België – Belgique P.B. 9500 GERAARDSDBERGEN B.C. 10117
TUINIEREN sold
Rekeningnr BNP Fortis: BE29 0010 4554 0364
Maand: september 2015 Postkantoor GERAARDSBERGEN I P 508040
KONINKLIJKE MAATSCHAPPIJ WERK DER VOLKSTUINEN vzw GERAARDSBERGEN Voorzitter: André Depelseneer Tel.: 054411906
Verantwoordelijke uitgever: Eddy Praet Watermolenstraat 115 9500 GERAARDSBERGEN tel: 054415950
[email protected] www.volkstuinengeraardsbergen.be
MAANDBLAD (verschijnt niet in augustus) Het eeuwfeest komt nu wel heel dichtbij •
•
Op zaterdag 12 september 2015 vanaf 15 u. is iedereen van harte welkom op de Markt te Geraardsbergen voor de start van onze jubileumviering. Als blikvanger van onze tentoonstelling kan u er o.m. een reusachtig kleurrijk bloementapijt bewonderen. Verder wordt De ‘oudste tuinier van Geraardsbergen’ voor deze gelegenheid in een nieuw kostuumpje gestoken. Kom ook eens langs op onze infostand, waar u bedacht wordt met een attentie. Op zondag 13 september 2015 gaat het feest gewoon door, samen met het 10e internationaal Hooghuys orgelfestival. Het gebeuren wordt afgesloten rond 17 u. met een bloembollenworp: 250 zakjes, met daarin 5 niet alledaagse tulpenbollen (Tulipa clusiana, soms ook wel de ‘Perzische tulp’ genoemd) worden dan in de menigte gegooid. En dan grabbelen maar en hopen dat u dat ene zakje kan bemachtigen dat recht geeft op een TORO grasmaaier, geschonken door ‘Tuin & machines’, Astridlaan 170 te Geraardsbergen naar aanleiding van het eveneens honderdjarig bestaan van het merk TORO. Tevens het vermelden waard is dat u op beide dagen compostmeester Marc Van Hove en zijn team aan het werk kan zien. En zoals u weet, van een ‘meester’ kan u altijd wat leren. We hopen u talrijk te mogen ontmoeten. Ik hoef u wellicht niet te vertellen dat het bestuur momenteel nog druk bezig is om deze jubileumviering zo goed mogelijk voor te bereiden. Leden die zich geroepen voelen om hieraan mee te werken kunnen zich nog steeds melden via telefoon bij André Walraevens (054422088) of door een mailtje te sturen naar
[email protected]. Alvast bedankt hiervoor.
Volgende activiteiten •
Zaterdag 17 oktober 2015: Zaal St.-Bavo, Hoge Buizemont 165 te Geraardsbergen vanaf 19 u. Uitslag van de Hofprijskamp (proclamatie van de waardebonnen), gevolgd door onze alom geprezen Spaghettiavond. Volwassenen betalen 10€, kinderen 6€. Een vegetarisch bord is mogelijk. Wie er alsnog bij wil zijn dient contact op te nemen met de voorzitter André Depelseneer (054411906).
•
Vrijdag 27 november 2015: Zaal St.-Bavo, Hoge Buizemont 165 te Geraardsbergen om 19.30 u., voordracht over “ Creatief tuinieren ” door de heer Jos Van Hoecke.
In memoriam Op 22 augustus 2015 overleed mevrouw Lucienne Broodcoorens, moeder van Rony en Linda Van LaerGerardi, lid van onze vereniging. In naam van alle leden biedt het bestuur aan de familie zijn innige deelneming aan.
Tuinieren_201509
1
Eddy Praet
Sint-Jozefinstituut “ ’t Karmelieten “ Karmelietenstraat 57 9500 Geraardsbergen
BuBaO De Mozaïek Boelarestraat 3 9500 Geraardsbergen tel: 054/41 83 50
tel: 054/41 07 10 – 054/412 412
September: er is nog werk in de tuin! •
Het oogsten gaat door De warme zomer, met lange droge periodes vooral in juni en juli, heeft toch voor een mooie oogst gezorgd. Heel wat in het voorjaar gezaaide of geplante groenten zijn ondertussen al geoogst. Maar toch zijn de tuinpercelen in onze tuin nog (of alweer) vrij goed ‘bezet’. o Ik heb deze week de eerste pompoenen geoogst. Ter herinnering: volgroeide pompoenen zijn niet noodzakelijk voldoende rijp voor lange bewaring (tot in het voorjaar). Maatgevend om pompoenen voor lange bewaring te gaan oogsten is dat de schil uiteraard hard is, maar vooral dat de stelen kurkachtig zijn (ze vertonen dan kleine scheurtjes). Zie ook ‘Tuinieren’ van september 2014. o Er is al behoorlijk wat sleet gekomen op het weelderig tapijt, dat de pompoenen vorige maand nog vormden. Zo ook vergaat het mijn vroeg geplante courgettes, waarvan de bladeren aangetast zijn door de ‘witziekte’ (echte meeldauw). Toch ben ik tevreden met de opbrengst. Dit jaar had ik voor het eerst ook een ‘spaghetti’ courgette geplant en dit is best meegevallen en dus voor herhaling vatbaar. De courgette wordt zo genoemd omdat na het koken het vruchtvlees uiteenvalt in een aantal witte vezels (zie foto hiernaast). Afgewerkt met een ‘zomers’ sausje, gemaakt met allemaal verse groenten: tomaten, ui, prei, look, paprika, … en gekruid met verse tijm, salie en rozemarijn, smaakt dat best lekker. Ideaal voor een caloriearm dieet. o De boontjes regelmatig (jonger) plukken zorgt voor een betere doorgroei en dus langer oogsten. Pluk boontjes met beide handen om de planten niet stuk te trekken. De eerst geplante struikboontjes hebben, wellicht door de vaak langdurige droge periodes, even een stop ingelast. Nu herpakken ze zich en verschijnen er weer nieuwe bloempjes. Afwachten of het nog iets wordt, want echt boontjesweer is het momenteel niet. o Het loof van de zaaiuien is nu volledig gestreken en bijna volledig afgerijpt. Ik wacht tot de hemelsluizen even dicht gaan om ze (droog) te rooien. o Op het vrijgekomen perceeltje van de halflate aardappelen zijn de winterbloemkolen geplant. Ze waren iets te vroeg plantklaar zodat het risico bestaat dat ze te weelderig de winter ingaan. En dat is niet ideaal in het geval er langdurige strenge vorst zou optreden. o En dan hebben we het nog niet gehad over het kleinfruit, dat in geen enkele middelgrote tuin zou mogen ontbreken. Allerhande bessen (frambozen, bramen, druiven, …) zijn nu een bron van genot. Voor hen, die ook steen- en pitvruchten hebben staan, zijn of worden het ook drukke tijden: oogsten voor bewaring en verwerken wat beschadigd of aangetast is.
•
Vergeet de ‘nakomers’ niet Veel oogsten betekent ook dat er lege plekken komen. De vrijgekomen percelen lenen zich uitstekend voor de najaarsteelten. o Zo kan je nog tot half september spinazie, kervel en veldsla (zie verder) zaaien om nog voor de winter te oogsten. Begin september is het ook nog mogelijk om sla in de vollegrond uit te planten, die dan nog kan geoogst worden vóór de kans op vorst toeneemt (begin november). o Na het oogsten van de plantuien heb ik nog boontjes geplant en wortelen gezaaid. De boontjes staan prima, de bloemknoppen verschijnen al. Bij de worteltjes evenwel zijn er heel wat kale plekken. Het voorbije weekend heb ik op de lange ontbrekende stukken wat winterradijzen gezaaid en nog koolrapen op de plaats van de gerooide bewaarwortelen. Ze komen al piepen, dat komt dus wellicht nog goed. o Voorlopig dus weinig of geen lege plekken om een groenbemester (Phacelia bv.) in te zaaien.
Tuinieren_201509
2
Eddy Praet
Import van Zuid-Afrikaanse wijnen • • • Marc en Danielle Van Ongeval-Coesens Zavelstraat 42 Geraardsbergen 054 41 41 41 0497 53 81 27
• •
Verkoop rechtstreeks aan particulieren. Wijnen voor elk budget en verkoop per fles mogelijk. Tot 10% korting op onze prijzen vermeld op de website! Afhalen na afspraak of gratis levering in de regio vanaf 12 flessen. Een prijslijst met het volledig overzicht en de klantprijzen, vraag info:
[email protected] www.hetwijngoed.be
De teelt van veldsla •
Algemeen Veldsla (Valerianella locusta) is inheems in onze streken. Veldsla wordt ook wel eens “korensla” genoemd omdat het vroeger een algemeen verspreid plantje was, ook in de korenvelden. Veldsla behoort niet tot hetzelfde plantengeslacht als sla (Lactuca). Het is ook geen familie van sla, zoals andijvie dat wel is bijvoorbeeld. Het is ook een tweejarige kruidachtighe plant is en dat is nog een verschil met “echte” sla. Veldsla is een overlever. Van oktober tot maart, als er in de tuin weinig vers groen te vinden is, levert veldsla ons die lekkere smaakvolle blaadjes: veel vitamines en mineralen (calcium,ijzer), net dat waaraan we tijdens de wintermaanden behoefte hebben.
•
Soorten en aanbevolen rassen Er zijn twee rassengroepen waaruit heel wat nieuwe selecties ontwikkeld werden. o Groot- of breedbladige: vormt brede lange bladeren. Deze soort is een snelle groeier en is ook iets bleker van kleur. Bekende rassen zijn: ‘Grote Noordhollandse’, ‘Valgros’, ‘Baval’, ‘Macholong’, ‘Topaze’. o Klein- of rondbladige: zijn kleiner en korter. De blaadjes zitten als een dicht roosje bijeen, vandaar dat ze ook wel eens “rozekens” genoemd worden. Deze roosjes zijn donkerder van kleur. Het is het meest winterharde type. De blaadjes zijn steviger en blijven daardoor langer vers, wat het gebruik ervan in slamengsels gemakkelijker maakt. Bekende rassen hier zijn ‘Verte de Cambrai’, ‘Groen volhart’, ‘Gala’, ‘Trophy’, ‘Elan’, ‘Vally’, ‘Vit’.
•
Standplaats en teeltzorgen o Veldsla groeit op alle gronden, met toch een lichte voorkeur voor kalkrijke droge gronden. Het kan als nateelt op ieder perceel dat vrijkomt op het einde van de zomer. Het is dus een “gemakkelijk” gewas voor vruchtafwisseling omdat veldsla als enige groente behoort tot de Valeriaanfamilie (Valerianaceae). o In vollegrond is de tweede helft van augustus de beste periode om te zaaien, maar september kan ook nog. Zaai lefst op rijen, 20 cm van elkaar en dun in de rij! Te dicht zaaien belemmert de uitgroei en breedwerpig zaaien maakt het wieden nagenoeg onmogelijk. Leg de zaden niet te diep, net goed afgedekt. Wel goed vastdrukken en vochtig houden. Veldsla is een trage kiemer (circa 10 dagen). o Veldsla is niet veeleisend wat bemesting betreft en kan gerust verder met wat de vorige teelt heeft gekregen. Hou het perceeltje onkruidvrij want veldsla laat zich gemakkelijk overwoekeren. o Het is een sterke groente met een grote vorstresistentie. Afdekken (met wat stro of droge bladeren) is enkel nodig vanaf –7° C.. Weinig gevoelig voor ziekten. o Ook onder glas of tunnel doet deze groente het goed. Zoals u zich wellicht nog herinnert komt bij ons de veldsla in de serre nadat de tomaten zijn geoogst. Indien de plaats te laat vrijkomt zaai ik in een tray, die ik wel in de serre onderbreng. Leg een viertal zaadjes per vakje en dek af met witzand. Uitplanten doe je best in een jong stadium (twee zichtbare, echte blaadjes) om groeiremming te voorkomen. Indien je dit rond half oktober kunt doen kan u de ganse winter tot in het voorjaar oogsten. In november een teelt opstarten is weinig zinvol, dan wacht je best tot in januari. Nog dit: wel blijven luchten om schimmels te voorkomen.
•
Oogsten en bewaren o Veldsla oogst u naar behoefte. Geplukte veldsla kan 1 week worden bewaard in de koelkast. Je kan oogsten door enkel de grootste blaadjes te plukken of door de volledige plantjes net boven de grond af te snijden en zo ruimte te geven aan de andere in de rij (uitdunnen is dan overbodig).
Tuinieren_201509
3
Eddy Praet
Een toemaatje Een paar maanden geleden, bij een bezoek aan Aken, ontdekte ik daar in een zaadhandel tot mijn verwondering een pakje met daarop de naam ‘Roter Feldsalat’. Dat moest ik uiteraard proberen, want van rode veldsla (zo begreep ik het toch) had ik nog nooit gehoord. Na wat opzoekwerk kwam ik te weten dat men inderdaad getracht heeft om rode veldsla te ontwikkelen om zo, naast variatie in grootte en vorm, ook variatie in kleur in het aanbod te brengen. Uiteindelijk bleek rode veldsla genetisch gezien geen haalbare kaart. Dus ging men op zoek binnen het assortiment van de verschillende slasoorten (Lactuca spp.). Eigenaardig of net niet want, zoals u ondertussen weet, is veldsla daarvan geen familie. En toch slaagde men erin een plantje te vinden dat als twee druppels water op veldsla lijkt, althans in een jong stadium (zie foto). Het gaat om variëteiten van Romeinse sla, ook wel bindsla genoemd, meer bepaald de rassen Cosni en Ovired (op de foto). Je kan dezelfde teelt- en oogsttechniek als bij veldsla toepassen. Een probleem kan de roodkleuring zijn, vooral in de donkerste wintermaanden. Als u de plantjes hun gang laat gaan (ik had reeds half juli gezaaid) groeien ze uit tot langwerpige lichte kropjes en verraden ze zo hun ware aard.
Gezonde groene tomaten laten narijpen Met de aangekondigde frisse nachten in deze eerste septemberweek zal de rijping van tomaten in openlucht wellicht stilvallen. Bovendien worden, door de regen van de laatste dagen, de planten nu bedreigd door de plaag (Phytophtora infestans). Om te voorkomen dat volgroeide groene tomaten verloren gaan kan u ze beter plukken en binnen laten narijpen. Let wel: eetrijp geplukte tomaten smaken beter dan onrijp geoogste vruchten. Om die reden kunnen in een koude kas of serre de vruchten van gezonde planten nog blijven hangen om te rijpen. Waarom groene tomaten plukken? -
Om te voorkomen dat, na aantasting van de bladeren door de tomatenplaag, de vruchten ook aangetast worden. Om te voorkomen dat ze barsten bij langdurige of hevige regen. Om de rijping te versnellen. Om de grond vrij te maken zodat een andere groente kan geplant worden.
Wanneer tomaten onrijpe tomaten plukken? -
Eind augustus of begin/half september voor openluchttomaten. Kas- of serretomaten kunnen nog tot einde oktober blijven hangen om te rijpen.
Hoe te werk gaan? -
-
-
U kan de vruchten 1 per 1 plukken of met een snoeischaar de volledige tros afknippen. Leg de geplukte tomaten in kartonnen of houten kistjes (zie foto). Probeer slechts één laag tomaten te leggen in die kistjes, zodat u een goed zicht hebt op de vruchten waarmee het mis gaat. Die verwijder je natuurlijk. Trosstelen met aantasting van Phytophtora geven meestal zieke vruchten na het rijpen. Vooral bij een beginnende aantasting van de plaag is er later veel uitval! Pluk bij voorkeur met steeltjes en leg de vruchten met de steel omlaag (bij tomaten van het Roma-type lukt dat wellicht niet). De bovenkant van de tomaten (steelzijde) is steviger van structuur dan de onderzijde. Vruchtstelen kunnen andere vruchten kwetsen, ga dus voorzichtig te werk. Kleine pruimtomaatjes of snoeptomaten mogen zonder steel geplukt worden. Sorteer de vruchten op rijpheid zodat de rijpste vruchten bij elkaar liggen. Beschadigde vruchten verzamelt u afzonderlijk om ze zo snel mogelijk te verwerken.
Bewaartips -
-
De groen geplukte tomaten mogen zowel redelijk warm of eerder koel (kelder) bewaard worden, maar NIET in de zon. Indien ze voor een raam staan dan beschermt u ze met een krantenblad tegen de zon. U kunt ook enkele groene tomaten samen met een rijpe appel in een broodzak doen, zodat het rijpen sneller gaat. De aanbevolen bewaartemperatuur van groen geplukte vruchten die u lang wil bewaren is 6 tot 16°C. Rijpe vruchten bewaart u NIET in de koelkast, maar in een ruimte van 12 tot 16°C. Rijpe vruchten die in de koelkast bewaard worden verliezen hun lekkere smaak!
Tuinieren_201509
4
Eddy Praet
-
-
Vruchten die weinig water bevatten bewaren goed. Van de kerstomaten bewaren de minipruimtomaten (snoeptomaten) zoals 'Jujube Cherry' en 'Sprite' het best. Laatrijpende tomatenrassen (zoals o.a. 'Longkeeper', 'Kellog's Breakfast', 'Earl's Faux' en 'San Marzano') Marzano' bewaren beter dan vroegrijpende rassen. Goed volgroeide groene tomaten kunnen soms tot begin be januari bewaard worden. Controleer uw bewaarde tomaten regelmatig.
Gebruik ebruik van onrijp geplukte tomaten In een bewaarruimte ewaarruimte van 16 tot 18°C zijn groene roene vruchten die onderaan een beetje geel of rood kleuren na ca 1 week eetrijp. De smaak van groene vruchten vruchten die u laat narijpen is minder goed dan rijp geoogste vruchten, maar voor saus en soep zijn ze nog goed. Vruchten die eetrijp zijn geplukt smaken erg lekker, maar bewaren minder lang dan iets onrijp geoogste vruchten. Bron: nieuwsbrief ‘FruitABCtips’’ (Guy De Kinder)
Tuinplant van de maand In september geraken de zomerbloeiers in de tuin of op het terras stilaan over hun hoogtepunt heen. heen Niet getreurd echter, want er zijn nog heel wat (vaste) planten die de nazomer nog volop kleur kunnen geven. Struikheide uikheide is daar een mooi voorbeeld van. Struikheide (Calluna vulgaris) is de enige soort uit het geslacht Calluna uit de heidefamilie (Ericaceae). De soort komt in heel Europa voor, or, maar vooral in Midden- en Noord-Europa. Er bestaan heel wat winterharde cultivars die, zowel qua bloei als loof, variëren in kleur.. Het is een zomerbloeiende plant, die naargelang de soort, bloeit van juli tot november. Struikheide is wat hoger en minder compact dan andere heidesoorten (winterheide Erica) en dat geeft de plant een sterke uitstraling. In potten en bakken is struikheide een robuuste blikvanger. In de tuin heeft de plant hetzelfde effect en oogt de combinatie met siergrassen en bodembedekkers bodemb erg fraai. De plant groeit in mooie lange scheuten met dakpansgewijze blaadjes en kleine symmetrische bloemen. De kelk en het kroonblad hebben dezelfde kleur. Elke bloem heeft twee schutblaadjes. De bloemkroon loemkroon blijft nog lang vastzitten ook nadat de plant uitgebloeid is. De bloeiwijze is trosvormig. Aan de takjes zitten kleine ongesteelde, lancetvormige blaadjes. Aan de e voet van de blaadjes zitten twee priemvormige oortjes. In de natuur zorgen de veelal paarse en roze bloemen voor prachtige gekleurde hellingen en velden. De bloemen n bevatten volop nectar. Struikheide is dan ook een van de belangrijkste leveranciers van heidehoning. Hommels en bijen kunnen dus nog even hun honingvoorraad aanvullen voor de winter begint. Struikheide houdt van lichtzure,, vochtige, niet te vruchtbare grond, zon en een open standplaats met een goede luchtcirculatie. Het is van nature een overlever die vrij weinig verzorging nodig heeft. Af en toe wat turf strooien rond de planten appreciëren ze wel. Dit doe ik meestal in het voorjaar met de turf, waarin de dahlia- en begoniaknollen overwinteren. overwinteren Na de bloei snoeien voorkomt kaalheid.
Gratis paardenmest Wie graag zuivere paardenmest heeft kan contact opnemen met ons lid Waldy Watthé, Kapellestraat 13 te 9500 Geraardsbergen (054411902 of
[email protected]). ). Paardenmest is een warme droge mest en dus goed om zware grond te verlichten. verlichten
Tuinieren_201509
5
Eddy Praet
