België – Belgique P.B. 9500 GERAARDSDBERGEN B.C. 10117
TUINIEREN Rekeningnr BNP Fortis: BE29 0010 4554 0364
Maand: juli/augustus 2014 Postkantoor GERAARDSBERGEN I P 508040
KONINKLIJK WERK DER VOLKSTUINEN GERAARDSBERGEN vzw Verantwoordelijke uitgever: Eddy Praet Watermolenstraat 115 9500 GERAARDSBERGEN tel: 054/41 59 50
[email protected] www.volkstuinengeraardsbergen.be MAANDBLAD (verschijnt niet in augustus)
Met Sint Jan draait het blad zich om Met dit oud gezegde pik ik in bij wat ik las in het Editoriaal van het ‘Tuinhier’ magazine van juni. Op 24 juni vieren we de geboortedag van Sint Jan (en dus niet de sterfdag zoals bij de meeste heiligen) en dit wordt als een keerpunt in de natuur gezien. Na deze dag treedt een langzame verandering op in de natuur en dit heeft natuurlijk alles te maken met de zomerzonnewende (de langste dag). Groei maakt nu plaats voor zaad- en vruchtvorming. En of er vruchten zijn dit jaar! Uitdunnen is dan de boodschap (zie verder). Wie nu aan snoeien denkt heeft achteraf minder werk tijdens de winter of het voorjaar. In juli snoeien is erg groeiremmend. Zomersnoei (innijpen van jonge scheuten) kan gebeuren bij blauwe bessen, kiwi, vijgen, zoete kersen en lei-fruitbomen. Een gewone (uitdunning-)snoei kan u in juli doen bij kersen, kruisbessen, moerbei, perzik, pruimen, trosbessen/aalbessen en zomerframbozen. Rond Sint Jan werden vroeger bij ons thuis ook de eerste vroege patatjes gerooid, wat nu met de moderne teeltmiddelen (teeltvervroeging) misschien een beetje achterhaald is. Ze moesten plaats ruimen voor de najaar- en wintergroenten: andijvie, prei, savooien, spruiten, boerenkool,… Voor een goede opbrengst van winterkolen plant je best voor half juli. Weet immers dat, wat je na half juli in volle grond plant met één week verschil, toch gemakkelijk een verschil van 2 à 3 weken in oogstbaarheid geeft, met in het slechtste geval dus minder opbrengst. Dit geldt ook voor het zaaien; hou dus rekening met de aanbevolen zaaiperiode die vermeld staat op het zaadzakje. Wie nu bv. nog wortelen wil zaaien moet dit onverwijld doen en kiest best voor een snelgroeiende variëteit. Sint-janskruid (Hypericum perforatum) Het sint-janskruid behoort tot de hertshooifamilie (Hypericaceae). De gele kroonblaadjes zijn asymmetrisch en de bladen zijn eirond en bezet met talrijke, doorschijnende punten. Je vindt het sint-janskruid terug in bossen, weiden, in het struikgewas en op wegbermen. De bloeitijd valt van juni tot september. De gele kleur, de bloeitijd en het bloedrode sap van de plant sterkte de bijzonder rijke verbeeldingskracht van het volk. Ze bloeit immers rond de periode van de zomerzonnewende en de gele straalbloempjes doen denken aan de zon. Ook Sint–janskruid (Hypericum perforatum) wegens zijn heilzame werking speelde het sint-janskruid een vooraanstaande rol in de zomerzonnewendecultus. Het volk ontstak een vuur en gooide er allerlei kruiden in, waaronder het sint-janskruid. Men hoopte dat het ongeluk samen met de kruiden in de vlammen zou vergaan. Dit aloude Germaanse gebruik werd later door priesters gekerstend en gewijd aan Sint Jan. De sint-jansvuren, die overal in Europa bekend waren herinneren nog aan deze voorchristelijke midzomerfeestelijkheden. Vandaag staat het sint-janskruid vooral bekend als een antidepressivum. Vroeger gebruikte men het kruid hoofdzakelijk om zijn urine-afdrijvende en wondhelende eigenschappen. Je kunt zelf olie van Sint Janskruid maken door stukjes van de plant met olijfolie in een gesloten fles weg te zetten. Als de fles in de zon staat, kleurt de olie langzaam rood. Als de olie helemaal rood is, is ze klaar om te gebruiken. De olie verzacht zonnebrand.
Tuinieren_201407
1
Eddy Praet
Sint-Jozefinstituut “ ’t Karmelieten “
BuBaO De Mozaïek
Karmelietenstraat 57 9500 Geraardsbergen
Boelarestraat 3 9500 Geraardsbergen
tel: 054/41 07 10 – 054/412 412
tel: 054/41 83 50
Volgende activiteiten •
Vrijdag 19 september 2014: Zaal St. Bavo, Hoge Buizemont 165 te Geraardsbergen om 19u30, voordracht met als titel “ Een slimme tuin” door de heer J. van Hoecke.
Bij een slimme tuin hoort een goed doordacht plan van de manager van de tuin. Of we nu al jarenlang tuinieren of pas beginnen, iedereen is in staat om van deze slogan werkelijkheid te maken. Onze gids voor deze avond is “ Jozef Van Hoecke “. Deze ‘slimme tuinman’ met ervaring is reeds vaak bij ons te gast geweest met voordrachten over diverse onderwerpen. Nu wordt het dan ook voor iedereen een goede oefening om al die informatie eens te bundelen en te toetsen aan de praktijk, zodat we het ganse jaar door kunnen genieten van onze hobby en vooral van onze vitaminerijke verse groenten. We beginnen met het juiste gebruik van onze compost, stek- en zaaigrond. Het teeltplan en de teeltwisseling zijn eveneens van groot belang. Bijkomende hulpmiddelen voor teeltvervroeging/-verlating en gewasbescherming worden besproken met als afsluiter het zaaien van de groenbemesting. Dus een gouden raad van Tante Kaat: “Een stukje papier en potlood kan zeker geen kwaad”. Iedereen is van harte welkom op deze ongetwijfeld leerrijke avond. Inkom gratis. •
Zaterdag 18 oktober 2014: Zaal St. Bavo, Hoge Buizemont 165 te Geraardsbergen
Hou alvast ook die datum vrij voor de uitslag van de Hofprijskamp, gevolgd door onze alom geprezen Spaghetti-avond. Kaarten hiervoor zijn te bekomen bij de voorzitter André Depelseneer (054/41.19.06). Volwassenen betalen 10€, kinderen 6€. Een vegetarisch bord is mogelijk.
In memoriam Op 8 juli 2014 overleed te Geraardsbergen Mevrouw Céline Delhoux, weduwe van de heer Albert Géhéniau, schoonmoeder van Felix Willy en Krikilion Hugo en grootmoeder van Krikilion Gunter. In naam van alle leden biedt het bestuur aan de familie zijn innige deelneming aan.
‘Tonneke brandt’ op groepstuin Sint-Martensstraat Het bestuur ontving reeds een tijdje geleden een schriftelijke klacht van een buurtbewoner in de SintMartensstraat over hinder ten gevolge van afvalverbranding op de groepstuintjes aldaar. We wensen te benadrukken dat we geenszins zullen dulden dat de naam en faam van onze vereniging hierdoor nog verder geschaad wordt. Artikel 7 van het ‘Reglement van inwendige orde’ is duidelijk: het is verboden afval te verbranden, Dit reglement zal aan alle betrokken leden bezorgd worden. Sommige overtreders kregen reeds een waarschuwing bij monde van onze voorzitter. Feit is dat de afvalverbranding gewoon doorgaat: getuige hiervan de foto hiernaast, genomen op 15 juli. Toon a.u.b. respect voor de omgeving waarin nog andere mensen wonen en ook voor leden van de groepstuinen die op dat moment aanwezig zijn in hun tuintje.
Tuinieren_201407
2
Eddy Praet
Import van Zuid-Afrikaanse wijnen • • • Marc en Danielle Van Ongeval-Coesens Zavelstraat 42 Geraardsbergen 054 41 41 41 0497 53 81 27
• •
Verkoop rechtstreeks aan particulieren. Wijnen voor elk budget en verkoop per fles mogelijk. Tot 10% korting op onze prijzen vermeld op de website! Afhalen na afspraak of gratis levering in de regio vanaf 12 flessen. Een prijslijst met het volledig overzicht en de klantprijzen, vraag info:
[email protected] www.hetwijngoed.be
Vruchten dunnen bij pitfruit (appel, peer) Vruchten dunnen bij fruitbomen geeft dikkere en mooiere vruchten. Het voedsel dat de fruitboom maakt kan dan over een kleiner aantal vruchten verdeeld worden wat tot een betere kwaliteit leidt. Ook is er daardoor minder kans op beurtjaren. Indien dit jaar de boom uitgeput wordt omdat men te veel vruchten laat hangen, dan is de kans groot dat hij volgend jaar weinig of geen vruchten zal dragen. Te vroeg dunnen kan soms gevaarlijk zijn. Bij voorkeur wacht men tot na de natuurlijke vruchtrui, waarbij de vruchtsteel van een (groot) aantal vruchtjes geel wordt waardoor ze afvallen. De vruchtrui gebeurt doorgaans vanaf half (einde) mei tot ongeveer half juni. Beste tijdstip om te dunnen is tijdens de maanden juni-(begin)juli. Voor vroege rassen (pluktijd augustus/september) komt dit artikel dus te laat. Zelf heb ik, na het lezen van de nieuwsbrief van juli van onze goeie vriend Guy De Kinder, nog half juli extra vruchten verwijderd bij een latere variëteit (Ecolette, pluktijd oktober) en dit vooral om ( verdere) takbreuk te vermijden. Ik was dus bij mijn eerste uitdunning te bang geweest om er te veel uit te gooien. De kans dat er met ‘handdunnen’ te veel vruchten worden verwijderd is in de praktijk bijna uitgesloten. Veelal blijkt bij de pluk dat er te weinig is gedund. Hierbij enkele richtlijnen/ tips in acht te nemen bij het uitdunnen: • Een volwassen laagstam appel- en perenboom zou na dunning nog ongeveer 120 (150) vruchten moeten hebben. • Trossen met vruchten probeert u zoveel mogelijk per 1 of per 2 (3) te zetten. • Per 20 cm tak of twijg mogen er ongeveer 2 vruchten blijven staan. Hou daarbij ook rekening met de stevigheid van de tak/ twijg. • Vruchten welke onder de takken hangen zal u zoveel mogelijk verwijderen. • Verwijder alle misvormde, aangetaste en kleine vruchten. Bij mijn overladen halfstam Jacques Lebel, waarbij vruchten dunnen niet zo eenvoudig is, zal ik zeker nog door de fruitmot aangetaste exemplaren eruit gooien. • Probeer systematisch te werken, van onder naar boven. • Probeer de vruchten niet onder de boom te laten liggen, maar op te ruimen. • Bij te zwakgroeiende bomen moet u meer vruchten verwijderen dan bij sterkgroeiende. • Concurrerende twijgen zonder vruchten kunnen verwijderd worden.
Heermoes, bron van ergernis maar ook een zegen? Mijn tuintje in de Sint-Martensstraat is ‘vergeven’ van heermoes of akkerpaardenstaart (Equisetum Arvense), zodat u meteen het eerste deel van de titel van dit stukje begrijpt. Vreemd genoeg is dit meer uitgesproken op een bepaald deel in de tuin, waar het ‘onkruid’ werkelijk woekert. Paardenstaart (Equisetum) is het enige overgebleven geslacht binnen de paardenstaartfamilie. Het is wel een zeer bijzondere familie die reeds 300 miljoen jaar geleden voorkwam en toen tientallen geslachten, nauw verwant aan de varens, omvatte. In die tijd was er sprake van wouden met planten in de grootteorde van bomen. Er is nu nog één Amerikaanse variant die tot 12 m hoog kan worden. Als je dit leest zou een mens haast bewondering krijgen voor de overlevingskracht van die oerplant. Er zijn meer dan twintig soorten paardenstaart bekend, verspreid over de gehele wereld, met uitzondering van Australië en Nieuw-Zeeland. Bij ons komt de akkerpaardenstaart (Equisetum Arvense) zeer algemeen voor en dit vooral op eerder drassige en zure (zand)gronden (vochtige akkers, op bermen langs open grachten, in bossen). Wat meteen al een belangrijke indicatie is voor mijn tuingrond (waarvan ik de voorgeschiedenis niet ken). Een grondontleding is aangewezen.
Tuinieren_201407
3
Eddy Praet
Kenmerkend voor paardenstaarten zijn de duidelijk gelede holle stengels. De plant bezit twee soorten cilindrische stengels: steriele en fertiele. Deze laatste verschijnen in april tot mei. Het zijn onvertakte, lichtbruine en vruchtbare stengels, die aan de top een knots met sporenkapsels vormen. Het zijn dus sporenplanten. De sporen hebben een veermechanisme, waarmee ze zichzelf kunnen 'wegslingeren'. De rijpe sporen kunnen ook door de wind of door water worden vervoerd. De onvruchtbare groene stengels verschijnen pas als de sporenaren van de bruine stengels aan het afrijpen zijn. Deze steriele stengels bestaan uit een ongeveer 20 - 40 cm hoge takken, waarvan het onvertakte boveneinde ver boven de zijtakken uitsteekt. De zijtakken staan in kransen, afgewisseld door kransen van kleine schubvormige bladeren, die aan de basis met elkaar vergroeid zijn. Deze takken maken via de fotosynthese of bladgroenverrichting voedsel dat opgestapeld wordt in de ondergrondse stengel of wortelstok. Het wortelgestel is een ondergronds vertakte structuur die trapsgewijs per 30 cm dieper kruipt tot 6 meter diep voor de akkerpaardenstaart. Op de wortelstok zitten knolvormige verdikkingen, die wanneer ze zich afscheiden weer nieuwe planten vormen. Door deze diepe zoektocht in de bodem beschikt heermoes over tal van mineralen waar andere planten alleen maar van kunnen dromen en een grote hoeveelheid kiezelzuur. Kiezelzuur zorgt ervoor dat heermoes een grote tolerantie heeft voor verschillende herbiciden en onder meer zware metalen. Bestrijding Bestrijden is zeer moeilijk door de grote hoeveelheden energievoorraad in de ondergrondse wortelstokken. Weet ook dat elk stukje wortelstok, dat ontstaat bij het bewerken van de grond, een nieuw netwerk kan vormen. Als de plant niet snel wordt aangepakt wordt het een echte plaag, vandaar dat men ook wel eens de naam ‘akkerpest’ terugvindt. Het is dus zaak om ze te beperken tot een aanvaardbaar en niet storend niveau. Grote groepen kunt u zeker doen afnemen door ze systematisch uit te putten. Als ze bovengronds komen om nieuwe energie op te doen, moeten deze steeds weer worden afgehakt. Zo kan de plant geen nieuwe ondergrondse voedselreserves in de wortelstok opslaan. Hierdoor zal de plant na verloop van tijd niet genoeg energie meer over hebben om nog nieuwe takken te kunnen vormen. Op plaatsen die nog niet te veel last hebben van paardenstaarten en tussen de sierbeplanting kan men een systemisch bestrijdingsmiddel gebruiken. Het product wordt opgenomen in de sapstroom van de plant en zal de plant dus ook ondergronds deels vernietigen, waardoor ze nog sneller uitgeput zullen zijn. Aangezien heermoes vooral op zure grond goed gedijt, zal een overdosis kalk ook de plant uitputten. Het spreekt voor zich dat de bruine fertiele takken met hun sporenkapsels zeker moeten aangepakt worden om verdere verspreiding in uw tuin tegen te gaan. Gebruik van heermoes in de (bio)tuin De (biologische) tuinier kan de afgehakte paardenstaarten verder nog gebruiken als vloeibare meststof of als preventief bestrijdingsmiddel tegen schimmels. Zoals gezegd bevat de plant zeer veel kiezel. Daardoor werden de planten al sinds de Romeinen gebruikt om pannen mee uit te schuren. Bij planten zorgt kiezel voor een stevige celwand, waardoor schimmels de planten moeilijker zullen infecteren. Heermoesaftreksel: laat 100 g verse (of 25 g gedroogde) heermoes op een liter water gedurende 24 uur trekken. Het sopje zeven en dan zonder aan te lengen uitsproeien of nevelen ’s morgens bij droog weer. Heermoesgier: laat 1 kg heermoes weken in 10 liter water gedurende een dag of 10 in een afgesloten emmer (omwille van de geur). Giet dit daarna verdund aan als vloeibare meststof. Heermoes kan toegevoegd worden aan gier van brandnetel, smeerwortel en varens. In Frankrijk is dit brouwsel zelfs te koop, zie http://www.purindortie-bretagne.com/ onder de naam “ Les quatre mousquetaires”. Op de composthoop: gerooide paardenstaarten zorgen voor een rijkere compost. Tot slot: een afkooksel (thee) van heermoes heeft zowel bloedstelpende als licht urine-afdrijvende eigenschappen. Verder worden paardenstaarten gebruikt voor de versterkende werking op de nagels en botten. Tegenwoordig wordt de plant meer en meer gebruikt voor het behandelen van reuma. Bij rugklachten zou een bad met enkele verse planten zeer doeltreffend zijn en ook helend zijn bij moeilijk te genezen wonden. Paardenstaarten zijn giftig voor dieren, gedroogde stengels tussen hooi moet vermeden worden.
Tuinieren_201407
4
Eddy Praet
Recept van porto op basis van walnoten Benodigdheden: 6 liter rode wijn (van goede kwaliteit, bv. een Côtes du Rhône) 18 walnoten (plukken half september) 1 liter alcohol (90%) 1 kg kristalsuiker Werkwijze: De noten in de groene huls mogen niet gebarsten zijn. Snij de noten in twee en breng alles samen in een donkere pot. Laat trekken gedurende 3 maanden.
Inmaken van courgette Mijn (te?) vroeg gezaaide courgettes (Black Beauty) was een mislukking. Wellicht de combinatie van koele nachten in de veranda met een te natte zaaigrond. Dan maar opnieuw gezaaid en als het dan lukt krijg je er ook nog een paar cadeau (een ronde en een gestreepte, want die heb je nog niet…). Omdat ik nu plaats genoeg heb, gaan ze dan allemaal de grond in, met als resultaat dat we nu een overvloed aan vruchten hebben. Nu al invriezen heeft geen zin. Als de hoeveelheid bewaarde vruchten in de kelder te groot dreigt te worden is inmaken een goed alternatief. Ingemaakte courgettes zijn het lekkerst als ze klein en maximaal 30 cm lang zijn. Maar u kunt natuurlijk ook grotere courgettes inmaken. Door courgettes in te maken krijgen ze een lekkere zoetzure smaak die heel goed past bij gebraden vlees, rijstschotels, BBQ of bij een boterham met kaas of ei. Hierna een recept dat we vorig jaar uitgeprobeerd hebben. Met succes, want de kinderen zeggen geen nee als ze een pot meekrijgen. Het gaat om courgettes gecombineerd met uien, maar andere combinaties (met augurken, paprika,…) zijn ongetwijfeld mogelijk. Dit -
heb je nodig: 6 middelgrote courgettes (= ongeveer 2 kg) 4 grote uien 6 eetlepels zout 0,5 liter (natuur)azijn 300 gram kristalsuiker 3 theelepels mosterdzaad 2 theelepels kurkuma 1 theelepel dillezaad; heeft u geen dillezaad gebruik dan dille(poeder) laurierblaadjes, jeneverbessen, potten (bokalen) met schroefdeksel
Bereiding: Was de courgettes en snijd ze in de lengte door. Verwijder de zaadlijsten met een theelepel. Snijd de courgettes in stukken van ongeveer 1 centimeter en snijd de uien in ringen. Voor de eerste inmaakbeurt dit jaar gebruikten wij de pas geoogste winterui (geplant vorig najaar). Neem een grote kom en doe er de uien en courgetteblokjes in. Strooi hier 6 eetlepels zout over, meng het en laat dit 3 uur staan. Schep om het uur een keer met een lepel door de groenten. Giet het mengsel na 3 uur door een vergiet en spoel de groenten af onder stromend water. Breng nu in de kom de azijn, suiker, het mosterdzaad, de kurkuma en het dillezaad aan de kook. Laat dit ongeveer 5 minuten koken totdat de suiker volledig opgelost is. Voeg nu de uitgelekte groenten toe en laat deze nog 2 minuutjes zachtjes koken. Doe in elke pot/ bokaal 1 laurierblaadje en 3 jeneverbessen en schep er de groenten in (goed aandrukken). Giet dan het kokende azijnmengsel met de kruiden over de groenten tot de rand van de pot. Draai het schroefdeksel goed aan en zet de potten ”op hun kop”. Draai ze na een vijftal minuten terug om en laat ze verder afkoelen. Het deksel van de pot zal tijdens het afkoelen indeuken (klikkend geluid). Laat de courgettes met uien minimaal twee weken staan voordat u ze opeet! Smakelijk.
Tuinieren_201407
5
Eddy Praet
