Ringslang terug op Landgoed Coendersborch Buitenplaats Noordkust geopend De Kluten van Breebaart Beschermersdag Zuidlaardermeer

Herfst 2008 24e jaargang nummer 3

Ringslang terug op Landgoed Coendersborch Buitenplaats Noordkust geopend De Kluten van Breebaart Beschermersdag Zuidlaardermeer

kwartaalblad van Het Groninger Landschap

Het Groninger Landschap

1

© Silvan Puijman

Seizoen in beeld

De klutenplas heeft deze zomer z’n naam weer waargemaakt. In het binnendijkse brakwatergebied aan de Noordkust kwamen circa 65 paar tot broeden en zeker de helft daarvan was succesvol. Dat is mede te danken aan het raster dat geplaatst is om vossen op afstand te houden. In voorgaande jaren waren de eieren en de jonge kluten een makkelijke prooi voor de vos.

2

Golden Raand Herfst 2008

Bij het Leekstermeer is op een krabbenscheer de groene glazenmaker gezien. De libel is zeldzaam en kwetsbaar: hij wil z’n eitjes alleen afzetten op de krabbenscheer. De waterplant stelt hoge eisen aan de waterkwaliteit en groeit gelukkig weer in het Leekstermeergebied. Het Groninger Landschap is mede-ondertekenaar van het convenant om de omstandigheden voor vlinders en libellen te verbeteren.

© Silvan Puijman

© KINA

© Silvan Puijman

Nog even en de herfst breekt aan, de periode waarin dieren voorraden aanleggen om straks geen honger te lijden in de voedselarme wintermaanden. De boomklever bijvoorbeeld slaat hazelnoten op. De vogel – die onder andere voorkomt op Landgoed Ennemaborgh – vergeet nog wel eens waar hij al zijn nootjes verstopt heeft en draagt zo bij aan de verspreiding van de zaden. In het voorjaar komen de onaangeroerde hazelnoten tot kiemen.

Een bijzonder broedgeval was er deze zomer op Landgoed Ennemaborgh: er is een broedpaar van de grauwe klauwier waargenomen. De grauwe klauwier staat op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten en is een van de doelsoorten van Landgoed Ennemaborgh. Dat de zeldzame vogel hier tot broeden komt is een mooi succes. Het nest telde zes jongen.

foto © Omke Oudeman

Actueel

Leerlingen van openbare basisschool De Getijden spelen de voorstelling De Juffers van Pieterburen.

Buitenplaats Noordkust feestelijk geopend Op donderdag 19 juni werd het verbouwde bezoekerscentrum Buitenplaats Noordkust in Pieterburen geopend. De opening werd verricht door wethouder J.L. Hiemstra van gemeente De Marne en mevrouw Rita G. Jansen, directeur van Het Groninger Landschap. Verhalenverteller Erik van Dort en leerlingen van Openbare Basisschool De Getijden uit Pieterburen verzorgden de voorstelling De Juffers van Pieterburen. De inrichting van het voormalige Waddencentrum is compleet vernieuwd met als uitgangspunt: verrassen, beleven en doen! Thema’s zijn de verschillende biotopen aan de Noordkust en het belang van de Waddenzee als tankstation tijdens de vogeltrek. Er is een “natte ruimte” waar kinderen proefjes kunnen doen en planten en dieren onder de microscoop kunnen bekijken. In de multifunctionele filmzaal draait een nieuwe informatieve film over de Noordkust. Vanaf Buitenplaats Noordkust loopt een nieuw wandelen fietspad naar de waddijk. Dit pad wordt ook gebruikt voor de huifkartochten van Het Groninger Landschap. Openingstijden van april tot november: dinsdag t/m zondag van 13.00 tot 17.00 uur. Meer over Buitenplaats Noordkust op pagina 8.

Kap weer op De Vier Winden Op 22 mei is de kap van molen De Vier Winden uit Pieterburen er weer opgezet. Dat was letterlijk het hoogtepunt in de restauratie van de molen die Het Groninger Landschap heeft uitgevoerd. Molenmaker Dunning uit Adorp heeft de nieuwe kap geplaatst. De kap is ver-

nieuwd maar het materiaal van de oude kap is zoveel mogelijk hergebruikt. Ook de maal- en pelinrichting van de molen worden hersteld zodat de molen weer helemaal maalvaardig wordt. Zo krijgt de bezoeker weer een beeld van de oude ambachten als pellen en malen. De restauratie is voor 1 september klaar.

AWb[dZ[hlWdZ[Ij_Y^j_d]EkZ[=hed_d][hA[ha[d[d>[j=hed_d][hBWdZiY^Wf

Bestel nu de kalender 2009 Hij is er weer: de kalender van Het Groninger Landschap en de Stichting Oude Groninger Kerken. Dit keer is de kalender gemaakt in samenwerking met fotograaf Silvan Puijman (tevens rayonbeheerder bij Het Groninger Landschap). Met de kalender van 2009 geniet u straks weer van schitterende foto’s van natuur, landschap, flora en fauna en van de prachtige historische kerkgebouwen van de provincie Groningen. Behalve de kalender zijn er ook ansichtkaarten verkrijgbaar. En u kunt van iedere foto een vergroting bestellen. In bijgesloten brief leest u hoe u de kalender kunt bestellen en wat de kosten zijn.

Op de voorzijde: Ringslang © KINA


3

Rayonbeheerder René Oosterhuis

Al jaren prijkt op de informatieborden van het Landgoed Coendersborch een foto van een ringslang. Deze beschermde slang behoort net als de otter tot de iconen Nuis van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Weet de VCFWJOEU[JDIIJFS verdwenen ringslang het landgoed weer tePbereiken, dan gaat het goed met natuur. Niet verwonderlijk i dus dat rayonbeheerder René Oosterhuis blij verrast was toen hij oog in oog stond met een ringslang. ‘Onze maatregelen werpen hun vruchten af ’, zegt hij.

Ringslang terug op Landgoed

V

Groot verspreidingsgebied De ringslang heeft een groot verspreidingsgebied, dat loopt van het MiddenOosten en noordelijk Afrika en vrijwel geheel Europa tot het Aralmeer in Azië. De soort kan zowel worden aangetroffen in laaglanden als in uitgesproken berggebieden tot een hoogte van drieduizend meter. De ringslang is zowel in Nederland en België één van de drie inheemse soorten slangen, naast de giftige gewone adder en de niet-giftige gladde slang. Van deze drie is de ringslang de meest algemene soort.

4


rijdag 23 mei 2008 was voor René Oosterhuis, rayonbeheerder van Het Groninger Landschap, een bijzondere dag. ’s Ochtends vroeg waadde hij met lieslaarzen door een brede sloot in het Coendersbosch. Hij zocht naar nesten van ijsvogels, maar vond behalve twee nesten en negen jongen tot zijn grote verrassing ook een ringslang. ‘Kijk, daar lag hij te zonnen op de oever’, vertelt Oosterhuis later. Dat het een ringslang was, weet hij absoluut zeker. Hij kon de gele vlekken aan weerszijden van de hals, net achter de kop, duidelijk zien. Aan deze gele rand dankt de ringslang zijn naam. De rest van zijn lijf was donker. Toch schrikken, zo’n slang? Oosterhuis schudt van niet. ‘Ik was juist heel erg blij. Ik had hem nog niet verwacht. Ringslangen zijn totaal onschuldig voor mensen. Ze zijn niet giftig en banger voor ons, dan wij voor hen. Ook deze slang ging er meteen vandoor.’ Wachten totdat de slang weer boven water zou komen, had voor Oosterhuis weinig zin. Een ringslang kan uitstekend zwemmen en kan naar verluidt een half uur onder water blijven. De waarneming is een primeur. Nog niet eerder is een ringslang op het landgoed Coendersborch gezien, zelfs niet in het gehele Zuidelijk Westerkwartier. ‘Althans, niet dat wij weten’, zegt Oosterhuis. ‘Vroeger, toen hier nog moeras en hoogveen lag, heeft het waarschijnlijk gekrioeld van de ringslangen. Maar van de afgelopen 25 jaar is ons geen waarneming P bekend.’

i

Coendersborch tekst Addo van der Eijk foto’s © KINA, Omke Oudeman

t

svaar

r Jonke

In één keer verzwolgen De ringslang voedt zich bijna uitsluitend met amfibieën, vooral kikkers maar ook de kikkervisjes en salamanders. Soms worden padden, vissen en insecten gegeten. Prooidieren worden in één keer verzwolgen.


5

Eén van de vier broedhopen, die een paar jaar geleden speciaal voor de ringslang zijn aangelegd.

Kroon op het werk Oosterhuis ziet de slang als een kroon op het werk. De ringslang staat voor het Landgoed Coendersborch te boek als één van de doelsoorten voor de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), het landelijke groene netwerk om geïsoleerde natuurgebieden met elkaar te verbinden. Met de ringslang heeft Oosterhuis zijn tweede doelsoort te pakken. Ook de waterspitsmuis komt er voor, zo blijkt uit de braakballen van een bosuil. ‘Het verbinden van natuurgebieden werpt zijn vruchten af’, zegt Oosterhuis. ‘Onze vijf natuurgebieden in het Zuidelijk Westerkwartier – onder meer Nanninga’s Bosch, Bolmeer en Iwema Steenhuis – zijn zogeheten stapstenen. Via deze stapstenen is het voor dieren mogelijk om zich naar het noorden te verplaatsen.’ Ringslangen kunnen grote afstanden afleggen. Waarschijnlijk is Oosterhuis’ ringslang na een hachelijke tocht via kanalen en waterwegen in het Coendersbosch neergestreken. Waar de slang vandaan komt, is niet bekend. ‘De ringslang zou uit het Fochteloërveen kunnen komen. Dat gebied herbergt een grote populatie. Maar ook dichterbij in Steenbergen, zo’n zeven kilometer verderop vlak over de Drentse grens, zit een kleine populatie. Misschien is één van die slangen gaan zwerven.’ De verbindingszone stopt niet bij de Coendersborch. Van het natuurgebied loopt een natte natuurstrook – een sloot met brede oevers – naar de natuurgebieden van het Oude Riet aan de overzijde van de A7. ‘Daar is de ringslang nog niet gezien, maar dat kan natuurlijk komen’, zegt Oosterhuis.

Broedhopen In het Coendersbosch is de ringslang meer dan welkom. Het bos lijkt er klaar voor, na alle genomen maatregelen. Uit de

6


beek waar Oosterhuis de ringslang zag, klinkt het luide gekwaak van kikkers. ‘Dit is een perfecte plek. Voor hun voedsel zijn ringslangen afhankelijk van amfibieën, vooral kikkers, vissen en soms insecten. De ringslang is echt een waterdier. Hij houdt van een afwisselend terrein met kleine en grote bosjes, heide en vennetjes. In dit achterste deel van het Coendersbosch, tegen de Jonkersvaart aan, werken we al jaren om een zo gevarieerd mogelijk bos te realiseren.’ Het bos oogt natuurlijk. Her en der zijn bomen gekapt, zodat open plekken zijn ontstaan. Er groeien dikke pakken veenmos, en de omgevallen berkenbomen liggen verspreid over de bosbodem. ‘Onder die takkenbossen en bomen kunnen de

‘Het verbinden van natuurgebieden werpt zijn vruchten af’ ringslangen schuilen en overwinteren’, vertelt Oosterhuis. Op het heideterrein wijst hij naar een hoge berg met takken en maaisel. ‘Dit is één van de vier broedhopen, die een paar jaar geleden speciaal voor de ringslang zijn aangelegd. In dergelijke broedhopen leggen vrouwtjes in het begin van de zomer een dertigtal eieren. Doordat broei optreedt worden de eitjes als het ware uitgebroed. Adders en gladde slangen gebruiken geen broedhopen. Ze dragen de eieren net zolang mee tot ze zijn ontwikkeld.’ Wat zou het mooi zijn als nu ergens in deze hoop eieren liggen te broeden, mijmert Oosterhuis. Dit najaar weet hij het zeker. ‘Dan ga ik even kijken of ik de leerachtige schalen in de broedhoop kan terugvinden. Maar misschien zie ik de jonge ringslangen al eerder. Ze zijn niet groter dan een regenworm.’

Schijndood houden Voelt een ringslang zich bedreigd, dan houdt hij zich vaak schijndood. Hij rolt op de rug en blijft roerloos liggen. De mond gaat open, waarbij de tong naar buiten wordt gestoken. Uit de bek komt soms zelfs een beetje bloed. Hij scheidt een verschrikkelijk stinkende vloeistof af, vergelijkbaar met een verregaande verrotting. De ringslang houdt dit een paar minuten tot een half uur vol. Vijanden worden zo gefopt en druipen af. Zodra de vijand verdwenen is, komt de slang weer tot leven.

Populatie Eén ringslang maakt nog geen populatie. ‘Was mijn vondst een mannetje – wat ik wel vermoed gezien de lengte – dan heb je minstens nog een vrouwtje nodig om jongen te krijgen. Mannetjes blijven veel kleiner dan vrouwtjes’, legt Oosterhuis uit. Er staan een aantal beheermaatregelen op stapel, die volgens hem gunstig uitpakken voor de ringslang. ‘We gaan het bos verder vernatten, zodat de prooidieren van de ringslang, de kikkers en padden, toenemen. In de terreinen rond de heidevelden willen we de greppels dichten en stuwen plaatsen, zodat het regenwater langer blijft staan. Enkele watergangen worden hersteld en opgeschoond. Verder graven we nieuwe amfibieënpoelen. De oevers van de bestaande poelen worden vergraven tot brede, ondiepe plas-drasoevers.’ Leon Luijten, van de Groningse afdeling van RAVON, bevestigt dat deze maatregelen helpen om het de ringslang naar de zin te maken. RAVON staat voor Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland. ‘Ringslangen houden van een structuurrijke omgeving met bosjes, water en verschillende vegetatietypen. Slangen zijn koudbloedig. Ze hebben open en rustige plekken nodig om op te warmen, zeker ’s ochtends na een koude nacht. Is het te warm overdag, dan zoeken ze de koelte van het bos op’, vertelt Luijten. Hij is blij met de waarneming, maar verrast is hij niet. ‘Ringslangen zijn vaker gezien in Groningen. Af en toe steekt een zwervende ringslang bij Haren de grens over.’ Landelijk zit de ringslang in de lift, zo blijkt uit de RAVON-

Een jonge ringslang kruipt uit het ei.

databank. In alle delen van Nederland, behalve in Limburg, zijn de aantallen toegenomen, het meest in Flevoland en Drenthe. Luijten: ‘Groeit de populatie, dan gaan de slangen aan het zwerven. Laten we hopen dat deze slang de aanzet is tot een nieuwe populatie in Groningen.’


7

blik tekst Addo van der Eijk foto’s © Omke Oudeman

Buitenplaats Noordkust in Pieterburen trekt veel bekijks. Het voormalige Waddencentrum opende 19 juni na een ingrijpende verbouwing haar deuren. De reacties zijn louter positief. ‘Mensen kijken hun ogen uit’, vertelt één van de baliemedewerksters.

Verrassingen Binnen bestaat het gebouw uit vier open ruimten, waar op een aantrekkelijke wijze informatie over de noordkust van Nederland wordt gepresenteerd. ‘Ons uitgangspunt bij de compleet vernieuwde inrichting was: verrassen, beleven en doen. We wilden vooral op een leuke manier het belang van de Waddennatuur duidelijk maken’, vertelt Arjan Hendriks, rayonbeheerder bij Het Groninger Landschap. Hij wijst naar de ronde wand, die bij binnenkomst onmiddellijk in het oog springt. Op de wand staan de landschappen ten noorden van Pieterburen afgebeeld, van links naar rechts de binnendijkse brakwatergebieden, de kwelders, de wadzone en de Waddenzee. Hendriks: ‘Aan de wand zitten allerlei verrassingen, waar je aan kunt trekken en draaien. Uit de wadzone trek je bijvoorbeeld een lade met een opgezette vogel, bij de kwelderzone zitten drie verrekijkers waardoor je foto’s met informatie kunt bekijken.’ Speels is ook één van de andere ruimten, die ingaat op de Waddenzee als tankstation voor trekvogels. Bezoekers kunnen er 8


met drukknoppen vragen beantwoorden over de rotgans, de wulp en de kanoet. Zijn alle vragen goed, dan lichten op een immense kaart de trekroutes op. Hendriks: ‘De kanoetstrandloper vliegt bijvoorbeeld helemaal van Groenland via de Waddenzee naar de Afrikaanse westkust.’

Fikse verbetering Buitenplaats Noordkust draait op de inzet van de vrijwillig medewerkers van Team Noordkust. Achter de grote rode balie kijkt Doekine Toxopeus tevreden rond. Ze vindt de verbouwing een fikse verbetering. ‘Dit is een hele mooie werkplek geworden, zo midden in het gebouw. Je kan alle ruimten goed overzien. We zoeken nog nieuwe vrijwilligers, vooral voor achter de balie. Maar iedereen is welkom, ook nieuwe gidsen en bestuurders. Dit gebouw is nu echt een fantastische plek om te werken.’ De reacties die Toxopeus opvangt, zijn louter positief. Een dag eerder sprak ze een bezoeker, die er meer dan een halve eeuw geleden op school had gezeten. ‘Ze wist

niet wat ze zag, zo veranderd was de inrichting. Ze vond het prachtig. Vanochtend stapte ook een klein jochie binnen. Hij bekeek alles en zat aan alle knoppen. We hebben nu veel meer te bieden voor kinderen, zeker met de nieuwe ‘natte ruimte’.’ De ‘natte ruimte’ bestaat een grote tafel met microscopen en aquaria, waar kinderen proefjes kunnen doen en het kleine leven op het Wad bestuderen. Dat was een nadrukkelijke wens vanuit de vrijwilligers. ‘Ons Team verzorgde al geregeld jeugdexcursies. Binnenkort willen we ook lesprogramma’s opzetten voor de schooljeugd.’

Verbaasde blikken Tijdens de opening op 19 juni 2008 waren de leerlingen van basisschool de Getijden uit Pieterburen al prominent aanwezig. Ze speelden een toneelstuk over drie juffers, dat werd verteld door een verhalenvertelster. Kunny Meijer, één van de andere baliemedewerksters, vond het een heel spektakel. Ook zij roemt het vele licht in het gebouw en de doorkijk over de landerijen. Ze ziet

op de dijk

vele verbaasde blikken bij de ingang. ‘Mensen die de oude inrichting kennen, kijken hun ogen uit. De film van een kwartier - die gaat over het ontstaan van de Waddenzee, het systeem van eb en vloed en de vogels en de planten - vindt iedereen heel interessant. ’ Meest gestelde vraag is volgens Meijer waar de zee ligt en hoe ze er kunnen komen. ‘Tot voor kort moesten we ze helemaal naar Westernieland sturen, maar met het nieuwe pad hoeft dat niet meer. De bezoekers kunnen nu vanaf de Buitenplaats rechtstreeks naar de zeedijk fietsen, skeeleren of lopen.’

Huifkartochten Over het pad rijdt ’s zomers elke zondag de huifkar van Het Groninger Landschap. Klaas Oosterhof is één van

de huifkarchauffeurs. Hij noemt de oldtimer tractor zijn ‘ijzeren paard’. Over het nieuwe pad is hij zeer te spreken. ‘Eerst moesten we over de gewone weg, waar ook auto’s rijden. Het nieuwe pad is heerlijk rustig. We rijden dwars door de velden naar de dijk. Daar vertel ik de mensen over de planten en de vogels die op de kwelder leven. Vervolgens gaan we rechtsaf, langs de dijk naar het waterschapshuisje, en dan richting Westernieland. Zo maken we een rondje.’ De huifkartochten lopen als een trein. ‘Het is elke keer hartstikke druk. Afgelopen zondag moest ik verschillende mensen teleurstellen. Zij mogen de volgende keer mee.’ Het Groninger Landschap

9

Foto: Klaas Huizenga

Gebiedscommissie Reitdiepdal van start

In het kerkje van Klein Wetsinge is onlangs de Gebiedscommissie Reitdiepdal geïnstalleerd. De commissie heeft als opdracht de plannen voor het Reitdiepgebied verder uit te werken en te laten uitvoeren. In de commissie, waarvan de provincie Groningen voorzitter is, zijn alle betrokken partijen vertegenwoordigd, waaronder Het Groninger Landschap. ‘De commissie gaat aan de slag met een integraal plan voor het Reitdiepgebied’, aldus Herwin Prins, projectleider bij Het Groninger Landschap. ‘Denk aan onderwerpen als natuur, landbouw, recreatie en leefbaarheid.’ Vooruitlopend op het integrale plan wil Het Groninger Landschap met provincie en waterschap de waterhuishouding in het zuidelijk deel van het Reitdiepgebied aanpassen. Dat is nodig om de weidevogels een betere leefomgeving te bieden. Prins: ‘Dit gebied heeft goede potentie voor weidevogels. Maar daarvoor moet het water, zoals wij dat noemen, worden opgezet. Opzetten betekent dat we het water vasthouden. Dat doen we om te voorkomen dat regenwater snel afstroomt naar de boezem. We brengen bijvoorbeeld dammetjes in sloten aan. Ook plaatsen we duikers en een klein gemaal. Dankzij deze voorzieningen kunnen we het gebied afsluiten en houden we het regenwater vast.’ Momenteel worden de voorbereidingen voor het bestek gemaakt, daarna volgt de aanbesteding en Prins hoopt dat komend voorjaar met de werkzaamheden begonnen kan worden.

10


Postcode Loterij laat het Reitdiep weer kronkelen!

Wie zit er in de Gebiedscommissie Reitdiepdal? 1. Provincie Groningen 2. LTO Noord 3. Vereniging voor duurzame landbouw Stad en Ommeland 4. Het Groninger Landschap 5. Gemeente Groningen 6. Gemeente Winsum 7. Waterschap Noorderzijlvest 8. Vertegenwoordiger namens de bewoners in en rond het gebied 9. Vertegenwoordiger namens organisaties op het gebied van landschap, cultuurhistorie en recreatie.

Bezoekerscentrum De plannen om de boerderij bij Noorderhoogebrug te verbouwen tot bezoekerscentrum zijn in een vergevorderd stadium. Prins: ‘De aanvraag voor de bouwvergunning loopt nog. Dat is een complexe aanvraag omdat de boerderij een gemeentelijk monument is. De gebinten in de schuur en enkele kenmerken in het voorhuis zijn van historische waarde. Als we gaan verbouwen, willen we dat deze elementen goed zichtbaar blijven.’ In het bezoekerscentrum wordt een expositie over weidevogels en cultuurhistorie ingericht. Bij de boerderij komt een potstal met ruimte voor 25 koeien. Op het erf lopen straks enkele boerderijdieren zoals kippen en geiten. Ook komt er een groentetuin en een boomgaard met bomen van oude fruitrassen.

De Nationale Postcode Loterij ondersteunt het ambitieuze project ‘Laat het Reitdiep weer kronkelen’ van Het Groninger Landschap. De loterij vindt dat het oudste cultuurlandschap van West-Europa behouden moet blijven en geeft met haar steun een krachtige impuls aan recreatie en natuurherstel in het Reitdiepgebied. De Postcode Loterij steunt Het Groninger Landschap met een bijdrage van ruim 2,5 miljoen euro.

De plannen voor het Reitdiepgebied zijn als PDF-bestand te downloaden vanaf www.groningerlandschap.nl

Slochteren

Uitneembare fietsroute !

tekst Addo van der Eijk foto’s Omke Oudeman

Langs eeuwenoude baggerputten en kersverse natuurplassen Deze fietstocht in de gemeente Slochteren voert door twee verschillende werelden. Op het rechterdeel van de kaart treffen we een rijke cultuurhistorie. We fietsen over de langgerekte weg met aan weerszijden monumentale huizen, boerderijen en royale slingertuinen. Het pronkstuk vormt het prachtige landgoed de Fraeylemaborg. In het linkerdeel komt de natuur tot leven. Tussen Kolham en Appingedam verrijst MiddenGroningen, een nieuw aaneengesloten natuurgebied van 1.700 hectare. Het gebied ten westen van Slochteren was vroeger wild en woest; een uitgestrekte vlakte met baggerplassen, begroeid met riet en struiken. Dat oeroude landschap doemt langzaam weer op uit de weilanden en akkers. In de sloten groeit krabbenscheer, op de bloemrijke graslanden groeien bijzondere planten, zoals blauwe knoop en moeraswederik. Op de voormalige akkers roepen ’s zomers de kwartels, in de plassen dobberen eenden en zwanen. We starten deze fietstocht van 23 kilometer bij de parkeerplaats Westerpolder aan de Uiterdijk in Kolham.


11

Op pad

Ooit lagen hier onbegaanbare moerassen

Garnwerd

1. Lint van streekdorpen We fietsen over een hogergelegen zandrug, lang geleden ontstaan door het opstuwende ijs. Op de rug vestigden zich de eerste mensen en verrees in de loop der tijd een lang lint van dorpen, waaronder Kolham, Froombosch en Slochteren. Oorspronkelijk lagen de dorpen van elkaar gescheiden, maar door de eeuwen heen groeiden ze langzaam naar elkaar toe. Achter de huizen ligt een uitgestrekt en grotendeels boomloos landschap. Vroeger was het land hier zompig. Er lagen onbegaanbare moerassen, die vanaf de rug zijn ontgonnen voor de turf. Elke boer mocht het land achter zijn boerderij ontginnen. Zo ontstond de zo typerende strokenverkaveling van lange en dunne stroken grond die dwars op de rug staan. Deze verkaveling is nog goed te zien bij de Fraeylemaborg. De eindeloos lange tuin is het zichtbare restant van de strook grond waarover de borgheer kon beschikken. 2. De Baggerputten Nergens is de vervening zo duidelijk te zien als in de Baggerputten, tegenwoordig een beschermd natuurgebied. In de 17e eeuw zijn in dit gebied petgaten – ook wel baggerputten genoemd – gegraven voor het maken van turf. De turf werd met paard en wagen vervoerd naar Sappemeer en ging daarna per turfschip naar Groningen. De petgaten zijn nu de meertjes in het natuurgebied. De onderkomens van de veenarbeiders stonden destijds in Froombosch, dat vroeger Bagelhutten heette. In de Baggerputten aangekomen, gaan we meteen linksaf over het smalle pad. 3. Slochterbos Over de Noordbroeksterweg fietsen we langs het Slochterbos. Tuinarchitect Lucas Pieters

12


Roodbaard maakte van de achtertuin van de Fraeylemaborg een romantisch park in Engelse landschapsstijl. Hij liet slingerpaden aanleggen, maakte vijvers en wierp heuvels op. Het bos staat vol met oude bomen, die vanaf de weg goed te zien zijn. De trots van het bos was een stokoude linde, de Dikke Boom, die zes meter in omvang was en in 1963 omwaaide. De borg is een bezoek meer dan waard. 4. Overbos Ook het Overbos aan de andere zijde van de Fraeylemaborg behoorde vroeger aan de borgheren. Tegenwoordig is het bos in bezit van Het Groninger Landschap. Aan weerszijden van het pad staan hoge oude bomen, waar spechten en vleermuizen huizen. In de herfst is de hop rijp. Hopplanten, die gebruikt worden voor het maken van bier, zijn de metershoge ranken die grote kluwen vormen. In dit bos zijn ook vele soorten paddestoelen te vinden. Achter het Overbos staan langs de Groenedijk meerdere molens, zoals de Fraeylemamolen en De Ruiten. 5. Midden-Groningen De kersverse natuur in het natuurgebied Midden-Groningen is volop in ontwikkeling. Grote delen landbouwgronden zijn recent heringericht en omgevormd tot een gevarieerd landschap van open water, moeras, grasland en bos. Sommige delen zijn reeds geplagd, sloten zijn gedempt en plassen uitgegraven. Uiteindelijk ontstaat tussen Kolham en Appingedam een 1.700 hectare groot aaneengesloten natuurgebied, dat deel uitmaakt van de Ecologische Hoofdstructuur. Het verbindt in de toekomst hopelijk de terreinen van Het Groninger Landschap rond het Zuidlaardermeer met het Waddengebied. Wie weet zwemmen hier straks de pas

uitgezette nieuwe bevers uit de Hunze? Of weet een zwervende ringslang het Schildmeer te bereiken? 6. Schaaphok De naam Schaaphok is ontleend aan de schaapskooi van de Fraeylemaborg. Het gehucht ligt op de kruising van het Slochterdiep en de Woltersumer Ae. De heer van de borg hief hier tolgeld voor de passerende schepen. Het kerkje van Schaaphok is één van de kleinste kerkjes van de provincie. Het is gebouwd in 1905 en is sinds geruime tijd in gebruik als woonhuis. In Schaaphok kwamen vroeger vanuit het zuiden twee rivieren samen: de Slochter Ae en de Scharmer Ae. Beide lagen in het oude stroomdal van de Fivel. Wij gaan linksaf en volgen de bochten van de Scharmer Ae.

Hellum Schaaphok

Schildwolde Sloch terdi e

p

Veenlaan Gr oe ne dij k

Slochteren hte rve ldw eg

Woudbloem

Ho

eg aw

m Fro

Slo c

ofd we g

Slochter Aa

Froombosch

Kolham

7. Woudbloem In het gehucht Woudbloem stond tot in de zestiger jaren een aardappelmeelfabriek, waarvan de arbeidershuisjes nog bestaan. Het gemaal, ook Woudbloem geheten, staat hier niet voor niets. We bevinden ons in het laagst gelegen deel van Groningen. Het maaiveld is met name gedaald door de middeleeuwse veenontginningen. Vroeger lag er een metersdikke laag hoogveen. Tegenwoordig daalt de bodem nog steeds, maar nu door de gaswinning. 8. Westerpolder Vanaf Woudbloem fietsen we naar het zuiden. Naast de Slochter Ae en de Scharmer Ae is hier een nieuw riviertje gegraven: de Scald Ae. De bedreigde plantensoort krabbenscheer tiert welig in de oude riviertjes. In de Westerpolder valt de kudde Herefords op. De koeien hebben

een witte kop, een witte streep op de nek en een roodbruine kleur op de rest van het lichaam. Hereford is een ras dat goed bestand is tegen kou en wind. Dat maakt ze uiterst geschikt om het hele jaar door in natuurgebieden rond te lopen. De begrazing zorgt voor een afwisseling in plantengroei. Waar ze makkelijk kunnen grazen, is het gras kort. Waar ze moeilijk kunnen komen, ontstaat een ruigte. De plassen zijn tijdens de trek een eldorado voor eenden. ’s Winters zitten er ganzen en zwanen. Midden-Groningen is nog lang niet klaar. Natuurontwikkeling heeft tijd nodig. Het omzetten van landbouwgronden naar natuurgebieden is een zaak van lange adem.


13

Stemmen rond de Fraeylemaborg De Fraeylemaborg is zonder twijfel één van de fraaiste borgen in de provincie Groningen. Eén van de bewoners was Johan Rengers, die in de tweede helft van de 17e eeuw een zeer machtig man was. Hij werd echter in 1672 beschuldigd van verraad en gevangen genomen. Tien jaar later, nadat ook de zoon van Rengers stierf, nam Henri Piccardt zijn intrek in de borg. Over Piccardt, die een zeer begaafd man was, doet een sage de ronde. De wind rond de borg beangstigde hem, omdat hij er stemmen in dacht te horen. Piccardt probeerde een

14


verklaring voor de stemmen te zoeken, en vond na lang speuren een oud verhaal over een diefstal, waarbij de kasteelvrouwe van de borg betrokken was. Ook al wist de vrouwe dat haar kamermeisje de dader was, toch wees ze de jongste zoon van één van de knechten aan als schuldige. De jongen werd opgehangen aan een hoge boom vlakbij de borg, maar voordat hij zijn laatste adem uitblies schreeuwde hij nog eenmaal zo hard hij kon: ‘Ik ben onschuldig’. Die wanhoopskreet hoorde Piccardt als het waaide.

foto © Omke Oudeman

Beschermersdag zaterdag 13 september 2008

Zuidlaardermeergebied

I

eder jaar organiseert Het Groninger Landschap de Beschermersdag. We nodigen op die dag alle Beschermers uit om nader kennis te maken met het werk van de Stichting. De Beschermersdag wordt dit jaar gehouden op zaterdag 13 september in het Zuidlaardermeergebied. Er worden allerlei excursies georganiseerd, voor jong en oud. De Beschermersdag is dé gelegenheid om met het hele gezin te genieten van de

natuur en het landschap in het Zuidlaardermeergebied. U bent de hele dag welkom tussen 10.00 uur en 16.00 uur. Om 10.00 uur wordt u ontvangen met koffie en een welkomstwoord van directeur Rita G. Jansen. Vervolgens is er een ochtend programma van 10.30 tot 12.30 uur. Na de lunch begint om 13.30 uur het middagprogramma. U kunt kiezen uit de volgende programmaonderdelen

PR OG RAMMA

· Fietsen op eigen gelegenheid rondom het Zuidlaardermeer. De fietsroute heeft een lengte van 36 km (korte route 15 km). Tijdens de fietsroute maakt u kennis met het meer en de wijde omgeving. Vanaf de vogelkijktorens in Leinwijk en de Oostpolder heeft u een prachtig uitzicht over het Zuidlaardermeer met zijn oevers. Er is een fietsroute beschikbaar. Indien gewenst huren wij een fiets voor u, u moet dit dan wel even aangeven op de aanmeldingsbon.

· Fietstocht met gids Gidsen van Het Groninger Landschap kunnen u van alles vertellen over het gebied en de bijzondere flora en fauna. · Wandeling met gids naar de Kropswolderbuitenpolder met een bezoek aan de vogelkijkhut. · Stevige wandeling met gids over de dijk richting het gemaal Onnerpolder incl. overtocht pontje. Dit is een wandeling waarbij stevig doorgestapt wordt.

· Huifkartocht naar de vogelkijkhut Samen met een gids van Het Groninger Landschap gaat u met paard en huifkar richting de vogelkijkhut in de Kropswolderbuitenpolder.

U kunt ook kiezen voor kortere activiteiten waarvan u er meerdere kunt doen op een ochtend of middag:

· Vaartocht van een uur (vertrek om 10.30 u, 11.30 u, 13.30 u, en 14.30 u) Er wordt gevaren richting het gemaal Onnerpolder, richting de Kropswolderbuitenpolder en naar het Foxholstermeer.

· Diverse activiteiten voor de jeugd. De kinderen kunnen spelenderwijs de natuur ontdekken met het spel “Rad van Natuur”. Er kunnen nestkastjes gemaakt worden en je kunt braakballen pluizen. Ook kun je op de foto met Berend Botje (de foto krijg je direct mee als aandenken)

· Speurtocht Deze tocht (± 3,5 km) die u op eigen gelegenheid kunt wandelen, gaat door het bosgebied met opdrachten. Na afloop kunt u het ingevulde formulier inleveren waarmee u leuke prijsjes kunt winnen. Ook geschikt voor kinderen.

· Lezing van een uur over het Zuidlaardermeergebied. Door rayonbeheerder Michel Krol. Deze lezing begint om 10.30 u en om 13.30 u

· Lezing over de bever. In het najaar zullen bevers worden uitgezet in het Zuidlaardermeergebied. Deze lezing begint om 11.30 u en 14.30 u.


15

Noorderbreedte wil dat lezer nadenkt Het tijdschrift Noorderbreedte heeft onlangs een kleine metamorfose ondergaan. De indeling van de artikelen is duidelijker geworden en de vormgeving is vernieuwd. Maar de brede opzet van het blad, met veel aandacht voor het landschap van de drie noordelijke provincies, is onveranderd gebleven. ‘We willen graag dat de lezer zich bewust wordt van het landschap waarvan hij deel uitmaakt’, zegt hoofdredacteur Annemarie Kok.

N

oorderbreedte bestaat al sinds 1977. In dat jaar begon het tijdschrift als een spreekbuis van diverse noordelijke milieu- en natuurorganisaties, waaronder Het Groninger Landschap. ‘De nadruk lag toen op landschap, natuur en milieu’, vertelt Annemarie Kok (1969). ‘Iedere organisatie verzorgde z’n eigen mededelingen in het blad. In de loop der jaren is de redactie steeds onafhankelijker geworden en werd Noorderbreedte journalistieker. Ook de onderwerpsgebieden werden breder; ons tijdschrift besteedt al jaren ook aandacht aan bijvoorbeeld ruimtelijke ordening, architectuur, stad en platteland.’ De band met de organisaties die het initiatief tot Noorderbreedte namen, is er nog steeds. Weliswaar is het magazine allang geen spreekbuis meer en volgt het een eigen, kritische koers, maar de liefde voor het landschap en de natuur in Groningen, Friesland en Drenthe, is een leidraad voor de totstandkoming van ieder nummer. Dat

16


blijkt bijvoorbeeld uit het jongste, extra dikke zomernummer waarin een artikel over het kwelderbeheer in de Dollard staat. Kok: ‘Eerder dit jaar plaatsten we een interview met boeren over hun invulling van natuurontwikkeling bij Blauwestad. Dat ook particulieren natuurgebieden mogen aanleggen en beheren, is een nieuwe ontwikkeling. Daar staan we voor open en dus schrijven we daar over. Net als over andere nieuwe ontwikkelingen. Wel zullen we beleid en bestuur altijd kritisch volgen.’

Niet alleen behagen Noorderbreedte wil volgens Kok een blad zijn dat er maatschappelijk toe doet. De doelgroep van het blad is dan ook divers, net zo divers al het blad zelf. ‘We maken Noorderbreedte voor burgers, beleidsmakers, bestuurders en vakmensen’, legt Kok uit. ‘De lezer kan veel van het blad leren over waar hij woont, werkt en recreëert. Landschap zie ik als het resultaat van de omgang van mensen met de omgeving. Door interactie ontwikkelt het landschap zich en komen er nieuwe landschappen bij. Wij willen mensen laten zien dat ze daar deel van uitmaken en er zelf invloed op hebben. We gaan ze niet alleen behagen met een mooie foto.’

over landschap Behalve de langere artikelen kent het blad ook een aantal vaste rubrieken en door de nieuwe indeling kan de lezer sneller zien wat voor hem interessant is. Kok: ‘De afwisseling tussen diepgravend en luchtig was er altijd al, maar kennelijk presenteerden we dat niet duidelijk genoeg. We kregen wel eens reacties van lezers die bepaalde artikelen misten, bijvoorbeeld over mensen in het landschap. Terwijl we dat soort artikelen regelmatig plaatsen. Met de nieuwe driedeling Ondertussen in het Noorden, Mensen en Plekken en Op Scherp hebben we een bewegwijzering aangebracht. De redactionele mix van luchtig en serieus, de bijzondere vormgeving en de sterke fotografie zijn de pijlers van ons blad.’ Behalve de reguliere nummers geeft Noorderbreedte ook themanummers uit, die gecoördineerd worden door oudhoofdredacteur Jan Abrahamse. Voor de zomer verscheen het

themanummer over LEADER-projecten – projecten waarin met Europese subsidie geprobeerd wordt economische impulsen te geven aan het platteland. Binnenkort verschijnt het themanummer over de potentie van toerisme in het Noorden.

Noorderling Annemarie Kok is sinds 2003 hoofdredacteur. Zij is geboren in Assen, heeft gewerkt in Friesland en woont al twintig jaar in de stad Groningen. ‘Ik voel me een Noorderling, ik heb geen voorkeur voor een van de drie provincies.’ Een favoriete plek in Groningen heeft ze wel. ‘Dat zijn de polders aan de noordkust en de Dollard. Ik ben eens een week op vakantie geweest in de Carel Coenraadpolder. Het is daar mooi door de afwezigheid van verstedelijking en van snelwegen. Het is geen behaaglijk landschap maar dat maakt het juist aantrekkelijk. Als je met de auto over die kaarsrechte wegen door de polder rijdt, met de ramen open, dan voel je de sensatie van vrijheid. Je weet dat er een eind aan de polder komt, maar als je zo rijdt, koester je een tijdje de illusie dat het een oneindige ruimte is.’

Eigenzinnig Noorderbreedte heeft zoals het blad zelf zegt ‘een eigenzinnige kijk op Groningen, Friesland en Drenthe’ en heeft aandacht voor landschap / natuur, cultuurhistorie / ruimtelijke ordening / architectuur / wonen, werken en verpozen / stad en platteland / kunst / fotografie. Volgens hoofdredacteur Annemarie Kok zou iedereen die de toekomst van het Noorden een warm hart toedraagt en interesse heeft in de geschiedenis ervan, abonnee moeten worden. In ieder nummer komen de drie provincies aan bod. Recente Groningse landschap- en natuuronderwerpen waren natuurbeheer door boeren bij Blauwestad, de maren in Noord-Groningen, de problematiek van de weidevogels en de plannen voor de Wadden. Op www.noorderbreedte.nl staat een archief dat teruggaat tot 1977. Artikelen kunnen worden opgezocht op trefwoord of via een kaart van de drie noordelijke provincies. Een jaarabonnement kost € 32,50.


17

ROTTUMEROOG, MIEN LAIFSTE STEE In mijn jongensjaren droomde ik veel van Rottumeroog. Dat werd na mijn eerste bezoek bij een wadlooptocht in 1969 niet minder. Voogd van Rottum leek mij een fantastische baan voor een aankomend bioloog. Altijd strandjutten en schelpen zoeken. Maar de werkelijkheid is weerbarstig. Het eiland is gesloten voor het publiek. Ik ben er maar een keer of vijf geweest. De functie van voogd kwam niet beschikbaar en ik ontdekte in mijn studententijd dat ik oudheidkunde nog leuker vond dan dierkunde. Zo blijf ik dromen van het Groninger waddeneiland. Niet dat je er vaak naar toe gaat, maar dat het zou kunnen. Dat is zo mooi. Vanuit Noordpolderzijl of vanaf Borkum tuur ik naar de Emder kaap. De laatste in een lange rij van kapen die er al vanaf de tijd van de middeleeuwse Hanze staan. Een laifste stee om altijd naar te verlangen. Dr. Egge Knol, bioloog-archeoloog, werkzaam als conservator archeologie, geschiedenis en oude regionale kunst(nijverheid) in het Groninger Museum, heeft in 1993 zijn proefschrift opgedragen aan het eiland Rottumeroog.

18


Steun Het Groninger Landschap Hoe kunt u ons steunen?

foto’s © Omke Oudeman

U kunt de Stichting Het Groninger Landschap op verschillende manieren helpen. · U kunt Beschermer worden voor € 18,- per kalenderjaar of € 1,50 per maand. · U kunt Beschermer voor het Leven worden voor het eenmalige bedrag van € 350 Gebruik om Beschermer te worden de bon in deze Golden Raand.

De heer Betten schenkt 530 euro

Familie Laan-Berghuis schenkt bank voor Harssensbosch De heer en mevrouw Laan uit Groningen vierden in december vorig jaar hun 25-jarig huwelijk. Zij gaven een feest voor de familie en vroegen als cadeau een bijdrage voor een zitbankje bij Harssensbosch, het oude borgterrein vlakbij Adorp. ‘We fietsen regelmatig in Drenthe’, vertelt mevrouw Laan-Berghuis ‘en daar staan veel bankjes langs de fietspaden. In Groningen zie je er veel minder. Daarom vonden we het een leuk idee om Het Groninger Landschap een bankje aan te bieden. Ik ben opgegroeid in Ranum, gemeente Winsum. We hebben binding met het Groninger land.’ Het echtpaar was aanwezig bij het plaatsen van het bankje dat gemaakt is van natuurlijk materiaal en een hoekvorm heeft. ‘Vanaf de bank heb je uitzicht op Wierumerschouw’, aldus de heer Laan, ‘en je kunt de bomenrij zien langs het Van Starkenborghkanaal. Het staat op een heel mooi plekje.’ Familie Laan-Berghuis, hartelijk dank voor de bank!

Afgelopen voorjaar nam de heer J.J. Betten afscheid van de gemeente Haren waar hij 36,5 jaar had gewerkt. Van de personeelsvereniging en de collega’s mocht hij een cadeau uitzoeken ter waarde van maar liefst 530 euro. ‘Van tevoren werd mijn vrouw gebeld om te polsen wat ik zou willen hebben. We hebben er anderhalve avond over nagedacht maar we konden niets in materiële zin bedenken. Daarom hebben we het geld aan Het Groninger Landschap geschonken. Voor mijn werk – ruimtelijke ontwikkeling – heb ik veel te maken gehad met Het Groninger Landschap. We zijn ook donateur. Ik vind het bijzonder wat de organisatie doet aan natuurontwikkeling in de polders bij Haren. Ik heb daar waardering voor en het is een mooi landschap.’ Het geld wordt besteed aan een bankje bij het Zuidlaardermeer. Het wordt geplaatst als de werkzaamheden voor de dijkaanleg gereed zijn. De bank komt te staan aan het eind van de Osdijk, met zicht op het meer. Mijnheer Betten, hartelijk dank! De afgelopen periode hebben we van diverse personen en organisaties giften mogen ontvangen. Alle gevers, heel hartelijk dank! zes anonieme gevers Onix architectenbureau, Groningen

1900,100,-


19

voor Stad en Ommeland Buitenplaats Reidehoeve

Buitenplaats Noordkust

Dallingeweersterweg 30 9947 TB Termunten t (0596) 60 18 80 Openingstijden: Iedere zaterdag en zondag van 12.00 tot 16.00 uur

Hoofdstraat 83 9968 AG Pieterburen T (0595) 528522 Open van april tot november. Openingstijden dinsdag t/m zondag van 13.00 tot 17.00 uur.

Team Bourtange zoekt vrijwillig medewerkers m/v Het Team Bourtange werkt in het natuurgebied grenzend aan het vestingstadje. Het natuurgebied is enkele jaren geleden ingericht. Vruchtbare landbouwgrond is afgegraven zodat op de schrale grond bijzondere planten, waaronder het meulentje, weer een kans krijgen. In het gebied leven veel vlinders en libellen waaronder enkele zeldzame soorten. Het gebied herbergt niet alleen veel natuur, er is ook veel cultuurhistorie. Het Team Bourtange organiseert jaarlijks meerdere excursies zoals wandelingen, paddenstoelenexcursies en ook jeugdexcursies. In het vestingstadje is een informatiecentrum van Het Groninger Landschap gevestigd dat op termijn uitgebreid zal worden tot bezoekerscentrum. We zijn op zoek naar enthousiaste vrijwillig medewerkers die willen meehelpen met het organiseren en begeleiden van excursies, het inventariseren van flora en fauna in het gebied en het informeren van het publiek over het werk van

Het Groninger Landschap. Kennis van natuur, landschap of cultuurhistorie is zeer welkom, evenals ervaring met presenteren en organiseren. Maar ook als u minder kennis en ervaring heeft en bereid bent om deze op te doen, wordt u van harte uitgenodigd om te reageren. Het Groninger Landschap biedt diverse cursussen aan. Nieuwe leden worden door het team ingewerkt.

Meer weten of aanmelden? Kijk ook op www.groningerlandschap.nl/ werkvanhetgroningerlandschap/vacatures. Voor meer informatie en/of aanmeldingen kunt u terecht bij Het Groninger Landschap, contactpersoon: Siemie Zandvliet, Antwoordnummer 125, 9750 WX Haren, Telefoon (050) 3135901, [email protected].

In oktober verschijnt het nieuwe boek van Erik van Ommen. De kluten van Breebaart. Dit boek combineert verrassende platen en boeiende tekst tot een bijzonder geheel.

Voorintekenactie*

De kluten van Breebaart Beschermers van Het Groninger Landschap profiteren nu van een tijdelijke voorintekenactie voor dit boek. U krijgt € 5,- korting op De kluten van Breebaart. U betaalt dus geen € 29,95 maar € 24,95 (Inclusief verzendkosten € 27,95). Het boek verschijnt pas op 18 oktober. U krijgt het boek in week 43 (20-27 oktober) toegestuurd.

20


Stuur een kaartje o.v.v. ‘actie Kluten’ naar Het Groninger Landschap, antwoordnummer 125, 9750 WX Haren. U ontvangt dan een acceptgiro en krijgt het boek thuisgestuurd. Vergeet niet uw naam en adres en het aantal exemplaren te vermelden! * Deze actie is geldig tot 1 november 2008

Tentoonstelling in De Reidehoeve Hoe de schilder zijn boek gemaakt heeft, is vanaf 19 oktober te zien in Buitenplaats de Reidehoeve in Termunten. Daar stelt Van Ommen werk ten toon en is in enkele filmpjes te zien hoe de schilder aan het werk is. Sommige filmpjes zijn reeds te zien op zijn eigen site www.erik-vanommen.nl. Het boek verschijnt gelijktijdig met de start van een tentoonstelling in galerie De Groninger Kroon in Finsterwolde. Vanaf dan worden er ook in de Reidehoeve veel activiteiten georganiseerd met als themaʹs de kluut, polder Breebaart en de Dollard. Meer informatie vindt u in de Er-op-uit folder en op www.erik-vanommen.nl/kluten.htm. Lezers van de Golden Raand kunnen het boek met korting bestellen. Zie pagina 19. foto © Omke Oudeman

‘Als een vogel beweegt, wordt hij pas echt interessant’

K

unstenaar Erik van Ommen volgde de trekroute van de kluut. Hij schilderde de vogel in polder Breebaart, in Frankrijk en ten slotte tijdens de overwintering in ZuidPortugal. Zijn eerste schetsen en schilderijen staan dit jaar in de Golden Raand. Op 19 oktober verschijnt zijn nieuwe boek getiteld De Kluten van Breebaart. Hij heeft er twee jaar aan gewerkt. Van Ommen werkte voor zijn boek lange tijd in polder Breebaart. In het open veld maakte hij schetsen of een eerste opzet voor een olieverfschilderij. ‘Ik moet buiten werken’, vertelt hij. ‘Ik wil dichtbij het onderwerp zijn. Ik heb wel eens geprobeerd een vogel te schilderen vanaf een foto, maar dan wordt het doods en saai. Buiten, als de vogel beweegt, zie je pas echt wat er interessant is aan zo’n vogel. Ik wil een vogel leren kennen, er binding mee krijgen.’

Rank en sierlijk De Kluten van Breebaart is niet het eerste boek waarin Van Ommen een vogel volgt. Eerder maakte hij soortgelijke boeken over onder andere de zwaluw en de grauwe kiekendief. ‘Ik had zin om deze keer een steltloper te volgen’, verklaart Van Ommen zijn keuze. ‘De kluut is rank en sierlijk. En omdat hij zwart-wit is, was het boeiend om hem toch iets mee te geven. Door lichtval zit er soms zomaar wat kleur in. Rood of blauw of zelfs geel.’ Van Ommen gebruikt in zijn boek meerdere technieken: aquarel, pastel, etsen, de Japanse sumi-e techniek en olieverf. Het boek telt maar liefst veertig olieverfschilderijen. Van Ommen: ‘Buiten kan ik aquarellen maken, dat gaat heel snel. Maar soms heb ik behoefte om wat dieper op een onderwerp in te gaan, dan maak ik buiten een eerste opzet om het later af te maken. Met een olieverfschilderij ben ik zomaar enkele weken bezig.’


21

22


Erik van Ommen werkt aan een boek over de kluut. Om de sierlijke vogel goed te kunnen observeren was hij lange tijd in polder Breebaart. Zijn studies, eerste schetsen en tekeningen zijn dit jaar te zien in de Golden Raand.

Vandaag hebben we een afspraak met Kim. Zij heeft vorig jaar in de Breebaart onderzoek gedaan naar kluten en kan daar alles over vertellen. Maar voor we met haar in de Reidehoeve om de tafel gaan zitten, lopen we eerst nog een rondje door de polder. En terwijl zij herinneringen ophaalt aan een prachtige tijd, kijken wij nog eens goed om ons heen. Vogels, water, slik, rust en ruimte. Wie zou zich hier niet thuis voelen.


23

foto’s © Omke Oudeman

Vrienden van de Stichting Het Groninger Landschap De Stichting Het Groninger Landschap wordt gesteund door vele bedrijven en organisaties. Deze Vrienden maken het beschermingswerk mede mogelijk. Op deze pagina staat een overzicht van alle organisaties die de stichting sponsoren. En telkens lichten we er eentje uit. Deze keer is dat Plas & Bossinade.

uitgelicht

Gert Bossinade

‘We zijn een advocaten- en notariskantoor met vier secties’, vertelt kandidaat-notaris Gert Bossinade. ‘Men kan bij ons terecht voor advocatuur, notariaat, bedrijfsadvisering en fiscaal recht.’ Het kantoor biedt volgens Bossinade een breed pakket aan diensten. Die veelzijdigheid is ontstaan door de fusie in 1996 van het advocatenkantoor Vos Seidel & Plas en het notariskantoor Bossinade & Smits. Beide kantoren waren gevestigd aan de Oude Boteringestraat in Groningen. Tegenwoordig huist het kantoor aan de Paterswoldseweg, vlakbij het Martini Ziekenhuis. ‘We hebben ruim honderd medewerkers’, aldus Bossinade, ‘waaronder 35 advocaten en notarissen. We zijn een stadskantoor, maar we bedienen heel Noord-Nederland. Veel zaken spelen op landelijk niveau. Regelmatig is het ook grensoverschrijdend en doen we zaken in Duitsland.’ Bossinade is een echte stadjer. ‘Ik woon m’n hele leven al in de stad, ik heb hier ook gestudeerd. Toch houd ik van de Ommelanden en de uitgestrektheid van het Groninger land. Vooral als het mooi weer is’, lacht hij. ‘Laatst ben ik mee geweest met de Vriendendag. We gingen per schip over het Reitdiep, van Zoutkamp naar Garnwerd. Ondanks de regen, was het een mooie tocht. We kregen goede uitleg over de projecten die Het Groninger Landschap hier realiseert.’ Het advocaten- en notariskantoor is betrokken bij de ontwikkeling van Blauwestad en adviseert Het Groninger Landschap. ‘Het gaat om de aanleg van ecologische verbindingszones in het natuurgebied rondom Blauwestad. Dat moet ook op papier goed geregeld worden.’


ABN AMRO Private Banking Groningen Akzo Nobel Chemicals bv Algemeen Belang uitvaartverzorging- en verzekering Artès bureau voor architectuur en interieur Boelens Jorritsma Groep Coöperatieve Rabobank Stad en Midden Groningen U.A. De Cateraars Dagblad van het Noorden Dow Benelux B.V. Groningen Seaports Heiploeg BV Holland Casino Groningen Kadaster Groningen Ten Kate Holding BV Kikkoman Foods Europe B.V. Koepon Holding B.V. Koninklijke Wagenborg Koop Holding BV KPMG Nationale Postcode Loterij Nederlandse Aardolie Maatschappij bv Nederlandse Bond van Garnalenkustvissers NNZ bv N.V. Nederlandse Gasunie Plas en Bossinade, Advocaten en Notarissen ProVision Seatrade Groningen B.V. Smurfit Kappa Solid Board B.V. Suikerfabriek Vierverlaten VSBfonds Waterbedrijf Groningen Yarden Uitvaartverzekeringen & verzorging

Ringslang terug op Landgoed Coendersborch Buitenplaats Noordkust geopend De Kluten van Breebaart Beschermersdag Zuidlaardermeer

Recommend Documents