Overijssel toegankelijk voor Senioren innovatieve impuls sportieve recreatie en toerisme

Overijssel toegankelijk voor Senioren innovatieve impuls sportieve recreatie en toerisme

Sportservice Overijssel December 2010

Inhoud:

Pagina:

Aanleiding en probleemverkenning

2

Doelstelling

3

Doelgroep

3

Samenwerking

4

Uitvoering

5

Outcome

12

Monitoring en evaluatie

12

Begroting

12

Bijlagen: 1. Vitamine G: Mensen met een groene woonomgeving zijn gezonder

13

2. Groen bewegen op recept

15

3. Groen bewegen, goed voor je humeur en zelfvertrouwen

16

1

1. Aanleiding Bij het innovatieve thema ‘Overijssel toegankelijk voor iedereen’ kan juist de steeds groter wordende groep senioren/ouderen in Overijssel betrokken worden. Dit geldt zowel voor Overijsselse senioren als voor oudere toeristen in Overijssel. Juist buiten in de natuur liggen er veel kansen die tot nu toe weinig zijn benut. Er werd bij het opleiden van lesgevers naar verhouding weinig aandacht besteed buitenactiviteiten en nog minder aan toeristische en recreatieve arrangementen en/of interventies voor de heterogene groep senioren in landschappen en groen. Wél werd Sportief Wandelen en het maken van fiets- en wandeltochten als extra uitje met de groepen gestimuleerd. Andere bestaande buitenactiviteiten voor senioren zijn Nordic Walking, jeu de boules, klootschieten, tennis, golf etc. Vooral fietsen, wandelen (w.o. Sportief Wandelen en Nordic Walking) en klootschieten zijn activiteiten die goed aansluiten bij “Overijssel toegankelijk voor senioren”. Sportservice Overijssel beschikt over een groot bestand van o.a. hoog gekwalificeerde seniorensportleiders. Dit geldt voor zeer uiteenlopende bewegingsgebieden. Om een innovatieve impuls te geven aan bewegen en recreëren in de landschappelijke infrastructuur in het kader van toerisme en recreatie onderstaand een plan van aanpak:

Probleemverkenning Sport en bewegen zijn leuke en waardevolle vormen vrijetijdsbesteding, zeker ook voor senioren. Het bevorderen van fitheid en mobiliteit, en het uitgaan van de mogelijkheden (i.p.v. de beperkingen) van de grote heterogene groep senioren vormen hierbij belangrijke uitgangspunten. Een oplossing voor dit probleem ligt zeker voor handen, nl. in de vorm van specifieke train-de-trainertrajecten (scholingen) van het huidige bestand van sport- en beweegleiders voor senioren in Overijssel. Naast deskundigheidsbevordering van één- en meerdaagse train-de-trainerprogramma’s is het van belang om op activiteitenniveau zoveel mogelijk aansluiting te zoeken bij al bestaande lokale en regionale netwerken. Ook het versterken en/of het vernieuwen van netwerken zijn van belang. Voor implementatie van de effecten van “Overijssel toegankelijk voor senioren” is het raadzaam om in 2011 eerst met een drietal gemeenten pilots te gaan ontwikkelen en uitvoeren. De effecten van train-detrainerprogramma’s zijn dan beter te meten; dit geldt ook voor de output van de aangeboden activiteiten. Daarnaast kan Overijssel-breed aandacht worden gevraagd voor activiteiten buiten, in landschappen en met verbindingen naar cultuur, recreatie en toerisme. Dit kan door een flink aantal sport- en beweegleiders hiervoor te scholen, en hun bevindingen en resultaten te rapporteren middels een nog te ontwikkelen methode De seniorensportleiders die de scholingen volgen worden tevens getraind hoe ze deze methode kunnen hanteren. NB Uit onderzoek en proeven zoals “groen bewegen op recept”, “Groen bewegen, goed voor je humeur en zelfvertrouwen” en “Vitamine G: Mensen met een groene woonomgeving zijn gezonder” (zie bijlagen) blijkt bewegen buiten en in het groen positieve effecten te hebben voor gezondheid en welbevinden. (zie bijlagen).

2

2. Doelstelling Hoofddoelstelling Overijssel toegankelijker maken voor senioren, zowel voor senioren die als toerist buiten komen recreëren, als voor de oudere inwoners van Overijssel. Bewegen, beleven, genieten en recreëren zijn de sleutelwoorden voor het zo optimaal mogelijk toegankelijk maken van het Overijsselse landschappelijke en culturele erfgoed voor senioren.

Subdoelstellingen 1.

2.

a.

Ontwikkelen en organiseren van twee 1-daagse train-de-trainerprogramma’s met het doel om verspreid in Overijssel “recreatief bewegen in het groen” en “(toeristische) buitenactiviteiten in het Overijsselse landschap” als concrete activiteiten aan te bieden. b. Ontwikkelen en organiseren van een 3-daags train-detrainerprogramma voor de uitvoering van activiteiten in minimaal drie pilot-gemeenten (twee grotere gemeenten en een kleinere gemeente) waar in samenwerking met relevante lokale en regionale organisaties de uitgevoerde activiteiten uitgebreid worden geïnitieerd, ontwikkeld, aangeboden en geëvalueerd. Samenstelling en waar noodzakelijk uitbreiding van de lokale netwerken, en versterking van samenwerking met (afdelingen van) GOBT, VVV, campings, ouderenbonden, stichtingen welzijn ouderen, NFTU, KNAU etc., en het betrekken van gemeentelijke overheden. Ondersteuning en advisering van organisatoren en coördinatoren m.b.t. de uitvoering en implementaie van activiteiten buiten in het groen en de inzet van bijgeschoold kader in relatie tot bijv. het in kaart brengen van geschikte wandel- en fietsroutes in het Overijsselse landschappelijke en culturele erfgoed.

3. Doelgroep Oudere inwoners van Overijssel en senioren van 55 jaar en ouder die tijdelijk in Overijssel verblijven (toeristen), waarbij tevens aandacht zal worden besteed aan minder mobiele ouderen. De drie subdoelstellingen zijn vertaald in twee activiteiten/projecten. Per deelproject wordt een nadere beschrijving gegeven.

3

4. Aansluiting andere beleidsterreinen en samenwerking Beleidsterrein Sport

Wie  Gemeenten afd. sport en/of lokale sportservice organisaties  Sport- en beweegaanbieders (leiding en sportorganisaties/sportverenigingen)  Stichting Welzijn Ouderen (als coördinator van sporten beweegactiviteiten)  Ouderenorganisaties die sport en bewegen promoten

Ouderen

 



Lokale ouderenbonden Dienstencentra en daar waar mogelijk woonzorginstellingen Organisaties die gehandicapte ouderen ondersteunen door begeleid en beschermd zelfstandig wonen SVWO/ARCON

     

Gemeente afd. Welzijn Gemeenten afd. WMO Gemeenten afd. sport en recreatie VVV Staatsbosbeheer Campingwerk



Toerisme en recreatie

4

5. Uitvoering /activiteitenoverzicht 5.1.

Activiteiten overzicht

Om aan bovenstaande doelstellingen te voldoen, worden de volgende activiteiten uitgevoerd. Activiteit 1.a. Voorbereiding en uitvoering van een trainingsprogramma voor twee 1-daagse bijscholingen voor ongeveer 50 gediplomeerde seniorensportleiders, één training in Twente en één in Salland

Wie    

Sportservice Overijssel Deskundige docent-docenten Sport- en beweegaanbieders Betrokken gemeenten en SWO’s in de regio

Maart 2011 April 2011

1.b. Een 3-daags trainingsprogramma voor minimaal 20 seniorensportleiders t.b.v. de 3 pilotgemeenten

   

Sportservice Overijssel Deskundige docent-docenten VVV en Staatsbosbeheer Gemeente afd. sport en recreatie SWO’s 3 pilot-gemeenten Sport- en beweegaanbieders Woonzorginstellingen

April/mei 2011

Sportservice Overijssel Gemeentelijk. sportservice organisaties. VVV en Staatsbosbeheer Gemeente afd. sport en recreatie SWO’s 3 pilot-gemeenten (afdelingen van) VVV, NTFU, KNAU PCOB, ANBO, KBO

Heel 2011 met een doorloop in 2012

   2. Inrichting en/of uitbreiding en het onderhouden van lokale en regionale netwerken, en het ontwikkelen van draaiboeken en stappenplannen. Ondersteuning en advisering van organisatoren, coördinatoren en seniorensportleiding m.b.t. de uitvoering van activiteiten

      

5

Wanneer

5.2.

Beschrijving activiteiten

1. a. Eéndaagse trainingen Korte beschrijving Voorbereiding trainingsprogramma twee één-daagse bijscholingen voor ongeveer 50 seniorensportleiders in Overijssel, één training in Twente en één in Salland om in een breed spectrum meer aandacht te besteden aan mogelijkheden van en kansen voor bewegen-in-het-groen met seniorengroepen. Hierdoor wordt de aandacht voor en draagvlak van deze innovatieve pilot voor senioren verbreed en verdiept. Context Sportservice Overijssel wil door het organiseren en uitvoeren van deze trainingen de aandacht vestigen op het belang van het bewegen met senioren buiten in het groen. Er zal hiertoe repertoire en concrete bewegingsactiviteiten worden getraind. Ook zal een methodiek worden aangereikt om in de zomer en het najaar van 2011 zelf in eigen gemeente een actieve rol te spelen bij het stimuleren en opstarten van activiteiten in het groen en/of in het landschap. Sportservice Overijssel is vraagbaak en ondersteunt de na de training ontstane initiatieven op afstand, waarbij o.a. van de site van Sportservice Overijssel gebruik kan worden gemaakt. Doelstelling(en) Draagvlak creëren en bekendheid geven aan “Overijssel toegankelijk voor senioren”.Het vergroten van de sport- en beweegdeelname van senioren buiten in het groen, en deelnemers rekruteren voor de driedaagse training; daar waar mogelijk het uitvoeren van buitenactiviteiten voor de eigen seniorensportgroepen, maar zo mogelijk ook in een bredere context van buitenactiviteiten voor andere senioren, zoals toeristen. Doelgroep(en)  MBvO-gymnastiekleiding  MBvO-dansleiding  KNGU-leiding 55+  GALM-leiding  Leiders Sportief wandelen etc. Projectperiode Maart/April 2011 Acties Wie Wanneer 1. Voorbereiding: Sportservice Overijssel Jan/Febr 2011  Samenstelling docententeam voor en docenten en trainingsprogramma  Werving van cursisten in Overijssel deskundigen op het gebied van recreatie en Maart 2011  Aanmaken van readers en toerisme samenstelling overige cursusmaterialen 2. Uitvoering trainingen

3. Nazorg Nazorg/helpdesk en ondersteuning van opgeleide docenten op activiteitenniveau

Sportservice Overijssel en docenten en deskundigen op het gebied van recreatie en toerisme

Maart/April 2011

Sportservice Overijssel

Geheel 2011 met uitloop in 2012

6

Samenwerking en organisatie Deskundige docent-docenten uitnodigen in samenwerking met, uit de geledingen van  Sportservice Overijssel  Gemeentelijk sportservice organisaties  VVV en Staatsbosbeheer  Gemeente afd. sport en recreatie  SWO’s 3 pilot-gemeenten (afdelingen van)  VVV, NTFU, KNAU  PCOB, ANBO, KBO  Ervaren sport- en beweegaanbieders Beoogde resultaten (output) en Inbedding  Het trainen/bijscholen van ongeveer 50 cursisten (25 in Twente en 25 in Salland).  Nazorg/helpdesk en ondersteuning van opgeleide docenten op activiteitenniveau  Het doen laten uitvoeren van minimaal 50 buitenactiviteiten, en het verzamelen van good-practices d.m.v. site en back-office en overige respons van resultaten van geschoolde seniorensportleiders  Het (bege)leiding geven van minimaal 750 oudere inwoners en oudere toeristen in en in de omgeving van de drie pilot-gemeenten

7

1.b. Driedaagse training Korte beschrijving Het voorbereiden, organiseren en uitvoeren van een driedaags train-de-trainertraject voor minimaal 20 gediplomeerde seniorensportleiders t.b.v. de drie pilot-gemeenten in het brede spectrum van “Recreatief bewegen in het groen en (toeristische) buitenactiviteiten”. Door gespecialiseerde docent-docenten zal lesgegeven worden in o.a. wandeltraining, trimmen/joggen in groepsverband, klootschieten, jeu-de boules, (aangepaste) takken van buitensporten (voorbeelden: proeftuin De Pelikaan Zwolle), fithockey, combivormen van wandelen en actieve gymnastiek- en spelvormen, aangepaste triathlons voor jonge mobiele senioren (in de zomer), activiteiten bij speelen beweegtuinen voor ouderen en fietsen waarbij (ook bij het wandelen) aansluiting kan worden gezocht bij het project “De O van Overijssel” en andere al bestaande fietsen wandelactiviteiten, etc. Tevens zal zo mogelijk aandacht worden besteed aan minder mobiele ouderen d.m.v. bijvoorbeeld bestaande beweeg-en-beleef-paden. Context Deze driedaagse training zal in de context geplaatst worden van de bestaande regionale en lokale netwerken en de samenwerkingspartners. Dit is van belang door de breedte van het activiteitenaanbod buiten en in het groen, onder het motto “Overijssel toegankelijk voor alle senioren” in de drie pilot-gemeenten, dus ook de kwetsbare en minder mobiele senioren. Doelstelling(en)  Een innovatieve impuls geven aan buitenactiviteiten voor oudere inwoners van Overijssel en voor oudere toeristen  Het trainen van in totaal 20 “Bewegen in het groenspecialisten” Doelgroep(en)  Het trainen en deskundig maken van ongeveer 20 “Bewegen in het groenspecialisten”  Oudere inwoners uit en in de omgeving van de drie pilot-gemeenten  Senioren (toeristen) die tijdelijk verblijven in of in de omgeving van de drie pilotgemeenten Projectperiode Mei 2011 - december 2011 (met een uitloop in 2012) Acties Wie Wanneer 1. Voorbereiding: Sportservice Overijssel Februari/Maart  Samenstelling docententeam voor en docenten en 2011 trainingsprogramma deskundigen op het  Werving van cursisten in Overijssel gebied van recreatie  Aanmaken van readers en samenen toerisme stelling overige cursusmaterialen Sportservice Overijssel en docenten en deskundigen op het gebied van Sportservice Overijssel

April/begin Mei 2011

3. Nazorg (sport- en bewegingstechnische Sportservice Overijssel c.q. recreatieve nazorg) Nazorg/helpdesk en ondersteuning van opgeleide docenten op activiteitenniveau

Heel 2011 met een uitloop in 2012

2. Uitvoering trainingen

8

Beoogde resultaten (output)  Ongeveer 20 “Bewegen in het groen- specialisten”  De uitvoering van minimaal 30 (zo veel mogelijk verschillende) beweeg-en-beleefarrangementen in het Overijsselse landschap  Het (bege)leiding geven van minimaal 750 oudere inwoners en oudere toeristen in (de omgeving van) de drie pilot-gemeenten. Samenwerking en organisatie  Sportservice Overijssel  Gemeentelijk sportservice organisaties in de drie pilot-gemeenten  VVV en Staatsbosbeheer  Gemeente afd. sport en recreatie  SWO’s van de drie pilot-gemeenten (afdelingen van)  VVV, NTFU, KNAU  PCOB, ANBO, KBO  SVWO/ARCON  Deskundige docent-docenten  Sport- en beweegaanbieders  Betrokken gemeentelijke afdelingen van de drie pilots

2. Inrichting, uitbreiding en ondersteuning van lokale en regionale netwerken en versterking van samenwerking Korte beschrijving  Uitbreiding van al bestaande lokale en regionale netwerken, en versterking van samenwerking met (afdelingen van) VVV, NTFU, KNAU, PCOB, ANBO, KBO, campings, SVWO/ARCON, en het ontwikkelen van een effectief promotie- en campagneplan. Ook het bereiken van de oudere en kwetsbare senioren (75+) zal een speciaal aandachtspunt zijn.  Ondersteuning en advisering van organisatoren en coördinatoren m.b.t. de uitvoering van activiteiten en de inzet van bijgeschoold kader in relatie tot bijv. het in kaart brengen van geschikte wandel- en fietsroutes in het Overijsselse landschappelijke en culturele erfgoed. Context  Inventarisatie van eerdere ervaringen op het gebied van bewegen, recreatie en toerisme “buiten in het groen”, en op het gebied van het werven en het opzetten van activiteiten en groepen. Door deze inventarisatie wordt een basis gelegd voor het in kaart brengen van relevante organisaties en de breedte van het al succesvol gebleken activiteiten in het kader van “Overijssel toegankelijk voor senioren”.  Inventarisatie van mogelijkheden/infrastructuur binnen de drie pilot-gemeenten, en al actieve organisaties in de context van “Overijssel toegankelijk voor iedereen”, zowel voor oudere inwoners van de drie pilot-gemeenten als voor senior-toeristen. Doelstelling(en)  Inrichting, uitbreiding en ondersteuning van relevante lokale en regionale organisaties teneinde de activiteiten/”beweegarrangementen in het groen” uit te kunnen laten voeren en de lokale regie te versterken.  Het bevorderen van structurele inbedding van de gedurende de projectperiode ontwikkelde activiteiten 9

Doelgroep(en)  Gemeentelijk sportservice organisaties in de drie pilot-gemeenten  VVV en Staatsbosbeheer  Gemeente afd. sport en recreatie  SWO’s van de drie pilot-gemeenten (afdelingen van) VVV, NTFU, KNAU  PCOB, ANBO, KBO  Campingwerk De SWO’s en lokale VVV lijken belangrijke organisaties als lokale “kartrekkers”. Projectperiode Heel 2011 met een uitloop in 2012 Acties Wie Wanneer 1. Voorbereiding Sportservice Overijssel Jan t/m April  Inventarisatie van eerdere ervaringen 2010 op het gebied van bewegen, recreatie en toerisme “buiten in het groen” (zie context) Sportservice Overijssel  Inventarisatie van mogelijkheden en i.s.m. bijvoorbeeld SWO infrastructuur binnen de drie piloten VVV gemeenten, en al actieve organisaties (zie context)  Het samenstellen en bijeenbrengen van Sportservice Overijssel i.s.m. bijvoorbeeld SWO projectgroepen per pilot-gemeente en en VVV het opstellen van projectplannen en draaiboeken “op maat” per pilotgemeente. 2. Uitvoering Projectgroepen, met April/Mei  Het initiëren en ondersteunen van de ondersteuning van 2011 uitvoering van activiteiten in het groen Sportservice Overijssel en in het landschap  Promotie-activiteiten en het ontwikkelen van promotiemateriaal; keuze bestaande sites voor digitale promotie  Zo nodig bijstellen van projectplannen, draaiboeken en activiteitenaanbod 3. Nazorg  Nazorg/helpdesk en ondersteuning van opgeleide docenten op activiteitenniveau van de seniorensportleiders van de één-daagse bijscholing en van de activiteiten van de drie pilot-gemeenten  Het bevorderen van de samenwerking van de deelnemende instellingen en organisaties in de drie pilot-gemeenten  Het ontwikkelen van een plan voor implementatie en continuering van de activiteiten in het kader van “Overijssel toegankelijk voor senioren”, in samenwerking met de betrokken organisaties/instellingen  Eindevaluatierapport “Overijssel toegankelijk voor senioren”

10

Sportservice Overijssel i.s.m. SWO’s

Vanaf Mei 2011; voorts gedurende heel 2011 met een uitloop in 2012

Beoogde resultaten (output)  Professionele ondersteuning en uitvoering van voorbereiding, uitvoering, nazorg en opstellen van een eindevaluatierapport  Conclusies en aanbevelingen formuleren ten behoeve van de implementatie en continuering van “Overijssel toegankelijk voor seniorenaanbevelingen Samenwerking en organisatie  Sportservice Overijssel  Gemeentelijk sportservice organisaties in de drie pilot-gemeenten  VVV en Staatsbosbeheer  Gemeente afd. sport en recreatie  SWO’s van de drie pilot-gemeenten (afdelingen van)  VVV, NTFU, KNAU  PCOB, ANBO, KBO  SVWO/ARCON  Sport- en beweegaanbieders  Betrokken gemeentelijke afdelingen van de drie pilots

11

6. Outcome Sportservice Overijssel wil door middel van het innovatieve project “Overijssel toegankelijk voor senioren” een substantiële bijdrage leveren aan het vergroten van deelname van senioren aan activiteiten in het Overijsselse groene landschapserfgoed. Het gaat hierbij zowel om oudere inwoners in Overijssel als de ouderen die in Overijssel tijdelijk als toerist verblijven. Sportservice Overijssel kan deze ambitie realiseren door train-de-trainer-trajecten voor seniorensportleiders te organiseren en uit te voeren, en door project- en procesmatige ondersteuning van lokale netwerken van samenwerkingspartners.

7. Monitoring en evaluatie De verschillende deelprojecten worden gedurende de projectperiode gemonitored en daar waar mogelijk en noodzakelijk bijgesteld. Alle resultaten zullen worden verwerkt in een evaluatieverslag per projectdeel. Van het totale project “Overijssel toegankelijk voor senioren” zal een eindevaluatierapport worden opgesteld.

12

1. Vitamine G: Mensen met een groene woonomgeving zijn gezonder Mensen die in een groene omgeving wonen voelen zich gezonder, zo blijkt uit onderzoek van het Nederlandse NIVEL (het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) en Alterra (onderdeel van Wageningen Universiteit en Researchcentrum) naar de gezondheidsbeleving van zo’n kwart miljoen Nederlanders. Het zogenaamde Vitamine Gonderzoeksprogramma naar de relatie tussen gezondheid (Vitamine) en groen (G) bestaat uit drie deelprojecten. Bij het eerste deelproject, Vitamine G1, is de relatie tussen groen en diverse aspecten van gezondheid en welzijn van Nederlanders onderzocht. Bij het Vitamine G2-project is op stedelijk niveau naar de relatie tussen groen en gezondheid gekeken. Het derde deelproject, Vitamine G3, is gericht op de relatie tussen groen en gezondheid op lokaal niveau, in het bijzonder bij (volks)tuinders. Mensen in een groene buurt beoordelen hun eigen gezondheid positiever dan mensen in een groenarme buurt. Het aantal mensen dat zichzelf ongezond vindt, is lager als het percentage groen in de buurt hoger is. In buurten met weinig groen vindt 15,5% van de bewoners zichzelf ongezond. In buurten met veel groen is dat percentage gedaald tot 10,2%. Nederlanders die tussen het groen wonen, voelen zich niet alleen gezonder, ze zijn het ook. Ze bezoeken minder vaak de huisarts voor bijvoorbeeld depressie, diabetes, COPD en duizeligheid. De kans op een depressie is 1,33 keer zo hoog in buurten met weinig groen als in buurten met veel groen. Ook gezondheidsproblemen als hoge bloeddruk, hartklachten, rug- en nekklachten, ademhalingsproblemen, darmstoornissen, migraine en duizeligheid doen zich minder vaak voor. Bij kinderen tot 13 jaar is de relatie tussen groen en gezondheid sterker dan bij andere leeftijdsgroepen. Kinderen die in een groene omgeving opgroeien, hebben vooral minder last van duizeligheid, ernstige darmklachten en depressie. De relatie tussen groen en zelfgerapporteerde gezondheid en doktersbezoek is over het algemeen sterker bij mensen met een lage sociaaleconomische status dan bij mensen met een hoge sociaaleconomische status. Dat betekent dat een park in een wijk met veel arme en lager opgeleide Nederlanders wel eens een positievere invloed zou kunnen hebben op de gezondheid van de wijkbewoners dan datzelfde park in een chique wijk met veel rijke hoogopgeleiden. Ook blijkt uit het onderzoek dat de relatie tussen groen en gezondheid in de meeste gevallen sterker is bij jongeren en ouderen. Bij deze doelgroepen lijkt de te behalen gezondheidswinst door middel van het creëren of uitbreiden van groen dus groter. Mensen die meer tijd doorbrengen in een groene woonomgeving herstellen sneller van stress. Ziekte of het overlijden van een naaste hebben bijvoorbeeld bij mensen die ‘groen’ wonen minder effect op hun gezondheid. Dat wijst erop dat groen functioneert als een soort buffer: een groene woonomgeving vermindert de impact van stressvolle gebeurtenissen op de gezondheid. Deze stressbufferende werking werd met name gevonden voor groen in een wijdere omtrek van 3 km van de woning, wat er op zou kunnen duiden dat mensen in tijden van crisis vooral baat hebben bij een bezoek aan wat grootschaliger natuurgebieden. Ook ‘bewegen’ en ‘sociale contacten’ zijn belangrijk als verklaring voor de heilzame werking van groen. Gemiddeld genomen bewegen mensen in groene woonomgevingen niet meer dan anderen. Het percentage groen in de buurt heeft bijvoorbeeld geen invloed op het sportgedrag van mensen, of op het aantal mensen dat naar school of werk wandelt. Wel tuinieren mensen in groene omgevingen vaker en langer, vooral in omgevingen met veel agrarisch groen. En als ze met de fiets naar school of werk gaan, zitten ze langer op de fiets. Daar staat tegenover dat ze in hun vrije tijd minder wandelen en fietsen. Zo wandelen mensen met een huis in een groene omgeving gemiddeld een uur per week minder dan mensen in de bebouwde omgeving. Wonen in het groen lijkt dus niet tot meer bewegen te leiden. Een uitzondering hierop zijn jongeren tussen 12 en 17 jaar. De onderzoekers vonden dat adolescenten die in groene omgevingen wonen de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen vaker halen dan jongeren in groenarme buurten. Een groene woonomgeving zou sociale contacten stimuleren en daarmee sociale cohesie bevorderen. Bestaand onderzoek heeft eerder al uitgewezen dat sociale cohesie een positieve 13

invloed heeft op welzijn en gezondheid. Dit zou, naast stressreductie, ook een verklaring kunnen zijn voor de relatie tussen groen en gezondheid. Uit onderzoek naar 5000 Nederlanders blijkt echter dat mensen in groene woonomgevingen niet meer contact met buurtgenoten hebben. Wel voelen deze mensen zich minder eenzaam, en ervaren zij ook minder vaak een tekort aan sociale steun. Dit kan gevolgen hebben voor hun gezondheid, want Nederlanders die een gebrek aan sociale contacten en steun ervaren, hebben een slechtere algemene gezondheid, meer gezondheidsklachten en een slechtere geestelijke gezondheid. Bovendien voelen mensen in een groene woonomgeving zich veiliger. Vaak wordt gedacht dat groen angst inboezemt: parken en bossen zijn immers een goede schuilplaats voor criminelen. Uit dit Vitamine G-onderzoek blijkt echter het tegenovergestelde. De onderzoekers vonden, vrij verrassend, een sterke positieve relatie tussen groene omgevingen en gevoelens van veiligheid. Hoe meer groen er zich in de omgeving van huis bevindt, des te veiliger mensen zich voelen. Zelfs vrouwen en ouderen, die worden beschouwd als kwetsbare groepen, voelen zich veilig in een buurt met veel groen. Er is echter wel een belangrijke uitzondering: in zeer stedelijke gebieden voelen mensen zich niet veilig in groene omgevingen en dat zit hem vooral in gesloten groene gebieden (bijvoorbeeld een bos of gebied met hoge struiken). Naast een verband tussen de hoeveelheid groen en gezondheid, blijkt er ook een verband te zijn tussen de kwaliteit van groengebieden en de gezondheid van stedelingen. De relatie is zelfs nog sterker voor de kwaliteit van (kleinschalig) groen in het straatbeeld. Meer en kwalitatief hoogwaardig groen in de buurt hangt samen met minder acute gezondheidsgerelateerde klachten en een betere algemene en geestelijke gezondheid. Om de kwaliteit te beoordelen is er gelet op onderhoud, variatie, overzichtelijkheid, zwerfvuil en rommel, en totaalbeeld. Bij de groengebieden is er daarnaast ook nog gekeken naar de toegankelijkheid, natuurlijkheid, kleurrijkheid en beslotenheid van het groen. Ook in stedelijk gebied blijkt dat de relatie tussen de kwantiteit en kwaliteit van groen in het straatbeeld en de gezondheid van stedelingen verloopt voor een deel via stress en sociale cohesie. Beweging daarentegen, lijkt geen mechanisme te zijn dat verklaart waarom groen gezond is. Meer info: www.nivel.nl/projecten/vitamineg/

14

2. Groen bewegen op recept Staatsbosbeheer wil graag dat Nederlanders minder vaak naar de sportschool gaan, maar vaker het bos induiken. Zij stellen 'groen bewegen op recept' voor.

Uit een proef in Groot-Brittannië is gebleken dat bewegen in de natuur beter werkt tegen overgewicht dan bewegen in de sportschool. Mensen vinden bewegen in een groene omgeving leuker en ze houden het daardoor langer vol. Staatsbosbeheer wil deze aanpak ook in Nederland overnemen. Ze stellen voor om in de 240.000 hectare groen die de organisatie in beheer heeft, een Nederlandse proef 'groen bewegen op recept' te houden. Uit onderzoek van Staatsbosbeheer blijkt dat Nederlandse huisartsen nu zelden 'groen' doorverwijzen. In de gesprekken waarbij een advies voor de levensstijl (bewegen, houding, sport) aan de orde kwam, werd een wandeling in de natuur geen enkele keer genoemd. Dit werd vastgesteld na bestudering van video-opnames van bijna 3000 consulten. In Engeland schrijven dokters al enkele jaren 'bewegen in de natuur' voor. Om wandelen zonder tussenkomst van een arts te stimuleren, zijn inmiddels 350 wandelroutes uitgezet. Bron: Trouw

15

3. Groen bewegen, goed voor je humeur en zelfvertrouwen

Slechts 5 minuten bewegen in een groene omgeving, dat is alles wat nodig is om je mentale gezondheid een oppepper te geven. Dat beweren Britse wetenschappers na een analyse van 10 studies. Daarmee komen er steeds meer bewijzen dat het combineren van activiteiten als wandelen of fietsen met de natuur goed is voor de mentale gezondheid. Volgens de Britse onderzoekers blijkt uit de studies dat je humeur en zelfvertrouwen verbeteren als je in de natuur beweegt. Het effect was het grootst bij jonge mensen, én in de eerste 5 minuten. Langer in de natuur bewegen liet ook positieve effecten zien, maar die waren minder groot. De studies bekeken verschillende buitenactiviteiten zoals wandelen, tuinieren, fietsen, vissen, varen en paardrijden in een park, tuin of op een natuurpad. Wil je je nog beter voelen, zoek dan het water op. Bewegen in de buurt van een rivier of meer werkt namelijk nog beter. Volgens onderzoeksleider Jules Pretty van de Universiteit van Essex zullen mensen die over het algemeen weinig aan beweging toegekomen, gestresst zijn of mentaal ziek zijn, het meeste baat hebben bij ‘groen bewegen’. ‘Werkgevers zouden bijvoorbeeld personeel dat in een stressvolle omgeving werkt, kunnen stimuleren om tijdens de lunch een korte wandelen in een nabij park te maken om hu mentale gezondheid te verbeteren.’ Bron: BBC

16