Reinigingsbedrijf AVALEX Intern Controle Plan 2014 e.v.
INHOUD
1. Inleiding
3
2. Doelstelling van de Interne Controle
3
3. Verantwoordelijkheid voor de Interne Controle
4
4. Samenhang Administratieve Organisatie en Interne Controle
5
5. Samenhang interne en externe (accountants)controle
6
6. Materialiteit
7
7. Risico-analyse en te controleren processen
8
8. Controleaanpak/Strategie
8
9. Slotopmerkingen
12
Bijlage 1: Normen- en toetsingskader 2012
13
Bijlage 2: Gewijzigde Begroting 2014 – exploitatieposten -
14
Bijlage 3: Jaarrekening 2013 – balansposten -
15
Bijlage 4: Hiërarchisch processchema Avalex 2014
16
Bijlage 5: Te controleren processen 2014
18
Bijlage 6: Kalender van IC-werkzaamheden 2014/2015
20
2
1. I NLE I DI N G In de door het Algemeen Bestuur van Avalex vastgestelde Financiële verordening op basis van artikel 212 van de gemeentewet is vastgelegd dat het Dagelijks Bestuur vanuit een oogpunt van getrouwheid en rechtmatigheid zorg draagt voor een adequaat stelsel van interne controle en indien de resultaten van de interne controle daartoe aanleiding geven passende maatregelen ter verbetering neemt. Voorts moet het Dagelijks Bestuur volgens deze verordening zorg dragen dat aan de eisen van interne controle wordt voldaan en de betrouwbaarheid van de verstrekte informatie is gewaarborgd. De (verbijzonderde) interne controle richt zich op de getrouwheid en de rechtmatigheid van de informatieverstrekking en de financiële beheershandelingen. Bij de rechtmatigheid richt deze interne controle zich op de vraag of de baten, lasten en balansmutaties die in de jaarrekening worden verantwoord rechtmatig tot stand zijn gekomen, in overeenstemming met de voor Avalex geldende interne en externe wet- en regelgeving. De (verbijzonderde) interne controle op de getrouwheid en de (verbijzonderde) interne controle op de rechtmatigheidsaspecten zijn nauw aan elkaar verwant. Een geconstateerde tekortkoming op het terrein van de getrouwheid is veelal ook een tekortkoming ten aanzien van rechtmatigheid. Het voorliggende Intern Controleplan is gericht op de (verbijzonderde) interne controle van rechtmatigheid en getrouwheid. Een goed opgezette interne controle is een belangrijke pijler waarop Avalex in het kader van planning en control moet kunnen steunen. Niet alleen voor wat betreft het controleren en signaleren van tekortkomingen in de uitvoering, maar zeker ook voor het bijsturen en het afleggen van verantwoording. Met een toereikend Intern Controleplan kan structuur aan de uitvoering worden gegeven. Dit is nodig om niet te weinig te doen, maar zeker ook om niet te veel te doen. De (verbijzonderde) interne controles moeten tijdens het jaar uitgevoerd worden. Hierdoor kunnen eventuele getrouwheid- en/of rechtmatigheidsfouten snel aan het licht komen en indien mogelijk herstelmaatregelen en/of bijsturende maatregelen worden getroffen. Het leereffect dat van de geconstateerde fouten uit zal gaan zal hierdoor worden versterkt. Het Intern Controleplan 2014 en verder biedt een basis om jaarlijks, op basis van een risicoanalyse, te bepalen welke processen onderdeel van de (verbijzonderde) interne controle uitmaken en wat de diepgang van de (verbijzonderde) interne controlewerkzaamheden zal zijn. Het intern controleplan wordt dan dus een dynamisch intern controleplan waarbij de planning jaarlijks wordt geactualiseerd. Uitgangspunten bij de jaarlijkse actualisatie zijn:
Structureel op basis van financiële relevantie vanuit de risicoanalyse. Incidenteel op basis invoering nieuwe externe en interne wet- en regelgeving. Incidenteel op basis van verbeteracties uit voorgaande controles.
De resultaten uit (verbijzonderde) interne controles en onderzoeken geven informatie over in hoeverre Avalex beheersing heeft over de bedrijfsvoering, oftewel ‘in control’ is.
2. D O EL ST E LL I N G V A N D E I NTE R NE CO NTR O LE De (verbijzonderde) interne controles zijn er op gericht om getrouwheids- en/of rechtmatigheidsfouten en onzekerheden in de financiële administratie en/of in de financiële rapportages (w.o. jaarrekening, maandrapportages) tijdig te signaleren en te (laten) corrigeren. Tevens biedt interne controle de mogelijkheid tot het treffen van preventieve maatregelen om onvolkomenheden in de toekomst te voorkomen. De informatie uit de (verbijzonderde) interne controles plus de inbedding van interne controlemaatregelen in de organisatie helpen om de kwaliteit van de bedrijfsvoering te verbeteren.
3
De interne controle richt zich voornamelijk op de zogenaamde getrouwheid van de informatieverstrekking en de rechtmatigheid van beheershandelingen. Dit betekent dat de (verbijzonderde) interne controle vooral gericht is op:
Het vaststellen dat de gedelegeerde bevoegdheden juist zijn gebruikt; Het vaststellen dat Avalex in overeenstemming met de interne en externe wet- en regelgeving, voorschriften, instructies, procedures heeft gewerkt en gehandeld; Het waarborgen dat de in de financiële administratie/jaarrekening opgenomen gegevens juist, tijdig en volledig zijn verantwoord; Het vaststellen dat de baten, lasten en balansmutaties die in de financiële administratie c.q. jaarrekening worden verantwoord in overeenstemming met de interne en externe wet- en regelgeving tot stand zijn gekomen; Het afleggen van interne verantwoording; Het geven van aanbevelingen voor het verbeteren van de kwaliteit van de administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB); Het voorbereidend en ondersteunend zijn voor de externe accountantscontrole.
Een goede interne controle is een van de pijlers voor het oordeel of Avalex “in control” is. Het oordeel over de mate waarin een organisatie “in control” is, wordt in het algemeen gebaseerd op 5 pijlers. Dit zijn:
1. Adequate risicoanalyse als basis voor de procesinrichting. 2. Adequate procesopzet met op de risicoanalyse gerichte risico mitigerende maatregelen. 3. Goede verbijzonderde interne controle die nagaat of procesafspraken in de praktijk worden nageleefd en die toeziet dat indien nodig correcties worden aangebracht.
4. Adequate inrichting van de automatiseringsomgeving die betrouwbaarheid van informatie waarborgt.
5. Voldoende frequente managementinformatie afgestemd op de informatiebehoeften van de gebruikers en voorzien van toereikende verschillenanalyses.
3. VE R A NT W O O RD EL IJ KH E ID VO O R DE I NT ER NE CO NT RO LE In de inleiding is vermeld dat het Dagelijks Bestuur eindverantwoordelijk is voor de (verbijzonderde) interne controle van Avalex. Het Hoofd Financiën/Controller is verantwoordelijk voor de uitvoering van de (verbijzonderde) interne controle. Avalex hanteert het principe van integraal management. Dit betekent dat de afdelingshoofden ook verantwoordelijk zijn voor de organisatie en de kwaliteit van de interne controle op de bedrijfsprocessen binnen hun afdelingen. Het Intern Controleplan (ICP) wordt jaarlijks opgesteld c.q. geactualiseerd door het Hoofd Financiën/Controller onder verantwoordelijkheid van de Directeur. De uitvoering van de verbijzonderde interne controles ligt bij de medewerkers Controlling. Het Hoofd Financiën/Controller draagt er zorg voor dat de verbijzonderde interne controles onafhankelijk van de uitvoering van de verschillende processen worden uitgevoerd. Gegeven de noodzakelijke controletechnische functiescheiding mogen deze verbijzonderde interne controles niet het karakter hebben van zelfcontrole of een interne controle inhouden door een medewerker van hetzelfde organisatieonderdeel. De IC-onderzoeken over het boekjaar worden halverwege het jaar aan de hand van de ICwerkprogramma’s uitgevoerd. De IC-onderzoeken worden meestal per half jaar uitgevoerd. Bijlage 6 bevat voor elk jaar een kalender met welke frequentie en de geplande data de interne controles plaats zullen vinden. Deze frequentie moet de komende jaren omhoog. Op 22 november 2010 heeft het Algemeen Bestuur met betrekking tot de implementatie van de rechtmatigheidscontrole het normenkader 2010 vastgesteld, als onderdeel van het controleprotocol voor de accountantscontrole. Op basis van dit normenkader is het toetsingskader 2010 samengesteld, maar deze is niet door het Bestuur vastgesteld (niet verplicht). Het normenkader betreft het overzicht van de voor de rechtmatigheidscontrole relevante interne (eigen) en externe wet- en regelgeving. Het (niet verplichte) toetsingskader is een nadere operationalisering van het normenkader. Dat wil zeggen
4
dat per wet of regelgeving is aangegeven welke bepalingen/artikelen relevant zijn voor de rechtmatigheidscontrole, c.q. aan welke bepalingen/artikelen financiële consequenties zijn verbonden (uitwerking van het voorwaardencriterium). Per wet, regelgeving, besluit of verordening worden de bepalingen/artikelen verdeeld naar de aspecten recht, hoogte, duur, termijnbepalingen, administratieve bepalingen, bevoegdheden en bewijsstukken. Voor de externe accountantscontrole is bepaald dat de controle op de financiële rechtmatigheid zich vooralsnog beperkt tot het minimumscenario, namelijk de elementen recht, hoogte en duur. Bepalingen/artikelen die niet financieel van aard zijn worden niet in het onderzoek naar de financiële rechtmatigheid betrokken. Er hoeft niet te worden vastgesteld of álle handelingen binnen Avalex conform de geldende wet- en regelgeving zijn verricht. De aandacht blijft dus beperkt tot die beheershandelingen waaruit financiële gevolgen voortkomen die als baten, lasten en/of balansmutaties in de jaarrekening dienen te worden verantwoord. Met andere woorden: het gaat om de financiële beheershandelingen. Overeenkomstig de Kadernota Rechtmatigheid van het Platform Rechtmatigheid Provincies en Gemeenten (nu Commissie BBV) wordt van een gemeenschappelijke regeling verwacht dat aan de externe accountant een volledig overzicht van de relevante wet- en regelgeving (normenkader) wordt gegeven. Het kan zijn dat het overzicht naar de mening van de accountant niet volledig is. De accountant zal dan om aanvulling van dit overzicht vragen. De accountant kan in dit kader bijvoorbeeld verwijzen naar ervaringen met overzichten van regelgeving bij andere gemeenschappelijke regelingen. De gemeenschappelijke regeling zal vervolgens de ontbrekende informatie alsnog moeten opnemen of moeten aangeven waarom bepaalde regelgeving niet in het overzicht is opgenomen. Het Dagelijks Bestuur zendt het normenkader naar het Algemeen Bestuur. Het Algemeen Bestuur behoeft dit normenkader niet expliciet vast te stellen, maar kan het normenkader ook bevestigen door het voor kennisgeving aan te nemen. Doel van het verzenden is dat het Algemeen bestuur zich bewust is van welke wet- en regelgeving wel en niet is meegenomen in de accountantscontrole, met andere woorden dat het Algemeen Bestuur de mogelijkheid heeft gehad het overzicht aan te vullen. Het normen- en toetsingskader worden jaarlijks door het Hoofd Financiën/Controller actueel gehouden onder verantwoordelijkheid van de Directeur en aangepast op basis van nieuwe interne (eigen) en externe wet- en regelgeving. Als bijlage 1 is het laatst vastgestelde normen- en toetsingskader bijgevoegd.
4. S A ME NH A N G AD MI N IS T R AT IE V E O RG A N I S AT IE E N I NTE R NE CO NTR O LE Om als organisatie de betrouwbaarheid van de informatievoorziening te kunnen waarborgen en vast te stellen dat de naleving van wet- en regelgeving voldoet aan de daaraan te stellen eisen, is een geheel van ondersteunende maatregelen nodig. Dit geheel van maatregelen wordt aangeduid als Administratieve Organisatie en de daarin verankerde Interne Controle (AO/IC). De verbijzonderde interne controle bestaat uit het achteraf toetsen van de betrouwbaarheid van de in de administratie en rapportages opgenomen (financiële) informatie en de naleving van de externe en interne (eigen) wet- en regelgeving (rechtmatigheid). De verbijzonderde interne controles worden uitgevoerd door medewerkers onafhankelijk van de verschillende (werk)processen, waarbij de proceseigenaar verantwoordelijk blijft, de uitvoerder van het proces de benodigde stukken oplevert, de medewerker Controlling de bevindingen doet en het Hoofd Financiën/Controller daarover rapporteert. De aard en omvang van deze verbijzonderde interne controle wordt in belangrijke mate bepaald door de opzet en werking van de AO in de werkprocessen zelf. Een goede opzet en effectieve werking van de AO beperkt immers het risico op onvolkomenheden in de diverse werkprocessen en dus kan met een kleiner aantal IC-waarnemingen achteraf worden volstaan. Indien adequate interne controles zijn opgenomen in de bedrijfsprocessen zelf (de interne controles in de lijn) kan de verbijzonderde interne controle zich primair richten op de werking van die interne controles (organisatiegerichte controleaanpak). Periodiek kan een analyse worden gemaakt van de onderdelen van de uitvoering waarin risico’s op getrouwheids- en rechtmatigheidsfouten worden gelopen. Vanuit de geconstateerde tekortkomingen dient steeds de vraag te worden gesteld waar het in de AO is misgegaan. Vervolgens kan dan worden bezien hoe dit voor de toekomst kan worden voorkomen. Dit kan bijvoorbeeld door aanpassing van de administratieve organisatie via het aanpassen van de organisatiestructuur, procedures, scholing personeel etc. Vervolgens zal via de verbijzonderde interne controle in de praktijk worden getoetst of de doorgevoerde wijzigingen het gewenste effect hebben
5
gehad. Zo ontstaat er een cyclisch proces van interne controle en bijsturing waarbij de risico’s op getrouwheid- en rechtmatigheidsfouten steeds verder worden teruggedrongen (plan – do – check – act).
5. S A ME NH A N G IN T ER NE E N E XT ER N E ( AC CO U NT A NT S) CO NTR O LE Een doelstelling van het interne controleplan is een maximale aansluiting te realiseren tussen de uitgevoerde interne controlewerkzaamheden en de door de accountant te verrichten (externe) controlewerkzaamheden. Daarom is het belangrijk het interne controleplan met de bijbehorende ICwerkprogramma’s tijdig en goed af te stemmen met onze externe accountant, waarbij het Dagelijks Bestuur wel de eigen verantwoordelijkheid blijft houden. Overeenkomstig de beroepsvoorschriften voor accountants, de “Nadere voorschriften Controle en Overige Standaarden” (ook wel NV COS genoemd), toetst de accountant jaarlijks de kwaliteit van de opzet en de implementatie (het bestaan) van de belangrijkste interne controlemaatregelen (key controls) voor alle relevante (significante) financiële bedrijfsprocessen van Avalex. De toetsing van het bestaan (de implementatie) van de in opzet gedefinieerde belangrijkste interne controlemaatregelen (key controls) verricht de accountant middels de zogeheten lijncontroles. Afhankelijk van de kwaliteit van de AO-IC bepaalt de accountant of een primair organisatiegerichte (toetsen effectieve werking AO-IC middels proceduretests) of een gegevensgerichte controleaanpak zal worden gehanteerd. De voor Avalex als significant aangemerkte financiële bedrijfsprocessen zijn in volgorde van prioriteit: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Planning & Controlcyclus Opbrengsten Investeringen Inkoop en aanbesteding Treasury Personeel binnen alle processen: rechtmatigheid.
Dit intern controleplan sluit aan op het controleprotocol accountantscontrole jaarrekening zoals dat jaarlijks door het Algemeen Bestuur wordt vastgesteld. Het controleprotocol heeft als doel nadere aanwijzingen te geven aan de externe accountant over de reikwijdte van de accountantscontrole, de daarvoor geldende normstellingen en de daarbij verder te hanteren goedkeuring- en rapporteringtoleranties voor de controle van de jaarrekening. De accountant zal bij zijn externe accountantscontrole willen steunen op de door de interne controlemedewerkers verrichte verbijzonderde interne controlewerkzaamheden. Hiertoe zal de accountant: 1. De kwaliteit van dit intern controleplan beoordelen; 2. De kwaliteit van de bijbehorende IC-werkprogramma’s beoordelen; 3. Kennisnemen van de uitkomsten van de verbijzonderde interne controlewerkzaamheden (ICrapportages); 4. Het overdoen (‘reperformen’) van de door de interne controlemedewerkers verrichte verbijzonderde interne controlewerkzaamheden (op basis van deelwaarnemingen, gemiddeld 1 á 2 reperformances per proces, waarbij de gehele steekproef (deels) wordt overgedaan).
6
6. M AT ER I AL IT E IT De keuze voor de te toetsen bedrijfsprocessen en jaarrekeningposten en de diepgang van de verbijzonderde interne controlewerkzaamheden hangt af van de materiële omvang en de geïdentificeerde risico’s op materiële afwijkingen in de jaarrekening. De goedkeuringstolerantie is het maximale bedrag dat de som van fouten in de jaarrekening of onzekerheden in de controle aangeeft, zonder dat de bruikbaarheid van de jaarrekening voor de oordeelsvorming door de gebruikers wordt beïnvloed. De goedkeuringstolerantie is bepalend voor de oordeelsvorming, de strekking van de af te geven controleverklaring. Het Besluit Accountantscontrole Decentrale Overheden bepaalt dat de minimumeisen voor de goedkeuringstolerantie ten aanzien van fouten in de jaarrekening 1% van de totale lasten na toevoegingen reserves bedraagt en ten aanzien van onzekerheden in de controle 3% van de totale lasten na toevoegingen reserves. Het gaat om de grenswaarde waar beneden de in aanmerking te nemen fouten (< 1 %) of onzekerheden (< 3 %) moet blijven om een goedkeurende controleverklaring te kunnen krijgen. Wordt deze grenswaarde overschreden en zijn de fouten (of het totaal van de fouten) groter dan 1% en/of onzekerheden groter dan 3%, dan worden deze fouten/onzekerheden in vaktermen “van materieel belang’ genoemd. Er zal dan een “controleverklaring met beperking” worden afgegeven. De daarbij gebruikte terminologie, aanvullend op de tekst die bij een goedkeuring wordt gehanteerd is bij fouten: “uitgezonderd het effect van ……” en bij onzekerheden: “uitgezonderd het mogelijke effect van ……”. Bij nog grotere fouten (>3 %) komt bij fouten de categorie “ afkeurende controleverklaring” en bij onzekerheden (>10 %) de categorie “oordeelonthouding”. Deze fouten worden in vaktermen ‘fouten/onzekerheden van wezenlijk belang” genoemd. Onderstaand de tabel zoals opgenomen in het controleprotocol van Avalex. Minimumeisen strekking controleverklaring Goedkeuringstolerantie:
Goedkeurende controleverklaring
Controleverklaring met beperking
Controle verklaring van oordeel onthouding
Afkeurende controle verklaring
Fouten in de jaarrekening (% lasten):
≤1%
>1 %<3 %
-
≥3%
Onzekerheden in de controle (% lasten):
≤3%
>3 %<10 %
≥ 10 %
-
Benoeming fouten:
van materieel belang
van wezenlijk belang
Het Algemeen Bestuur kan ook de goedkeuringstolerantie lager vaststellen. Dat betreft dan een totale jaarrekening, of een deelverantwoording van een onderdeel, waarover een aparte accountantscontrole wordt gevoerd. Het verlagen van de goedkeuringstolerantie zal als consequentie hebben dat de accountant mogelijk sneller een niet goedkeurende controleverklaring zal afgeven en dat de omvang van de uit te voeren controlewerkzaamheden zal toenemen. In de AB-vergadering is besloten om een 1% goedkeuringstolerantie voor fouten in de jaarrekening en een 3% goedkeuringstolerantie voor onzekerheden in de controle te hanteren. Bij de bepaling van de omvang van de verbijzonderde interne controlewerkzaamheden (steekproeven) zal worden uitgegaan van deze goedkeuringstolerantie (1%). In bijlagen 2 en 3 is de financiële omvang van de balansposten en exploitatieposten van de laatst goedgekeurde begroting weergegeven.
7
7. R I S ICO - A N AL YS E E N T E CO NT RO L E RE N PR O C ES SE N De aard en omvang van de verbijzonderde interne controlewerkzaamheden wordt in belangrijke mate bepaald door de risicoanalyse. De risicoanalyse is het startpunt bij de planning van de uitvoering van de verbijzonderde interne controle (VIC). Op basis daarvan wordt bepaald welke financiële transactiestromen en jaarrekeningposten worden ‘ingescoped’ voor de VIC. In dit kader wordt onder een risico verstaan een risico op een materiële afwijking in de jaarrekening. Bij de risicoanalyse wordt onder andere het volgende in acht genomen: 1. 2. 3. 4.
Is de financiële transactiestroom of jaarrekeningpost materieel (kwalitatief / kwantitatief)? Is de financiële transactiestroom of jaarrekeningpost gevoelig voor onrechtmatigheden of getrouwheidsfouten? Bestaat er een tekortkoming in de opzet van de AO-IC (control deficiency) van het betreffende bedrijfsproces? Is er bij de verbijzonderde interne controle of externe accountantscontrole een getrouwheidsen/of rechtmatigheidsfout in het voorgaande jaar/voorgaande periode geconstateerd?
Jaarlijks wordt – separaat, maar in samenhang met het Intern Controleplan - de risicoanalyse met betrekking tot de belangrijkste financiële bedrijfsprocessen met de externe accountant afgestemd. De financiële transactiestromen (bedrijfsprocessen) binnen Avalex zijn in een proceshiërarchie beschreven en worden in bijlage 4 weergegeven. Van de meeste bedrijfsprocessen bestaan inmiddels zogenaamde proceskaarten en/of werklijsten. Op basis van deze risicoanalyse en proceshiërarchie is in bijlage 5 weergegeven welke transactiestromen en jaarrekeningposten zijn ‘ingescoped’ voor de VIC. Per onderdeel wordt aangegeven of deze wel of niet materieel is, wat de omvang van het risico is, of het onderdeel betrokken wordt in de verbijzonderde interne controle (VIC) gedurende het jaar of in de IC op het jaarrekeningdossier.
8. C O NTRO LE A A N P A K / ST R ATE G IE De interne controleaanpak/strategie van Avalex valt uiteen in de volgende onderdelen: a. b. c. d. e. f. g. h.
Bronnen van IC-onderzoek De getrouwheids- en rechtmatigheidscriteria voor de (verbijzonderde) interne controle Bepaling (selectie) controleobjecten Wijze waarop de (verbijzonderde) interne controle wordt uitgevoerd Verdeling van de IC-werkzaamheden over het jaar Wijze van fouten weging Inhoud en frequentie van de rapportage Archivering.
a. Bronnen van IC-onderzoek Voor het uitvoeren van verbijzonderde interne controle wordt gebruik gemaakt van gegevensbestanden uit de financiële administratie (SAP), het normen- en toetsingskader, externe- en interne (eigen) wet- en regelgeving (verordeningen, besluiten van AB en DB, mandaatbesluiten), diverse brondocumentatie en de door de controlerende accountant onderkende significante financiële bedrijfsprocessen (business processes). De verbijzonderde interne controle op de financiële rechtmatigheid is naast het voorwaardencriterium gericht op het begrotingscriterium en het M&O-criterium. Door het Algemeen Bestuur worden jaarlijks spelregels voor het toetsen van het begrotingscriterium in het controleprotocol vastgelegd. Hierin wordt aangegeven wanneer een overschrijding van de lasten en de baten van een programma als begrotingsonrechtmatig moet worden aangemerkt.
8
b. De getrouwheids- en rechtmatigheidscriteria voor de (verbijzonderde) interne controle Voor de verbijzonderde interne controles zullen onderstaande criteria worden betrokken. De criteria 1 t/m 6 hebben naast rechtmatigheid ook betrekking op getrouwheid. De criteria 7 t/m 9 zijn aanvullende criteria die alleen betrekking hebben op de rechtmatigheid. 1. Calculatiecriterium, de vastgestelde bedragen zijn juist berekend. Voorbeelden: tarieven en facturen; 2. Valuteringcriterium, het tijdstip van betaling en de verantwoording van verplichtingen is juist. Voorbeelden: aangegaan en verantwoording van contracten en verplichtingen; 3. Leveringscriterium, juistheid van ontvangen goederen en/of diensten. Voorbeelden: inkoop van goederen/diensten; 4. Adresseringscriterium, de persoon of organisatie waar een financiële stroom naar toe is gegaan, is juist (rechthebbende). Voorbeeld: betalingsverkeer; 5. Volledigheidscriterium, alle opbrengsten die verantwoord zouden moeten zijn, zijn ook verantwoord. Voorbeelden: opbrengsten papier en metalen, bijdragen van de gemeenten, opbrengsten KWD, verkopen van goederen; 6. Aanvaardbaarheidscriterium, de financiële beheershandeling past bij de activiteiten van Avalex en in relatie tot de kosten is een aanvaardbare tegenprestatie overeengekomen. Voorbeelden: inkoop van goederen en/of diensten en verstrekken van subsidies; 7. Voorwaardencriterium, nadere eisen die worden gesteld bij de uitvoering van financiële beheershandelingen. Voorbeelden: subsidievoorwaarden, aanbesteding en belastingwetgeving; 8. Begrotingscriterium, financiële handelingen moeten passen binnen het kader van de geautoriseerde begroting (per programma). Voorbeeld: overschrijding van het programma of overschrijding van een investeringskrediet; 9. M&O-criterium, de interne toetsing op juistheid en volledigheid van gegevens die door derden zijn verstrekt bij het gebruik van overheidsregelingen (=misbruik) en de interne toetsing of derden bij het gebruik van overheidsregelingen geen (rechts)handelingen hebben verricht die in strijd zijn met het doel of de strekking van de regeling (=oneigenlijk gebruik). Voorbeelden: subsidieregelingen, differentiatie tarieven voor burgers en voor bedrijven. De verbijzonderde interne controle op de financiële rechtmatigheid betreft alle hiervoor genoemde criteria, maar in de praktische uitwerking ligt de nadruk op de drie aanvullend gedefinieerde criteria (7 tot en met 9). c. Bepaling (selectie) controleobjecten Bij de keuze van de controleobjecten (financiële bedrijfsprocessen en de te controleren individuele posten) vindt overleg plaats met de externe accountant en wordt een afweging gemaakt tussen de financiële belangen van een proces of post, de interne onderzoeksresultaten van vorige perioden, evenals de bevindingen van de controlerende accountant in voorgaande jaren, zoals die zijn vastgelegd in de managementletters c.q. accountantsverslagen (zie hoofdstuk 7). In het normen/toetsingskader is een risico-inschatting gemaakt en vervolgens is een relatie gelegd met de omvang van een financiële stroom (productenmatrix). Voor de bepaling van het aantal te controleren posten per financieel proces worden steekproefberekeningen uitgevoerd. In overleg met de externe accountant wordt met behulp van software op statistische wijze het aantal te controleren posten (verbijzonderde interne controles) per financieel proces berekend. Een belangrijk deel van de mutaties op de balans (activa en passiva) wordt gecontroleerd op basis van de mutaties van de resultatenrekening: voorbeeld bij de controle van het financieel proces Inkopen en aanbestedingen wordt ook de balanspost Crediteuren meegenomen. De te controleren posten worden willekeurig (ad random) uit de betreffende massa (bijvoorbeeld dump financiële administratie) geselecteerd. d. Wijze waarop de (verbijzonderde) interne controle wordt uitgevoerd Wij gebruiken voor de uitvoering van de verbijzonderde interne controles op het gebied van getrouwheid en rechtmatigheid op maat gemaakte IC-werkprogramma’s (werklijsten). De verbijzonderde interne controle op de rechtmatigheidsaspecten wordt gecombineerd met de verbijzonderde interne controle op de getrouwheidsaspecten. Voor zover externe subsidieverstrekkers voorwaarden stellen aan de besteding en verantwoording van de beschikbaar gestelde gelden wordt voor de getrouwheid- en rechtmatigheidscontrole aangesloten
9
op de door die subsidieverstrekkers verstrekte controleprotocollen. Een voorbeeld hiervan is de verbijzonderde interne controle met betrekking tot de bijdragen/subsidie aan SKD. De interne controle op de begrotingsrechtmatigheid vindt per programma en investering(-sgroep) plaats, waarbij de gerealiseerde lasten en baten worden vergeleken met de begroting inclusief wijzigingen. Via een juridische toets wordt de interne controle op het M&O-criterium uitgevoerd bij het samenstellen en aanpassen van interne regelgeving. e. Verdeling van de IC-werkzaamheden over het jaar Om te kunnen voldoen aan de doelstellingen van de (verbijzonderde) interne controle, inclusief het tijdig treffen en toetsen van bijsturende maatregelen worden de verbijzonderde interne controlewerkzaamheden over het jaar verspreid. Om een bovenmatige druk op de reguliere taakuitvoering te voorkomen dient er gedurende het jaar een evenwichtige belasting te worden gecreëerd voor de medewerkers Planning & Control (controllers). Vooralsnog wordt uitgegaan van twee onderzoeksperioden, namelijk na afloop van boekingsperiode mei die zal plaatsvinden in juli voorafgaand aan de tussentijdse (interim) accountantscontrole. De 2e controleperiode over de maanden juni tot en met december zal plaatsvinden in de maanden januari en februari, rekening houdend met de onderzoeksresultaten over de eerste periode. Bijlage 6 bevat voor elk jaar een kalender met welke frequentie en de geplande data de interne controles plaats zullen vinden. Deze frequentie gaat in de komende jaren omhoog. f. Wijze van fouten weging Door het uitvoeren van verbijzonderde interne controles aan de hand van statistisch onderbouwde steekproeven kunnen door de verbijzonderde interne controle van een beperkt aantal posten uitspraken worden gedaan over de totale massa. Om die reden worden geconstateerde fouten nader geanalyseerd om de consequenties daarvan vast te stellen. Als er fouten worden geconstateerd dient eerst worden vastgesteld of het financiële fouten of nietfinanciële fouten betreffen. Niet financiële fouten zijn wel aandachtspunten voor de AO/IC en worden gerapporteerd maar worden niet meegenomen in de foutenevaluatie. Geconstateerde financiële fouten kunnen in drie categorieën worden ingedeeld: Structurele fouten; dit zijn fouten waarvan de oorzaak bekend is, zodat de financiële gevolgen zijn door te rekenen en te herstellen. Als de analyse van de gevonden oorzaak nagenoeg alle fouten boven tafel haalt, is extrapolatie niet meer nodig. Incidentele fouten; van deze fouten is de oorzaak niet bekend, zodat er rekening mee moet worden gehouden dat zij zich in de gehele massa kunnen voordoen. Extrapolatie is daarom nodig. Unieke fouten; deze fouten zijn van dien aard dat ze verder niet in de massa voorkomen. In feite zijn het fouten die zich eenmalig voordoen. Aangetoond moet worden dat de oorzaak van de fout zodanig van aard is dat deze ook daadwerkelijk verder niet meer voorkomt. Extrapolatie is niet nodig. Er wordt altijd uitgezocht hoe de fout is ontstaan. Dit kan bijvoorbeeld door het uitvoeren van een aanvullende steekproef of het inkaderen van de massa waarin de fout kan plaatsvinden. Als de fout is ontstaan in het boekjaar waarover verantwoording wordt afgelegd dan kan deze worden hersteld. Indien de fout wordt geconstateerd in een volgend boekjaar, dan moet na het herstellen van de fout alsnog worden meegenomen in de foutenevaluatie. Indien de extrapolatie van incidentele fouten leidt tot een onacceptabel grote financiële (hoger dan de goedkeuringstolerantie) fout, dan wordt er aanvullend onderzoek uitgevoerd. De steekproef wordt uitgebreid op het aspect van de geconstateerde fout. Bij de verbijzonderde interne rechtmatigheidscontrole dient te worden nagegaan of de fout voortkomt uit een financiële beheershandeling in strijd met externe wet- en regelgeving of dat in strijd met de interne (eigen) regelgeving is gehandeld. In tegenstelling tot geconstateerde rechtmatigheidsfouten
10
met betrekking tot interne (eigen) regelgeving kan het handelen in strijd met externe (hogere) weten regelgeving niet door het Algemeen Bestuur achteraf worden gerepareerd/gesanctioneerd. Geconstateerde financiële onrechtmatigheden, uitsluitend met betrekking tot interne (eigen) regelgeving, kunnen worden hersteld door het Algemeen bestuur of het Dagelijks Bestuur. De volgende methodes zijn beschikbaar:
Het Algemeen Bestuur is bevoegd om een (interne) voorwaarde buitenwerking te stellen. Deze voorwaarde heeft dan geen interne en externe werking en leidt dan niet tot een rechtmatigheidsfout. Het Algemeen bestuur is bevoegd om een (interne) werkwijze goed te keuren. Bijvoorbeeld indien in afwijking van het treasurystatuut niet 2 offertes zijn opgevraagd bij het aantrekken van een langlopende geldlening kan het Algemeen bestuur besluiten dat dit toch rechtmatig is. Deze procedure wordt de indemniteitsprocedure genoemd. Op basis van een hardheidsclausule kan het dagelijks bestuur bevoegd zijn om per geval een onrechtmatigheid goed te keuren. Het dagelijks bestuur kan dit alleen voor specifieke (interne) gevallen en mag niet een gehele massa goedkeuren, dit recht is voorbehouden aan het Algemeen Bestuur.
g. Inhoud en frequentie van de rapportage Van de periodieke verbijzonderde interne controles dient verslag te worden gedaan aan het managementteam zodat deze (tijdig) op hoogte is van de kwaliteit van de uitvoering en eventueel tijdig kan bijsturen. De IC-rapportage (inclusief eventuele bijlagen) moet inzage geven in:
De omvang en aard van de uitgevoerde verbijzonderde interne controles;
De geconstateerde onvolkomenheden op detailniveau (financieel/niet-financieel, herstelbaar/niet-herstelbaar, rechtmatigheid);
Een kwantificering van de fouten per proces plus de beantwoording van de vraag of en zo ja waar men financieel risico loopt;
Een nadere analyse van de tekortkomingen (oorzaken, incidenteel/structureel/uniek, intern/extern verantwoordingsaspect);
Conclusies en aanbevelingen (herstellen ja/nee, aanpassing AO noodzakelijk ja/nee en zo ja, hoe, aanpassing verordeningen c.a. nodig ja/nee);
De voortgang ten aanzien van eerdere verbeteringsvoorstellen (opgepakt ja/nee, doorgevoerd ja/nee, resultaten bereikt ja/nee).
De frequentie waarin wordt gerapporteerd is afgestemd op de behoefte van het managementteam en bestuur om op de hoogte blijven van de kwaliteit van de uitvoering. De rapportagefrequentie loopt synchroon met de onderzoeksperioden. Er wordt naar gestreefd de interne controlerapportage uiterlijk 2 weken na afloop van de controleperiode (definitief) uit te brengen. Dit zorgt ervoor dat al in de eerstvolgende controleperiode verbeteringen kunnen worden doorgevoerd. Op termijn zullen de verbijzonderde interne controles en de rapportages daarover ingepast worden in de reguliere planning & controlcyclus van Avalex. h. Archivering Het sluitstuk van het uitvoeren van verbijzonderde interne controles is het zichtbaar vastleggen van de uit te voeren en uitgevoerde werkzaamheden. Het controleren en het archiveren daarvan zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De verbijzonderde interne controle is zelf ook onderdeel van controle. Achteraf dient de externe accountant immers vast te stellen of de informatie die in de jaarrekening is opgenomen een getrouw beeld geeft van de werkelijkheid en dat de financiële beheershandelingen rechtmatig zijn uitgevoerd.
11
Om de externe accountantscontrole zo efficiënt mogelijk te laten verlopen is het van belang dat op een centrale plaats een archief wordt aangelegd waarin per onderzoeksperiode de volgende zaken gearchiveerd moeten worden: Het Intern Controleplan; De voor de verbijzonderde interne controle gebruikte gegevensbestanden (bijvoorbeeld export uit de financiële administratie, export uit de vaste activamodule e.d.) voor het bepalen van de te controleren posten in een bepaalde periode; De ingevulde en volledig afgewerkte IC-werkprogramma’s (IC-checklisten); Kopieën van de bij de verbijzonderde interne controle gehanteerde brondocumenten (bijvoorbeeld kopiefacturen, offertes, aanstellingsbesluiten, leningsovereenkomsten) en aantekeningen, enzovoort; De periodieke interne controlerapportages, aangevuld met de schriftelijke terugkoppelingen, bespreekverslagen van conceptbevindingen en/of andere relevante informatie, bijvoorbeeld DBvoorstellen of verslagen van werkoverleggen.
9. S LO TO PME RK I N GE N De komende jaren zal de (verbijzonderde) interne controlefunctie verder worden ontwikkeld. Daarnaast zijn wijzigingen in externe en interne (eigen) wet- en regelgeving en eventuele interne organisatorische wijzigingen van invloed op het instrumentarium en op de opzet van de verbijzonderde interne controles en daarmee voor de inhoud van het interne controleplan. Het jaarlijks actualiseren van dit plan is daarom van groot belang. Het intern controleplan zal voorafgaand aan het nieuwe controlejaar afgestemd moeten worden met de accountant op aard, omvang en methodiek van de uit te voeren verbijzonderde interne controles. Nadat deze afstemming heeft plaatsgevonden zal het plan via het managementteam aan het Dagelijks Bestuur worden aangeboden voor de formele vaststelling.
12
B IJ L A GE 1 : NO RME N - E N T O ETS I N GS K ADE R 2 01 2 Inventarisatie externe en interne (eigen) wet- en regelgeving in het kader van de rechtmatigheidscontrole bij de Gemeenschappelijke Regeling Avalex; vastgesteld door het AB op 4 april 2013. In het kader van de rechtmatigheidscontrole wordt zowel bij de externe accountantscontrole als de interne controle gebruik gemaakt van een normenkader. Dit normenkader betreft een inventarisatie van alle externe- en interne (eigen) wet- en regelgeving zoals van toepassing op Avalex. Het normenkader is nader uitgewerkt c.q. geoperationaliseerd tot een toetsingskader. Per wet en regeling is aangegeven welke bepalingen/artikelen relevant zijn voor de rechtmatigheidscontrole.
Specifiek activiteit Algemeen financieel middelenbeheer
Wetgeving extern 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Financieel
Grondwet Burgerlijk Wetboek Gemeentewet Besluit Begroting en Verantwoording Wet Gemeenschappelijke Regelingen Algemene Wet Bestuursrecht
V V V V V V
Treasury-beheer
7.
Wet Financiering Decentrale Overheden
V
Arbeidsvoorwaarden en personeelsbeleid
8. 9. 10. 11. 12.
Ambtenarenwet Fiscale wetgeving Sociale verzekeringswetten CAR/UWO Wet op de Ondernemingsraden
V V V V V
Inkopen en contractbeheer
13. Europese Richtlijnen voor Overheidsopdrachten van diensten, werken en leveringen
V
Afvalstoffenbeheer
14. Gemeentewet/ Wet Milieubeheer
V
Ongediertebestrijding
15. Gemeentewet
V
Specifieke activiteit Algemeen financieel middelenbeheer
Wetgeving intern
Nietfinancieel
Financieel
Art. 1.2.3, 1.3.1, 2.2 16. Mantelovereenkomst V 17. Dienstverleningsovereenkomst 18. Verordening ex art. 212: financieel Art. 10,11,12,13,23 beleid, beheer en inrichting financiële organisatie 19. Verordening ex art. 213: controle 20. Gemeenschappelijke Regeling Art. 9, Avalex 13,16,33,36,39
V
Nietfinancieel
V
Art. 4.2, 4.3, 5.4
Treasurybeheer
21. Treasurystatuut
Arbeidsvoorwaarden en personeelsbeleid
22. Ambtenarenreglement 23. Personeelshandboek
V V
Inkopen en contractbeheer
24. Verordening/reglement aanbestedingsregels 25. Volmachtbesluiten
V V
13
B IJ L A GE 2 : GE W I J Z I GD E BE G RO T I N G 2 0 1 4 – E XPL O I T A TIE PO S TE N - ( BE D R AG E N I N €)
Omschrijving
Bijdrage gemeente DVO
Programma 1
Programma 2
Inzameling van afval
Beheer en onderhoud brengstations
Programma 3
Programma 4
Programma 5
Programma 6
Programma 7
Overslaan van afval
Verwerking van afval en recyclables
Beheer containers
Overige dienstverlening
Zakelijke dienstverlening
Totaal
12.517.584
2.225.315
1.451.705
8.003.694
3.700.139
725.075
-
28.623.513
1.581.824
459.433
446.013
3.790.423
1.193.698
35.111
2.163.918
9.670.422
-
-
-
1.296.531
12.000
-
3.890
1.312.421
14.099.408
2.684.748
1.897.719
13.090.649
4.905.838
760.187
2.167.808
39.606.356
Verwerkingskosten
-
-
-47.830
11.521.003
-
6.256
560.432
12.039.861
Inzameling derden
479.500
-
-
89.000
-
-
45.000
613.500
3.413.265
-
-
-
13.240
3.000
278.286
3.707.791
Opbrengsten derden/overige Opbrengsten verwerking Totaal opbrengsten
Tractiekosten Kosten beheer containers
-
-
144.495
-
3.109.598
2.204
20.566
3.276.864
Opstallen en machinekosten
-
596.513
676.762
-
1.200
53.579
-
1.328.054
60.000
6.081
1.422
42.629
-
182.500
47.690
340.321
3.952.765
602.594
774.848
11.652.632
3.124.039
247.539
951.975
21.306.392
Personeelskosten
6.239.022
1.153.433
524.288
838.860
734.003
293.601
702.545
10.485.752
Inhuur extern personeel
1.456.961
269.354
122.434
195.894
171.407
68.563
164.061
2.448.674
Kantoorkosten
1.025.696
189.624
86.193
137.909
120.670
48.268
115.499
1.723.858
Huisvestingskosten
490.739
90.725
41.239
65.982
57.734
23.094
55.260
824.771
Algemene kosten
717.287
132.608
60.276
96.442
84.387
33.755
80.770
1.205.524
9.929.704
1.835.744
834.429
1.335.086
1.168.201
467.280
1.118.135
16.688.579
200.205
171.825
238.863
26.918
413.417
24.222
27.785
1.103.234
14.082.674
2.610.162
1.848.140
13.014.637
4.705.656
739.041
2.097.894
39.098.205
16.734
74.586
49.579
76.012
200.182
21.145
69.914
508.151
Overige kosten Totaal directe kosten
Totaal apparaatskosten Financieringskosten Subtotaal kosten Resultaat
14
B IJ L A GE 3 : J A AR R EKE N I N G 2 01 3 – B AL A N SP O STE N (bedragen in €) Activa
dec 2013
dec 2012
31.992
32.874
18
18
Vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa
Passiva
Eigen vermogen Resultaat lopend boekjaar
32.010
32.892
83
179
Rentetypische looptijd kort
1.476
2.669
Liquide middelen
5.307
1.175
Overlopende activa Totaal vlottende activa Totaal activa
-1.844
-1.844
-254 2.180
1.772
28.782
32.160
28.865
32.088
Rentetypische looptijd kort
4.402
3.634
Overlopende passiva
6.573
2.800
Totaal vlottende passiva
10.976
6.434
Totaal passiva
39.840
38.522
Rentetypische looptijd lang
Voorraden
dec 2012
Vaste passiva
Voorzieningen Totaal vaste activa Vlottende activa
dec 2013
Totaal vaste passiva Vlottende passiva
964
1.607
7.830
5.630
39.840
38.522
15
B IJ L A GE 4 : H IË R A RCH I SCH PRO CE SS CH EM A A V A LE X 2 0 1 4
16
LEGENDA
proceskaart en VIC-werklijst samengesteld
proceskaart wordt nog samengesteld
VIC-werklijst samengesteld
geen proceskaart of VIC-werklijst
17
B IJ L A GE 5 : T E CO NT RO LE RE N P RO C E SS E N 20 1 4
Proceskaartnr.
Bedrijfsprocessen (Business processes) / Jaarrekeningposten
Materieel: ja/nee
Risico:
VIC:
hoog/
ja/nee
Werklijstnr.
IC (JR)
middel/ laag 1. Planning- & Controlcyclus 1.1.2
Begroting & meerjarenraming
nvt
L
Nee
Ja
1.2
Monitoren
nvt
M
Nee
Nee
1.3.1
Periodeafsluiting - Memoriaal
Ja
H
Ja
1.3.2
Jaarstukken
nvt
M
Nee
Ja
L
Ja
1.3.1
Ja Ja
2. Inkomen generende activiteiten (= Opbrengsten) 2.1.1.1
Fixed fee gemeenten
t/m
Ja
t/m
2.6.1.1 2.2.1.1/
2.1.1.1 2.6.1.1
Afvalbreng stations- opbrengsten derden
Nee
L
Ja
2.2.2.1
2.2.2.1/
Ja
2.2.2.2
2.3.2./ 2.4.2.2
Overslaan en verwerken afval – opbrengsten derden
Ja
M
Ja
2.4.2.1/
Ja
H
Ja
2.4.2.1
Ja
2.7.1.3
Overslaan van afval en zakelijke dienstverlening - monostromen
2.7.1.1
Bedrijfsafval – voorcalculatorisch
Ja
H
Ja
2.7.1.1/
Ja
2.7.1.2a
Bedrijfsafval – nacalculatorisch (o.g. containers)
Ja
H
Ja
2.7.1.2ab
Ja
2.7.1.2b
Bedrijfsafval – nacalculatorisch (extra diensten)
Ja
H
Ja
Nee
L
Ja
Overige verhuur, afvalbreng stations en beheer containers – opbrengst verhuur
2.3.2/
Ja
2.4.2.2
Ja 2.8/
Ja
2.2.2.4/ 2.5.2.2
3. Productiemiddelen
Personeel Investeringen Inkopen Treasury
3.1.1.1
Personeel: aanstelling
Ja
M
Ja
3.1.1.1
Ja
3.1.1.2
Personeel: doorstroming
Ja
M
Ja
t/m
Ja
3.1.1.3
Personeel: uitdiensttreding
Ja
M
Ja
3.1.1.5ab
Ja
3.1.1.4
Personeel: vergoedingen/inhoudingen
Ja
L
Ja
3.1.1.5
Personeel: salarisadministratie
Ja
L
Ja
3.2.1
Investeringen in vaste activa en
Ja
H
Ja
3.2.1
Ja
Inkopen: lease wagenpark
Ja
H
Ja
3.2.2.1
Ja
Inkopen: inkoop brandstof
Ja
H
Ja
3.2.2.2
Ja
Inkopen: verwerkingskosten
Ja
H
Ja
3.2.3.1
Ja
3.2.3.2a
Inkopen: reguliere inkopen
Ja
H
Ja
3.2.3.2ab
Ja
3.2.3.2b
Inkopen: afhandeling facturen
Ja
H
Ja
3.3.1
Treasury: aantrekken van geldmiddelen
Ja
H
Ja
3.3.1
Ja
3.3.2
Treasury: betalen
Ja
L
Ja
3.3.2
Nee
2/3
Opbrengsten/inkopen: werkorders
Ja
H
Ja
2/3
Ja
Ja Ja
afschrijvingen
Ja
18
Proceskaartnr.
Bedrijfsprocessen (Business processes) / Jaarrekeningposten
Materieel: ja/nee
Risico:
VIC:
hoog/
ja/nee
Werklijstnr.
IC (JR)
middel/ laag 4. Overige (= Jaarrekeningposten) MVA
Ja
H
Ja
Ja
Voorraden
Ja
L
Nee
Ja
Nee
L
Nee
Ja
Debiteuren (vorderingen)
Ja
L
Nee
Ja
Vorderingen op openbare lichamen
Ja
L
Nee
Ja
Liquide middelen
Ja
L
Nee
Ja
Nog te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen
Ja
M
Nee
Ja
Eigen vermogen
Ja
M
Nee
Ja
Voorzieningen
Ja
M
Nee
Ja
Deelnemingen
Subsidieverstrekking
Nee
L
Nee
Nee
Schulden
Ja
M
Ja
Ja
Crediteuren
Ja
M
Nee
Ja
Kasgeldleningen
Ja
M
Ja
Ja
Nog te betalen bedragen
Ja
M
Nee
Ja
Niet in de balans opgenomen verplichtingen
Ja
H
Nee
Ja
19
B IJ L A GE 6 : K ALE N DER V A N IC -WE RK Z A AM H ED EN 20 1 4 /2 0 15 Bedrijfsprocessen (Business processes) / Jaarrekeningposten
VIC: ja/nee
Interne controle juli-aug
Interim Interne JR controle controle controle week jan/feb week 48/49 17/19
1. Planning- & Controlcyclus Begroting & meerjarenraming
Nee
Monitoren
Nee
Periodeafsluiting - Memoriaal Jaarstukken
Ja
X
Ja Nee
X
Ja
Nee
X
Ja
X
Ja
2. Opbrengsten Fixed fee gemeenten
Ja
X
Ja
X
Ja
Afvalbrengstations
Ja
X
Ja
X
Ja
Opbrengsten derden
Ja
X
Ja
X
Ja
Opbrengst monostromen
Ja
X
Ja
X
Ja
Opbrengst bedrijfsafval
Ja
X
Ja
X
Ja
Opbrengst verhuur
Ja
X
Ja
X
Ja
Ja
X
Ja
X
Ja
Ja
X
Ja
X
Ja
Lease wagenpark
Ja
X
Ja
X
Ja
Inkoop brandstof
Ja
X
Ja
X
Ja
Verwerkingskosten
Ja
X
Ja
X
Ja
Reguliere inkopen/Afhandeling facturen
Ja
X
Ja
X
Ja
Treasury: aantrekken van geldmiddelen
Ja
X
Ja
X
Treasury: betalen
Ja
X
Ja
Ja
X
Ja
X
Ja
Ja
X
Ja
X
Ja
3. Personeel Personeel: aanstelling, doorstroming, uitdiensttreding, vergoedingen/inhoudingen, salarisadministratie 4. Investeringen Investeringen in vaste activa en Afschrijvingen 5. Inkopen
6. Treasury Ja Nee
7. Werkorders Opbrengsten/inkopen: werkorders 8. Overige (= Jaarrekeningposten) MVA Voorraden
Nee
X
Ja
Deelnemingen
Nee
X
Ja
Debiteuren (vorderingen)
Nee
X
Ja
Vorderingen op openbare lichamen
Nee
X
Ja
Liquide middelen
Nee
X
Ja
Nog te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen
Nee
X
Ja
Eigen vermogen
Nee
X
Ja
Voorzieningen
Nee
X
Subsidieverstrekking
Nee
Schulden Crediteuren Kasgeldleningen
Ja
X
Ja
X
Ja
Nee Ja
Ja Nee
X
Ja
X
Ja
X
Ja
Nog te betalen bedragen
Nee
X
Ja
Niet in de balans opgenomen verplichtingen
Nee
X
Ja
20
