ROP Oost in 2015
Restauratie Opleidingsprojecten in de provincie Overijssel
ROP Oost Zwolle
Februari 2016
2
Inhoud verslag 2015 1.
ROP Oost in 2015
2.
Doelstellingen en werkwijze
3.
Opleiding restauratievaklieden
4.
Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht
5.
Restauratieopleidingsprojecten
6.
PR en Voorlichting
7.
Restauratiefair
8.
Beroepenwedstrijd restauratie
9.
Kwaliteitsborging restauratiebedrijven
10. Restauratietrainingen 11. Depot historisch bouwmateriaal 12. Prognose 2016
3
1.
ROP OOST IN 2015
2015 was voor RIBO/ROP Oost een bijzonder enerverend jaar met veel activiteiten in het teken van promotie en behoud van het restauratievakmanschap. Om meer jongeren te interesseren voor de bouw en specifiek de restauratie (maar ook restauratie aanverwant zoals interieur) is er veel aandacht besteed aan promotie over restauratie en opleidingen. Nadruk daarbij lag vooral op het overtuigen van jongeren dat passie en vakmanschap de inspiratiebron moet zijn voor een toekomst in de restauratie. We hebben jongeren laten zien dat een goede opleiding in de restauratie, naast mooi werk, ook veel voldoening oplevert. Een mooi voorbeeld daarvan was de Restauratiefair op 14 juni 2015. Een dag vol passie voor vakmanschap en ambacht met veel restauratievaklieden en ruim 6.000 bezoekers. Ook de Skills Restauratie in december 2015 bracht een goede promotie voor het restauratie ambacht. Zeven bevlogen leerlingen restauratie timmeren uit heel het land, streden voor de tweede achtereenvolgend jaar om het Nederlands kampioenschap en lieten zien hoeveel voldoening vakmanschap kan opleveren. Pure PR voor het restauratieambacht. In het verslagjaar werden flinke stappen gezet in de verdere realisatie van het Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht (PRA). Mede dankzij bijdragen van de Provincie Overijssel en de uitstekende samenwerking met het ROC van Twente, konden de noodzakelijke investeringen worden gedaan. In augustus werd gestart met de nieuwe opleiding Technicus Hout en Restauratie (THR), waarin ambacht met moderne technieken wordt gecombineerd. Een grote blijk van waardering was het honoreren van het PRA en de nieuwe opleiding door het Grolsch Vakmanschap is Meesterschapsfonds in oktober. Binnen de erfgoedsector dringt gelukkig steeds meer het besef door, dat goede vaklieden met specifieke restauratiekennis en –vaardigheden, onontbeerlijk zijn voor de instandhouding van het cultureel erfgoed. Goed restauratie onderwijs is een absolute must. Het in 2014 opgerichte Platform Erfgoedopleidingen maakt zich sterk voor een nauwe samenwerking tussen scholen en bedrijfsleven om te komen tot een nieuwe opleidingsinfrastructuur voor de erfgoedopleidingen. Met het project ‘Centrum voor RestauratieTechniek’ wil het Platform Erfgoedopleidingen alle partijen verbinden, om de beschikbare kennis, technieken en vaardigheden te bundelen en beschikbaar te stellen. Zo wordt er gewerkt aan de nieuwe opleiding MBO 4+ Restauratie Specialist timmeren en metselen die vanaf augustus 2016 door een beperkt aantal scholen kan worden aangeboden. Helaas komen daarmee de opleidingen op niveau 3, restauratietimmeren en –metselen te vervallen. Of de nieuwe 1 jarige specialistenopleidingen daarvoor een goed alternatief is, zal de tijd leren. RIBO coördineert en voert het ROP Oost uit en zet zich in om jonge bouwvakkers te bekwamen in het restaureren van monumentale gebouwen. RIBO heeft zich in het verslagjaar vooral gericht op het enthousiastmeren van jongeren en het opleiden van restauratieleerlingen in de volle breedte op niveau 3, met als uitgangspunt de waardering voor het ambacht maar even goed het creëren van crossovers. Tijdens het verslagjaar namen 21 leerlingen op niveau 3 deel aan de opleiding restauratie timmeren en/of -metselen uitstroom herstel en restauratie. Ook hebben 10 jongeren zich kunnen oriënteren in de restauratie. Daarnaast zijn 13 leerlingen gestart met de opleiding Technicus Hout en Restauratie.
4
Voor al deze leerlingen is het erg belangrijk dat zij gedurende hun opleiding perspectief hebben op een goede opleidingsplek in de restauratie. In het verslagjaar konden op 25 restauratieprojecten leerlingen worden ingezet waar zij een deel van de praktijkopleiding konden afronden, ervaring konden opdoen of zich in de restauratie konden oriënteren. Ook zijn voor de leerlingen THR goede stageplekken georganiseerd bij verschillende bedrijven (bouw, restauratiebedrijven en ambachtelijk meubelmakers). RIBO beschikt over een goed relatienetwerk en werkt zeer nauw samen met het ROC van Twente, de opleidingsbedrijven, restauratiebedrijven, gemeenten en tal van opdrachtgevers
2.
DOELSTELLINGEN
De doelstellingen van RIBO/ROP Oost zijn:
het interesseren van leerlingen voor een opleiding in de restauratie; het creëren van voldoende restauratieopleidingsprojecten, noodzakelijk voor een goede beroepspraktijkvorming in de restauratie; het koppelen en/of makelen van de leerling aan een opleidingsplaats; het volgen en begeleiden van de leerling op de werkplek gedurende de opleiding het creëren van crossovers met aanverwante doelgroepen zoals restauratie van interieur, meubel, machinale houtbewerking etc verbreden en verdiepen van restauratiekennis en –vaardigheden bij restauratievaklieden, uitvoerders, bouwkundig inspecteurs, monumentenambtenaren etc. door middel van korte restauratietrainingen.
Het op peil houden van zowel de kwaliteit als het aantal restauratievaklieden is van belang voor de instandhouding van monumenten. Kwaliteit bij restauraties kan alleen dan worden geborgd als zowel in de voorbereiding als de uitvoering de noodzakelijke restauratiekennis en –vaardigheden aanwezig is. Opdrachtgevers stellen terecht steeds meer eisen aan bedrijven als het gaat om vakmanschap in de restauratie. Restauratiebedrijven die die kwaliteit kunnen en vooral willen blijven leveren, zullen zich moeten blijven inzetten voor het opleiden van jonge vaklieden Daarnaast zullen ze ook de kennis en vaardigheden bij eigen medewerkers op peil moeten houden door het volgen van specifieke restauratietrainingen en –cursussen. Zonder de juiste vakbekwaamheid kan een restauratie snel op een fiasco uitlopen. Ook het steeds toenemende aantal ZZP’ers (zelfstandigen zonder personeel) noopt RIBO om een brede kijk te hebben op restauratie. RIBO blijft zich dan ook continue richten op het informeren, promoten, opleiden en begeleiden van leerlingen. Dit blijft de basis voor het in standhouden van het cultureel erfgoed in de toekomst. De nadruk ligt daarbij sterk op de inhoud. RIBO richt zich van oudsher op de doelgroep metselaars en timmerlieden die zich in de restauratie willen bekwamen, maar gaat dat de komende jaren binnen het PRA verder uitbreiden met aanverwante doelgroepen in de restauratie. Goede restauratieopleidingsprojecten zijn essentieel voor het welslagen van de opleidingen. RIBO is dan ook voortdurend op zoek naar projecten die als opleidingsproject geschikt zijn. De omvang en aard van de uit te voeren werkzaamheden bepalen of en in hoeverre het betreffende project als opleidingsproject geschikt is. Het streven is om alle restauratieleerlingen tenminste 12 maanden gedurende hun opleiding op restauratiewerk te plaatsen. RIBO is lid van de Vereniging ROP-Nederland en heeft deelgenomen aan diverse bijeenkomsten van coördinatoren. Tijdens die vergaderingen werd met name ingegaan op zaken waar de coördinatoren in hun dagelijkse werkzaamheden tegenaan lopen. Ook
5
landelijke ontwikkelingen mbt de opleidingen, toekomst ROP ed. werden uitvoering besproken. Verder werd deelgenomen aan de landelijke docenten dag en de Jaarvergadering van ROP Nederland die werd gehouden in de Historische Moestuin te Doorn.
3.
OPLEIDING
In het verslagjaar werd helaas duidelijk dat zowel de opleidingen niveau 3 Allround timmeren uitstroom restauratie als Allround metselen uitstroom herstel en restauratie zullen verdwijnen. Daarmee valt een goede opleiding op niveau 3 weg, die jaren goed heeft gefunctioneerd. Inmiddels maakt het Platform Erfgoedopleiding zich sterk voor een nieuwe opleiding op niveau 4; een eenjarige opleiding specialist timmeren restauratie en specialist metselen restauratie. Leerlingen die de opleiding timmeren op niveau 3 hebben afgerond kunnen daarna door naar de specialistenopleiding op niveau 4. Binnen die nieuwe opleiding zal Nederlandse taal en rekenen op een niveau 3F worden gegeven, Gevreesd wordt dat dit voor leerlingen een groot struikelblok zal worden. Het zou jammer zijn dat daardoor het aantal restauratievaklieden eerder afneemt dan toeneemt. Voor de nieuwe 3 jarige opleidingen allround timmeren en metselen zal een keuzedeel restauratie worden ontwikkeld. Dit komt echter niet tot uiting op het diploma. Om toch op niveau 3 leerlingen het nodige aan restauratiekennis en –vaardigheden te kunnen aanbieden, heeft het ROC van Twente in samenwerking met RIBO de nieuwe 3jarige opleiding Technicus Hout en Restauratie (THR) ontwikkeld. In augustus 2015 zijn 13 leerlingen met deze opleiding gestart. Het betreft een hout brede opleiding met het accent op zowel nieuwbouw, restauratie en meubelmaken. In deze BOL (beroepsopleidende leerweg) opleiding wordt ambachtelijk werken gecombineerd met innovatieve technieken. Mooi voorbeeld daarvan is de toepassing van CNC binnen de restauratie. De leerlingen volgen 1 dag theorie, 1 dag praktijkinstructie in het Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht bij RIBO en gaan 3 dagen op stage. Juist de extra praktijkdag biedt de mogelijkheid om leerlingen vaardigheden te laten opdoen waarmee ze op de reguliere bouwplaats vaak niet aan toe komen, zoals het werken met oude bouwmaterialen, maar ook machinale houtbewerking. In de afgelopen jaren is de BOL opleiding vaak toegepast om economische redenen. In dit geval is de keuze voor BOL een geheel andere; door te kiezen voor de BOL opleiding is het mogelijk om een extra praktijkinstructiedag in het PRA uit te voeren.
ROC van Twente en RIBO willen met de opleiding THR leerlingen (hout)breed opleiden met uitstekende kansen op de arbeidsmarkt. Restauratie maakt daarvan een belangrijk onderdeel uit. Leerlingen die breed zijn opgeleid, zijn beter en multifunctioneel inzetbaar. Na deze opleiding kunnen deze leerlingen onder meer doorstromen naar de niveau 4 specialistenopleiding.
6
Leerlingen in opleiding in 2015 In 2015 namen 21 leerlingen deel aan de restauratieopleidingen op niveau 3, waarvan 2 metselaars uitstroom herstel en restauratie en 19 restauratietimmerlieden. In het verslagjaar hebben 4 leerlingen hun diploma ontvangen. Twee leerlingen zijn om verschillende redenen met de opleiding gestopt. De overige 15 leerlingen hebben de opleiding vervolgd in 2016. Daarnaast zijn 13 leerlingen in augustus 2015 gestart met de opleiding Technicus Hout en Restauratie. Verder hebben zich 10 leerlingen zich in de restauratie kunnen oriënteren door een tijd op een restauratieproject mee te werken. Een aantal daarvan is in het najaar definitief ingestroomd in de opleiding restauratie niveau 3. Dit bewijst eens te meer dat op basis van een goede kennismaking met restauratie een weloverwogen keuze voor het volgen van deze opleiding kan worden gemaakt. Al sinds vele jaren vind de theorie plaats op één locatie, het ROC van Twente te Almelo. Dit biedt veel voordelen en heeft inmiddels zijn waarde meer dan bewezen. Het ROC van Twente zet docenten in met ruime restauratie ervaring in de praktijk. De lijnen tussen RIBO en de docenten zijn kort goed overleg is mogelijk zowel met leerlingen als docenten. Ook gastcolleges, workshops, excursies ed. kunnen daardoor goed worden georganiseerd. Vanuit RIBO en ROC van Twente worden de leerlingen goed begeleid. Eenmaal per zes à zeven weken vond overleg met leerlingen en docent(en) plaats, waarbij inzet en toets mogelijkheden op projecten en vorderingen vaste agendapunten waren. Daarnaast werd frequent een bezoek gebracht aan de restauratieprojecten waar de leerlingen zijn geplaatst. Bijlage 1 geeft een overzicht van de leerlingen restauratie, technicus hout en restauratie en de gediplomeerden in Overijssel in 2015.
Gastcolleges, workshops en excursies Ook in 2015 vonden verschillende activiteiten plaats om leerlingen kennis te laten maken met andere disciplines en aspecten in de restauratie dan de restauratietimmer- of metselopleiding. Dit soort van cross-overs geeft een verdieping en verbreding van de reguliere opleiding. Workshops en gastcolleges Natuursteen (6 februari) Fred Haverkamp verzorgde een gastcollege over de soorten, eigenschappen, het verwerken, bewerken en toepassingsmogelijkheden van natuursteen in de restauratie.
Herstellen van houtconstructies (13 maart) Constructief herstel van houtconstructies komt veelvuldig voor bij restauraties van monumenten. De authentieke houtconstructie kan veelal worden gehandhaafd indien dit herstel op de juiste wijze wordt uitgevoerd. Tijdens deze workshop werd ingegaan op gebreken en aantastingen van houtconstructies en herstelmethoden en technieken. De nadruk lag op het uitvoeren van diverse praktijkopdrachten, zoals aanhelen eiken gebinten, sporen; aan scherven muurplaten; zwaluwstaarten etc. Hans Luft verzorgde deze praktijktraining.
7
Voegen van oud metselwerk (30 oktober) Wildvank Gevelspecialisten hebben een gehele dag besteed voor het maken van de juiste mortels, herstellen en bijkleuren van gevelstenen, signaleren van schades en gebreken. De dag bestond in belangrijke mate uit het maken van de nodige praktijkopdrachten.
Excursies Bezoek Restauratiebeurs Den Bosch en rondleiding binnenstad Den Bosch (17 april) Rondleiding Houtzagerij Twickel, Delden. In de zagerij wordt voornamelijk hout gezaagd van bomen afkomstig van het landgoed Twickel. Zagerij Twickel levert voornamelijk aan restauratiebedrijven. Rondleiding restauratieprojecten in Deventer (4 december). In de binnenstad van Deventer is een bezoek gebracht aan de Drie Haringen (bouwbedrijf Wesselink) en de Bergkerk (bouwbedrijf Hulshof). Door de restauratiebedrijven werd een toelichting gegeven op de restauratiewerkzaamheden.
Diplomauitreiking In 2015 waren er 4 gediplomeerden. Aanvankelijk leek het er op dat 9 leerlingen hun diploma zouden ontvangen maar 5 leerlingen hadden net iets meer tijd nodig dan gepland. Zij ontvangen hun diploma in 2016. De uitreiking van de diploma’s en praktijkcertificaten vond plaats op 12 november in het restaurant de IJzeren Pot te Wierden. De 4 restauratietimmerlieden ontvingen naast hun vakdiploma, eveneens het Praktijkcertificaat ROP, waarop staat vermeld op welke restauratieprojecten zij hun beroepspraktijkvorming hebben gedaan.
8
Diploma uitreiking 2015 Bijlage 1 geeft het overzicht van de gediplomeerden in 2015
4.
Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht
In het verslagjaar konden flinke stappen worden gezet in de verdere realisatie van het Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht (PRA). Dankzij een financiële bijdrage van de Provincie Overijssel en de medewerking van het ROC van Twente kon RIBO de noodzakelijke investeringen in onder meer machines en aanpassing van de instructieruimten ed. doen. RIBO wil samen met het ROC van Twente met dit praktijkcentrum voor de komende jaren een stevige basis leggen voor behoud van restauratie- vakmanschap. Het PRA richt zich op de volgende 5 aspecten:
Restauratieopleidingen Restauratietrainingen Hergebruik historisch bouwmateriaal Erfgoed platform Duurzaam erfgoed
De combinatie van historische bouwmaterialen, restauratieopleidingen, -trainingen en informatieverstrekking op een inspirerende locatie, is een unieke combinatie met veel potenties. Dit maakt het PRA uniek in Nederland. RIBO en ROC van Twente leggen de nadruk op een heroriëntatie van het opleiden vanuit het vakmanschap als inspiratiebron. Leerlingen moeten meer gaan kiezen voor een vak omdat het werk hun aanspreekt en de voldoening die dat oplevert. Naast de hout brede opleiding Technicus Hout en Restauratie, waarmee in 2015 een goede start werd gemaakt, zijn ook de eerste stappen gezet in het ontwikkelen van een steen brede opleiding waarin naast metselen ook restauratie, voegen, stucwerk en natuursteen aan bod komt. Het ROC van Twente heeft voor de Publiek Private Samenwerking (PPS) “Bouwen aan de Toekomst”, een aanvraag ingediend bij het Regionaal Investeringsfonds MBO die door het Ministerie van OCW is goedgekeurd. RIBO is een van de instellingen die de PPS heeft ondertekend en is de partner voor het ROC van Twente als het gaat om restauratieopleidingen. Het PRA biedt uitstekende mogelijkheden voor het ROC van Twente
9
als het gaat om de realisatie van restauratieopleidingen, cross-overs, excellentietrajecten en keuzedelen. Het PRA heeft de beschikking over een goed geoutilleerde praktijkomgeving met historische bouwmaterialen en een technisch goede werkplaats. Naast een uitstekende praktijk omgeving is het PRA ook de ontmoetingsplek voor het restauratieveld. Verschillende organisaties gebruiken het PRA voor verschillende bijeenkomsten. Daarnaast vormt het een bijzondere inspirerende locatie voor verschillende activiteiten zoals de Restauratiefair; bezoek Vmbo scholen voor een kennismaking met restauratie; en de Skills Restauratie. Vakmanschap heeft echter zeker toekomst! Het is dan ook van enorm belang om jongeren dat te laten zien en te overtuigen. Grolsch Vakmanschap is Meesterschap Fonds De Koninklijke Grolsch heeft ter gelegenheid van haar 400 jarig jubileum het Grolsch Vakmanschap is Meesterschap Fonds opgericht. Dit fonds heeft als doel om 'vakmanschap', in de breedste zin van het woord, in Twente en de Achterhoek, te ondersteunen. In 2015 konden voor het eerst projecten worden ingediend. Het PRA was één van de 10 projecten die door Grolsch werd gehonoreerd!
In totaal waren 50 projecten ingediend die op de volgende criteria zijn beoordeeld: karakter, ondernemerschap, innovatie en duurzaamheid. RIBO ontving tijdens de feestelijke prijsuitreiking op 14 oktober, een cheque ter waarde van € 5.000,-. Daarbij waren twee leerlingen van de opleiding Technicus Hout en Restauratie aanwezig. Het bedrag werd aangewend voor onder andere de aanschaf van een freesmachine.
5.
RESTAURATIE OPLEIDINGSPROJECTEN
Goede opleidingsplekken in de restauratie vormen de spil in de opleiding van de restauratieleerlingen. Coördinatie van de beroepspraktijkvorming in de restauratie blijft een van de belangrijkste taken van het ROP. RIBO streeft naar een continue bouwstroom van restauratie opleidingsprojecten. RIBO heeft dan ook goed contact met het werkveld: - objecteigenaren (particulieren, landgoedeigenaren, stichtingen, etc.) - gemeenten in Overijssel - steunpunt monumentenzorg in Overijssel, - de provincie Overijssel
10
-
architecten Monumentenwacht Overijssel-Flevoland restauratieleerbedrijven
Provincie Overijssel neemt, bij het toekennen van subsidies aan rijksmonumenten, de voorwaarde op dat bij de uitvoering tenminste 1 restauratieleerling via RIBO dient te worden ingezet. In het verslagjaar werd bij 25 restauratieprojecten aan verschillende leerlingen een goede mogelijkheid geboden zich in de restauratie te bekwamen.
Restauratie Villa Hoge Boekel
Restauratie Pompstation, Wierden
Voor de uitvoering van de ROP projecten komen bouwbedrijven in aanmerking die aantoonbare ervaring hebben met restauratie en erkend zijn om leerlingen in het restauratievak op te leiden. Deze voorwaarden zijn opgenomen in de “Aanvullende besteksvoorwaarden ROP” Ook door enkele ZZP’ers zijn in het verslagjaar erkend als restauratie leerbedrijf en hebben leerlingen een opleidingsplek aangeboden. In totaal hebben in het verslagjaar 21 verschillende restauratieleerbedrijven meegewerkt aan het opleiden van jonge restauratievaklieden. Bijlage 2 en bijlage 3 geven een overzicht van de projecten die door het ROP Oost in 2015 zijn gerealiseerd of nog in uitvoering zijn en welke restauratieleerbedrijven daarbij betrokken zijn geweest.
11
6.
PR EN VOORLICHTING
RIBO heeft in 2015 veel tijd geïnvesteerd in PR en voorlichtingsactiviteiten om met name jongeren enthousiast te maken voor vakmanschap en ambacht. Het geven van voorlichting aan jongeren over de restauratie en de opleidingsmogelijkheden, blijft van belang. Het kennis laten maken van jongeren met bouwtechnieken en cultureel erfgoed zal op termijn zeker zijn vruchten afwerpen. De volgende activiteiten vonden in het verslagjaar plaats:
Restauratiefair 14 juni 2015
Voorlichting Technicus Hout en Restauratie Om de nieuwe opleiding THR onder de aandacht te brengen heeft RIBO in samenwerking met het ROC van Twente een groot aantal Vmbo scholen in geheel Overijssel bezocht. We kregen de mogelijkheid om de inhoud en opzet van deze nieuwe opleiding te presenteren aan de 4e jaars leerlingen in de maanden januari t/m maart. In veel van de bezochte klassen zaten leerlingen die deze opleiding zeer aansprak. Zowel leerlingen als docenten van de vmbo scholen waren erg enthousiast over de inhoud van de opleiding. Door deze actieve benadering hebben zich in korte tijd 13 leerlingen aangemeld.
VMBO Carrousel Twente Breed Deze carrousel biedt 3e jaars leerlingen de mogelijkheid om kennis te maken met beroepen en beroepenvelden. RIBO heeft daaraan in het verslagjaar deelgenomen om jongeren kennis te laten maken met bouw en in het bijzonder de restauratie. Acht Vmbo scholen hebben een bezoek aan het Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht van RIBO gebracht. Na een korte film over de werkzaamheden van RIBO en een korte toelichting over de opleidingsmogelijkheden en een rondleiding door het depot met historische bouwmaterialen, gingen de leerlingen in groepjes aan de slag en werden een 6-tal praktijkopdrachten uitgevoerd.
Voorlichting restauratieopleidingen op niveau 3 heeft op beperkte schaal plaatsgevonden aangezien deze opleidingen ophouden te bestaan.
Deelname aan Open dagen ROC van Twente (meerdere locaties), om leerlingen en ouders te informeren over opleidingsmogelijkheden binnen de restauratie.
Deelname aan het Erfgoedcongres van de Provincie Overijssel. Dit evenement vond plaats op 5 maart in de Lebuïnuskerk te Deventer. Het congres bood een programma over materieel en immaterieel erfgoed, restauratie, duurzaam hergebruik en herbestemming van erfgoed.
12
Als een van de drie erfgoedinstellingen in Overijssel had RIBO een prominente stand ingericht. Twee restauratieleerlingen timmeren waren daarbij aanwezig. In het verslagjaar hebben verder diverse PR activiteiten plaatsgevonden om de restauratieopleiding onder de aandacht van de leerlingen en/of een breder publiek te brengen: Op de website www.ribo.nl en www.rop-nederland.nl werd regelmatig aandacht besteed aan activiteiten binnen ROP Oost. RIBO heeft zich gepresenteerd tijdens verschillende evenementen zoals de Historische markten op 7 Juni in Delden, de Moestuindag van Twickel op 15 september en de Landgoedfair Twente op 24 en 25 oktober. Diverse krantenartikelen betreffende de opleiding Technicus Hout en Restauratie oa TCtubantia op 10 januari, Nederlands Dagblad 23 maart, Decanenflits ROC van Twente 2 april, Techniekblad ROC van Twente in december.
Interview Radio Nostalgia op 22 oktober over de opleiding THR. Persberichten in diverse kranten, tijdschriften en websites over de Restauratiefair 14 juni. Persberichten in diverse kranten, tijdschriften en websites over de beroepenwedstrijd restauratie op 15 en 16 december. Vermelding op de bouwborden van de uitvoering als restauratie opleidingsproject met de daarvoor bestemde ROP stickers. Mailing aan een groot aantal restauratiebedrijven, gemeenten, architectenbureaus etc. inzake het aanbod aan Restauratietrainingen. Nieuwsbrief RIBO december 2015
13
Nieuwsbrief ROP-Nederland; vanuit ROP Oost werd regelmatig een nieuwsitem aangedragen. Het verslag ROP Oost 2014 werd verspreid onder een groot aantal instanties, bedrijven, leerlingen en organisaties in Overijssel. In het Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht zijn verschillende workshops en bijeenkomsten gehouden om een breed publiek met verschillende aspecten van cultureel erfgoed kennis te laten maken.
7.
RESTAURATIEFAIR 2015
Fantastische “PR” voor het restauratieambacht en het cultureel erfgoed. Een van de PR activiteiten willen we nog even speciaal belichten: De Restauratiefair. De derde Restauratiefair die plaats vond op 14 juni jl. was bijzonder geslaagd. Hester Maij, gedeputeerde voor Landbouw, Natuur en Cultuur, opende om 10.30 uur de fair. Zij onderstreepte het belang van het behoud van het vakmanschap en de noodzaak voor voldoende opleidingsplekken voor restauratieleerlingen. Ca 6.500 enthousiaste bezoekers wisten de weg naar Erve Woldhuis te vinden. Bezoekers, in verschillende leeftijdscategorïen, hebben op de fair de nodige informatie, inspiratie en ideeën op kunnen doen. Er is steeds meer waardering voor “eerlijk” vakmanschap en voor hergebruik van authentieke materialen die in en om het huis een prominente plek en daarmee een tweede of derde leven krijgen. Daarbij past ook het vakmanschap en erkenning dat daarbij hoort. Aan de fair namen ruim 65 enthousiaste standhouders deel, die met liefde en bevlogenheid hun vakmanschap hebben getoond en daarmee vele bezoekers hebben geïnspireerd. Van vrijwel alle restauratiedisciplines waren vaklieden aanwezig. Daarnaast waren verschillende organisaties actief op het terrein van cultureel erfgoed en restauratieopleidingen, op de fair vertegenwoordigd. Volop informatie over restauratieopleidingen, -trainingen, historisch bouwmateriaal, maar ook herbestemming. Bijzonder was dat de fair dit jaar ook een plek bood aan 4 deelnemers die in augustus deel hebben genomen aan de World Skills in Brazilië. Voor hen was het een van de laatste trainingsdagen. Excellente, jonge vaklieden die andere jongeren enthousiast kunnen maken voor een ambacht. De fair kende dit jaar ook enkele noviteiten. Zo konden bezoekers tijdens de fair deelnemen aan een viertal lezingen/inspiratiesessies en konden ze zich opgeven voor een gratis workshop bij een van de aanwezige vaklieden. Met name voor de workshops bestond veel interesse. In het najaar hebben ruim 100 bezoekers aan de workshops deel genomen, waaronder leembouw, glas in lood en smeden.
14
Al met al mogen we op een zeer bijzonder evenement terugkijken. De Restauratiefair is dé ontmoetingsplek voor de restauratie in Overijssel en stimuleert jongeren om te kiezen voor vakmanschap en opleidingen. In 2017 vindt de volgende Restauratiefair plaats. De Restauratiefair werd mede mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van het Fonds voor Cultuur Participatie, provincie Overijssel en Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij.
8.
BEROEPENWEDSTRIJD RESTAURATIE
Aan de landelijke finale van de Skills Restauratie, op 15 en 16 december, namen zeven bevlogen restauratieleerlingen uit heel Nederland deel. In twee dagen tijd werden verschillende opdrachten uitgevoerd Tijdens deze vak wedstrijd voor mbo’ers kregen de studenten volop de kans kregen om hun restauratietalenten te laten zien.
De deelnemers kregen verschillende opdrachten die bij loting werden verdeeld. Omdat het bij restauratie grotendeels om herstel van bestaand werk bestonden de opdrachten uit het herstellen en gedeeltelijk vervangen van onder andere delen van een kerkvenster, historische pui en een schuifvenster. Deze materialen kwamen uit het depot met historisch bouwmateriaal van RIBO. Restauratie vergt immers de nodige improvisatie en vakmanschap. Het startschot werd gegeven door dhr. Joop Alssema, voormalig burgemeester van Staphorst. Bij het uitvoeren van de wedstrijdopdrachten mocht gebruik worden gemaakt van zowel handgereedschap als machines. Na ca 15 uur werken werden de opdrachten beoordeeld door een vakkundige jury. René Sol (Regiocollege Zaandam) uit Westzaan werd uitgeroepen tot beste restauratietimmerman van Nederland. Als tweede en derde eindigden respectievelijk Bart van Harn uit Kattendijke en Stan Veldkamp uit Lichtenvoorde. De prijzen werden uitgereikt door Jan van Zijl, voorzitter MBO raad. Deelnemers en organisatie kijken terug op een bijzonder geslaagde beroepenwedstrijd waarbij vakmanschap en passie voor restauratie volop tot uiting kwam.
15
De wedstrijd werd gehouden in het Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht van RIBO aan de Haarweg 3 in Hengelo en werd georganiseerd door Skills Netherlands, ROC van Twente en RIBO.
9.
KWALITEITSBORGING BIJ RESTAURATIEBEDRIJVEN
In 2015 heeft de Stichting Certificering Restauratie (SCR) de eerste audits afgenomen bij restauratiebedrijven uit Overijssel. Reeds eerder was een start gemaakt met het beoordelen van bedrijven in Noord-Nederland. De SCR wil bedrijven in de gelegenheid stellen om hun vakmanschap te tonen en te laten vastleggen, maar ook kansen bieden om zich verder te ontwikkelen. Bedrijven die bewezen hebben de gevraagde restauratiekwaliteit te kunnen bieden worden opgenomen in een onafhankelijk en openbaar register Kennis en Kunde. Het borgen van restauratiekwaliteit door bedrijven vereist het nodige aan restauratiekennis en –vaardigheden. Medewerkers van restauratiebedrijven die daarin nog tekort schieten kunnen door middel van opleidingen of specifieke restauratietrainingen bij RIBO hun restauratiekennis en –vaardigheden op een hoger peil brengen.
10.
RESTAURATIETRAINGEN
RIBO biedt praktijkgerichte restauratietrainingen aan voor timmerlieden, metselaars en voegers, maar ook voor uitvoerders en werkvoorbereiders bij bedrijven werkzaam in de restauratie. Verschillende trainingen zijn ook interessant voor monumentenwachters, bouwkundig inspecteurs en monumentenambtenaren. In 2015 konden vele trainingen worden verzorgd. Het merendeel van de trainingen vond plaats in het Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht. RIBO beschikt daar over uitstekende instructieruimten, timmerwerkplaats en een machinale werkplaats. Tevens beschikt RIBO over een groot depot met historische bouwmaterialen, waarvan bij het merendeel van de training gebruik wordt gemaakt. De combinatie van opleidingen, trainingen en historisch bouwmateriaal maakt het PRA tot een unieke en inspirerende trainingslocatie.
Historisch metsel- en voegwerk
Herstel van houtconstructies
In het verslagjaar zijn onder meer de volgende trainingen verzorgd: * * * * * *
Herstel van houtconstructies Hollands Bouwen Herstel van ramen, deuren en kozijnen Knip- en snijvoegen Masterclass historisch metsel- en voegwerk Na-isolatie van monumentale panden
16
* * * * *
Inboeten, repareren en voegen oud metselwerk Stutten en stempelen van historische panden Verwerken van bladlood in de restauratie Behoud en hergebruik historisch bouwmateriaal Restaureren in de praktijk
Het volledige aanbod met trainingen is te vinden op www.restauratietrainingen.nl
11.
DEPOT HISTORISCH BOUWMATERIAAL
RIBO heeft in 2005 de Stichting Materiaal voor Monumenten (MvM) opgericht. Deze stichting heeft een ideële doelstelling: behoud van historisch bouwmateriaal en hergebruik ervan bij de restauraties van monumenten. Na een periode van bijna 10 jaar kent het depot een grote en gevarieerde voorraad aan authentieke bouwmaterialen zoals deuren, ramen, kozijnen, houtconstructies, estriken, wandtegels, gevelstenen, pannen etc. Voor de opleidingen en trainingen is het depot voor RIBO dan ook van onschatbare waarde. Alle aanwezige historisch bouwmaterialen kunnen worden gebruikt als instructiemateriaal voor de restauratieopleidingen en –trainingen. Het depot vormt bovendien één van de pijlers van het Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht. Hergebruik van historisch bouwmaterialen is een uitstekend voorbeeld van duurzame monumentenzorg. Hergebruik is niet alleen goed voor het milieu, maar ook van essentieel belang voor de instandhouding van monumenten. Een goed gesorteerde en gedocumenteerde voorraad van oude bouwmaterialen is voor de monumentenzorger van onschatbare waarde. Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat bij Stichting MvM hoog in het vaandel. MvM heeft inmiddels 5 vrijwilligers.
12.
PROGNOSE
RIBO gaat in 2016 verder met de weg die in 2015 is ingeslagen. Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht In 2016 wordt verder geïnvesteerd in de realisatie van het Praktijkcentrum Restauratie en Ambacht. We verwachten in augustus 2016 met een nieuwe groep leerlingen THR te kunnen starten. Ook wordt gewerkt aan het opzetten van een steen brede opleiding. In het voorjaar van 2016 zal op een groot aantal Vmbo scholen voorlichting worden gegeven over deze opleidingen. Verder wordt komend jaar een 5 assige CNC freesmachine aangeschaft die in de restauratiecontext zal worden toegepast. Een dergelijk gebruik van een machine, die vooral wordt toegepast in het seriematig produceren van houten onderdelen, is innovatief. Leerlingen THR zullen met deze machine gaan werken. Ook leerlingen meubel maken en interieur kunnen van deze CNC gebruik gaan maken. We streven ernaar dat het PRA voor verschillende opleidingen de locatie zal worden voor workshops en praktijktrainingen, maar ook voor cross-overs en het gebruik van authentieke bouwmaterialen. Meerdere opleidingen kunnen daarvan gebruik gaan maken. Opleiding Op basis van het huidige aantal leerlingen verwachten we dat in 2016 twalf restauratietimmerlieden en/of metselaars hun opleiding met goed gevolg kunnen afronden. Nieuwe instroom aan niveau 3 restauratieleerlingen zal in 2016 niet meer mogelijk zijn. Of leerlingen gaan starten met de specialistenopleiding restauratie niveau 4 is onduidelijk. We verwachten wel daarnaast met een nieuwe groep leerlingen THR te starten. In februari
17
organiseert RIBO daarvoor een Open Dag in het PRA. Wellicht kan in 2016 ook een start worden gemaakt met een steen brede opleiding. Cross-overs met meubel en interieur worden verder opgezet. Een bijzonder item binnen de opleidingen zullen excellentietrajecten gaan worden. ROC van Twente en RIBO gaan in 2016 verder werken aan het opzetten van dergelijke trajecten voor onder andere restauratieleerlingen op niveau 3 en 4. Excellente leerlingen zullen worden uitgedaagd om meer uit zich zelf te halen. Dit kan onder meer door extra modulen binnen opleidingen te ontwikkelen en aan te bieden, buitenland stages en toepassing van innovatie technieken (zoals CNC) en materialen Met betrekking tot de restauratietrainingen zal het aanbod worden geactualiseerd en zullen nieuwe doelgroepen worden benaderd. Internationale samenwerking. RIBO gaat de mogelijkheden om te komen tot grensoverschrijdende samenwerking verder onderzoeken. De eerste contacten zijn reeds in het verslagjaar gelegd. Dit kan leiden tot een samenwerking waarbij een uitwisseling van kennis en vaardigheden met betrekking tot restauratie en duurzaamheid mogelijk is, maar ook het uitwisselen van leerlingen door middel van buitenland stages. Beroepenwedstrijden restauratie RIBO gaat eind 2016 in samenwerking met Skills Netherlands, ROC van Twente en ROP Nederland wederom de beroepenwedstrijd restauratie medewerker organiseren. Het betreft een voorronde/selectiewedstrijd voor de finale die in het voorjaar 2017 zal plaatsvinden. Het ROP-Oost is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Provincie Overijssel.
M. Bellers Hengelo, februari 2016
Bijlagen: 1. Overzicht leerlingen die in 2015 de opleiding gevolgd hebben en het diploma op niveau 3 restauratie hebben ontvangen 2. Overzicht restauratieopleidingsprojecten (gerealiseerd en/of nog in uitvoering in 2015) 3. Overzicht van de restauratieleerbedrijven die in 2015 in het ROP Oost hebben deelgenomen.
18
