Verslag Inspiratieterras: Recreatie en Toerisme in de Provincie Overijssel

Verslag Inspiratieterras: Recreatie en Toerisme in de Provincie Overijssel 3 april 2008, Landgoed Vilsteren

1. Opening door gedeputeerde C. Abbenhues Gedeputeerde Carry Abbenhues verwelkomt de aanwezigen. Het uitvoeringskader dat de provincie heeft opgesteld zet enkele lijnen uit naar de toekomst. Dit kader vormt de basis om met ondernemers en deskundigen op een inspirerende manier verder te denken over de toekomst. Deze bijeenkomst sluit aan op eerdere inspiratiewandelingen en -boottochten. Waar ligt de kracht van de sector in onze provincie? We moeten zoeken naar het ‘DNA’ van de provincie: wát zijn we en hoe kijkt men tegen ons aan? De provincie probeert recreatie en toerisme te stimuleren, door betrokkenen samen te brengen. Er is bereidheid om, ook financieel, als provincie bij te dragen. Maar dan hebben we wel goede ideeën nodig. Hoe zorgen we dat de toerist naar de provincie toekomt? We kijken ook naar de economische kant en naar het ondernemerschap. Toerisme is schepper van werkgelegenheid. En we kijken naar de vraag: hoe vertellen we het verhaal van de provincie Overijssel? De provincie is trots op het succes van de KITO-regeling. Tot dusverre wordt KITO vooral gebruikt op individueel bedrijfsniveau. Maar wellicht kan KITO in de toekomst een andere invulling krijgen. Een mooi voorbeeld is het Abelproject van Hos[itality Concepts ism het Telematica Instituut. Dit leidde tot een digitale reisagent voor PDA’s. Een prachtig product van kennisinnovatie. Waarom zouden we zoiets niet in andere regio’s kunnen ontwikkelen? Gaat het goed met het toerisme en recreatie in Overijssel? Ja, er zijn veel ‘sterren’, mooie successen. De festivals in Deventer bijvoorbeeld. Je moet kiezen, focus hebben. Er valt meer te halen als het gaat om de bestedingen van bezoekers. In Limburg bijvoorbeeld zijn ondernemers erin geslaagd om arrangementen aan te bieden die ertoe leiden dat toeristen niet alleen betalen voor het hotel en het eten, maar ook voor andere activiteiten. De uitdaging voor de provincie is om met elke euro die we besteden een multipliereffect te krijgen. We moeten dus de goede dingen kiezen en die dingen vervolgens goed doen. Vanmiddag moeten we elkaar inspireren, bouwstenen gaan vinden, zorgen dat we een gelijk beeld hebben bij het vertrek. Ieder vanuit de kracht van zijn eigen discipline, maar wel samen.

1

2. Stand van zaken toerisme en recreatie in Overijssel. Wat gaat er goed en wat moet er beter? Jubelmuur: Wat gaat er goed in de provincie Overijssel? 1 Discussiepunten: • • • • •

• • •

Diversiteit in ondernemerschap. Er zijn veel nieuwe dingen te ontdekken door toeristen. Ondernemers zijn creatief. Is er een spanningsveld tussen diversiteit en de gewenste focus? Het onderwerp ‘recreatie en toerisme’ is hot en het is positief dat de provincie dat oppakt. Het thema ‘hangt in de lucht’ en de provincie plukt het eruit. Vier je successen: Gebruikt je DNA, gebruik waar je goed in bent. Een goed voorbeeld is het Vechtdal, waar ondernemers elkaar hebben opgezocht en op zoek zijn gegaan naar gemeenschappelijkheden. De dienstbaarheid is een belangrijke pré. Mensen in Overijssel zijn aardig, rustig, gastvrij. Dat zit in ons DNA. We moeten echter oppassen onszelf mythes aan te praten. Ondernemers weten wel hoe belangrijk klantvriendelijkheid voor toerisme is, maar weten werknemers en de ‘gewone bevolking’ het ook? De samenleving moet ‘om’. Voor grote ondernemers is het erg lastig om bij medewerkers echt tussen de oren te krijgen wat het is om klantvriendelijk te zijn. Dat zijn onderontwikkelde competenties in Nederland. Een ondernemer vertelt dat zij daar jaarlijks enorm in moeten investeren. Het versterken van deze competenties is de core-business van Saxion hogeschool opleiding HTRO (Hoger Toeristisch en Recreatief Onderwijs): studenten worden vier jaar lang daarin getraind. Dit zijn echter HBO’ers, geen MBO’ers. We hebben goud in handen door de verbinding van natuur, beleving, overnachtingen. Bijvoorbeeld in de Kop van Overijssel. Ons geheim is een schitterend decor. We hoeven helemaal niet zo veel te doen! De kansen die de Universiteit Twente biedt op gebied van innovatie zijn groot, maar worden nog onvoldoende benut. Op gebied van congrestoerisme bijvoorbeeld, een tak die veel zakelijke mogelijkheden biedt, laten we veel kansen op innovatie liggen.

Klaagmuur: Wat kan er beter? Discussiepunten: • •

•

De ingebrachte punten op de ‘klaagmuur’ concentreren zich op de behoefte aan: 1) betere samenwerking; 2) meer vermarkting en 3) meer weten. Individuele ondernemers kunnen veel, maar om een volgende kwaliteitsslag te maken, is het nodig om verbindingen te leggen met andere ondernemers, de overheid, het onderwijs, kenniscentra. In Twente zijn daarmee goede ervaringen opgedaan. Dergelijke samenwerkingsverbanden moet je opzetten met een tijdshorizon van minstens vijf jaar. Betrek ondernemers vanaf het begin bij nieuwe initiatieven en investeringen, niet pas als de plannen gemaakt of zelfs uitgevoerd zijn. Een voorbeeld is het provinciale netwerk van lange afstandspaden. Daar is veel in geïnvesteerd. Maar

1

In dit verslag geven we weer wat er plenair besproken is naar aanleiding van datgene wat door de deelnemers is opgeschreven op de ‘jubelmuur’ en de ‘klaagmuur’. Voor een overzicht van de punten die door de deelnemers werden opgeschreven verwijzen we naar de bijlage.

2

• •

ondernemers merken op dat zij er niet of nauwelijks van op de hoogte zijn gesteld. Op dit moment wordt er onvoldoende gebruik van gemaakt in de profilering. Overigens merkt een andere deelnemer op dat er wel meer dan 30.000 wandelkaarten in Twente zijn verkocht. Dit hangt samen met nadenken over marketing en promotie. Het ontwikkelen van producten is nog maar het begin. Daarna begint het pas. De marketing mag geen sluitpost zijn. Digitale ontsluiting wordt daarvoor een steeds belangrijker instrument. Vergeet ook de marketing naar de eigen bevolking niet. Volgens een deelnemer recreëert 22% van de bevolking in een straal van 10 kilometer rond de woonplaats.

3. Waar liggen de kansen voor de provincie Overijssel

Reactie Prof. Frank Go, hoogleraar toerisme aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam De heer Go constateert dat er veel initiatieven en ideeën zijn over de toekomst van toerisme en recreatie in Overijssel, maar dat deze onderling slecht worden gedeeld. Hoe verbind en koppel je ze aan elkaar, zodat je elkaar gaat versterken? Hij vindt het uitvoeringskader van de provincie Overijssel een uitstekend uitgangspunt, maar hij mist een belangrijk concept, namelijk het ‘Vieren’. Er is veel te vieren in Overijssel. Het is een prachtige provincie, waar je trots op moet zijn. Het is belangrijk te beseffen wat u bent. De potentie van Overijssel is geweldig. Begin met nadenken daarover: Wat hebben we te bieden, wat geeft ons energie, waar worden we blij van? Daarmee leg je een basis voor de volgende stap: de vermarkting. De heer Go beschouwt ondernemers als ezels. Maar dan in de zin van: koppig, volhardend, met een eigen mening. Én met veel energie. Hoe benut je die energie? De sector toerisme is aan het evolueren. Het belang van ICT wordt enorm bij het benaderen van toeristen en recreanten; vreemdelingen van verre gaan steeds meer reizen. De vraag komt op: wat is vreemd en wat is eigen? Ook hier weer: wat is ons DNA? Er zit in de ogen van prof. Go veel potentie in het benutten van trends als ‘wellness’, gezondheid, etc. Er is behoefte aan een tegengif, antidote, van het snelle en drukke leven in de randstad. Dat kan Overijssel bieden. Maak dus ook zichtbaar wat je te bieden hebt. Leer daarbij van Friesland: Iedereen weet van de Friese meren. Wat heeft Overijssel? Je komt niet meer weg door in je eentje de oplossingen te bedenken. Je moet daar samen, in netwerken, in verbondenheid, mee aan de slag. Zoek verbindingen met de media, waar kun je op aanhaken? Dat is enorm belangrijk in de beeldvorming. Er bestaan veel vaardigheden, ideeën, initiatieven. Maar hoe verbind je die informele processen met het formele domein van bestuurders? Als belangrijke slogan voor Overijssel zou je kunnen hanteren het belang van ‘fitness’. In meerdere betekenissen: 1) passen de producten van Overijssel bij de markt?; 2) ben je zelf fit om te groeien, ofwel, ben je daarop ingericht? En natuurlijk fitness in de dagelijkse betekenis: Kan Overijssel een provincie worden waar je voor je gezondheid en je fitness naar toe gaat? Misschien is dit wel het kompas voor de komende tienvijftien jaar. Ook over de provinciegrenzen heen.

3

De heer Flooren en mevrouw Van de Vecht, Saxion Hogeschool Vanuit Saxion onderschrijft men het belang van het leggen van verbindingen. Het zogenaamde vervlechtingsmodel is een belangrijke trend. Zo groeien sport, kunst en cultuur steeds meer toe naar media, hospitality, zorg. Belangrijk is ook het bijdragen aan het besef van de toerist en recreant dat hij/zij heeft genoten en een mooie tijd heeft gehad. Toon dus na een bezoek oprechte belangstelling. Hou bijvoorbeeld geen enquêtes, maar geef een ansichtkaart cadeau waarop mensen informatie geven aan hun familie en vrienden over wat hen bijblijft. Dat is zeer waardevolle informatie voor de ondernemer in de eerste plaats, maar draagt ook bij tot reflectie van de zijde van de toerist/recreant en dus tot het besef: “Ja, dát was leuk”. Het kennen van het DNA van Overijssel is inderdaad belangrijk. Maar hou niet op bij de provinciegrenzen. Op de grens met Gelderland ligt de IJssel, een erg belangrijke blauwe route, een strategische plek voor toerisme en recreatie, die doorgaat naar Deventer en Zwolle. Benut dat ook. Kijk ook naar recreatie en toerisme vanuit de vraag; wat levert het meeste geld op? De buitenrecreatie bijvoorbeeld, is volgens het continu vakantieonderzoek enorm qua omvang. Het levert in commercieel opzicht echter erg weinig op. Wat wel veel geld in het laatje brengt is: winkelen. Benut dus je prachtige binnensteden! Werk ook samen met de stakeholders aan het imago van de binnensteden. Benut de binnensteden ook door in te spelen op de mogelijkheid om te gaan ‘shoppen’ bij slecht weer. Het beeld dat consumenten hebben is niet altijd hetzelfde als wat er aan feitelijke mogelijkheden aanwezig is. Als mensen naar de Veluwe gaan, fietsen ze naar de Posbank. Maar de mogelijkheden die er vlakbij zijn op gebied van watertoerisme zijn hen vaak niet bekend. Dat zit niet in de ‘mindmap’ van de mensen. Daar moet je dus iets aan doen. Doe ook meer aan toerisme uit het naburige Duitsland. Bij al deze dingen geldt: ken uw gast. De houding en kwaliteit van je mensen is doorslaggevend. Dit is de core-business van Saxion hogeschool. Studenten zijn kneedbaar en beschikbaar voor ondernemers. We hebben goede ervaringen met samenwerking tussen Saxion en ondernemers op bijvoorbeeld de Veluwe en in Salland. We bedenken samen arrangementen op gebied van agro-toerisme, stellen businessplannen op, maken SWOTs, etc.

Discussie De volgende discussiepunten komen op: •

Doe iets aan het korte termijnperspectief van provincie en gemeentebestuurders. De bestuursperiode van vier jaar is onvoldoende om de continuïteit en tijdshorizon te bieden die nodig is voor sales en marketing. Antwoord daarop van gedeputeerde Abbenhues is dat bij het provinciebestuur de sfeer is: wij willen een vitale coalitie smeden en langdurige keuzes maken. Het bedrag voor KITO zal circa zes miljoen euro bedragen en nog jaren beschikbaar blijven. Mevrouw Abbenhues is zich bewust van de afkeer van regeltjes die ondernemers hebben. De opgave is om

4

•

• • •

daar verbetering in aan te brengen. De provincie is bereid en in staat te helpen bij het bieden van de nodige ‘lange adem’. De aanwezigen erkennen dat de provincie naar de ondernemers toe beweegt. Maar de gemeenten vooralsnog niet. Discussies over horecavergunningen, bestemmingsplannen en dergelijke slaan veel initiatieven dood. Volgens mevrouw Abbenhues is er nu sprake van de voorbereiding op de nieuwe wet op de Ruimtelijk Ordening en is er dus ook ruimte om te zorgen voor nieuwe afwegingen als er goeie plannen liggen. In ieder geval moet er worden voorkomen dat er teveel afwegingen op teveel verschillende plaatsen worden gemaakt. Over een jaar of vijf/tien ontstaat er een groot probleem op de arbeidsmarkt in de horeca. Speel daar op in. Maak gebruik van uitbestedingstrajecten. Zet daar ook de UT voor in. Suggestie: maak een inventaris van wie wat weet en doet. Neem dat op in het uitvoeringskader. Het is belangrijk om in te spelen wat er op bestuurlijk niveau landelijk en regionaal gebeurt. Er bestaat bijvoorbeeld een landelijke ‘Club van 11’ En een landelijk Platform Recreatie en Toerisme, waarin men meeleest met de nog uit te brengen nota Recreatie en Toerisme door staatssecretaris Heemskerk van Economische Zaken. Ook hier geldt: zorg dat we ons verbinden met andere stakeholders op nationaal niveau en zorg dat we onze inbreng ook daar kunnen doen.

4. Op zoek naar nieuwe verbindingen en benutting van kansen voor recreatie en toerisme in Overijssel De aanwezigen brainstormen over concrete suggesties voor de toekomst, op basis van “de drie ‘V’s”: • • •

Vieren Verbinden Vermarkten

Daaruit komen de volgende punten naar voren: •

• •

•

In een ontwikkelingstraject van een nieuw product of arrangement zijn er vaak veel beren en onzekerheden op de weg. Ook financiële risico’s. De nieuwe KITO regeling zou een rol kunnen spelen in het verkleinen van deze risico’s als ondernemers en andere spelers samen aan de slag gaan. Regels moeten samenwerking bevorderen. Een hartenkreet aan ondernemers, provincies en gemeente: Werk samen met en niet tegen elkaar. Speel in op de globalisering. Niemand kijkt meer op als de buurvrouw voor een weekje naar Thailand gaat. Laten we daarom ook de provincie Overijssel internationaal promoten. Laten we bijvoorbeeld gezamenlijk voorbereid aanwezig zijn op de vakantiebeurs in Essen. Er ligt een enorme markt in Duitsland. Laten we bijeenkomsten zoals vandaag blijven organiseren, zodat ondernemers, overheid en andere spelers elkaar blijven tegenkomen. We moeten weten wat er gaande is bij de ander om er op in te kunnen spelen. Leer elkaar kennen, weet wie welke rol speelt. Ondernemers moeten ook elkaar onderling beter leren kennen. Daar kunnen de bureaus voor toerisme een rol in spelen, terwijl de ondernemers zich richten op hun rol, inclusief innovatie.

5

•

•

•

•

Gedeputeerde Abbenhues reageert daarop door aan te geven dat de provincie dit soort bijeenkomsten een paar keer per jaar wil organiseren rond specifieke thema’s. Niet om zaken te doen of te institutionaliseren, maar om elkaar te inspireren en om elkaar tegen te komen. “Modulair” als het nodig is. Als we willen vieren: zet in op de specifieke kenmerken van de afzonderlijke streken (Salland, Twente, Kop van Overijssel, Hanzesteden, Vechtdal). Welke beelden roepen die op bij de consument? Ontwikkel instrumenten om bijvoorbeeld de paasvuren of de fanfare van Giethoorn te vermarkten. Daar ligt een rol voor de provincie via bijvoorbeeld het uitvoeringskader. Benut de mogelijkheden van ICT beter. Doe onderzoek naar de patronen hoe de consument reageert op merken. Meer dan 80% van de consumenten boekt vakanties via internet. Ga uit van de logica ‘van zoeker naar boeker’. Het Dickens festival is een mooie pilot als het gaat om branding, waar de provincie iets mee kan doen. Laten we inspelen op de aandacht voor ‘de boer’, gegeven het succes van het desbetreffende Tv-programma. Speel in op deze trend en wees trots op het boerenleven in Overijssel, de rust, de gastvrijheid. De provincie kan ook daar op inspelen.

Conclusies en adviezen: Tips voor jezelf en voor de provincie over de toekomst van recreatie en toerisme in Overijssel • • • • • • • • • • • • • • • • •

Toerisme in Overijssel is meer dan alleen verblijfstoerisme, hou ook aandacht voor dagtoerisme. Blijf elkaar opzoeken. Verleidt de consument tot het uitgeven van geld. Benut ICT, vergroot de ‘vindbaarheid’ van wat Overijssel te bieden heeft. Blijf origineel Provincie: Benoem de kernkwaliteiten en draag ze uit Maak allianties en maak keuzes. Benut de eigen, regionale beeldspraak Bestuur: daal af naar het informele circuit. Verkoop de schoonheid van de steden. Koester je “eigen-aardigheden” Blijf jezelf als Overijsselaar. We kunnen meer verdienen aan de Overijsselse infrastructuur Overheid: geef anderen de ruimte Overheid: kom eens bij een ondernemer stage lopen. Overheid: denk mee, laat geen beren los op de weg. Provincie: ondersteun onderscheidende ideeën, niet wat iedereen al doet.

Afsluiting Gedeputeerde Abbenhues dankt allen hartelijk voor een geslaagde en inspirerende bijeenkomst. Na de zomer zal er een nieuw Inspiratieterras worden georganiseerd, met prikkelende thema’s.

6

Bijlage: Punten ingebracht op de ‘jubelmuur’ en de ‘klaagmuur’. Toelichting De onderstaande punten tijdens het inspiratieterras door alle deelnemers opgeschreven en opgeplakt op een zogenaamde ‘jubelmuur’ (Wat gaat er goed?) en ‘klaagmuur’ (Wat moet en kan er beter?). De punten zijn in willekeurige volgorde in de tabel opgenomen.

Jubelmuur: Wat gaat er goed? Innovatie op projectniveau Onderwerp toerisme is ‘hot’. Straattheater Routestructuren, fiets, wandel toeristische opverstapplaatsen Dienstbaarheid Bijzondere product-marktcombinaties, we kunnen er meer bedenken en bijzondere bedrijven verbinden RRR (Rust, Reinheid, Regelmaat) en natuur Iedereen vindt toerisme en recreatie belangrijk Natuur, rust, ruimte Variatie in het landschap Twee grote dagattracties (Slagharen, Avonturenpark) Verbinden natuurbeleving en overnachten: decor. Bedenken van innovatieve concepten Van agrarisch naar recreatie en toerisme Kenniscreatie: markt, overheid en onderwijs Bereidheid zaken tot stand te brengen: inzet Fietsroutes Besef van het belang van de sector door alle partijen BTW lobby rond attractieparken was top! Opmars van diverse festivals Keuze voor A-merken Infrastructuur (maar die is nog niet af)

Klaagmuur: Wat moet en kan er beter? Regierol provincie ten opzichte gemeente Meten is weten Ontwikkelen en verkopen arrangementen; creëren meerwaarde in de keten. Het vaststellen van resultaten We moeten Overijssel meer “verkopen” Afstemming, samenwerking, inventarisatie Kennis van de markt: innovatie is onvoldoende in de breedte Kwaliteitsimpuls ‘Culltuur’ van de ondernemers Teveel versnipperde initiatieven; ieder zijn eigen project Regels; vertrouwen Meer samenwerking Vermarkten wat er is. Teveel ‘los zand’. Meer organisatiestructuur Focus op ‘grote kansen’, bijvoorbeeld de hanzesteden . Cultuur betrekken in arrangementen Innovatie: kijk van buiten de sector Samenwerking tussen bedrijven; samensmelten innovatieve producten. Introductie van het merk Overijssel Nieuwe KITO Meer verbijzonderen “DNA Overijssel”, met een gastvrij onthaal. Uitventen beeldmerken Vechtdal enz. OV-arrangementen naar steden en

7

Opzet RBT’s Diversiteit in ondernemerschap Gebruik van de natuur Vernieuwing en kwaliteit ‘Vier het vechtdal’ succes samenwerken in de keten met gebruik van het DNA Knooppunt netwerk fietsroutes Er gaat veel goed Veel initiatieven in het veld Meer waardering voor wat er is Rust en ruimte

attracties stimuleren. Gebruik door ondernemers van de infrastructuur “Bed and breakfast”. Mogelijkheden tot verpozen (kop koffie langs wandelroutes). Mogelijkheden om meer te behalen uit de ‘nieuwe recreant met geld’ (wellness enz.) Vermarkten: erg belangrijk Focus op kwaliteit Ken uw gast: stel de ‘customers journey’ centraal Onzichtbaar Ruimte in beleid voor nieuwe ontwikkelingen Versnippering regio’s, veel gebruikers natuur Kans: fitness Ruimte om te ondernemen Innovatie, primair door ondernemers Maximaal doorzetten met regionale bureau’s. Duidelijk aanspreekpunt voor recreatie en toerisme binnen provinciehuis. Teveel versnippering in provincie: programma recreatie en toerisme Teveel van hetzelfde Focus op dagtoerisme in de steden. Promotie internet Meer low-budget arrangementen Afstemming doelstellingen lokaal, regionaal en landelijk. Bundeling (financiële) krachten Minder toerismebelasting Niet goed realiseren van de plannen, problemen met de coördinatie Beter verbinden en samenwerken Nog te braaf: structuren en belangen Waar haal je als ‘gewoon’ burger je informatie met betrekking tot dagbesteding? Doorbreken traditioneel beeld door marktgerichte vernieuwing Meer bottom up[ GOBT, VVV, provincie, ondernemer. Elkaar beter maken Vervlechten van de leisure-keten Visie en snelheid bij de provincie Arrangementen met belevenis

8

9