zijn in samenwerking met het Kunstkabinet aan het kijken naar de programmering voor 2015. Streekmarkt Samen het Hoofdstad van de Smaak en Verhuurstad is geprobeerd een streekmarkt op te zetten. De organisatie was zo goed als rond toen we het helaas moesten afzeggen wegens te weinig interesse van de producenten. We zien dit evenement nog steeds als goede optie voor de toekomst. Kort maar Prachtig We hebben Kort maar Prachtig weer terug gehaald naar Ede nadat hun vorige pand verhuurd was. Wij hebben hen aan de vastgoedeigenaar gekoppeld en tijdens de Heideweek is de eerste editie in de nieuwe situatie al geweest. We werken eraan om hen nog een aantal keren naar Ede te halen. Redactiehuis De Gelderlander In samenwerking met de Gelderlander en fotograaf van Bruggen heeft de redactie van de Gelderlander een week aan het Kerkplein zijn redactie gehouden. In deze week zijn er zeer veel

interviews geweest met belangstellende, winkeliers en bewoners van Ede centrum.

Architectuur dag In samenwerking met Doe architecten hebben we op de dag van de architectuur een evenement georganiseerd waar de architectonische waarde van Ede centrum onder de loep werden gelegd. Voorafgaande aan dit evenement is in samenwerking met diverse scholen aan kinderen hun ideeën voor Ede centrum gevraagd. ROC A12 Product EXPO In samenwerking met de studenten van ROC A12 is er een 3 daagse expo georganiseerd waar de studenten hun producten konden laten zien aan de Edese inwoners en natuurlijk hun ouders. De producten waren zeer divers in opzet van maquettes tot diashows.

3. Toekomstige mogelijkheden Initiatief: Pop Up Market Lifestylemarkt en opening cultureel seizoen door SHPPR en Cultura Doel initiatief: Verbinden van een nieuwe doelgroep aan Ede centrum en Cultura Belang initiatief: Het verbinden van een nieuwe doelgroep aan het culture programma van Cultura en het verbeteren van de verblijfskwaliteit in Ede centrum. Bijdrage aan initiatief: Verbinding van partijen Huidige status: Plan aan het vormgeven. Initiatief: Streekmarkt Doel initiatief: Aansluiten bij het huidige thema ‘Hoofdstad van de Smaak’ en ondersteunen in het profileren van Ede als Foodstad, aansluitend op de slogan ‘Ede gaat voor Food’. Belang initiatief: Het thema food verder versterken in Edecentrum, levendigheid op straat versterken, verblijfskwaliteit versterken en ondernemers een nieuwe doelgroep geven. Bijdrage aan initiatief: Samen met Hoofdstad van de Smaak en Verhuurstad is de organisatie opgepakt. Vitamine E is aanjager en facilitator. Huidige status: Helaas hebben slechts enkele producenten zich voor de markt opgegeven. Het aantal geïnteresseerden is niet

groot genoeg om er een markt van te kunnen maken. Nadat meerdere malen tevergeefs is geprobeerd de producenten te overtuigen, is gebleken dat de draagvlak niet groot genoeg is om de streekmarkt van 6 juni te kunnen organiseren. Zie voor meer informatie de speciale bijlage. Er wordt met de betrokken partijen gezocht naar andere mogelijkheden om food sterker in Ede-centrum zichtbaar te maken. Initiatief: Brazilaans lifestyle event Doel initiatief: De Braziliaanse bedrijven in Ede onder de aandacht brengen van een breder publiek door het organiseren van een lifestyle evenement. Belang initiatief: Een onderscheidend evenement waar veel lokale ondernemers aan mee kunnen werken. Bijdrage aan initiatief: Koppeling aan vastgoedeigenaar Huidige status: Door ziekte bij de organisatoren is het evenement in april afgezegd. De intentie is er om in het najaar het evenement toch doorgang te laten vinden. Initiatief: Poppodium intro Doel initiatief: Bezoekers van het centrum kennis laten maken met popmuziek en voor de Popschool nieuwe leerlingen werven. Belang initiatief: Muziek kent een enorme stopkracht en kan potencieel ondernemers in de omgeving veel nieuwe bezoekers opleveren Bijdrage aan initiatief: matchmaking vastgoed Huidige status: Het evenement moet plaatsvinden in juni. Helaas hebben we moeten constateren dat er op dit moment geen panden te vinden zijn die aan de eisen voldoen en die mee zouden willen werken. We zoeken naar een datum later dit jaar om het nogmaals te gaan proberen. Initiatief: Cultura op straat Doel initiatief: Een laagdrempelige manier creëren voor Edenaren om met Cultura en haar producties in aanraking te komen. Dit allemaal gericht op het versterken van de binding van Edenaren met Cultura. Twee lesprogramma’s zullen in twee weken tijd uitgelicht worden in Ede centrum. Belang initiatief: Vernieuwing in het aanbod in leegstaande winkels. Bijdrage aan initiatief: Concept vormgeving en matchmaking aan panden Huidige status: Plan en concept in ontwikkeling door twee groepen binnen Cultura

MEMO Bijlage 4 Aan: Door: Status: Datum: Onderwerp:

Vitamine E, HG van Straaten B. Bulten en S. Terra Definitief 1 september 2014 Levendig Ede, streekmarkt

In het jaar ‘Hoofdstad van de Smaak’ is er veel vraag naar meer exposure van producten uit de omgeving in Ede-centrum. We hebben in samenwerking met diverse partijen getracht om een Streekmarkt in Ede te organiseren. Vanuit de producenten bleek er onvoldoende animo te zijn om een eerste editie te organiseren. In deze memo beschrijven we welke aanpak er is gekozen en welke resultaten er bereikt zijn. In samenwerking met de organisaties Hoofdstad van de Smaak en Verhuurstad hebben wij een concept opgesteld om een streekmarkt te organiseren. De basis van het concept is erop gericht om de bezoekers een aantrekkelijke beleving te geven met speciale aandacht voor het verhogen van de verblijfskwaliteit. In samenwerking met SBE is de Streekmarkt geoptimaliseerd om maximale toegevoegde waarde te creëren voor de ondernemers in Ede-centrum. Na het invullende van de randvoorwaarden is er op basis van de producentenlijst van Hoofdstad van de Smaak een email gestuurd naar de producten met een herhalingsmail naar 2 weken. De lijst van producenten van Hoofdstad van de Smaak bestaat uit 27 agrarische bedrijven, 8 zorgboerderijen, 4 particulieren en 2 streekwinkels. In aanvulling op de lijst heeft Verhuurstad nog 40 andere agrarische bedrijven uit de omgeving benaderd. Helaas heeft de mailing geen positieve reacties opgeleverd. Naar aanleiding van dit resultaat is de lijst van Hoofdstad van de Smaak nagebeld. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in een 6-tal bedrijven die zich hebben aangemeld of hebben aangegeven waarschijnlijk te komen. Op basis van het marginaal aantal

reacties hebben we gezamenlijk, met Hoofdstad van de Smaak en Verhuurstad, besloten om de Streekmarkt voor 6 juni niet door te laten gaan. De reden van niet mee doen is erg gevarieerd. Enerzijds zijn producenten te druk met de eigen onderneming anderzijds geven ze aan niet meer op een markt te willen staan. In samenwerking met Verhuurstad en van der Wee transport onderzoeken wij de mogelijkheid om een mobiele stand te ontwikkelen om een eerste fase van streekmarkt te gaan organiseren.

MEMO Bijlage 5 Door: Status: Datum: Onderwerp:

Bas Bulten Definitief 17 sept. 2014 Levendig Ede, Pop Up Market Ede en Proef Theater

In deze memo geeft ik een kort overzicht van het evenement Pop Up Market/ Proef Theater. Aanleiding Cultura was op zoek naar een mogelijkheid om een ander publiek enthousiast te maken voor het theater. De bestaande klantenkringen kennen zij goed maar er was een groot onbenut potentieel aan klanten die zij moeilijk konden bereiken. In dit kader heb ik ze voorgesteld aan Esmé de Smit van SHPPR Events. SHPPR Events organiseert al jaren evenementen voor de ‘Hipsters’ of zoals wij ze noemen ‘de actieve stedeling’. Vitamine E doelstellingen Door het creëren van deze combinatie van partijen hebben we het volgende willen bereiken: - De doelgroep ‘actieve stedeling’ bekend laten worden met Cultura en haar programmering - Ede centrum een evenement geven dat een bijdrage levert aan de levendigheid van het centrum en de verblijfsduur zonder overlast of concurrentie te creëren.

- Cultura laten zien dat hun doelgroep buiten gevonden moet worden en niet in het gebouw. Proces Naar aanleiding van een eerste kennismaking hebben we een gezamenlijk proces doorlopen met de volgende stappen: - Stap 1: inhoud: in een gezamenlijke brainstorm is gedefinieerd wat de doelstellingen waren en welke inhoud er nodig is om deze doelstelling te behalen. - Stap 2: locatie: Cultura heeft lang vast gehouden dat de Pop Up Markt ook in of om het gebouw moest plaatsvinden. We hebben dat uiteindelijk losgeweekt en voor de locatie aan de grote markt gekozen. Proef Theater vond nogsteeds plaats in Cultura. Deze plekken zijn onderling verbonden door een ballonnenparade. - Stap 3: programmering: belangrijk was de exposer voor Cultura op de Market. In samenspraak is toen het amusementsprogramma op de Pop Up Market door Cultura georganiseerd. - Stap 4: financiering: In overleg met Sander hebben we een start subsidie aangevraagd voor de Pop Up Market. De doelstelling is om de markt door te laten groeien naar een zelfstandig financierbare markt. - Stap 5: uitvoering: In deze fase zijn Cultura en SHPPR - Events zelfstandig hun onderdeel gaan organiseren waarbij er regelmatig onderlinge afstemming is geweest. - Stap 6: Communicatie: In samenspraak zijn er diverse artikelen gepubliceerd en is de social media ingezet om de doelgroep aan te spreken. Concept Er is voor een tweeledig concept gekozen omdat Cultura graag vast hield aan haar identiteit in het gebouw. Proef Theater maakt het mogelijk om op een laag drempelige manier kennis te maken met het culturele aanbod van Cultura. Er zijn diverse workshops en rondleidingen die de bezoeker kennis laten maken met Cultura. In het atrium zijn optredens van diverse artiesten die aankomend jaar daar ook komen optreden. Ter afsluiting en in het kader van Hoofdstad van de Smaak is er een Pop Up Diner voor een 20 tal mensen. Pop Up Market staat voor ontspanning, relaxen en ontdekken. De kern in Ede is de markt waar diverse bijzonder (ambachtelijke) producten verkocht werden. Het middengebied

is de locatie waar iedereen bij elkaar komt en kan genieten van muziek, eten en drinken. Het verbindende element is een ballonnen route tussen de Market en Cultura. Resultaten De Pop Up Market is aan de ‘achterzijde’ van de kerk georganiseerd met als doel de ondernemers in het noordelijk deel van de Grotestraat te ondersteunen. Op de Market waren 43 kramen waarvan 5 ‘foodtrucks’. De producten waren zeer uiteenlopend van een nieuwe innovatie van een uitwisbaar schrift tot handgemaakte tassen. Van de ondernemers was ongeveer 10% uit Ede afkomstig. Op de Pop Up Market zijn zeer veel positieve reacties gekomen in de trant van ‘wat leuk dat het mogelijk is in Ede’ . Ook Sander en Alan hebben zeer positief gereageerd op de Market. De ondernemers die er stonden waren over het algemeen enthousiast over Ede met de opmerking dat ze natuurlijk veel minder verkopen als op markten in grote steden. Proef Theater heeft ook een aantal nieuwe bezoekers getrokken door de koppeling tussen de Market en Cultura. Toch is de grote toestroom van nieuwe bezoekers die dag niet op gang gekomen. Wel is het een zeer leuke en goedbezochte dag geweest van de traditionele Cultura bezoekers. Voor verbetering vatbaar waren de elementen: ballonenroute en het eten naar afloop. De ballonnenroute had er last van dat mensen de ballonnen meenamen. Het eten kreeg vrij weinig aanmeldingen maar dit is naar mijn beleving het gevolg van een te duur aanbod. Afsluiting In de evaluatie is door Cultura aangegeven dat zij een veel prominentere rol in de buitenruimte willen nemen ipv afhankelijk te zijn van het gebouw. We gaan nog met meer partijen de evaluatie aan om het een en ander te bespreken. Belangrijk is dat Cultura heeft aangegeven volgend jaar graag weer op een dergelijke manier naar buiten wil treden. Ik ga met Esmé een plan voor Cultura schrijven hoe zij dit volgend jaar beter zouden kunnen doen. Voor foto’s zie: - link naar Server of

https://www.facebook.com/media/set/?set=a.29913280695489

0.1073741841.119036958297810&type=1

The work in a city is never done…

Rotterdam. Eindrapportage Vitamine E

Recommend Documents