Regiovisie Waterland 2040
Regiovisie Waterland 2040
Vitaal met karakter Regio Waterland koerst naar 2040
Vertrouwd en groen of Europees en dynamisch? De Randstad wil uitgroeien tot een concurrerende Europese half miljoen nieuwe woningen nodig, extra ruimte voor bedrijven en een hoogwaardig landelijk gebied. Kwaliteit, diversiteit en verbindingen staan daarbij voorop. De Metropoolregio Amsterdam heeft een voorname taak in die Randstad om bewoners, bedrijven en bezoekers een aantrekkelijke omgeving te bieden. Als onderdeel van de Amsterdamse Metropool en de Randstad is aan ons dus de vraag welke rol wij hierin willen vervullen. Gaan we mee met de dynamiek van de Europese Metropool of houden we het groen? En wat zijn dan de consequenties? Perspectief voor Purmer, kernen en landelijk gebied Regio Waterland heeft ook eigen opgaven: de behoefte aan nieuwe woon- en werkgebieden, de zorg voor vitale kernen met voldoende voorzieningen, terugdringing van het woon- werkverkeer, handhaving van de kwaliteiten van het landelijk gebied, benutting van toeristische ontwikkelingsmogelijkheden en de toekomst van het Markermeer. Dit alles vraagt vooral heldere keuzes over de toekomstige inrichting van de Purmer, de verdere ontwikkeling van de kernen voor wonen en bedrijvigheid na 2020 en het gewenste karakter van het landelijk gebied. Onze keuze: gezonde kernen in een prachtige omgeving Vanwege het unieke karakter in de wereld kiezen we ervoor om het authentieke agrarisch cultuurlandschap in onze regio te behouden. Tegelijk willen we ook de sociaal-economische vitaliteit van onze kernen versterken en de centrumfunctie van Purmerend accentueren. Daarom willen we na 2020 genoeg woningen bouwen om het bevolkingsaantal in de regio op peil te houden. Naast het opknappen van verouderde woon- en werkgebieden vergt dat beperkte uitbreidingen bij verschillende kernen. Op de kaart in de binnenkant van deze brochure laten wij zien, waar dat op een zorgvuldige manier kan. Daarbij stimuleren we vernieuwende plannen, die zowel het karakter van het landschap als het stedelijk gebied een meer ‘Waterlands’ gezicht geven. De Purmer blijft een open landbouwgebied. We willen dat toevoegen aan het Nationaal Landschap.
Regio Waterland heeft eigenlijk alles al in huis om prettig te wonen, te werken en te ontspannen. Het gaat er nu om die kwaliteiten en vitaliteit te verbeteren, met behoud van onze identiteit en versterking van onze positie binnen de Metropoolregio Amsterdam en de Randstad. Vandaar ons motto: Vitaal met Karakter!
De visie in het kort In onze visie staat behoud en zo mogelijk versterking van het kenmerkende authentieke karakter van de regio Waterland voorop, maar wel met de noodzakelijke sociaal-economische en infrastructurele impulsen om de kernen vitaal te houden, de centrumfunctie van Purmerend te accentueren en de bereikbaarheid van Waterland binnen de Metropoolregio Amsterdam te verbeteren. Naast maatregelen om het authentieke karakter van het landelijk gebied te bewaren, vergt dat op vele locaties een forse inspanning voor de kwaliteit van de leefomgeving, selectieve uitbreiding voor noodzakelijke sociaal-economische ontwikkelingen en duurzame oplossingen voor beheersing en terugdringen van het woon-werkverkeer. Op deze manier ontstaat een DUURZAAM VITALE REGIO met een HERKENBAAR EIGEN KARAKTER. Voor de volledige visie zie www. isw.nl
Intergemeentelijk Samenwerkingsorgaan Waterland
Vitaal met karakter! Een duurzaam vitale regio met een herkenbaar eigen karakter. Dat willen de gemeenten in de regio Waterland zijn in 2040. In deze brochure leggen we uit wat we daarmee bedoelen. Op het eerste gezicht lijkt 2040 nog ver weg. Toch is het nodig om daar tijdig over na te denken. Want de ontwikkelingen om ons heen en in ons eigen gebied vragen om fundamentele keuzes.
Regiovisie Waterland 2040
Versterking van de sociaal-economische vitaliteit van de kernen door herstructurering en waar mogelijk intensivering, met vergroting van de diversiteit van woon- en werkmilieus Geplande uitbreidingslocaties ’Waterlands Wonen’ tot 2030 Concentratie uitbreiding wonen 2020- 2040 Versterking centrumfunctie Purmerend Kwaliteitsverbetering en waar mogelijk intensivering bestaande bedrijventerreinen Aanleg nieuw bedrijventerrein Landschap als internationale concurrentiefactor De Amsterdamse Metropoolregio onderscheidt zich in Europa door fraaie landschappen op korte afstand van de steden. Het unieke open Hollandse cultuurlandschap in de regio Waterland vormt daarin een ijzersterke troefkaart. Niet voor niets is het grootste deel van onze regio Nationaal Landschap. Dat willen we zoveel mogelijk behouden en versterken, met de agrarische sector als belangrijkste drager van dat landschap. De groeiende wereldmarkt vraagt ook op lange termijn om meer voedselproductiegebieden. In droogmakerijen als de Wijde Wormer, Unesco-werelderfgoed de Beemster en de Purmer, willen wij daarom ruimte blijven geven aan schaalvergroting van concurrerende bedrijven. Daarbinnen zijn specialisaties denkbaar met streekproducten en biologische teelten. In de veenweidegebieden willen wij de rundveehouderij handhaven. Een kwetsbare kwaliteit is de ‘veenweidenatuur’, zoals weidevogels en waterplanten. Behoud van de agrarische sector in de veenweidegebieden gaat niet vanzelf. Daarin zullen we moeten investeren in ieders belang. Daarom zullen we ook een beroep doen op onze partners in de Metropoolregio Amsterdam. We zullen tot een duurzaam beheer moeten komen, zodat we ook in 2040 nog trots kunnen zijn op onze regio. Waar de landbouw geen mogelijkheden meer ziet en een opvolgfunctie onvermijdelijk is, denken wij aan kleinschalige vernatting van gebieden of de aanleg van open water. Bij alles streven we steeds naar duurzame en klimaatbestendige oplossingen en toetsen we alle initiatieven op hun bijdrage hieraan.Vanwege aantasting van de landschapsbeleving wijzen wij de plaatsing van windmolens in het agrarisch cultuurlandschap af. Mozaïek van functies als metropolitaan park Ons agrarisch cultuurlandschap moet wel meer mogelijkheden gaan bieden voor ontspanning. Gewoon in de polders of tussen de weilanden, in mooie beleefbare natuur of op- en aan het water. Daarom willen we meedenken in het idee van de regering om het zuidelijk deel van de regio Waterland te ontwikkelen tot één van de metropolitane parken in de Randstad, Waterlandse stijl. Met recreatiegebieden ’t Twiske en natuurgebieden het Ilperveld en het Wormer- en Jisperveld, hebben we al een aantal mooie gebieden in huis. Ook andere deelgebieden zouden voor recreatieve
Stedelijke herontwikkeling met waterfrontverbetering Ontwikkeling Poort van Purmerend met hoogwaardige economische functies Instandhouding authentieke en open karakter cultuurlandschap met accent op schaalvergroting Instandhouding authentieke en open karakter veenweidegebied met accent op verbreding, recreatieve routes en kleinschalige extensieve recreatie en toerisme Primair landbouwgebied Purmer toevoegen aan Nationaal Landschap Aanleg natuur- en recreatiegebied met vrijetijdsvoorzieningen Extensief wonen in groenblauwe setting Open houden Markermeer met recreatie in de ruigte en verbetering waterkwaliteit Bestaand spoor met stations Investeren in basisinfrastructuur conform aparte kaart Grens ISW
Strategische Visie Waterland 2040 Vitaal met Karakter
Regiovisie Waterland 2040
ontwikkeling in aanmerking kunnen komen. Een duurzame landbouw moet echter de basis blijven in zo’n veelzijdig parklandschap. Daarin past nadrukkelijk ook de realisering van de zogenoemde “Bufferwoningen”, die met de provincie afgesproken zijn binnen “Waterlands Wonen”. Wij ondersteunen het uitgroeien van de Stelling van Amsterdam tot herkenbaar landschapselement. Wel staan we voor een realistische uitwerking, die geen onredelijke beperkingen oplegt voor bestaande plannen. De Purmer onderdeel van Nationaal Landschap Laag Holland De regering hield nog een slag om de arm voor grootschalige verstedelijking van de Purmer. Dit als appeltje voor de altijd dorstige regio Amsterdam. Kiezen voor behoud van het authentieke landschap betekent echter dat wij hiervan afzien. Wel zijn er binnen de gemeentegrenzen van Purmerend nog beperkte aanvaardbare uitbreidingsmogelijkheden voor woningbouw in dat deel van de Purmer. De rest willen wij nadrukkelijk openhouden voor de landbouw. Wel moeten er meer recreatieve routes komen. Alleen de zone Edam en Purmerend reserveren we voor de aanleg van een nieuw recreatiegebied met wellnessfaciliteiten in een groene setting. Daarmee voorkomen we dat de twee kernen/gemeenten ooit aan elkaar zullen groeien. Het kan ook dienen als compensatiegebied in het geval in (delen van) het Purmerbos in de toekomst bebouwing plaatsvindt. In ieder geval moet het Purmerbos aantrekkelijker worden met meer gevarieerde begroeiing en kleinschalige horeca. Planologische rust en duidelijkheid voor een lange termijn houdt de landbouw in de droogmakerijen in de benen. En daarmee de openheid van de polder. Daarom moet de Purmer onderdeel gaan uitmaken van het Nationaal Landschap Laag Holland. Acceptatie geringe bodemdaling Met de keuze voor instandhouding van het unieke Waterlandse landschap accepteren wij bewust de consequentie van een verdergaande bodemdaling. Daarbij heeft meegewogen dat de bodemdaling in ons gebied gemiddeld genomen meevalt: zo’n 3mm per jaar. Naar schatting over driehonderd jaar, maar door de klimaatverandering misschien ook eerder, zijn in bepaalde gebieden wellicht andere keuzes nodig om de bodemdaling te stoppen. Verbetering waterkwaliteit De Europese Kaderrichtlijn vraagt om de vorming van een duurzaam watersysteem. In onze regio is dat vooral een waterkwaliteitsopgave, zowel voor het binnenwater als het Markermeer. De landbouw heeft hierin een belangrijke taak door minder kunstmest en bestrijdingsmiddelen te gebruiken. In het IJmeer en Markermeer zijn forse investeringen nodig in de verbetering van het ecosysteem en de waterveiligheid. Wel moet er ruimte blijven voor een selectieve ontwikkeling van de watersport en de daarbij horende jachthavens en verblijfsmogelijkheden. In deze optiek past geen westwaartse ontwikkeling van Almere. Bebouwing in het Markermeer leidt tot aantasting van natuurwaarden, die moeilijk te compenseren zijn. Een dergelijke ontwikkeling vraagt ook de nodige infrastructuur, waardoor een ongewenste opdeling van het Markermeer dreigt. Woningbouw na 2020 voor diversiteit en vitaliteit In de Metropoolregio Amsterdam is de komende twintig jaar nog een behoefte aan de bouw van 150.000 extra woningen. Waterland kan en wil zich daar niet aan onttrekken.Vanwege het waardevolle landschappelijke karakter en de mobiliteitsproblematiek kiezen we niet voor grootschalige verstedelijking. Wel kiezen wij er bewust voor als regio
niet in bevolkingsaantal terug te lopen. Dat kan door de bouw van ongeveer 5000 woningen tussen 2020 en 2040. Daarmee vergroten we de diversiteit aan woonmilieus in de Randstad. Tegelijk geven we een impuls aan de sociaal-economische vitaliteit van onze eigen regio. De plannen moeten passen in de aard en schaal van onze regio.Voorop staan een hoogwaardige ruimtelijke ordening, een goede verkeersafwikkeling en het respecteren van de grote landschappelijke kwaliteiten. Inspelen op de cultuurhistorische waarden versterkt daarbij het authentieke karakter. Deze woningbouw moet geld opleveren voor het in stand houden van de meest kwetsbare landschappen, zoals de veenweidegebieden. Ook biedt het kansen om te investeren in meer recreatie, bijvoorbeeld bij de vorming van een metropolitaan park voor de Randstad.
Veel energie steken we in vernieuwing van het stedelijk gebied. En waar ruimtelijk verantwoord willen we het stedelijk gebied verder verdichten. Aan de andere kant zullen we nadrukkelijk ruimte houden en zonodig creëren voor stedelijk groen. Dat doen we door onze woonmilieus concurrerend te houden en het authentieke karakter van de regio te versterken. Alleen op enkele zorgvuldig gekozen locaties kunnen er daarom stedelijke accenten komen in de vorm van “landmarks”. Ruimtelijk concept: groter accent op Purmerend Gezien het unieke en kwetsbare karakter van het landschap zal na 2020 een groter accent van de verstedelijking in Purmerend komen te liggen. In de rest van de regio zal sprake zijn van een selectievere concentratie van verstedelijking dan voor 2020, dus in een beperkter aantal kernen. Meer dan ooit zijn aansluiting op hoogwaardig openbaar vervoer en weginfrastructuur hiervoor leidend. Om ons ruimtelijk concept verder vorm te geven, komen na 2020 de volgende concentratiegebieden in aanmerking voor woningbouw. De hierbij genoemde woningaantallen zijn aanvullend op wat in 2006 is overeengekomen met de provincie Noord-Holland in de streekplanuitwerking Waterlands Wonen. Stedelijke diversiteit Purmerend zuidoost Een bescheiden uitbreiding met 1600 tot 4000 woningen kan in Purmerend na ca. 2020 plaatsvinden binnen de huidige gemeentegrenzen van Purmerend (zuidoost) en in het Purmerbos.
Regiovisie Waterland 2040
Dat kan op verschillende manieren, met verschillende woonmilieus en de daarbij horende woningbouwaantallen. Te denken valt aan luxe vrijstaande woningen, afgewisseld met levensloopbestendige appartementen. Afhankelijk van de behoefte op langere termijn zal dit nader worden ingevuld. Wel dient de opgave een duidelijke meerwaarde te vormen voor Purmerend in het streven naar grotere differentiatie. Groene herinrichting Vurige Staart Om aantasting van het gebied De Vurige Staart aansluitend op Ilpendam tegen te gaan is een groene herinrichting gewenst, eventueel met afrondende woningbouw. Dit gebied is ook geschikt als compensatie voor eventuele bebouwing in het Purmerbos. Waterlands Wonen+ Buiten Purmerend zijn nog de volgende ruimtelijke ontwikkelingen voorzien, die wij voor het grootste deel na 2020 willen realiseren. Deze zijn nadrukkelijk als logisch vervolg en bovenop op de huidige afspraken van het Waterlands Wonen. Edam-Volendam: afronding met ongeveer 400 woningen van Lange Weeren in de richting van de N247, wat daar een totaal oplevert van 1140 woningen. Beemster: afronding van het 4e kwadrant Middenbeemster met ongeveer 240 woningen. Zeevang: de bouw van 300 woningen in Oosthuizen (uitbreiddingslocatie). Kwaliteitsimpuls Kwadijk-zuid Het gebied ten zuiden van Kwadijk kan na 2020 in aanmerking komen voor beperkte bebouwing met veel groen en water langs de bestaande kreek. Hiermee ontstaan in de regio meer gevarieerde woon(werk)milieus. Deze impuls voor de vitaliteit van Kwadijk gaat ook de achteruitgang van het landschap tegen. Hoewel dit gebied ruimte biedt voor veel meer woningen, denken wij aan de bouw van maximaal 200 woningen in lage dichtheden. Daarbij houden we de mogelijkheid open om wonen te combineren met werken aan huis. Dit draagt dan bij aan de vermindering van de scheve woon/werkbalans en vergroting van de leefbaarheid van de kleine kernen. Wormerland Langs de Zaan in Wormerland, aansluitend op het stedelijk gebied van Zaanstad. Landsmeer en Waterland Aanvullend op Waterlands Wonen kleine afrondende dorpsuitbreidingen van ten hoogste enkele tientallen woningen. Nieuw concept Waterlands Werken Voor een evenwichtige ontwikkeling van onze regio is ruimte voor het groeiend bedrijfsleven nodig. Hiermee proberen we tevens de scheve woon/werkbalans te verminderen, waardoor de afgelopen tien jaar toegenomen tot 50.000 arbeidsplaatsen. Eenderde daarvan is gevestigd op bedrijventerreinen, vooral in de industrie en handel/reparatie, bouw (Edam-Volendam) en de logistieke sector. Daarnaast herbergt onze regio een bescheiden maar niet onbelangrijk visserijcomplex. Na 2020 hebben we minder traditionele bedrijventerreinen nodig. Dan willen we meer ruimte bieden voor de nieuwe groeisectoren in de niet-commerciële dienstverlening, zoals zorg en onderwijs, de creatieve industrie en de vrijetijdssector. De komende jaren
gaan we daarom een concept voor “Waterlands Werken” uitwerken. Hieronder verstaan we kleinschalige woonwerklandschappen en woonwerkeenheden in woongebieden en beperkt in het buitengebied. Qua functie en uitstraling versterken zij het Waterlands karakter. Opknappen bedrijventerreinen, zuinig met nieuwe De totale behoefte aan nieuw bedrijventerrein tot 2040 schatten wij in op 135 ha. Na realisering van Baanstee Noord in Purmerend met 80 ha bestaat er dan nog behoefte aan een nieuw terrein na 2020 van ongeveer 55 ha netto. Om het landschap te sparen, willen wij deze extra behoefte na 2020 slechts ten dele honoreren.Vooral de transportsector zal ruimte moeten vinden op het nieuwe regionale terrein Jaagweg van 80 ha in Hoorn. In het hoogwaardige segment gaat “de Poort van Purmerend” aan de A7-afslag met 20 ha een belangrijke rol vervullen. We zullen vooral ruimte winnen door herstructurering en intensivering van verouderde delen van bestaande terreinen zoals in Edam-Volendam en intensivering van nieuwe bedrijventerreinen, met name in Purmerend. Daarnaast richt Purmerend zich op versterking van de niet-commerciële dienstverlening (zorg
en leren). Bedrijventerrein het Galgeriet in Monnickendam wordt omgevormd naar wonen en vrijetijdsfuncties. In Oosthuizen is een uitbreiding voorzien van enkele hectares bedrijventerrein voor lokale agrarisch gebonden bedrijven. Toerisme: regio toegankelijk maken en thematiseren Toerisme blijft een belangrijke groeisector voor onze regio. Daarom gaan wij kijken hoe we met thematisering onze regio congresfaciliteiten en andere verblijfsmogelijkheden, gecombineerd met wellness en overdekte vrijetijdsvoorzieningen. Dat moet leiden tot professionalisering en “branding” van de karakteristieke attracties, arrangementen en streekeigen producten in de regio. Van groot belang is vergroting van de toegankelijkheid van ons landelijk gebied voor de bezoeker. Een goed middel is de ontwikkeling van “recreatietransferia” tot toeristische poorten van het landelijk gebied. Hier kom je “snel” aan met openbaar vervoer of auto en ga je verder “langzaam” het gebied in. Mogelijkheden daarvoor doen zich voor in Monnickendam (Molen de Vriendschap), Purmerend (afslag A7) en Wormerland (afslag Zaanse schans). Daarnaast willen we de routegebonden recreatie fors Met de sector willen we bekijken hoe recreatie en toerisme in het Gouwzeegebied is te optimaliseren.
Noodzakelijke investeringen mobiliteit Noodzakelijke basisinvestering mobiliteit Opgenomen in uitvoeringsprogramma, verwachte realisering korte termijn Realisering 2e Coentunnel Verdubbeling N244 Purmerend-Edam-Volendam Aansluiting A8-A9 en verbreding A8 doortrekking busbaan als wisselstrook Broek in Waterland Noodzakelijke aanvullende maatregelen Vrije busbaan in ochtend en avondspits in twee richtingen te gebruiken Doortrekking vrijliggende busstrook WatergangSchouw Nieuwe ontsluiting Edam-Volendam en nieuwe afslagen Zuidoost Beemster en Oosthuizen - A7 Nieuw station Oosthuizen Bestaand spoor met stations: verhoging frequentie naar minimaal 6 treinen per uur Amsterdam Sloterdijk Invoeren rekeningrijden op hoofdinfrastructuur
Waterlands Wonen Geplande uitbreidingslocaties ’Waterlands Wonen’ Markermeer Verbetering waterkwaliteit en behoud openheid Recreatie in de ruigte; direct varen op open water Ondergrond Stedelijk gebied Grens ISW
Ook voor het toerisme is het van belang dat het Markermeer open blijft. Versterking van het open en ruige karakter vergroot immers de recreatieve beleving. Van A naar Beter bereikbaar Expliciete opgave is verbetering van de bereikbaarheid binnen ons deel van de Metropoolregio Amsterdam. De huidige situatie wordt door iedereen al tientallen jaren als volstrekt onvoldoende en onacceptabel ervaren. Tot op heden hebben maatregelen maar zeer beperkt effect gehad. Om die reden hebben wij een basispakket mobiliteit geformuleerd, dat geldt als een absolute voorwaarde voor de verdere ruimtelijke ontwikkeling van de regio. Dit zal in nauwe samenspraak met de Metropoolregio Amsterdam moeten worden uitgevoerd. Belangrijk kader voor ons zijn de afspraken binnen de Stadsregio Amsterdam, zoals bijvoorbeeld op basis van de OV-visie 2010-2030. Het openbaar vervoer is immers meer sturend dan ooit voor toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. Hierop afgestemd paden en voorzieningen. Uiteraard heeft dat ook voor het toeristisch product positieve effecten. Colofon Januari 2009 Uitgave: ISW Postbus 188 - 1440 AD - Purmerend tel: 0299-880100 www.isw.nl RBOI Rotterdam / DHV Ruimte en Mobiliteit Den Haag Druk: Multicopy Purmerend
