Rondgang Leegstand 17 juni 2016, West-Brabant. Praat mee met #LeegstandBrabant

Bijlage 2e

Rondgang Leegstand 17 juni 2016, West-Brabant

Praat mee met #LeegstandBrabant

Rondgang Leegstand | 17 juni 2016

1/30

1 Voorwoord Op steeds meer plekken in Brabant staan panden leeg. Na de recente faillissementen van grote winkelketens lees je bijna dagelijks nieuwsberichten over leegstand in winkelcentra. Recent publiceerde Alterra een onderzoek over vrijkomende boerderijen. Ook in die sector neemt de leegstand de komende jaren ontzagwekkende vormen aan. En rond bedrijventerreinen en kantoren zijn herstructureringsen transformatievraagstukken eveneens nog altijd zeer actueel. Leegstand is niet nieuw. Het is een vraagstuk van alle tijden. Maar met de omvang die het vraagstuk nu aanneemt, vraagt het wel nadrukkelijk de aandacht van alle betrokken partijen. Gelukkig hebben we de voorbije jaren al veel geleerd. Kijk bijvoorbeeld maar naar de mooie voorbeelden van herbestemd erfgoed in Brabant. Die kennis en ervaring komt bij de andere sectoren goed van pas. Hoewel ik me ook realiseer dat een leegstaande boerderij om andere oplossingen vraagt dan een leegstaand klooster of bedrijfsgebouw. Het gaat om maatwerk enerzijds, en tegelijkertijd samenhang anderzijds. Want de grote gemene deler is dat de vraag naar gebouwen veel kleiner is dan het aanbod. Daarom werkt de provincie aan een integrale Brabantse aanpak leegstand. De vierdaagse Rondgang Leegstand door alle Brabantse regio’s is dan ook bedoeld om kennis en praktijkervaring over knelpunten en ‘best practices’ te verzamelen en te delen met alle betrokkenen.


2/30

Ik wens u een zinvolle en inspirerende dag toe, en hoor graag wat uw ervaringen zijn. Dat mag natuurlijk ook via social media, met de hashtag #LeegstandBrabant. Alle betrokken mensen van de gemeenten, ondernemers en organisaties die we bezoeken wil ik bij voorbaat van harte bedanken voor het ‘kijkje achter de stenen’ dat we bij hen mogen nemen. Erik van Merrienboer Gedeputeerde Ruimte en Financiën


3/30

Inhoud 1

Voorwoord

2

Programma West-Brabant

3

Programma Brabantse Aanpak Leegstand

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

De Stand van Leeg West-Brabant Benchmark ten opzichte van Brabant als geheel Leegstand stedelijk versus landelijk gebied Samenvattend overzicht Leegstand agrarische bebouwing Leegstand overige gebouwen

5

Deelnemers aan de Rondgang


4/30

2 Programma West-Brabant 17 juni 2016 Het programma vindt in zijn geheel plaats in Bergen op Zoom. 08.30

Vertrek provinciehuis

Brabantlaan 1, Den Bosch

09.30

Start ochtendprogramma

Grote Markt, Bergen op Zoom

11.30

Einde ochtendprogramma

Grote Markt, Bergen op Zoom

’s Ochtends worden wij door wethouder Patrick van de Velden ontvangen in het Binnenstadslab. Dit is een tijdelijk onderkomen waar zowel inwoners, ondernemers als winkelend publiek van Bergen op Zoom inspraak kunnen hebben op de Bergse binnenstad. Hier krijgen wij informatie van Richard Stomp (gemeente Bergen op Zoom) over de Bergse Aanpak. Ook praat Samantha van Rooij (directeur binnenstadsorganisatie Roosendaal) ons bij over de binnenstadsaanpak in Roosendaal. Deze benoemde aanpakken hebben ieder een eigen uitwerking op de binnenstad en ondernemers zullen ons meenemen in hun verhaal. Vervolgens maken wij een wandeling door de binnenstad, waar bij een aantal objecten door diverse personen een korte toelichting geven. Zo lopen we onder andere langs: • een joblodge; een tijdelijke huisvesting voor voornamelijk Poolse arbeidsmigranten. • Huize St. Catharina, een voormalig verzorgingstehuis wat sinds december 2014 leegstaat. De Bergse PvdA wil onderzoek doen naar het vestigen van vluchtelingen, maar vooralsnog staat het pand leeg. Rondgang Leegstand | 17 juni 2016

5/30

13.30

Start middagprogramma

Wattweg 25, Bergen op Zoom

15.00

Einde middagprogramma

Wattweg 25, Bergen op Zoom

16.00

Aankomst provinciehuis

Brabantlaan 1, Den Bosch

’s Middags zijn wij te gast in een leegstaand bedrijfspand van Cubicco BV op bedrijventerrein Lage Meren - Meilust. Dit bedrijventerrein heeft een belangrijke economische functie voor Bergen op Zoom en de regio. Er zijn zowel kleine als grote bedrijven gehuisvest uit diverse sectoren zoals industrie, bouwnijverheid, groot- en detailhandel, onderwijs, gezondheidszorg en zakelijk dienstverlening. Dit brede aanbod aan bedrijvigheid in combinatie met leegstand, geeft verrommeling. Een nieuwe, gezamenlijke visie moet ervoor zorgen dat het terrein weer aantrekkelijk wordt voor nieuwe werkgelegenheid, maar hoe kan dit worden gerealiseerd? Annemarie Vrijenhoek van de gemeente Bergen op Zoom zal ons hier meer over vertellen.


6/30

3 Programma Brabantse Aanpak Leegstand Brabant is een provincie waar het goed wonen, werken en leven is. We zijn een provincie die zich met groei en krimp tegelijkertijd geconfronteerd ziet. Ook in Brabant is de leegstand van winkels, kantoren, agrarische bedrijven en erfgoed sterk toegenomen. Zozeer, dat een innovatieve en duurzame leegstandsaanpak nu meer dan ooit gewenst is. De verantwoordelijkheid voor de aanpak van leegstaand vastgoed ligt primair bij de eigenaar. Maar als veiligheid, vestigingsklimaat of leefbaarheid in het geding komen, is er ook sprake van een publieke verantwoordelijkheid. Van gemeenten als eerste overheid op de eerste plaats. En ook de provincie heeft belangrijke rollen, onder meer als gebiedsregisseur en bewaker van omgevingskwaliteit. Vastgoedeigenaren, maatschappelijke initiatieven, ondernemers, gemeenten en provincie hebben de nodige ervaring met de aanpak van leegstand. Nu vraagt de omvang van de leegstand dat we allemaal een ‘tandje bij’ zetten. Integraal en gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving. Sloop zal daarin meer dan ooit aan de orde zijn. Maar ook herbestemming en transformaties kunnen bijdragen aan het versterken van de Brabantse kwaliteiten, veerkracht en duurzaamheid. Hoe kunnen we het bestaande Brabant ‘hergebruiken’ om maatschappelijke opgaven te verwezenlijken? Een belangrijk vraagstuk dat straks ook een antwoord verlangt in de Brabantse Omgevingsvisie.


7/30

Daarop willen wij de komende jaren inzetten. Het jaar 2016 hebben we uitgetrokken om samen met gemeenten en andere betrokkenen de aanpak van leegstand in Brabant te intensiveren. Samen willen we ervaring opdoen, expertise ontwikkelen, gerichte keuzes maken en ruimte bieden aan duurzame maatschappelijke initiatieven. Het programma in 2016 bestaat uit verschillende lijnen: 1. Kennis: we hebben de gegevens over leegstand geactualiseerd (u vindt de data in deze brochure) en werken toe naar een monitor Stand van Leeg die gemeenten, regio’s en andere partners kunnen benutten. 2. Experimenten: een boerderij is geen winkel. Een klooster geen bedrijfspand. Elk type leegstand vraagt om maatwerk. Maar er is ook samenhang. De provincie ontwikkelt in 2016, met gemeenten en andere partners, experimenten rond vrijkomende agrarische bedrijven en detailhandel/centrumontwikkeling en religieus erfgoed. In samenwerking met het Prins Bernhard Cultuur Fonds is er ondersteuning voor maatschappelijke initiatieven rond leegkomende kerken. 3. Instrumentarium: de innovaties en transformaties die met de aanpak van leegstand gepaard gaan vragen een kritische kijk op het huidige instrumentarium en voorstellen voor aanpassing van onder meer regelgeving en financiële participatie. Samen met gemeenten en andere partners doen we daartoe voorstellen.


8/30

4. Communicatie, inspiratie en kennisdeling. In Brabant hebben we al veel ervaring. Kennis over succesvolle voorbeelden helpt. Kennis delen over knelpunten ook. Maar ook van mislukkingen kunnen we leren. We participeren in kennisateliers zoals Werkplaats De Gruyter en de KVL Leerfabriek. Studenten, onder andere de ’friskijkers’ van Fontys Hogescholen gaan aan de slag. Lector Cees-Jan Pen gaat met studenten en docenten, een aantal onderzoeks- en adviesopdrachten uitvoeren voor de provincie. Najaar 2016 bundelen we de expertise en leggen we aan Provinciale Staten voorstellen voor voor een Brabantse Aanpak Leegstand 2017-2020. Deze Rondgang door Leegstand is onderdeel van het programma. Ervaringen, expertise, knelpunten en kansen nemen we mee in de vervolgvoorstellen. Deze werkbezoeken dragen daarmee bij aan het verzamelen en delen van kennis over de aanpak van leegstand in Brabant. Meer informatie over leegstand in Brabant en het programma is te vinden op: www.brabant.nl/leegstand


9/30

4 De Stand van Leeg West-Brabant Hoe staat het met leegstand in de regio West-Brabant bij verschillende type gebouwen? De volgende cijfers en grafieken geven een indicatie. Op dit moment werkt de provincie Noord-Brabant aan een monitor Stand van leeg, na de zomer is de conceptversie beschikbaar. Het weergegeven percentage is het aandeel m2 leegstand van het totaal aantal m2 per type gebouw.


10/30

% = aandeel m2 leegstand ten opzichte van totaal aantal m2 per type gebouwen


11/30



12/30



13/30



14/30

Indicatie leegstand overige gebouwen %

25 25 20 15 15

16

15

16

10 5 0



15/30



16/30

4.1 Benchmark ten opzichte van Brabant als geheel Het leegstandspercentage in West-Brabant ligt voor kantoren, overige gebouwen en agrarische bebouwing hoger dan het Brabants gemiddelde. In vierkante meters gerekend is het aandeel van West in de Brabantse leegstand het hoogst bij bedrijfsgebouwen: bijna een derde deel van het leegstaande oppervlak in Brabant staat in de regio West. 4.2 Leegstand stedelijk versus landelijk gebied In het landelijk gebied ligt het leegstandspercentage voor alle type gebouwen hoger dan in het stedelijk gebied.

Leegstand Noord-Brabant (%) stedelijk versus landelijk gebied onderwij…

landelijk

winkels

stedelijk 0%

20%

40%


17/30

4.3 Samenvattend overzicht “Eerste indicatie Stand van Leeg West-Brabant” Type gebouwen

Gebouwen

Indicatie leegstand in de

voorraad

gebouwenvoorraad

in m2 Leegstands-

Leegstand in

percentage

m2

Winkels

2.280.000

12%

Kantoren

2.580.000

19%

480.000

Bedrijfsgebouwen

9.800.000

16%

1.540.000

Zorg en onderwijs

2.260.000

13%

290.000

Overige gebouwen

2.440.000

16%

390.000

Agrarisch

5.360.000

10%

550.000

24.720.000

14%

3.530.000

Totaal

Aantal voetbalvelden Aantal provinciehuizen Aantal woningen

280.000

705 82 25.650

Een eerste indicatie van het totale oppervlak aan leegstand in de gebouwenvoorraad in West-Brabant bedraagt 705 voetbalvelden (3,5 miljoen m2). De Top 3 grootste leegstand in West-Brabant in vierkante meters: 1. Bedrijfsgebouwen (op bedrijventerreinen) 2. Agrarische bebouwing 3. Kantoren. Rondgang Leegstand | 17 juni 2016

18/30

Procentueel ligt de huidige leegstand tussen de 10% (agrarische bebouwing) en 19% (kantoren). In alle subregio’s (West, Breda en Land van Heusden en Altena) is de leegstand in vierkante meters het grootst bij bedrijfsgebouwen.

4.4 Leegstand agrarische bebouwing Indicatie van de huidige leegstand en prognose voor de toekomst


19/30

De problematiek van leegstaande boerderijen is in het oosten van Brabant het grootst. Inclusief de huidige leegstand (550.000 m2) staat in West-Brabant over vijftien jaar bij benadering1,5 miljoen m2 leeg. In 2030 gaat het om een leegstandspercentage van 28%. Kijkend naar West-Brabant is het leegstaand oppervlak het grootst in de gemeente Zundert. De leegstand in deze gemeente loopt op van 100.000 m2 nu tot 230.000 m2 in 2030. Achtergrondinformatie leegstandscijfers agrarische bebouwing Voor de gepresenteerde cijfers over leegstand van agrarische bebouwing wordt verwezen naar het rapport Leegstand agrarisch vastgoed Noord-Brabant van Alterra.


20/30

4.5 Leegstand overige gebouwen De rijkdom van het Brabants erfgoed komt tot uitdrukking in de vele kerken, kloosters, fabrieken, vestingen en kastelen die Brabant rijk is. Nu veel van deze gebouwen hun oorspronkelijke functie verloren hebben, is het tijd om keuzes te maken. De cijfers van de opgave in Brabant: •

Van de 660 kloosters staan er nog 458. Daarvan zijn 161 rijksmonument

•

Ook zijn er 606 kerken, waarvan er 339 rijksmonument zijn

•

Er zijn 187 landgoederen en kastelen

•

Er zijn 85 complexen, vestingsteden, moderne militaire geschiedenis


•

Er zijn 105 rijksmonumentale fabrieksgebouwen

21/30

Iconen behouden Welke Brabantse iconen zijn zo belangrijk voor de verhalen van Brabant dat we ze moeten behouden, zodat komende generaties ze straks ook kunnen zien, voelen en ontdekken? Dat is de vraag waar de provincie de komende jaren mee aan de slag gaat. Omdat de middelen schaars zijn maken we keuzes. De leidende vraag is: “Wat willen we binnen 50 jaar nog vertellen over Brabant?” Welke gebouwen zijn de iconen die horen bij de verhalen over Religieus Brabant, Innovatief Brabant, Bestuurlijk Brabant en Militair Brabant? De rol van de provincie kan verschillend zijn, afhankelijk van de cultuurhistorische waarde van het icoon geven we richting, faciliteren we beweging of maken we het behoud mogelijk. De kerken uitgelicht Eén op de 5 kerken wordt in West-Brabant hergebruikt. In subregio’s West en Breda is twee derde van de kerken in gebruik, in Land van Heusden en Altena is dat aandeel nog bijna 100%.


22/30

Aantal kerken in West Brabant Totaal = 184

33 16 3 132

In gebruik

Gaat dicht

Leegstaand

Hergebruik

Aantal kerken West Brabant per subregio 100 80 60 40 20 0 West In gebruik

Breda e.o. Gaat dicht


Land van Heusden en Altena

Leegstaand

Hergebruik

23/30

Achtergrondinformatie bij de indicatieve leegstandscijfers (excl. agrarische bebouwing) In 2015 heeft de provincie Noord-Brabant met het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) onderzoek gedaan naar de leegstand. Van de gebouwen in Brabant is op adresniveau onderzocht of er een economische activiteit is geregistreerd. Hiertoe zijn de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) en het Vestigingenregister van de Kamer van Koophandel (Nationaal Handelsregister) gekoppeld. De aanname is dat, als geen gebruiker gevonden wordt op een adres, dit een indicatie is voor leegstand. We spreken van een indicatieve leegstand, omdat de gebouwen waar geen gebruiker is gevonden niet allemaal daadwerkelijk leegstaan en – andersom – de gebouwen waar wel een economische activiteit is geregistreerd niet volledig in gebruik hoeven te zijn (verborgen leegstand). Bestaande leegstandsregistraties (Locatus, Dynamis) hebben vooral het commercieel meest interessante deel van de betreffende vastgoedmarkten in beeld (“commercieel relevante leegstand”). Omdat in het provinciale onderzoek de gehele gebouwenvoorraad als basis is genomen, ligt ook de (indicatieve) omvang van de leegstand (in m2) hoger dan doorgaans wordt aangenomen in de gangbare makelaarsregistraties. Dit noemen wij de “maatschappelijk relevante leegstand”: deze is dus hoger dan de “commercieel relevante leegstand”.


24/30

Om het indicatieve karakter van de onderzoeksresultaten te benadrukken wordt de leegstand in de gebouwenvoorraad uitgedrukt in een bandbreedte: - de ondergrens is bepaald door de leegstandspercentages uit bekende ‘reguliere bronnen’ toe te passen op de bredere grondslag (de totale gebouwenvoorraad) van de BAG; - de bovengrens is bepaald door alle gebouwen zonder geregistreerd gebruik; De gepresenteerde gegevens zijn het midden van boven- en ondergrens. Het leegstandsonderzoek is toegespitst op winkels, kantoren, bedrijfsgebouwen (excl. bedrijfsruimten buiten formele bedrijfslocaties), onderwijs en zorg en een categorie ‘overige gebouwen’ met een bijeenkomst-, sport-, logies- of celfunctie. Verblijfsobjecten met een woonfunctie en het leegstaand agrarisch vastgoed zijn niet in de analyses van EIB meegenomen.


25/30

5 Deelnemers aan de Rondgang Aan de ‘Rondgang leegstand ‘ nemen onder andere deel: Hermen Vreugdenhil

ChristenUnie-SGP

Ben Maas

PvdA

Hubert Koevoets

VVD

Sjors Willems

Provinciale Raad voor de Leefomgeving

Gerard Daandels

Provinciale Raad voor de Leefomgeving

Ad Coppens

Wethouder Bergen op Zoom

Patrick van de Velden

Wethouder Bergen op Zoom

Ronald Flipsen

Gemeente Bergen op Zoom

Frans Suijkerbuijk


Richard Stomp


Ad van der Wegen


Henk Krouwel


Natascha Peers


Robert van Splunter


Annemarie Vrijenhoek


Cees Lok

Gemeente Roosendaal

René van Gastel

Gemeente Roosendaal

Samantha van Rooij

Directeur Binnenstadsorganisatie Roosendaal

Monique Maas

Ondernemer Hora Est Fashion

Monique Stroeks

Ondernemer Bibelino Kinderkleding


26/30

Femke van Raam

Ondernemer Tapavino Wijn & Delicatessen

Jean-Pierre Stander

Ondernemer Pracht Electronica

Wim van Poppelen

Voorzitter Stichting Activiteiten BoZ Sakura Real Estate Europe BV Van Dam Groep

Arthur Hoetelmans

Hoetelmans Holding Van Opstal Pandenbeheer Van Oevelen AGF Beheer BV Van Dorst Holding BV

Alfons van de Bergh

Van de Bergh Bouw

Tilo Machielse

ROC West-Brabant

Peter de Koning

DRV Accountants

Raoul Voeten

Cubicco BV

Randy Riteco

Cubicco BV

Anton Sanders

Bruijnzeel Keukens

Cees Jan Pen

Lector Brainport

Elke Oegema

Directeur Fontys MER

Bart de Zwart

Docent Fontys Vastgoed en Makelaardij

Rianne Derks

Onderwijsassistent Fontys

Tristan Post

Student Fontys

Kirsten Verharen

Student Fontys


27/30

Ook zijn een aantal medewerkers van Programmateam Brabantse aanpak leegstand aanwezig. Secretariaat: E-mail: [email protected] Website: www.brabant.nl/leegstand Twitter: @leegstandNb ; #leegstandBrabant Saskia van Eenbergen Programmamanager E-mail: [email protected] Telefoon: (06)1830 3244 Erik van Merrienboer Gedeputeerde Ruimte en Financiën Secretariaat, e-mail: [email protected] Telefoon: (073) 681 2177


28/30

Rondgang Leegstand 17 juni 2016, West-Brabant. Praat mee met #LeegstandBrabant

Recommend Documents