>
RondOm
Lieveren
Open deze flap voor een gedetailleerde wandelkaart
in achtduizend stappen
FOTO : O M K E O U D E M A N
Wandelen en struinen rondom het esdorpje Lieveren. Ontmoet water, bos, heide en oude essen – en ontdek het authentieke beekdal van het Lieversche Diep.
>
Li e ve rse Lieversche Diep
We g
Mensingebos
7
4
Zwar te
Colofon
weg
6
8
> Achte r ’t Bos
5 Hazematen
Routebeschrijving > Noordlus 4,4 km > Zuidlus 3,0 km De twee routes kunnen ook gecombineerd worden tot één wandeling van 5,5 km.
3 9
Noordbos
Moltmakersstuk
2
N o o rd esch
Lieversche Diep
10 1
Alteveerse Bos
Contact adres Vereniging Dorpsbelangen Lieveren
[email protected]
Lieveren N ijl an ds e
Zu id
eg
esch
W
Alteveer
11 14 Hullig
12 D
r eD
ift
Oos
Grote Diep
13
te r v
o o r ts
e D ie
Uitgave Vereniging Dorpsbelangen Lieveren, © juli 2011. Tekst Jetske Knol. Met dank aan Kor Hagenouw voor de historische gegevens, Aaldrik Pot voor zijn informatie over de flora en fauna en Lammy Venekamp voor haar adviezen over de oorspronkelijke Lieverse streektaal. Fotocredits Aaldrik Pot, Jetske Knol, Gerard Blok, Omke Oudeman, Pieter Malfliet, Historische Kring Roden (Kor Hagenauw). Vormgeving FLAM, Pieter Malfliet Druk Zalsman Groningen
p
Broekland
RondOm
Lieveren in achtduizend stappen
Wandelen en struinen rondom het esdorpje Lieveren. Ontmoet water, bos, heide en oude essen – en ontdek het authentieke beekdal van het Lieversche Diep.
RondOm Lieveren Het landschap rondom Lieveren is mooi en bijzonder. In het gevarieerde kleinschalige gebied ten noorden en westen van Lieveren worden bossen afgewisseld door akkers, hooilanden, een meanderende beek, stukjes moeras en restanten heide. Het beekdal van het Lieversche Diep is een van de parels in het Drentse landschap. De natuur kent er zeer gevarieerde flora en fauna. Ten zuiden van Lieveren bevinden zich uitgestrekte graslanden en oostelijk grenst het dorp aan wat vroeger een ‘enorme wildernis’ werd genoemd: een uitgestrekt voormalig hoogveengebied waarvan het laatste gedeelte in 1958 ontgonnen is.
Noordlus
Lieveren
> Routebeschrijving Op de volgende pagina’s leest u de persoonlijke beleving van een wandelaar die het dorpsommetje Lieveren loopt en de schoonheid van het landschap ontdekt. De route bestaat uit twee delen: de Noordlus (4,4 km) en de Zuidlus (3,0 km). De twee routes kunnen ook worden gecombineerd tot een wandeling van 5,5 km. Naast de routebeschrijving vindt u wetenswaardigheden over de historie, flora en fauna van het Lieverse beekdal.
Zuidlus
> Routebeschrijving Noordlus 4,4 km
veren Op pad in Lie
verse koffie veren beloof t star t voor e ten : een goed t café He nd Lieveren . jden . Hier ti en g an vervlo e varianten , n ndere moder n Bauke are offie’. De eigen et café nog h llen dat er in ouden wordt eh g e’ s’ eijoarsvisit n en ‘rollechie kraantjespotte p zijnen or ver wen uOitp phaedt din Lvaien Bauke l a v g n Friese to trofadt itvioernseele e lo ez d be in e en m er v st rr t vaan Lie : een pahnent in pagn. eel buiten g rond andelin ar t voor de w t de sfeer van dem n . Het café a geen espresso r ie H . r gen tijden riheat nliteevner,prscmheaadiep, a v e n 2,5 km oors er od m on ere ukeklie jke schoonheid eigenaren Ba n ‘koffie’. De at er in het d neke ver tellen ‘Neijoarsvisite’ n ee s k nog jaarlij et koffie uit
LIEVERDER NOORDBOS
Een van de oudste bossen van Noord-Drenthe Lieveren lag vroeger te midden van bos. Het Lieverder Noordbos bestaat nog steeds en is onderdeel van de wandelroute. Het Lieverder Zuidbosch is ten onder gegaan aan de lucratieve houtkap.
1 ’t Hart van Lieveren belooft verse koffie op het paneel buiten: een goede start voor de wandeling rond Lieveren. Het café ademt de sfeer van vervlogen tijden. Hier geen espresso of andere moderne varianten, maar gewoon ‘koffie’. De uitbaters Bauke en Tineke vertellen dat er in het café nog jaarlijks een ‘Neijoarsvisite’ wordt gehouden met koffie uit kraantjespotten en ‘rollegies’ die door vrouwen uit het dorp zijn gebakken. De Friese tongval van Bauke en Tineke verrast me in deze traditionele Drentse uitspanning.
G ROT E B O N T E S P EC H T
Van eikenhakhout naar nat grasland Het Lieverder Noordbos of Lieverderbosch wordt in de 15e eeuw al in geschriften genoemd. Het eikenbos was in gemeenschappelijk bezit van de Lieverse boeren, de Boermarke. Eeuwenlang werd het gebruikt als hakhoutbos; de boeren haalden hier het hout dat ze nodig hadden voor eigen gebruik. In het najaar werden er varkens losgelaten om de afgevallen eikels te vreten. De knoestige vormen van de oude eiken herinneren aan deze hakhoutperiode.
van lieveren, café ’t hart ommetje dpunt van het start- en ein
2 Noordbos Via ‘het Centrum’ (let wel:
van een gehucht met een kroeg, honderd woningen en nog geen driehonderd inwoners . . .) loop ik naar het lokale speelveldje. Een ooievaarsnest markeert de start van de wandeling. Broedt er een paartje? Wat mooi dat het weer goed gaat met deze geluksbrenger, die in de jaren 70 vrijwel uitgestorven was in ons land. Ik stap het Noordbos binnen met als kenmerkende onderbegroeiing de hulst met z’n mooie felrode ‘krallegies’. Het is een echt struinbos. Er zijn geen duidelijke paden, je kunt je eigen weg kiezen tussen de metershoge varens.
BOOMKLEVER
Rond 1900 ging het gemeenschappelijk bezit over in particulier bezit en veranderde het bos volledig. Sommige stukken bos werden gekapt en veranderden in landbouwgrond, andere werden van heide of bouwland omgezet in bos. Er vonden grote houtverkopingen plaats. Bekend uit die tijd zijn de grote Lieverse feesten om de houtopbrengst te vieren. Meester Zondag, 1926
ken pad ontdek os je eigen der noordb er ev li t in he
‘… het Lieversche bosch. Vóór 50 jaar zijn hier de laatste zware eiken gekapt. Het Lieversche bosch (Noordbosch en Zuidbosch) lag vroeger ten noorden en zuiden van Lieveren en was een beroemdheid door zijn forsche eiken, waarvan vele “in vroolijkheid zijn verteerd”. Eén keer per jaar hielden de gezamenlijke eigenaren er houtverkooping, twee keer per jaar hielden zij er feest van. Op den verkoopdag
3 Vennetje Even verderop geniet ik van
de weerspiegeling van witte berken in een verlande ven. Een reiger laat geschrokken z’n maaltje vallen. Ik passeer open grasland en ben verrast door de glooiing in het landschap. Ik inspecteer de jonge wilde appelbomen op hun groei. Staatsbosbeheer heeft deze oude soort opnieuw aangeplant omdat ze karakteristiek is voor dit gebied. Ik ben blij dat ik mijn laarzen heb aangetrokken, want het Noordbos kent behoorlijk natte gedeeltes.
intiem vennetje in het noordbos
BONT ZANDOOGJE
kwamen van verre scheepstimmerbazen voor het beste hout en bewoners van de omgeving bleven niet tehuis, ook al behoefden zij niet te koopen, want die houtboeldag was destijds (men reisde toen nog niet) een belangrijke dag, omdat de verkoopers “kruikdragers” bij zich hadden, die ieder, welke zich koud of niet moedig genoeg gevoelde, met een glaasje (of kopje) “klare” vereerden!’ Het Noordbos kent diverse bodemsoorten: zand, leem en potklei. Daarom wordt het bos afgewisseld door natte graslanden en vennetjes. U vindt er een gevarieerde flora en fauna met vogels als de boomkruiper, boomklever en grote bonte specht. ’s Zomers zijn er vele vlindersoorten, waaronder het bont zandoogje. Adelaarsvarens bieden een schuilplaats aan de zeldzame hazelworm, een pootloze hagedis. De kans dat u reeën ziet is vrij groot.
4 Beekdal Vanuit de besloten bebossing
kom ik op de Zwarteweg en sla linksaf. Even later word ik overweldigd door het prachtige uitzicht op het Lieverse beekdal. In de verte zie ik het koepeltje van de Sterrenwacht. Daarboven onze vertrouwde Hollandse wolkenlucht in volle glorie. Een buizerd duikt naar zijn prooi. Ik speur naar reeën; ik heb hier meerdere malen drie tot vijf reeën waargenomen. Kom op, verder. Er is nog zoveel moois te zien.
panoramische vergezichten
HOOIOOGST IN LIEVEREN
Oorspronkelijk esdorpenlandschap Ingebed tussen Lieveren en de landgoedbossen van Roden zijn de restanten zichtbaar van het klassieke Drentse landschap: het esdorpenlandschap. Een Drents esdorp werd gebouwd op een zandrug in de buurt van een beekdal. Op de hoogst gelegen gebieden hadden de boeren hun gezamenlijke akkers, de essen. De straatnamen Noordesch en Zuidesch in Lieveren herinneren ons hier nog aan. De graslanden op de hoge delen van het beekdal werden gebruikt als weiland voor het rundvee. De schapen graasden op de heidevelden verderop en de lage, natte delen waren hooilanden. Uitsluitend tijdens de droogte aan het begin van de zomer kon de boer er zijn hooi oogsten, bedoeld als veevoer voor de winter.
5 Lieversche Diep Ik loop verder over de Zwarteweg en op de T-splitsing sla ik rechtsaf richting de brug. Nog een paar meter en het water van het Lieversche Diep stroomt in vredig tempo onder mijn voeten. Goh, en dan te bedenken dat het water hier al sinds de ijstijden stroomt, uur na uur, dag na dag, jaar na jaar. . . Ik speur naar roze vlekjes langs de groene flanken van het Diep. Maar om de zeldzame breedbladige orchidee op te sporen, moet je geduld en haviksogen bezitten.
WEG NAAR RODEN (OMSTREEKS 1925)
Staatsbosbeheer maait deze ‘ouderwetse’ hooilanden ieder najaar om de rijkdom aan planten te behouden. Het is uniek dat het beekdal van het Lieversche Diep haar eeuwenoude, oorspronkelijke meanders heeft weten te behouden. M EESTER Z ONDAG , 1 9 2 6
‘Ouden van jaren hebben mij wel eens de plekken in het Lieverder diep gewezen, waar de linnenbroeken hun werkkleur kregen in het looizuurrijke water.’ M EESTER Z ONDAG , 1 9 2 6
‘Wij staan dus op de brug en hier verzoek ik uwe aandacht te schenken aan de mooie vergezichten rondom.’
ELK seizoe n z’n char me
6 Uitkijkpunt Even later waan ik me
toch even een havik, wanneer ik vanaf het gloednieuwe uitkijkpunt mijn ogen over het beekdal laat glijden. Onder mijn vleugels zie ik de prachtige kronkelingen van de Lieverse beek. Wat een panoramisch uitzicht, wat een licht en ruimte... En: wat een monument van cultuurhistorie. Eeuwen geleden leefden hier de inwoners van Tho Liveren, Lijver Holt en Lijveren, zoals Lieveren eerder werd genoemd. Het beekdal voorzag hen van levenswater, vis en voer voor hun vee. Ik doe mijn ogen dicht en probeer me voor te stellen hoe het er hier vroeger uit moeten hebben gezien.
soms gaat het diep ver over z’n grenzen hee
n
B E E K D A L VA N H E T L I E V E R S C H E D I E P
Kiek oet! Het beekdal van het Lieversche Diep is vanwege haar kwetsbaarheid niet voor de wandelaar toegankelijk. Vanaf het nieuwe uitzichtpunt kunt u de graslanden bekijken zonder het te betreden. De uitkijktoren is op initiatief van Dorpsbelangen Lieveren tot stand gekomen dankzij de samenwerking met Staatsbosbeheer, Herinrichtingscommissie Roden-Norg, Dienst Landelijk Gebied, Regio Groningen-Assen, provincie Drenthe en de gemeente Noordenveld.
7 De dikke boom is een markant punt aan het begin van het Mensingebos. Maar liefst 350 jaar oud. . . Een bejaarde heer vertelt me dat vroeger veel afspraakjes werden gemaakt bij ‘de dikke boom’. Oh, als bomen konden praten. . . Ik sla links af het bos in en loop door een recht laantje met hoge eikenbomen.
DE DIKKE BOOM (OMSTREEKS 1895)
Eeuwenoude Mensingebossen Een cultuurhistorische parel ten noorden van Lieveren is Huis Mensinge, een voormalige havezate en nu museum met authentieke inrichting. De bossen rond het voormalige landgoed vormen een rijk natuurgebied met statige eiken- en beukenlanen. Meester Zondag, 1926
jaar 1651
geboorte
‘Aan ’t eind van het bosch wordt uwen aandacht gevraagd voor een reus-eik met een stamomvang met bast van 4 M., terwijl de kruin een omtrek van 60 M. heeft. Stel u dien omtrek even als een rechte lijn voor.’
8 Mensingebos Bij de eerste viersprong blijf ik staan en luister naar het concert van de zangvogels in het bos. Ik hoor de karakteristieke tonen van de tjiftjaf. Met ontzag denk ik terug aan de vogelexpert die tijdens een excursie met gespitste oren door het bos liep, regelmatig stil hield en ons feilloos wees op de zang van de roodborst, de zanglijster en zwartkop. Ik ga linksaf het veerooster over en volg het zandpad naar het heideveld.
MENSINGEBOS (OMSTREEKS 1895)
Het Mensingebos behoort tot de betere vleermuisgebieden van Noord-Nederland en er huizen vele broedvogels, waaronder de schaarse zwarte specht. Ook vlinders zijn er volop, zoals het bont zandoogje en het heideblauwtje. Meester Zondag, 1926
‘Het wandelbosch van de havezate Mensinge heeft zijn aantrekkelijkheden, door lichteffecten, bijzonder hooge rechte dennen, zijn forse larixen, zijn groene tapijten, zijn zangvogels, zijn eekhoorns, welke laatste de gewone wandelaar niet zal ontdekken.’
300 hectare natuurreserv
aat
9 Moltmakersstuk Tussen de bomen
kijkt een tiental donkere ogen me aan. De roodbruine vachten en karakteristieke koppen van de Schotse hooglanders verwarmen m’n hart. De paarse gloed van het heideveld doemt voor me op en ik stap het Moltmakersstuk binnen. Aan mijn linkerhand lonkt het Lieversche Diep en ik zie in de verte de eerste woningen van Lieveren. Het intieme heideveldje met z’n grove dennen is een pareltje tussen de twee groene bosgebieden. De rustbankjes en het informatiebord vragen om een kleine pauze.
ruig behaarde natuurbeheerders
M O LT M A K E R S S T U K
Zeldzaam gebied tussen heide en beek In de Mensingebossen ligt nog een restant van de vroegere heidevelden: het Moltmakersstuk. Een oorspronkelijk heideveld dat grenst aan de graslanden van het beekdal. Vroeger kwamen zulke overgangsgebieden regelmatig voor, maar tegenwoordig zijn ze zeldzaam. Het bijzondere van deze overgangen is, dat het niet alleen gaat van hoog naar laag, maar ook van droog naar nat en van zuur (heide) naar kalkrijk (beekdal). In de overgangsstrook van het Moltmakersstuk naar het beekdal vind je dan ook dopheide en veldrus naast elkaar.
10 Alteveerse Bos Ik verlaat het Mensingebos en loop zuidwaarts naar het Alteveerse Bos. De coulissen naast het bospad bieden regelmatig zicht op het beekdal en de contouren van Lieveren. Ik verlaat het bos en wandel richting het ‘Daipje’. Rechts zie ik de Lieverse vistrap. Hier ontmoeten twee werelden elkaar. Rechts is het Diep gestoken in het strakke keurslijf van de kanalisering; erfgoed van de 20e eeuw. Links van me, en in de richting van het Alteveerse Bos, fluisteren nog de romantische, oorspronkelijke stromen.
se bos
bospad
er t alteve door he
V E R S P R E I D B L A D I G G O U DV E I L
Zeldzame goudveil dankzij potklei De omgeving van Lieveren kent een unieke bodemstructuur. Zo zijn er gebieden waar de potklei bijna aan de oppervlakte ligt, wat voor Nederlandse begrippen bijzonder is. Potklei is een stugge, slecht doorlatende grondsoort afgezet in de vroege ijstijd. Hier en daar is de potklei afgedekt met een laag keileem uit een latere ijstijd. Keileem is eveneens slecht doorlatend en zit soms vol keien. Na de ijstijden ontstond er een breuk in de potklei van Mensinge. In de warmere tijden daarna werd veel water afgevoerd in de hierdoor ontstane laagte: het huidige Lieversche Diep.
11 Vistrappen Minutenlang geniet ik van het weldadige ruisen van het water. Ondertussen in het veenbruine nat speurend naar winde. Misschien heb ik geluk en ben ik getuige van een opwindende stroomopwaartse sprong? De bedreigde diersoort weet de kleine trapsgewijze verhogingen van de vistrap te overbruggen en heeft in de Lieverse beek haar paaigebied gevonden. Ook de grauwe klauwier voelt zich hier thuis: ze broedt vlakbij in het bramenstruweel. Dan winnen mijn aardse behoeften het. Ik ga linksaf het zandpad op en loop terug naar het dorp waar ik aanschuif op het zonnige terras van ’t Hart van Lieveren.
migratie voor de trappen en ss vi ek van be
ADDERWORTEL
Wat weinig mensen weten is dat de belangrijkste waterstromen in dit gebied ondergronds lopen. Een deel van het regenwater stroomt door het zand naar beneden en via de potkleilaag naar de beek. Een ander deel gaat dieper de grond in en borrelt door drukverschillen elders in het beekdal weer op. Dit water heet kwelwater. Kwelwater kan van kilometers verderop gelegen hogere gebieden komen. Doordat het kwelwater in de ondergrond allerlei mineralen opneemt, is het voedselrijk. Hiervan hebben veel – zeldzame – planten en dieren profijt.
> Routebeschrijving Zuidlus 3,0 km Wilt u aansluitend de Zuidlus lopen? Volg dan na de vistrappen rechts het fietspad richting de weg Lieveren-Langelo.
Zuidlus
Zuidesch . op ik naar de andpad tz er en volg he e tongval es akken . De Fri e in deze m neke verrast g. in n n ntse uitspa
g Langelo, n me , richtin nden van a vochtige grasl ig; een ll anden en Hu en , zwanen , z n a g r laats voo ms zie je er So . rs , en ooievaa winseteerrde lieversche diep en op el fg A kanali s. ge el t og he aanv lang kednoieg?f whoe ekie hier een blau herkenbaar aan e, Een mannetj uwe verenkleed la b rachtig grijs nten . De ware
GEVLEKTE ORCHIS
Zo groeien er in het beekdal adderwortel, goudveil en maar liefst vijf soorten orchideeën die onderling kruisen, waaronder de beschermde breedbladige orchidee en de gevlekte orchis. Goudveil is in Nederland zeldzaam, in Drenthe zeer zeldzaam. Vanwege de kwetsbaarheid zijn de graslanden langs het Lieversche Diep niet toegankelijk.
12 Zuidesch Via het fietspad loop ik zuid-
waarts. Links van me zie ik een kleine waterloop; het is een oude meander van het Diep vóór de kanalisering. We kruisen elkaar bij het kleine bruggetje. Ik nader de Zuidesch en steek over. I J SVO G E L
Beekdalherstel in Noord-Drenthe
der oude mean
n linge piege weers DIEP lucht TE O t GR in he
De laatste decennia is de aandacht voor de natuur sterk toegenomen. Met als resultaat dat er, als reactie op de kanalisatie van bijna alle Drentse beken in de tweede helft van de 20e eeuw, nu veel middelen beschikbaar worden gesteld voor beekherstel. De rechte beeklopen verdwijnen en er komt weer ruimte voor natuurlijke, meanderende beken. Zo zullen het Peizer Diep en de bovenlopen het Oostervoortse Diep, de Slokkert en het Grote Diep hun natuurlijke inrichting terug krijgen. Omdat de grondwaterstand stijgt, verandert ook de flora en fauna. Kenmerkende soorten als de ijsvogel en de beekjuffer zullen terugkeren in het landschap.
13 Graslanden Bij het zandpad van De Drift
zie ik rechts van me, richting Langelo, de vochtige graslanden van de Broeklanden en Hullig; een pleisterplaats voor ganzen, zwanen, kieviten en ooievaars. Soms zie je er zelfs kraanvogels. Afgelopen winter zag ik hier een blauwe kiekendief jagen. De ware geluksvogel treft er ’s winters tientallen reeën op zoek naar voedsel. Terwijl de hoge tonen van de grutto de lucht vullen, tuur ik over het uitgestrekte land. Behalve een zwanenpaartje en de Schotse hooglanders is het rustig vandaag.
W E E R B O S T E N Z U I D E N VA N L I E V E R E N ?
Lieverder Zuidbos Lieveren als dorp te midden van dichte eikenbossen zoals vroeger... dat zal niet meer terugkomen. Maar er zijn wel plannen om een deel van het Zuidbos opnieuw aan te planten. Over enkele jaren zal het landschap ten zuiden van De Drift er heel anders uitzien.
en bij het VOGELS kijk se diep rt rvoo te oos
14 Terug naar Lieveren Ik loop het zandpad
af en links voor me doemt landelijk Lieveren op. In het aangrenzende weiland grazen de bruinwitte koeien van boer Noord, de enige veehouder in de kern van het dorp. Nieuwsgierig draaien de dames zich naar me om. Wie kijkt naar wie? Even verderop in het Wiltzwijn, een elzenbroekbos, is de bodem bedekt met een wit tapijt van bosanemoon en klaverzuring. Op de Nijlandseweg ga ik linksaf, bij de T-spitsing nogmaals links en ’t Hart van Lieveren is in zicht. Terwijl tegenover me duifjes tortelen op hun til, les ik mijn dorst op het terras en laat alle indrukken nog eens heerlijk op me inwerken.
WIE KIJKT NA AR WIE?
S C H OT S E H O O G L A N D E R S
Hairy Coo De langharige Schotse hooglanders met hun indrukwekkende hoorns zijn inmiddels een bekend beeld in onze natuurgebieden. De runderen begrazen grote oppervlakten en zorgen ervoor dat het landschap open blijft. De ’Hairy Coo’ komt oorspronkelijk uit het westen van Schotland, een ruig, voedselarm gebied met veel regen en sterke wind. De dieren hebben weinig zorg nodig. Naast roodbruine exemplaren komen ook zwarte, blonde, bruinzwart gestreepte en, heel zelden, witte exemplaren voor. Hoewel de koeien er vervaarlijk uitzien met hun grote hoorns, hebben ze een vriendelijk karakter en vormen ze snel een hechte kudde. Weet u dat u aan de vorm van de hoorns kunt zien of het een mannetje of vrouwtje is? Bij een stier krullen de hoorns naar beneden en bij een koe staan ze overeind.
Dank
Lieveren, zomer 2011
RondOm Lieveren is uitgegeven door Vereniging Dorpsbelangen Lieveren naar aanleiding van het winnen van de Drentse hoofdprijs van de landelijke wedstrijd ‘Win je eigen ommetje’, georganiseerd door Landschapsbeheer Drenthe. Het project RondOm Lieveren is tot stand gekomen dankzij het initiatief en de bezielde inzet van de Lieversen Hiltje van der Wal en Jetske Knol, de medewerking van grondeigenaren en een kring van betrokken inwoners. Vereniging Dorpsbelangen Lieveren Roelof Bathoorn, voorzitter
‘Voor de ware ontdekkingsreis hoeft men geen nieuwe landschappen te zoeken, maar moet men nieuwe ogen krijgen’ —— M arcel P roust
Colofon Uitgave Vereniging Dorpsbelangen Lieveren, © juli 2011. Tekst Jetske Knol. Met dank aan Kor Hagenouw voor de historische gegevens, Aaldrik Pot voor zijn informatie over de flora en fauna en Lammy Venekamp voor haar adviezen over de oorspronkelijke Lieverse streektaal. Fotocredits Aaldrik Pot, Jetske Knol, Gerard Blok, Omke Oudeman, Pieter Malfliet, Historische Kring Roden (Kor Hagenauw). Vormgeving FLAM, Pieter Malfliet Druk Zalsman Groningen Contact adres Vereniging Dorpsbelangen Lieveren
[email protected]
> Wandelen en struinen rondom het esdorpje Lieveren. Ontmoet water, bos, heide en oude essen – en ontdek het authentieke beekdal van het Lieversche Diep.
