Risico s in de vleesketen. S. van Renssen

Risico’s in de vleesketen

S. van Renssen

Aanleiding • Incidenten in de vleessector – Paardenvleesschandaal, februari 2013 – Berichten in de media dat vlees besmet zou zijn met fecaliën – Berichten over het bijmengen van bedorven vlees

Onderzoeksraad voor de veiligheid • Onderzoek naar de risico’s voor de voedselveiligheid in de vleesketen. • De Onderzoeksraad heeft onderzocht hoe die veiligheid op papier is geborgd en hoe overheid (inclusief toezicht) en betrokken bedrijven daar in de praktijk mee omgaan.

Onderzoeksvragen 1. Hoe beogen private en publieke partijen het risico te beheersen dan onveilig vlees in de vleesketen terecht komt en aan de consument wordt aangeboden? 2. Hoe is de veiligheid van vlees daadwerkelijk gewaarborgd en wat is de rol van private en publieke partijen daarin? 3. Hoe kan het verschil tussen het beoogde systeem en het systeem zoals het in de praktijk functioneert worden verklaard?

Onderzochte veiligheidsrisico’s • Voedselfraude • Hygiëne tijdens de slacht • Veiligheidsrisico’s rond de import van vlees Het onderzoek beperkt zich tot dieren die in NL zijn geslacht en geïmporteerd vlees dat in NL wordt verwerkt

Methode van onderzoek • Interviews – 61 interviews in de private sector – 36 interviews medewerkers NVWA

• Beperkte literatuurstudie • Bedrijfsbezoeken – – – – – –

Slachthuizen Uitsnijderijen Invoerpost Koel- en vrieshuis Vleesverwerkend bedrijf Boerderijen

De vleesketen I. Productie van grondstoffen (mais, tapioca, soja etc.) II. Import en handel in grondstoffen IV. Fokkerijorganisaties

VI. Slachthuizen

VII. Uitsnijderijen VIII. Vleesverwerkende industrie IX. Detailhandel en horeca X. Consument

Goederen

V. Veehouderij

Geld, informatie

III. Veevoeder industrie

I: Het controlesysteem zoals beoogd • Wettelijk kader • Partijen die toezicht houden • Partijen en organisaties in de vleesketen

Wettelijk kader • Regelgeving EU Algemene levensmiddelenverordening  vleesbedrijven zijn primair verantwoordelijk voor de veiligheid van vlees

• HACCP: Hazard Analysis and Critical Control Point  Risico-inventarisatie voor voedingsmiddelen

• Traceerbaarheid  Informatie over de herkomst van diervoeder, dieren en levensmiddelen

Wettelijk kader • Wet Dieren  Ministerie van Economische zaken

• Warenwet • Gezondheidswet  Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Toezichthouders / wet- en regelgevers nationaal

NVWA • Toezicht, handhaving en opsporing – Vleesketen en voedselveiligheid – Diervoeder – Import – Industriële productie – Dierlijke bijproducten – Horeca en ambachtelijke productie

Varkenssector Ketenkwaliteitssysteem (1992)

• Producten die onder het kwaliteitssysteem IKB Varken worden geproduceerd, komen van bedrijven die gecontroleerd worden op onder meer veevoer, diergeneesmiddelengebruik, hygiëne en transport. • De controle, beoordeling en certificering worden uitgevoerd door VERIN of SGS, door de Raad voor Accreditatie geaccrediteerde bedrijven. • Iedereen in de productieketen, van veehouder tot slager, kan vrijwillig aan de regeling IKB Varken deelnemen.

Zelfcontrole • De NVWA heeft 15 zelfcontrolesystemen geaccepteerd  minder frequente controle, minder diepgaand, minder strenge maatregelen

Partijen in de vleesketen:

Varkenshouders – Gebruik diergeneesmiddelen – Bedrijfsspecifiek gezondheidsplan (BGP) – Voedselketeninformatie (VKI) bij de slacht:


de Dierenarts • Geborgde Varkensdierenarts • Convenant antibioticumresistentie • Verordening registratie en verantwoording antibioticumgebruik varkenssector PVV 2011 • Normering van de Autoriteit Diergeneesmiddelen SDa


Transporteurs en handelaren • Zelf verantwoordelijk voor welzijn en gezondheid van de dieren • Eisen aan reisduur, rusttijden, beladingsgraad • Hygiëne-eisen • Eisen aan reinigings- en ontsmettingsplaatsen


De Slachterij • Bij de slacht is het risico van besmetting met ziekteverwekkende bacteriën het grootst • De slachterij is eindverantwoordelijk voor het produceren van veilig vlees – Hygiënesluizen – Medewerkers: beschermende kleding – Ontsmetten gereedschap (kruisbesmetting)

• Verplichte HACCP systematiek


De Slachterij • Omvang: – 42 grote (op export gerichte) slachterijen – 18 middelgrote slachterijen – 179 kleine erkende slachthuizen – 972 uitsnijderijen

• Jaarlijks worden er 14,3 miljoen varkens geslacht

Afvoer dierlijke bijproducten


Slachterij: Dierenarts • Identificatie dieren o.b.v. oormerken en aanvoeren vervoersdocument • Keuring dieren voor de slacht • Controle van de karkassen na de slacht • Stempel met Holland EG gezondheidsmerk • Steekproefsgewijze monstername en controle op residuen van diergeneesmiddelen en verboden groeibevorderaars


Uitsnijderij en vleesverwerkend bedrijf • De hygiëne-eisen voor uitsnijderijen en vleesverwerkende bedrijven zijn vrijwel gelijk aan die van slachterijen omdat ze met rauw vlees werken: – Bouwtechnische eisen – HACCP normen


Detailhandel en horeca • Ca. 80.000 bedrijven of keukens • De NVWA inspecteert ze niet elk jaar • Inspectie is steekproefsgewijs

II: Het controlesysteem zoals in de dagelijkse praktijk • Het slachtproces biedt te weinig waarborgen om te voorkomen dat onveilig vlees de consument bereikt

Geconstateerde problemen bij slachterijen (1) • Slachters werken niet altijd hygiënisch • Regels worden uit routine, onvoldoende opleiding of tijdsdruk niet altijd gevolgd • Veel uitzendkrachten • Medewerkers van buitenlandse komaf die de NL taal niet beheersen • Medewerkers worden beloond o.g.v de hoeveelheid vlees die ze overhouden

Geconstateerde problemen bij slachterijen (2) • Sommige grote exportslachterijen vertonen ernstige tekortkomingen • Baansmeer op het slachtbordes • Fecale bezoedeling van karkassen • Onvoldoende koeling van het vlees

• In kleine slachterijen is geen permanent toezicht op de slacht • Keuringshandelingen na de slacht (palpatie en insnijden) brengen risico kruisbesmetting met zich mee

Geconstateerde problemen bij NVWA • Handhaving door de NVWA is te zwak • Er zijn te weinig NVWA dierenartsen. Daardoor is er niet altijd een dierenarts aanwezig • De NVWA moet met een beperkte omvang een omvangrijke taak uitvoeren • Organisatorisch inefficiëntie van de NVWA

Risico’s internationale handel • Veel vlees komt Nederland binnen vanuit andere EU-landen en landen buiten de EU. De veiligheidsrisico’s van dit vlees worden onvoldoende beheerst • Door de invoering van de vrije Europese binnenmarkt met steeds meer lidstaten is de vleeshandel onoverzichtelijk geworden • Importcontroles in Rotterdamse haven vertonen tekortkomingen

Blinde vlekken voor fraude • Het systeem dat de voedselveiligheid moet borgen is vooral gericht op hygiëne en diergezondheid en minder op fraude

Fraude komt in de vleessector nog steeds voor • Verboden groeibevorderaars en geneesmiddelen • Verwerken afgekeurd vlees en slachtafval • Illegaal slachten • Omkatten – de identiteit van vlees of een kwaliteitskenmerk van vlees wordt vervalst, bijvoorbeeld regulier varkensvlees verkocht als biologisch varkensvlees

Koel- en vrieshuizen • Door de lage temperatuur is de kans op groei van bacteriën klein • Hoog frauderisico omdat de identiteit van bevroren vlees moeilijk is vast te stellen • Veranderen van etiketten en houdbaarheidsdata

Kleine slachterijen • Beperktere controle • Nauwelijks toezicht wat er met slachtafval gebeurd

Conclusies • Om kosten te verlagen is de capaciteit van het toezicht sterk teruggebracht • Bedrijven maken hun verantwoordelijkheid voor de voedselveiligheid onvoldoende waar

• Het toezicht is te zwak en niet onafhankelijk genoeg

Reacties kabinet • De conclusies in het rapport geven aanleiding tot stevige maatregelen • Er is gekozen om fors te investeren in het vergroten van de toezicht- en handhavingscapaciteit van de NVWA. • Het kabinet wil de transparantie bevorderen door onder andere de openbaarheid van controlegegevens

Maatregelen • Gedragscode en aansprakelijkheid bedrijven • Omvangrijke aanpak tegen vleesfraude • Keuring en toezicht volledig bij overheid • Verscherpen importcontroles • Moderniseren Europese regelgeving vleeskeuring

Risico s in de vleesketen. S. van Renssen

Recommend Documents