Strategische Regiovisie

Strategische Regiovisie Bergen, Gennep, Mook en Middelaar Gebiedsontwikkeling Maasduinen keuren, kiezen en excelleren

www.strategischeregiovisie.nl

Strategische Regiovisie Bergen, Gennep, Mook en Middelaar Gebiedsontwikkeling Maasduinen keuren, kiezen en excelleren

Vastgesteld door de Stuurgroep Visie d.d. 24 februari 2010

Inhoudsopgave

Strategische Regiovisie in een notendop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

1

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Waarom een Strategische Regiovisie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 De Regio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Ambitie: onderscheidend en complementair aan de stedelijke regio’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Gewenst profiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Strategische keuzes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

2

De hoofdprogramma’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Wonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Recreatie en toerisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Landbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

De basisprogramma’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Verbindingen en netwerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Ruimtelijke kwaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

4

De sleutelprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

N271 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Ontwikkeling Maasdal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

5

Van visie naar uitvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Opgave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gebiedsontwikkeling Maasduinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organiserend vermogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

Proces van totstandkoming en het vervolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

5

Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Schets van de regio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verslag expertmeeting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verslag publieksbijeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verklaring Klankbordgroep d .d . 23 februari 2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overzicht Projectgroep, Klankbordgroep en Stuurgroep, team Riek Bakker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

In deze regiovisie zijn handmatige schetsen opgenomen . Zij zijn bedoeld om als inspiratiebron te dienen en de discussie bij de uitwerking van de visie te voeden .

15 19 23 27

53 54 54 55

62 76 82 88 89

Strategische regiovisie in een notendop Luwte

Ontwikkelingsmodel

De kop van Limburg verkeert in velerlei opzichten in de luwte. Geklemd tussen de Maas en de Duitse grens kent het gebied weinig economische dynamiek. Er is genoeg potentie maar de economische pijlers zijn nu te zwak om op termijn te groeien. Demografisch bevindt deze regio zich eveneens in de luwte. De krimp waarmee Midden-Limburg kampt is hier nog niet ingezet, maar loert wel om de hoek. Jonge mensen trekken weg, mede omdat er voor hen te weinig toekomstmogelijkheden zijn.

Het is van essentieel belang om te keuren wat je aan kapitaal hebt en te kiezen voor een regiospecifiek profiel. We kiezen voor een ontwikkelingsmodel met een onderscheidend profiel dat complementair is aan de stedelijke regio’s in de nabije omgeving: in het noorden Arnhem/Nijmegen en in het zuiden Venlo. Dit is het haltermodel: wij zijn de streng tussen deze stedelijke conglomeraties. Beide steden willen met 50.000 mensen groeien. Van die groei kunnen we meeprofiteren, maar dan wél op onze eigen manier, namelijk kleinschalig en duurzaam. De inzet is om in de regio een ‘center of excellence’ neer te zetten, met als steekwoorden: puur, authentiek, gastvrij en met respect voor de natuur en het landschap.

Keuren en kiezen; de hoofdprogramma’s

Kwaliteitsslag nodig Met deze strategische regiovisie willen wij de regio beter tot haar recht laten komen en een bestendig perspectief voor het geheel garanderen. Hierin formuleren we onze wensen en ambities in zeven programma’s en geven we met twee sleutelprojecten aan welke ontwikkelingen wij met voorrang ter hand willen nemen. Hiermee willen we de kwaliteitsslag bereiken die nodig is om de leefbaarheid te vergroten en de achterstand op het omliggende gebied te verkleinen. Als je nu niet kiest, stagneert de regio. Dat betekent dat het roer nú om moet. Dat doen wij onder het motto ‘keuren, kiezen en onderscheiden.’ We willen de krachten bundelen om uit het isolement te komen en de krimp te lijf te gaan. Afwachten is geen optie. Wij geven pro-actief sturing aan onze toekomst.

6

De regio heeft een aantal kwaliteiten die versterkt kunnen worden. Wij onderscheiden een viertal dragende functies waarop wij de hoofdprogramma’s inzetten om de kwaliteitssprong te maken. - Wonen. Vanwege de ligging onder de rook van Arnhem/Nijmegen en Venlo wordt er steeds vaker een beroep gedaan op de regio. Men werkt in de steden, en woont bewust vanwege het goede leefklimaat in de regio. Het groeiend aantal forenzen en de vergrijzing vereisen een andere kijk op wonen. Omdat het aloude model van huisje-boompje-beestje niet meer afdoende werkt, moet je slimmer en innovatiever met woningbouw aan de slag. Dat impliceert dat je andere woonmilieus aanbiedt - namelijk exclusief en gebiedskarakteristiek - en dat je zorgvuldig bekijkt wat je voor de ouder wordende bevolking met het oog op de toekomstige zorg nodig hebt. - Zorg. In de regio zitten al de nodige specialistische zorginstellingen, waardoor er een cultuur is ontstaan van een gastvrij en respectvol onthalen van bijzondere groepen. Bij een versterking

men om niet achteruit te boeren. Dat heeft te maken met de schaalvergroting in de agrarische sector en de ontwikkelingen in het Maasdal ten behoeve van de rivierverruiming. Het Maasdal wordt steeds monotoner. De agrarische sector zal daarom vanuit een ander perspectief bekeken moeten worden. Minder economisch alléén en meer gericht op zowel het in stand houden van de diversiteit van het landschap als op het profiel van een pure, eerlijke, milieuvriendelijke regionale voedselproductie. Dat past ook in een bredere, Europese trend van regionale food. Producten van ecologische landbouw appelleren aan een stijgende behoefte van consumenten aan zuiver, authentiek en gezond eten. De Duitsers zijn dol op eco-markten, en dat stimuleert weer de trek van dagjesmensen naar deze regio.

0. Strategische regiovisie in een notendop

van de zorg denken we aan onderscheidende, kleinschalige en gebiedsvriendelijke zorgcentra. Aan ‘zorg op een menselijke maat ‘ is toenemend behoefte, en daarin kunnen we een bovenregionale functie bekleden. Ook hier geldt weer: het is complementair, het betreft een zorgsegment waar de stedelijke gebieden niet in kunnen voorzien. Tegelijk bieden de steden in de buurt de specialistische zorgvoorzieningen die soms nodig zijn voor deze speciale groepen. - Recreatie en toerisme is een ander belangrijk programma. Dat is direct gerelateerd aan het

De basisprogramma’s

bijzondere landschap. Bij Mook komen de stuwwal en de Maas samen, wat een voor Nederland uniek landschap heeft voortgebracht. Daarnaast wordt het gebied gekenmerkt door de Maasduinen, die eveneens een eigen, onvergelijkbaar type natuurschoon opleveren. Dit trekt altijd al veel toeristen en dagjesrecreanten, maar de huidige accommodatie en infrastructuur staan onder druk. Het ontbreekt bovendien aan een goed fiets- en wandel netwerk. Om het toerisme te stimuleren kiezen we niet voor méér van hetzelfde, maar voor het ontwikkelen van een kwaliteitsproduct, een kleinschalig en exclusief aanbod voor bijzondere doelgroepen. Vanwege de rust en ruimte willen we meer ecotoeristen, vooral ook Duitsers, aantrekken. Een andere doelgroep zijn de zorgtoeristen: mensen die hier komen voor wellness en voor speciale zorg. We denken hierbij aan patiënten die samen met hun familie vakantie willen houden. - Landbouw is voor ons een belangrijk keuze. Hiervoor gelden weer de kernbegrippen kleinschalig, duurzaam, diversiteit en gebiedseigen. Voor de landbouwers is het moeilijk om zich bestendig te handhaven; zij proberen te voorko-

Om onze missie te realiseren onderscheiden wij drie basisprogramma’s die voorwaardenscheppend zijn voor de vier hoofdprogramma’s: het versterken van de oost-westverbindingen en het uitbreiden van de bestaande netwerken, en dan vooral de fiets- en wandelroutes. Het dient ter ondersteuning van de economie en sociaalmaatschappelijke samenhang. Ook zal de ruimtelijke kwaliteit van de bebouwde omgeving en het landschap verbeterd moeten worden. Tot slot is het van belang dat met het aanleggen van bijvoorbeeld hoogwatergeulen de veiligheid bij hoog water van de Maas wordt gegarandeerd. Natte voeten bedreigt per definitie een uitbreiding van gevarieerd en duurzaam wonen, (zorg) recreëren en ecolandbouwen. Gebeurt dat niet, dan vallen alle opties in het water.

Sleutelprojecten Wij willen snel aan de slag en beginnen met de N271 en omgeving. De N271 moet ‘de etalage’ van de regio worden! Daarmee tonen wij onze kracht en kwaliteit. De Ontwikkeling van het Maasdal is het andere sleutelproject waarmee wij aan de slag willen: integraal, gebiedsgericht en projecten met elkaar verbindend.

Gebiedsontwikkeling Onze ambitie om hier een ‘center of excellence’ te verwezenlijken gaat alleen wanneer we de samenhangen blijven zien en de ontwikkelingen met elkaar verknopen. Daarom kiezen we voor gebiedsontwikkeling. Op dit moment bieden de programma’s nog de flexibiliteit om zich aan te passen aan veranderingen zonder het doel uit het oog te verliezen. Met gebiedsontwikkeling is het mogelijk partners te vinden waarmee de vervolgstappen kunnen worden gezet. Ook kunnen we zo de bevolking in een vervolgtraject actief laten participeren.

7

Samen staan we sterk in Noord-Limburg

8

1. Inleiding Inleiding

1. Inleiding Waarom een strategische regiovisie Bergen, Gennep en Mook en Middelaar kijken gezamenlijk naar de toekomst. Samen ontwikkelen we een Strategische Regiovisie om te bepalen waarin we de komende tijd gaan investeren. Dat is hard nodig: we hebben veel plannen en ambities, maar daarin ontbreekt een gezamenlijke focus. Het gevolg is dat veel plannen niet tot uitvoering kunnen komen. Hierdoor dreigen we een achterstand op te lopen ten opzichte van

andere regio’s. Om onze positie te versterken kiezen we in deze Strategische Regiovisie voor de kwaliteitssprong die nodig is om de leefbaarheid in onze regio te vergroten. Want samen staan we sterk in Noord-Limburg. Door gezamenlijk onze ontwikkelingsrichting te bepalen en wensen te formuleren kunnen we bovendien een sterkere positie aan de onderhandelingstafel bij andere overheden en bij private partijen innemen. 9

dwarsdoorsnede

ligging van de regio

Maasdal

dwarsdoorsnede van de regio

10

Maasduinen

ontginningslandschap

De regio

Deze regio, geografisch gelegen in de luwte van de Maas en de Duitse grens, kent geen grote economische dynamiek, is dunbevolkt en beschikt over een goed woonklimaat Met een bijzonder landschap heeft de regio goud in handen. Het landschappelijke kapitaal bestaat uit de voor Nederland unieke ontmoeting - bij Mook- van de stuwwal met de Maas. Verder is er het Niersdal met de Niers, waarlangs een reeks van stadjes, zoals Gennep, is gevestigd. De Maas-

duinen zijn als landschappelijke eenheid zeer gaaf en daarmee bijzonder voor Nederland. De regio heeft cultuur-historisch een memorabel verleden.

Inleiding

De regio bestaat uit de gemeenten Bergen, Gennep en Mook en Middelaar en ligt in de kop van Noord-Limburg geklemd tussen de Maas en de Duitse grens. Het gebied Nordrhein-Westfalen ligt binnen handbereik. Het noordelijke deel is georienteerd op Nijmegen/Arnhem terwijl Gennep en Bergen zich meer richten op Venlo. Er zijn veel sociaal-maatschappelijke relaties met het land van Cuijk in Oost-Brabant.

Ook het agrarische landschap draagt bij aan de diversiteit van de regio. Deze natuurlijke en culturele rijkdom is echter nog niet goed omgezet in economisch rendement voor het lokale leefklimaat. De traditionele werkgelegenheid (industrie, handel en landbouw) biedt steeds minder arbeidsplaatsen. Groeisectoren liggen in de zorg en in recreatie & toerisme. Hierin kan de regio een onderscheidend aanbod en werkgelegenheid bieden. De demografische ontwikkeling geeft aan dat wij met een toenemende vergrijzing te maken krijgen. Het betreft bovendien een dubbele vergrijzing; de groep 65+ groeit en mensen worden ouder. Ook zullen wij met toekomstige krimp van de bevolking rekening moeten houden. Om toch ontwikkelingen mogelijk te maken is een mentaliteitsverandering nodig.

positionering van de regio: bevolkingsopbouw

11

ontwikkelingsmodel

Ambitie: excellent, onderscheidend en complementair aan de stedelijke regio’s De regio heeft de ambitie zich te ontwikkelen tot een gebied dat onderscheidend en complementair is aan de stedelijke regio’s Arnhem-Nijmegen en de regio Venlo. Beide steden willen met 50.000 mensen groeien. Van die groei kunnen we meeprofiteren, maar dan wél op onze eigen manier, namelijk kleinschalig en duurzaam. Voor de verdere ontwikkeling van de stedelijke regio’s wordt een kwalitatief hoogwaardige recreatieve omgeving in de nabijheid steeds belangrijker. Die keuze komt ook voort uit het besef dat men 12

steeds vaker woont in onze regio vanwege het goede, groene leefklimaat, en werkt in de stedelijke gebieden. Wij zoeken de complementariteit ook in de aantrekkelijkheid van onze regio voor mensen uit heel Nederland en het westelijke deel van Duitsland. Om onderscheidend te zijn kiezen wij voor een kwalitatieve ontwikkeling en niet voor kwantiteit, in de wetenschap dat in Nederland, zoals overal in Europa, slechts met kwaliteit de eigen positie kan worden gehandhaafd en versterkt. Daarom willen wij ons in de sectoren recreatie, zorg, landbouw en wonen door ontwikkelen tot een ćenter of excellence´. Daarmee kun-

We streven naar een regio van hoge en bijzondere kwaliteit met een complementair en onderscheidend aanbod ten opzichte van de stedelijke regio’s. Een regio waarin het goed toeven is voor de stedelingen en bijzondere groepen uit de rest van Nederland en Duitsland. Door hiervoor een duidelijke koers uit te stippelen willen wij private en publieke partijen stimuleren om te investeren in onze regio.

Nijmegen

Land van Cuijk

economie zorg cultuur onderwijs

economie zorg onderwijs wonen en recreatie/ toerisme

Eindhoven/ Helmond economie zorg cultuur

Strategische keuzes Vanuit het onderscheidende profiel zijn de strategische keuzes gericht op het benutten en versterken van de regionale economie en de leefbaarheid.

Inleiding

nen wij de leefbaarheid en vitaliteit versterken en jongeren langer aan ons binden.Wij zoeken de complementariteit niet ten opzichte van het land van Cuijk of het nabij gelegen Duitse gebied. Met deze gebieden willen wij samenwerken om juist de gemeenschappelijke zaken te versterken. Vanuit dat perspectief dragen wij bij aan de ontwikkeling van de Noordelijke Maasvallei, samen met het land van Cuijk.

Hiermee kiest de regio voor een focus op vier hoofdprogramma’s: • Investeren in exclusieve woonprogramma’s. • Ontwikkelen van bijzondere zorgcomplexen en zorgconcepten. • Ontwikkelen van een bijzonder toeristisch recreatief product. • Investeren in een duurzame landbouw. De focus op deze programma’s is noodzakelijk voor een haalbare ambitie. Het gaat hier om programma’s die elkaar ook onderling versterken en daardoor een krachtiger effect en resultaat opleveren. De voorgestane ontwikkelingen zijn alleen mogelijk wanneer de verbindingen en netwerken op orde zijn, blijvend geïnvesteerd wordt in de ruimtelijke kwaliteit van zowel de kernen als de natuur en het landschap, en wanneer de veiligheid tegen overstromingen gewaarborgd is. Deze basisprogramma’s zijn voorwaardenscheppend en maken daarom integraal onderdeel uit van de strategische regiovisie.

Niederrhein cultuur economie wonen vliegveld

ontwikkelingsmodel

profiel Venlo

economie zorg cultuur onderwijs

programma’s

steutelprojecten

opbouw van de visie relaties met omliggende regio’s

Het gewenste profiel De regio kiest voor een onderscheidend profiel dat aansluit bij het karakter van het gebied. De geografische positie, een bijzonder landschap en unieke natuur maken de regio tot een gebied van rust en ruimte. Kleinschalig, puur en authentiek – deze kenmerken willen wij koesteren. Gastvrijheid en respect voor toeristen, recreanten en zorgbehoeftige mensen zijn kwaliteiten wij verder willen uitbouwen. Duurzaamheid is een nieuw aspect dat om als excellente regio te kunnen uitblinken, aandacht verdient. Duurzaamheid sluit aan bij kleinschaligheid en puurheid: van ecologie, energie, voedselproductie, hergebruik van afvalstromen, ruimtelijke kwaliteit tot sociale duurzaamheid.

In de hoofdstukken 2 en 3 worden deze programma’s nader toegelicht. Daarbij wordt in ontwerpschetsen aangegeven wat de betekenis kan zijn voor de ruimtelijke inrichting van de regio. Het gaat hier om schetsen die nog verder uitgezocht en uitgewerkt moeten worden. Zij zijn vooral bedoeld om de discussie in de vervolg fase te voeden en ter inspiratie, ter illustratie van wat wij van deze regio kunnen maken. Om snel resultaat te boeken zijn twee sleutelprojecten beschreven die als eerste ter hand zullen worden genomen. Deze worden beschreven in hoofdstuk 4. In hoofdstuk 5 wordt aangegeven welke route gevolgd moet worden om de ambities te realiseren en de uitvoering van de visie te borgen.

13

Uniek Woongenot, daar gaan we voor

14

2. De hoofdprogramma’s

2. De hoofdprogramma’s Wonen Excellent wonen Binnen de wooneconomie is nog plaats voor een excellent, onderscheidend woonmilieu met ruimte voor verschillende wooncategorieën. Het betreft een milieu dat de stedelijke centra Arnhem/ Nijmegen en Venlo niet kunnen bieden. Dit woonmilieu zal de karakteristieken

van de regio benutten en versterken. Het gaat hier niet om grote aantallen. De kleinschaligheid en het respect voor het landschap maken dit woonmilieu tot een aantrekkelijk en exclusief geheel. Vóór alles moet dit woonmilieu duurzaam en zelfvoorzienend in de energiebehoefte zijn en bijdragen aan het versterken van de ruimtelijke kwaliteit. 15

Het aantal woningbouwplannen in de regio is groot en onvoldoende afgestemd op de vraag. Bovendien richten veel plannen zich op hetzelfde segment, namelijk op gezinswoningen vanuit het idee dat met dit aanbod nieuwe inwoners naar de regio zullen trekken. Daarmee handelen wij echter tegen de trend van de bevolkingontwikkeling in en zoeken wij de concurrentie met omliggende gemeenten, die op hun beurt weer het zelfde doen. Dit is een heilloze weg. Realistischer en beter is het om mee te bewegen met de demografische tendens en daar sterker uit te komen. De woningmarkt is regionaal en de woningbouwactiviteiten, inclusief die van de herstructurering, zal daarom regionaal opgepakt worden. De regionale woonvisie moet daarin voorzien. In deze woonvisie zal een koppeling gelegd worden met zorg, leefbaarheid en welzijn. Dat is nodig om inhoud te geven aan sociale duurzaamheid. Met

de sterk stijgende vergrijzing én meer ouderen die langer leven1, is het van belang de blik sterker te richten op het ontwikkelen van aangepaste woningen voor deze doelgroep: in een zodanige setting dat, indien gewenst, de noodzakelijke zorg kan worden geboden. Een andere ontwikkeling, die nauw verbonden is met wonen, is het op peil houden van het voorzieningenniveau. De afname van de maatschappelijke voorzieningen en de detailhandel in de kleinere kernen die de afgelopen decennia, ondanks ander beleid, is opgetreden zal verder doorzetten. De keuze voor het bundelen en concentreren van voorzieningen in de hoofdkernen Mook, Gennep en Nieuw-Bergen moet er voor zorgen dat goede, hoogwaardige voorzieningen gehandhaafd blijven. Voor de kernen moet voorzien worden in de bereikbaarheid van de basisvoorzieningen, zoals

1) CBS 2009, verwacht het aantal ouderen na 2025 verdubbeld zal zijn, en gestegen zal zijn tot 25-30% van de totale bevolking.

16


basisonderwijs, huisartsenhulp en de dagelijks levensbehoeften Naast de koppeling van wonen en welzijn speelt de ruimtelijke kwaliteit bij de leefbaarheid een grote rol. Het is primair nodig om de centra van de hoofdkernen een kwaliteitsimpuls te geven, zodat de centra aantrekkelijk zijn om te wonen, de toeristen te bekoren en om de voorzieningen te binden. Bij de kleinere kernen zal het vergroten van de ruimtelijke kwaliteit vooral gezocht moeten worden in een hogere kwaliteit van de openbare ruimte. Met relatief weinig geld is daar een stevige kwaliteitsslag te verkrijgen. Dat heeft gunstige effecten op het woongenot, de leefbaarheid en op de toeristische aantrekkingskracht van de regio. Het zal heel moeilijk zijn om deze ruimtelijke kwaliteitsslag in de centra van de hoofdkernen

inhoud te geven wanneer de krimp van de bevolking gaat intreden en het financiële draagvlak afneemt. Daarom kiezen wij er voor om de woningbouw vooral op inbreidingslocaties (verdichten en functieverandering) te laten plaatsvinden en gelijktijdig de ruimtelijke kwaliteit te versterken. Slechts bij uitzondering zal nog overgegaan worden tot het bebouwen van uitleggebieden. Het zal dan gaan om het exclusieve segment waarbij zware eisen worden gesteld aan de landschappelijke inpassing en de openbare toegankelijkheid. Het zogenaamde ‘landgoederenconcept’ staat hiervoor model, maar ook boederijwonen of waterwonen behoren tot de regionale kwaliteiten. We willen ook bekijken of in kleine kernen ruimtelijk mogelijkheden bestaan om een verruimd bouwregiem toe te staan.

17

Door zorg toont de regio haar gastvrijheid

18


Zorg Binnen de regio is plaats voor een excellent en onderscheidend zorgaanbod. Als ‘gastvrije regio’ wordt nu al in Gennep onderdak geboden aan specialistische zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Uitbreiding van een zorgaanbod naar andere groepen sluit aan bij de zich momenteel verder ontwikkelende ‘Health Campus Noordelijke Maasvallei’. Als gastvrije regio willen wij nadrukkelijk kiezen voor het bieden van onderdak aan bijzondere zorgbehoevende groepen. Dat kan bijvoorbeeld door het ont-

wikkelen van vakantiefaciliteiten voor mensen die vanwege hun beperkingen zorg en aandacht nodig hebben. Samen met familieleden wordt hen een aangenaam verblijf met voldoende zorg geboden. Door deze voorziening te koppelen aan andere ambities, zoals kleinschalige landbouw, kan ´werk met werk´ gemaakt worden. Dat vraagt om een locatie in een agrarische omgeving, dichtbij de Maasduinen, en met een goede ontsluiting naar de wijde omgeving. 19

4

2 1

3

wonen en zorg 1. boerderijwonen 2. landgoedwonen, XXL kavels 3. landschapswonen 4. vitaal platteland, kluswoningen 5. zorg, ‘de zonnebloem’ en Maria Roepaan

20

5


Een andere mogelijkheid zien wij in het gastvrij onthalen van bijzondere groepen ouderen: ouderen die graag een mooie omgeving combineren met cultuur en wanneer dat nodig is ondersteund kunnen worden door noodzakelijke zorg. In dit segment kunnen de stedelijke regio’s niet voorzien en kunnen wij complementair zijn. Er zijn voldoende mooie locaties, zoals ´het oude Maria Roepaen´, ´de Heikant´, de steenfabriek, of ´Landgoed Bleijenbeek´. Ook in de opvang van jeugd- of asielzoekers (thans in kasteel ´Heijen´) kan de regio haar gastvrijheid tonen. De opvang van bijzondere groepen geeft de mogelijkheid om stageplaatsen en opleidingsfaciliteiten naar ons toe te trekken waardoor jongeren met onze regio kunnen kennismaken en hier eventueel kunnen blijven wonen en werken. Op gemeentelijke schaal is het van cruciaal belang om in te spelen op de komende vergrijzing. Naast zorgcentra zijn vernieuwende woon/zorgconcepten nodig die voorzien in een goed leef- en woonklimaat en in de noodzakelijke zorg, waarbij

ouderen zolang mogelijk zelfstandig kunnen blijven functioneren. De aanwezigheid van voldoende en goede zorgvoorzieningen is daarvoor van groot belang. Het gaat om het ontwikkelen van een fijnmazig netwerk van eerstelijnsgezondheidszorg in de regio en het bereikbaar houden van de tweedelijnszorg in Boxmeer, Nijmegen en Venlo. De verwachting is dat het tekort aan personeel in de zorg sterk gaat stijgen. Met domotica kunnen veel handen vervangen worden maar voor de basiszorg (onder andere de thuiszorg) zal liefdevolle, ‘warme’ zorg altijd nodig blijven. Daarom zetten wij ons in om samen met de zorgaanbieders opleidingsplekken te creëren voor onder andere uitkeringsgerechtigden, waardoor de zorg vooral ook vanuit de eigen gemeenschap kan worden opgezet. Ook het uitwisselen van arbeidskrachten (thuiszorg) over de grens met Duitsland, zoals daar nu in de Achterhoek mee geëxperimenteerd wordt, willen wij oppakken. Daarmee willen wij werkgelegenheid in de zorg handhaven en verder uitbreiden. 21

Toerisme en recreatie staan hoog in het vaandel

22


Recreatie en Toerisme Recreatie en toerisme zijn sectoren waarin, als we kwaliteit bieden, veel werkgelegenheid zeker voor jongeren aanwezig is. Voor de stedelijke regio’s vervult de regio een belangrijke toeristisch-recreatieve functie, een functie die in belang zal toenemen. In het perspectief van de regio Venlo kunnen wij de groene component vormen waarbij die functie gecombineerd wordt met gezonde, duurzame, verantwoorde en veilige voeding. De groene component wordt vooral gedragen door de natuur (de Maasduinen), de beekdalen en het Maas-

landschap. De cultuurcomponent door de diverse monumenten in de regio, het bewogen verleden en de aanwezigheid van een groot aantal kunstenaars. Er zijn in de regio geen bezoekersintensieve toeristische dagattracties. Die passen ook niet bij het profiel van kleinschaligheid, puurheid en authenticiteit. De toerist zal steeds vaker vragen om kwaliteit, gezondheid en gezonde voeding, wellness en een ´beleefbare´ omgeving: een omgeving die laat zien hoe ze is ontstaan en welke verhalen daarbij horen en zo toont wat haar identiteit is. 23

2

2

1

2

toerisme en recreatie 1 ecotoerisme, ‘de Zonnebloem’ 2 waterrecreatie, vaarrondjes

24


De koers is daarom gericht op het bieden van een kwaliteitsproduct. Wij kunnen en willen excelleren door bijzondere groepen - zorgtoeristen, ecotoeristen en mensen die rust en ruimte zoeken - aan ons te binden. Ook op het terrein van het watertoerisme zijn mogelijkheden voor een kleinschalige beleving van water, natuur en landschap, bijvoorbeeld op de vele beken in het gebied.

camping) tot ‘back to basic’ met een minimum aan voorzieningen in de natuur.

Hiervoor is een gemeenschappelijke branding en marketing nodig, waarbij bijzondere arrangementen worden aangeboden. De toerist van de toekomst koopt immers een middag, dag of weekeinde en verwacht goede informatie via het internet over bereikbaarheid, gastvrijheid en service, mooie gebouwen, leuke attracties, lekker eten en drinken, wellness - kortom een compleet pakket. De recreant moet de keuze moet hebben om een bijzondere vorm van verblijven te kiezen met uitersten. Van ‘glamping’ (glamorous

Natuur en landschap vormen de basis voor recreatie en toerisme in de regio. Het landschap is echter slecht ontsloten terwijl het hier om een uniek en goed beleefbaar landschap gaat. Hoge prioriteit heeft een uitbreiding van de fiets - en wandelpaden en het waternetwerk. Langs deze routes moeten de Maas, de Maasduinen, de Beekdalen, de stuwwallen en de agrarische voedselproductie beleefbaar zijn. Ook het organiseren van vaarrondjes is aantrekkelijk voor onze regio.

Het kwaliteitsniveau van de huidige recreatieve voorzieningen staat onder druk. Dat niveau zal omhoog moeten om de toerist van de toekomst te kunnen behagen. Met het ´Maaspark Well´ wordt hier al een stevige stimulans aan gegeven, maar dat is niet genoeg.

25

Landbouw hoort bij ons!

26


Landbouw Uitblinken in regionale voedselproductie met gezonde, veilige, duurzame en verantwoorde voeding - daarin kunnen wij complementair zijn aan de stedelijke regio’s. Kijk naar de plannen van de regio Venlo voor het innovatiecentrum gezonde voeding en logistiek. De regio Venlo wil ‘gezonde voeding in een gezond leef- en bezoekklimaat’ als belangrijk speerpunt van de economische ontwikkeling van Noord-Limburg verder

uitbouwen. Kennisinstellingen en agroondernemers moeten samen optrekken voor de ontwikkeling van voedingsproducten voor de kritische consument. Met onze landbouwproductie kunnen we bijzondere producten aanbieden. Rond Nijmegen is aansluiting te vinden bij nieuwe initiatieven als Óregional´, waarin een regionale, duurzame voedselproductie en consumptie direct aan elkaar gekoppeld worden. 27

2

3

regionale voedselproductie 1 agriroute 2 nieuwe boerderijen + verkooppunten 3 verkooppunten bij kleine boerderijen

28

1


De landbouw is bij ons de laatste jaren echter sterk onder druk komen te staan door de schaalvergroting en de ontwikkelingen in het Maasdal ten behoeve van de rivierverruiming en natuurontwikkeling. Uitplaatsing lijkt het maatschappelijke antwoord te zijn op de wens een ecologische hoofdstructuur of andere natuur te ontwikkelen. Een uitplaatsing leidt echter al te vaak tot bedrijfsbeëindiging. Landbouw wordt veelal nog beoordeeld door de economische bril. De werkgelegenheid is door de mechanisering en automatisering in de landbouw sterk teruggelopen, waarmee de economische zwaarte in het beleid navenant daalde. Juist voor onze regio zou de agrarische sector door een andere bril bekeken moeten worden. Deze sector levert op een beperkt gebied een diversiteit aan producten. Van vlees, melk, groente, granen, vruchten tot sierteelt. Zij kan een belangrijke bijdrage leveren aan het in stand houden van de diversiteit van het kleinschalige landschap. Dat is van groot belang om de toeristisch-recreatieve mogelijkheden te benutten, maar ook om het duurzaamheidsprofiel en het kwaliteitsdenken inhoud te kunnen geven. In Europa - en ook in Nederland – is een ontwikkeling aan de gang waarbij het draagvlak voor een regionale voedselproductie steeds groter wordt. Netwerken tussen grote afnemers, als overheids- en zorginstellingen, en lokale agrariërs zorgen voor een voedselvoorziening die aanmer-

kelijk minder milieubelastend is dan die van de geïndustrialiseerde, grootschalige voedselproductie waarbij vele kilometers worden afgelegd voordat een product bij de consument komt. Een pure, eerlijke, kwalitatief hoogwaardige en ecologisch verantwoorde voedselproductie als onderdeel van de landbouw speelt in op de wensen van bijzondere groepen consumenten uit Duitsland en Nederland. Om ćenter of excellence´ in de landbouw te worden zetten wij in op een regionale voedselproductie die het kleinschalige landschap ondersteunt, waarbij een koppeling gemaakt wordt met kennisontwikkeling. Daarvoor zijn nauwe relaties met nationale kennisinstituten nodig. Een belangrijke voorwaarde voor het in standhouden van de agrarische bedrijfsvoering is het opheffen van de spanning tussen enerzijds een natuurontwikkeling en anderzijds de agrarische bedrijfsvoering in het Maasdalgebied. Er bestaat onmiskenbaar bereidheid bij de agrarische sector om over te gaan tot de verbrede landbouw en een rol op te pakken als hoeder van het landschap. Maar dan is er wél langjarige zekerheid nodig. Die zekerheid kan alleen worden gerealiseerd door organisatiekracht vanuit de agrarische sector zelf, met ondersteuning vanuit de regionale en lokale overheden.

29

Goede verbinding, noodzaak!

30

3. De baisprogramma’s

3. De basisprogramma’s Verbindingen en netwerken Om zich tot een excellente regio te kunnen ontwikkelen is alzijdige ontsluiting nodig. In alle windrichtingen en voor de auto, het openbaar vervoer, fietsers en wandelaars. De noord-zuid - en de oost-west verbindingen moeten als een ladder met sporten de regio toegankelijk maken voor de inwoners van de stedelijke regio’s en ervoor zorgen dat de regio zelf een beroep kan blijven doen op de

voorzieningen (middelbaar en hoger onderwijs, zorg en werkgelegenheid) aan de andere zijde van de Maas en in Duitsland. Dat is nodig om jongeren en jong volwassenen zo lang mogelijk aan de regio te kunnen binden. Een alzijdige ontsluiting geldt voor het autoverkeer, de busverbindingen en de fietsverbindingen, bestemd voor het dagelijkse woon-, werk-, en onderwijsverkeer. 31

4 6

3 8 7 2 5 1

verbindingen en netwerken 1. nieuwe rondweg Wanssum-Tradeport de Peel en nieuwe weg naar Kevelaer (D) 2. agriroute 3. busverbinding naar Gogh (D) 4. nieuwe rondweg Mook-Groesbeek 5. nieuwe fietsbrug over de Maas 6. nieuwe autobrug over de Maas 7. fietsroute langs de Maas 8. fietsroutes naar Duitsland

32


Voor de noord-zuid verbinding is de ontsluiting gewaarborgd in de N271. In oost-westelijke richting is zowel voor het autoverkeer als het fietsverkeer een stevigere aanhechting op de gemeenten aan de overzijde van de Maas noodzakelijk. De drie bestaande aansluitingen (Nijmegen, Gennep en Well) houden de regio voldoende bereikbaar vanaf het rijkswegennet, maar voor de regionale bereikbaarheid is dit niet voldoende. Het gaat hier om de (veer)verbindingen met Venray, Boxmeer en Cuijk. Toeristisch is de uitbreiding van het fiets-, wandelen vaarnetwerk nodig. Men moet door het gebied kunnen dwalen. Van oost naar west en van noord naar zuid in de vorm van lussen, en visa versa. Wat betreft het openbaar vervoer is de regio al uitstekend bereikbaar per vliegtuig. De steden en dorpen in de flanken van de regio, zowel in Duitsland als in het Brabantse, zijn uitstekend bereik-

baar per trein. Het aanvullende openbaar vervoer op regioniveau is echter onvoldoende. Op regionale schaal vragen wij aandacht voor het verhogen van de bereikbaarheid van vliegveld Weeze vanuit Venlo, Venray. De huidige route naar Kevelaer is te zwaar belast en vanuit veiligheid onvoldoende. Naast fysieke verbindingen zijn ook verbindingen tussen overheden, tussen gemeenten en het maatschappelijke middenveld en ondernemers een basisvoorwaarde voor succes. Wij zullen afspraken gaan maken met de stedelijke regio’s met de provincie Limburg en met het land van Cuijk om onze ambities te onderschrijven en te ondersteunen. Noodzakelijk voor de kwaliteitslag is ook dat er verbindingen moeten worden gemaakt tussen functies en programma’s omdat daar veel meerwaarde uit te halen is.

33

Ruimtelijke kwaliteit moet veel beter

34


Ruimtelijke kwaliteit De landschappelijke kwaliteit van de regio is hoog en onderscheidend. Als excellente regio zal de landschappelijke kwaliteit en die van de bebouwde omgeving in evenwicht moeten zijn. Dat is nu niet het geval. De kwaliteit van de bebouwde omgeving steekt scherp af tegen het hoge kwaliteitsniveau van de omgeving.

Datzelfde geldt voor de overgangen van het Nationaal park Maasduinen naar het open agrarisch gebied aan de oostzijde van de regio. Er zal meer oog moeten komen voor de ruimtelijke kwaliteit van het bebouwde en het onbebouwde deel van de regio. 35

36


Illustratief in dit verband is de wijze waarop de Rijksweg N271 zich in de loop van de jaren heeft ontwikkeld. Aan deze gedeeltelijk nog fraaie weg is te zien dat de functionaliteit bepalend is geweest bij de ontwikkeling van de weg en de daaraan grenzende bebouwing. De doorstromingsfunctie tussen de kernen heeft de overhand. Deze weg kan veel van de kwaliteiten van het gebied laten zien - als de etalage van de regio Maasduinen. De kernen hebben nu niet genoeg kwaliteit om als rustpunt voor toeristisch, recreatieve uitstapjes te dienen. De inrichting van de openbare ruimte is vooral functioneel. De bebouwing wacht op een kwaliteitsslag. De eerste prioriteit ligt bij de kwaliteitsslag van de hoofdkernen Mook, Gennep en Nieuw-Bergen. Zij bepalen in belangrijke mate het bebouwde gezicht van onze regio en zouden een extra bijdrage aan het profiel kunnen leveren door differentiatie in stedenbouw en architectuur. Niet overal hetzelfde maar onderscheidend. Deze kwaliteitsslag willen we combineren met een

verdichtingsprogramma voor wonen en voorzieningen. Het ontwikkelen van ruimtelijke kwaliteit draagt bij aan het versterken van de identiteit van de regio. Het herstellen van de bebouwing in oorspronkelijke stijl, van de oorspronkelijke erf- en perceelsafscheidingen en het ontwikkelen van nieuwe gebiedseigen bebouwing geeft een belangrijke impuls aan de aantrekkelijkheid van de regio. Naast de ruimtelijke kwaliteit van de bebouwde omgeving en de overgangen naar het buitengebied, zal de inrichting van de natuurgebieden op niveau moeten blijven. De beleefbaarheid van deze kwaliteit voor de recreant en toerist zal gewaarborgd moeten zijn. Bestaande plannen voor de verbinding tussen de Maasduinen en de noordelijke delen van onze regio en voor de landschappelijke verbindingen aan weerszijden van de Maas worden ondersteund.

37

veiligheid voorop

38


Veiligheid In 1992 en 1995 hebben de hoge waterstanden van de Maas forse overlast gegeven. Dit heeft duidelijk gemaakt dat zónder ingrijpende maatregelen grote delen van de regio met de daarin liggende bebouwing niet van schade gevrijwaard kunnen worden. Om de rivier ruimte te geven zijn landelijk afspraken gemaakt over verruiming van het winterbed door hoogwatergeulen, weerdverlagingen, zomerbedverdieping en retentiegebieden. Voor de bescherming van het bebouwde

gebied wordt in eerste instantie ingezet op kades die een bescherming van eens in de 250 jaar moeten bieden. In het noordelijke deel van de regio, Mook en Gennep wordt die bescherming al geboden, in de zuidelijke deel is dit nog lang niet bereikt. Daarvoor is de uitvoering van maatregelen in het bergende en stroomvoerend deel van de Maas noodzakelijk. In onze regio gaat het om de hoogwatergeulen Well-Aijen, verruiming van de doorstroming van de brug bij Oeffelt en het retentie gebied Lob van Gennep. 39

2 1 3

3

1

3

natuur, veiligheid en landschap 1. aanleg hoogwatergeulen 2. bypass Mook 3. nieuwe waterlopen

40


bron: Zandmaas Vierluik overzichtskaart, Zandmaas II, Dienst Landelijk Gebied

Naast ingrepen ten behoeve van veiligheid worden ook specifieke natuurontwikkelingsprojecten in het Maasdal ontwikkeld (Zandmaas 2). Zij geven slechts een geringe bijdrage aan de noodzakelijke verlaging van de waterstand. Het gaat hier om de projecten Heukelomse Beek, de nevengeul Afferden, de natuur bij het Genneperhuis en de hoogwatergeul bij Mook. De klimaatvoorspellingen geven aan dat de hoeveelheid water die afgevoerd moet worden de komende decennia in omvang zal toenemen. In het kader van de toekomstige hogere afvoeren komt mogelijk de hoogwatergeul bij Afferden (Sambeek-Oost) aan de orde. Voor de veiligheid van onze regio zijn de maatregelen in het Brabantse deel ook van belang. Verwacht wordt dat bij Kraaijenbergse plassen nog aanvullende

maatregelen nodig zijn wanneer ingrepen in het buitenland weinig effect zullen hebben. Voor een toekomstgerichte ontwikkeling van onze regio is het van groot belang dat de projecten in onderlinge samenhang, duurzaam en toekomstbestendig worden opgepakt. We willen niet alleen kijken naar de watertechnische aspecten maar gelijktijdig ook de recreatieve beleving van het Maasdal vergroten. Hierbij denken we aan het aanleggen van fiets, wandel en vaarverbindingen en aan het borgen van de agrarische bedrijfsvoering in het Maasdal, onder andere door de compensaties voor de aanleg van de waterwerken vooral elders te zoeken. Voorop staat dat er veiligheid tegen overstromingen geboden moet worden.

41

Alle zeilen bij

42

4. De sleutelprojecten

4. De sleutelprojecten Om een onderscheidende, uitblinkende regio te zijn moeten alle zeilen bijgezet worden. Niet alles zal tegelijk uitgewerkt en uitgevoerd kunnen worden. Daarom kiezen wij voor twee sleutelprojecten

waarbinnen gezamenlijk aan de noodzakelijke kwaliteitsslag wordt gewerkt: De N271 als etalage De ontwikkeling van het Maasdal 43

De N271 als etalage

44


N271 als etalage De belangrijkste weg van onze regio is de Rijksweg (N271), ook wel de Napoleontische weg genoemd. Vroeger was het de belangrijkste route van noord naar zuid Limburg. Met de komst van de A73 (1986-1996) heeft de Rijksweg meer het karakter van een ontsluitingsroute gekregen. Het is nog steeds een schilderachtige route die van noord naar zuid door onze regio loopt en waaraan veel kernen liggen. Vanaf deze route moet onze regio haar visitekaartjes laten zien.

Hiermee toont de regio haar kracht: • De stuwwal bij Mook • De Maas • Het Maasdal met de agrarische productie • De Niers • Nationaal park Maasduinen • Acht van de zestien kernen: Afferden, het vestingstadje Gennep, Milsbeek, Molenhoek, Mook, Nieuw Bergen, Plasmolen en Well 45

sleutelproject N271

46


Deze route is jarenlang vooral vanuit een infrastructurele functie bekeken. Om een kwaliteitsslag te bereiken zetten wij nu in op een ander perspectief. Het gaat ons niet alleen om de weg zelf maar ook om de ruimtelijke omgeving. Het is een integrale ruimtelijke opgave. Wij zullen daarom kritisch kijken naar en voorstellen doen over: - de belasting door onder andere vrachtverkeer; - het profiel van de weg, het aantal rijstroken, rotondes, en de beplanting; - mogelijke aanleg van een busbaan en een fietspad; - het verknopen van de auto-infrastructuur met fiets- en wandelroutes in oost-west richting; - de ruimtelijke kwaliteit van de bebouwde omgeving; - de locaties waar toeristisch-recreatieve steunpunten kunnen worden gemaakt, in combinatie met de verkoop van streekeigen producten;

- het beschermen en ontwikkelen van nieuwe doorzichten naar het Maasdal; - het creëren van parkeerplekken ten behoeve van uitstapjes naar het Maasdal en de Maasduinen; - de entrees van de kernen en de ontwikkeling van de kernen in het licht van de N271 als etalage. Bovendien moeten bestaande projecten die invloed hebben op de N271 opnieuw beoordeeld worden op de bijdrage die zij kunnen leveren aan het vergroten van de aantrekkelijkheid van de N271. Als belangrijke partners willen wij hierbij de Provincie Limburg, het Limburgs Landschap, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, LTO en V&W betrekken.

47

De ontwikkeling van het Maasdal

48


4.2 Ontwikkeling Maasdal Uit onze visie vloeit voort dat het Maasdal beleefbaar moet worden, ruimte moet bieden aan kleinschalige landbouw, en dat de ingrepen vanwege de

veiligheid gecombineerd worden met de toeristisch-recreatieve activiteiten en het cultuurlandschap borgen. 49

sleutelproject Maasdal

50


Om meerwaarde te leveren worden de ontwikkelingen rond veiligheid, natuurontwikkeling, recreatie, regionale voedselproductie en zorg gebundeld en integraal tot ontwikkeling gebracht. Om dit te realiseren zal de regio een diversiteit aan activiteiten gaan ontplooien. Zo gaat het om: - Het brengen van samenhang in de plannen rond veiligheid en natuurontwikkeling. - Organisatiekracht richting agrariërs, om hen te ondersteunen bij het maken van afspraken met de provincie en LNV over landbouw gecombineerd met agrarisch natuurbeheer. - Het toegankelijk maken van het gebied voor de recreant via fiets- en wandelen vaarroutes. - Het herstel van het Maasheggenlandschap en de ruimtelijke kwaliteit van het vastgoed met de erven. - Meenemen van de noodzakelijke aanpassingen in de oost-west verbindingen uit het programma netwerken en verbindingen. - Het inzetten van diverse cultuurhistorische of industriële ‘monumenten’ voor bijzondere zorggroepen. - Het ontwikkelen van een investeringsstrategie, waarbij het principe van gebiedsontwikkeling

wordt toegepast, opdat opbrengsten uit het Maasdal aangewend kunnen worden voor ontwikkelingen in het gehele Maasdal. Dit sleutelproject kent grensoverschrijdende aspecten, zoals het uitbreiden van het waternetwerk in de gemeente Venray. In overleg met Venray en het Waterschap moet worden gekeken onder welke voorwaarden dit netwerk te realiseren is. Bestaande projecten die invloed hebben op de ontwikkeling van het Maasdal zullen worden getoetst op de bijdrage die zij kunnen leveren op de ontwikkeling van het Maasdal. In het gebied zijn diverse partijen actief, ieder met een eigen focus en taakstelling. Om de activiteiten en ontwikkelingen te bundelen is het noodzakelijk gezamenlijk een ontwikkelingsplan te maken. Als belangrijkste partners willen wij bij dit sleutelproject de provincie Limburg, RWS (Maaswerken), het waterschap, LNV, Venray, LTO, Oregional, Vereniging cultuurlandschap, lokale eigenaren en ontwikkelaars (zand, grind, agrariërs, zorgondernemers etc.) betrekken. 51

Borgen visie is nodig

52

5. Van visie naar utivoering

5. Van visie naar uitvoering Opgave In essentie is de ontwikkeling van de regio gericht op het op peil brengen en het verder uitbouwen van de bestaande kwaliteiten. De kwaliteiten worden te veel als ‘gewoon’ beschouwd en projecten die kwaliteiten kunnen verhogen zijn te weinig structureel ingebed. Het blijven incidenten zodat de algehele kwaliteitsverbetering van de regio moeilijk tot ontwikkeling komt. Door nu in te zetten

op de integrale kwaliteitsslag kunnen wij een sprong voorwaarts maken en van de nu opgelopen achterstand ten opzichte van andere regio’s een voorsprong maken. Met deze regiovisie kunnen wij bovendien de bevolking een nieuw toekomstgericht perspectief bieden, waarmee vertrouwen en investeringsbereidheid ontwikkeld kan worden. 53

Financiering Voor de Regio is het belangrijk dat er zicht ontstaat op financieringsmogelijkheden. In het algemeen kan alleen aanvullende financiering worden verkregen wanneer de regio de verdiencapaciteit van het gebied maximaal heeft benut. Wat echter voorkomen moet worden is dat wij ons rijk rekenen aan vastgoedontwikkeling. Een grote vastgoedontwikkeling past niet in het beeld van de toekomst van onze regio en sluit bovendien niet aan op de bevolkingsontwikkeling. Desondanks rust op de regio een ‘inspanningsverplichting’ om te onderzoeken welk soort verdiencapaciteit de regio rijk is. Dat zal in de volgende fase nader uitgewerkt moeten worden.

Gebiedsontwikkeling Maasduinen De regiovisie biedt een gemeenschappelijk kader. Het is een toekomstvisie in hoofdlijnen met een 54

globaal programma en enige majeure regionale opgaven (sleutelprojecten) die moeten worden uitgewerkt en gerealiseerd. Op dit moment bieden de programma’s en projecten nog de flexibiliteit om zich aan te passen aan veranderingen zonder het doel uit het oog te verliezen. Daarmee is het mogelijk partners te vinden waarmee de vervolgstappen kunnen worden gezet en om de bevolking in een vervolgtraject actief te laten participeren. De samenhang tussen de programma’s en tussen de projecten is voor het daadwerkelijk realiseren van de kwaliteitsslag van groot belang. De ambitie moet het punt op de horizon blijven waar naartoe gekoerst wordt. Daarom kiest de regio voor de vorm van een gebiedsontwikkeling waarbij niet alleen gezamenlijk de regionale koers wordt uitgezet, maar ook gezamenlijk de uitwerking en uitvoering ter hand wordt genomen.

5. Van visie naar utivoering

Organiserend vermogen De drie gemeenten zijn zich bewust dat een strategische regiovisie vraagt om een gezamenlijke focus, een focus die bestand is tegen verkiezingen en herindeling. De gemaakte keuzes moeten immers langjarig volgehouden worden en iedere keer weer uitgevent worden naar de omgeving en naar de publieke en private partijen. Er moeten samenwerkingsrelaties worden gemaakt die bovendien op peil gehouden moeten worden. Kortom, het belang van de regio vraagt veel van onze bestuurders. Het organiserend vermogen moet omhoog, want daar heeft het zeker op regioniveau het afgelopen decennium aan geschort. Prioriteit nummer één is dat er uitvoeringsallianties worden gevormd en dat de drie gemeenten een gezamenlijke organisatie oprichten waarin de doorontwikkeling van de strategische regiovisie naar een gebiedsontwikkeling zich kan wortelen. Van daaruit zal de gemeenschappelijke commu-

nicatie van de gebiedsontwikkeling plaatsvinden. Dit is een organisatie die werkt, ongeacht of de herindeling door gaat of niet en die dienstbaar is aan de gebiedsontwikkeling. Wij kiezen er voor om voorlopig te blijven werken met de huidige Stuurgroep visie, de projectgroep en de klankbordgroep. Deze organisatie heeft in 2010 tot taak de besluitvorming in de Raden voor te bereiden, de sleutelprojecten uit te werken, de programma’s nader te onderzoeken op potentiële nieuwe sleutelprojecten en de organisatiestructuur voor de gebiedsontwikkeling voor te bereiden. Ook draagt deze organisatie zorg voor de noodzakelijke communicatie en het inschakelen van de bevolking bij het uitwerken van de sleutelprojecten. Naast deze organisatie hebben wij behoefte aan een kwaliteitsteam om de focus van de visie vast te houden en ons daarin te adviseren.

55

De blik vooruit

56

6. Proces van totstandkoming en het vervolg

6. Proces van totstandkoming en het vervolg Het proces De Strategische Regiovisie is ontwikkeld voor de gemeenten Bergen, Gennep, Mook en Middelaar gedurende de maanden november, december 2009 en januari en februari 2010. In november werd geïnventariseerd welke plannen er bestonden, wat de kernkwaliteiten zijn en welke kansen er voor de Regio gezien worden. Van daaruit werden de bouwstenen bepaald. De maand januari werd besteed aan het ontwikkelen van de visie

en het formuleren van de sleutelprojecten. In februari werd de visie uitgeschreven en verbeeld en het vervolgtraject bepaald. De visie is ter vaststelling aangeboden aan de drie afzonderlijke raden. In de periode voorafgaand aan de vaststelling zal de Stuurgroep de bestuurlijke omgeving consulteren om de visie uit te dragen, commitment en medewerking aan de volgende fase te verkrijgen. De resultaten zullen bij de raden worden ingebracht. 57

Betrokkenen bij de ontwikkeling van de Regiovisie De ontwikkeling van de Strategische Regiovisie is in nauwe samenspraak met een intergemeentelijke projectgroep, waarin ook de provincie zitting had, en een brede Klankbordgroep bestaande uit maatschappelijke organisaties en ondernemers tot stand gekomen. De in de bijlage opgenomen verklaring van de Klankbordgroep geeft aan dat zij de samenwerking zeer op prijs hebben gesteld en graag bij het vervolg betrokken willen worden. De verklaring geeft aan dat het maatschappelijk veld meent dat de visie snel uitgewerkt moet gaan worden. De Raden zijn in gemeenschappelijke bijeenkomsten tweemaal betrokken geweest bij de visie ontwikkeling. Voor de bevolking is een aparte bijeenkomst georganiseerd. Naast informatie over de visie is ook ruimte geboden om in kleine groepjes met elkaar van gedachten te wisselen over de positieve en negatieve aspecten van de regiovisie in het licht van de toekomst van de 58

regio. Het verslag van deze geslaagde bijeenkomst is als bijlage toegevoegd. Tussentijds zijn het ontwikkelingsmodel en de keuzes getoetst bij een aantal externe deskundigen van buiten de regio. Hun visie op de trends en ontwikkelingen en op onze regio hebben ons gesterkt in onze keuze. Het verslag van de bevindingen is als bijlage toegevoegd.

Het vervolg Wij gaan er van uit dat de raden omstreeks juni, maar in ieder geval voor het zomerreces, de visie met de uitvoeringsparagraaf vaststellen als kader voor de verdere uitwerking. Om snel resultaten te kunnen laten zien wordt in deze periode de uitvoering van de twee sleutelprojecten ter hand genomen. Bij de N271 maken bestaande plannen zoals het plan rondweg Gennep een snelle beoordeling noodzakelijk. Ook moet bekeken worden in hoeverre dit project nog mee kan doen aan het innovatieprogramma Mooi Nederland

6. Proces van totstandkoming en het vervolg

dat voor inspirerende en vernieuwende projecten voor 2010 subsidie ter beschikking stelt voor integrale ontwerpen voor weg en omgeving. Voor de Ontwikkeling van het Maasdal zal nader verkend moeten worden wat er aan plannen ligt, waar ze elkaar kunnen versterken en hoe koppelingen tussen functies kunnen worden gemaakt. Ook het proces van keuren en kiezen, de toets van de bestaande plannen aan de visie zal dan opgestart worden. In het traject na vaststelling door de Raden moet de visie op interactieve wijze met de bevolking en andere belanghebbenden verder uitgewerkt worden. Na het zomerreces wordt gestart met het op interactieve wijze • uitwerken van het proces van ‘kiezen en keuren’, het aanpassen van bestaande projecten/ programma’s aan de visie; • vervolg N271: omzetten programma van eisen N271 in een uitvoeringsplan

• vervolg Ontwikkelen Maasdal: het maken van een ontwikkelingsplan. Voor dit sleutelproject is het van groot belang dat derden in het gebied willen investeren. Daarom zullen veel partijen bijeen gebracht en gestimuleerd moeten worden hun schouders onder de ontwikkelingsvisie te zetten. • verder uitwerken van de programmalijnen tot nieuwe sleutelprojecten • opstellen van concrete investeringsprogramma’s, uitwerking verdienmodel • continueren huidige organisatievorm met stuurgroep, projectgroep, klankbordgroep en communicatieteam • bouwen en inbedden van de organisatie die de gebiedsontwikkeling, de daadwerkelijke uitvoering, moet sturen en begeleiden. Resultaat is een uitgewerkte visie, als regionale agenda voor de drie gemeenten gezamenlijk of als onderdeel van het programma van de nieuwe gemeente. Vaststelling na 1 januari 2011, door de drie raden of door de nieuw gevormde gemeenteraad. 59

60

Bijlagen

61

Schets van de regio

Ligging - De gemeenten Bergen, Gennep en Mook liggen in de kop van Noord-Limburg, tussen de Maas en de Duitse grens, met het gebied NordrheinWestfalen binnen handbereik. Het noordelijke deel is georiënteerd op Nijmegen/Arnhem terwijl Gennep en Bergen zich meer richten op Venlo. Er bestaan veel sociaal-maatschappelijke relaties met het land van Cuijk in NoordoostBrabant. 62

Bijlagen

Plannen en projecten

63

Bevolking - De gemeenten hebben gezamenlijk bijna 40.000 inwoners (38.540 inwoners in 2009) op een oppervlak van 18.000 ha. Het is daarmee een dunbevolkt gebied. De groei van de bevolking is afgevlakt en er zal naar verwachting krimp optreden2. Recente prognoses van het PBL/CBS3 (die nog niet gecorrigeerd zijn voor Limburg) geven aan dat de gemeenten die binnen het invloedsgebied van stedelijke regio’s liggen mogelijk op een lichte groei kunnen rekenen. De laatste jaren geven de gemeenten Gennep, Mook en Middelaar een lichte groei te zien. De

gemeente Bergen heeft een krimpende bevolking. - De gemeenten hebben alle drie te maken met ontgroening, het vertrekken van jongvolwassenen naar elders, en met vergrijzing. Dit is een herkenbaar beeld in alle landelijke gebieden van Nederland. - De gemeenten hebben gezamenlijk 16 kernen waarvan alleen Gennep een stedelijke structuur kent. Gennep is door de provincie aangewezen als regionale opvangkern.

2) Etil, 2009 3) Prognoses van oktober 2009. Eerdere prognoses zijn in 2008 door Etil herleid naar de provincie Limburg.

64

park

Nijmegen

camping

NS station

jachthaven

buslijnen

zwembad onderwijs - overheid 7 %

haven

voetbalclub

vervoer, 7 %

diensten, 8 %

veerpont auto+fiets

tennisclub

veerpont fiets+voetganger

onderwijs

handel, 21%

roeivereniging landbouw, 8%

industrie, 19%

toerisme, 12%

jachtclub

basisonderwijs

fietspaden

voortgezet onderwijs

ruiterpaden

horeca

zorg, 17%

bedrijven

restaurant

bestaand bedrijventerrein

hotel

nieuw bedrijventerrein + ha uitgeefbaar

cultuurhistorie

Provinciaal Omgevingsplan Limburg

kerk

ecologische hoofdstructuur

klooster

dynamisch landbouwgebied

kapel

Provinciale Ontwikkelingszone Groen

jachtslot/versterkt huis

ruimte voor veerkrachtige watersystemen

zorg

Bijlagen

spoor

natura 2000+ ziekenhuis

ontgrondingen

Werkgelegenheid thuiszorg - Belangrijkste sectoren van werkgelegenheid zijn industrie, handel, zakelijke dienstverlening, gehandicaptenzorg landbouw, toerisme & recreatie en zorg. De zorginstelling ‘Dichterbij’ voor de opvang van mensen met een verstandelijke beperking is een belangrijke werkgever. - Veel inwoners hebben hun werk buiten de gemeente. De werkgelegenheid in de regio zelf is relatief laag en de groei van de werkgelegenheid blijft achter. Desondanks ligt de werkeloosheid onder het landelijk gemiddelde. Veel mensen die in deze regio wonen, werken in de omliggende gebieden, vooral in de steden Nijmegen en Venlo, en verder in Venray, Cuijk en Boxmeer. - Het gaat om elf bestaande bedrijventerreinen met een totale oppervlak 210 ha bruto, 175 ha netto. Het zijn kleine tot middelgrote bedrijventerreinen, waar overwegend lokale bedrijven gevestigd zijn. De totale omvang is stevig, zeker wanneer dat vergeleken wordt met de omvang van de bedrijventerreinen in het land van Cuijk, met 88.000 inwoners beschikt men daar over 263 ha bruto bedrijventerrein. - In Gennep worden daarnaast nog twee bijzondere locaties ontwikkeld: het regionale bedrijventerrein de Brem van circa 38 ha, gelegen aan de A77, en het Regionaal overslag centrum (9 ha) aan de Maas bij Heijen.

Van de bestaande terreinen is 50% van voldoende functionele kwaliteit. Van de andere helft zijn voor een viertal terreinen (De Groote Heeze, De Heij, Hoogveld en Ovenberg) van gezamenlijk ca. 80 ha herstructureringsplannen in uitvoering. Wanneer die plannen afgerond zijn resten nog twee terreinen van onvoldoende kwaliteit, beide in de gemeente Gennep, waarvan de Moutstraat (1 ha) mogelijk op termijn naar een andere functie wordt getransformeerd. Er is nog beperkt ruimte op de bestaande bedrijventerreinen. De gemeenten kennen een gemeenschappelijke programmering van bedrijventerreinen. 65

Nijmegen

Wonen - De gemeenten hebben een aantrekkelijk woonklimaat. Rust en ruimte met werkgelegenheid en hoogwaardige voorzieningen in de nabijgelegen steden. Het dagelijkse voorzieningenniveau bij de kernen neemt langzaam af, de hoofdkernen Mook, Gennep en Nieuw-Bergen zijn daarvan steeds meer het concentratiepunt geworden. - Het aantal woningbouwplannen is groot (2544 woningen, waarvan circa 32% op een inbreidingslocatie). Naast omvangrijke uitbreidingsplannen (Heikant, Goorseweg, Venhorst, Blijenbeek en Cuijksesteeg) kennen vrijwel alle kernen (14 van de 16 kernen) een uitbreidingslocatie. - De gemeenten ontwikkelen een gezamenlijk woonvisie waarin rekening wordt gehouden met zowel krimp als groei. 66

Nijmegen

spoor

campi

NS station

jachth

buslijnen

zwem

Bijlagen

haven

voetba

veerpont auto+fiets

tennis


roeive

onderwijs

jachtc

basisonderwijs

fietspa


ruiterp

horeca

bedrijven

restaurant

bestaa

hotel

nieuw

cultuurhistorie

Provinciaa

kerk

ecolog

klooster

dynam

kapel

Provin


ruimte

zorg

natura

ontgro

ziekenhuis thuiszorg gehandicaptenzorg

Maatschappelijke voorzieningen - Het draagvlak voor een goed functionerend voorzieningenniveau in de kleinere kernen is de laatste decennia fors afgenomen. Dit geldt niet alleen voor de detailhandelsvoorzieningen maar ook voor maatschappelijke voorzieningen als scholen en gemeenschapshuizen. 67

Nijmegen

infrastructuur

golfclub

provinciale weg

park

spoor

camping

NS station

jachthaven

buslijnen

zwembad

haven

voetbalclub

veerpont auto+fiets

tennisclub


roeivereniging

onderwijs

fietspaden


ruiterpaden

bestaand bedrijventerrein

hotel

nieuw bedrijventerrein + ha uitgeefbaar

Provinciaal Omgevingsplan Limburg

kerk

ecologische hoofdstructuur

klooster

dynamisch landbouwgebied

kapel

Provinciale Ontwikkelingszone Groen


ruimte voor veerkrachtige watersystemen

zorg

natura 2000+ ziekenhuis thuiszorg gehandicaptenzorg

68

bedrijven

restaurant

cultuurhistorie

- Het gebied is toeristisch-recreatief vanwege de natuurwaarden (water, bos en heide) in trek. Toeristische trekpleisters zijn o.a. het nationaal park de Maasduinen, de Mookerplas, het Leukermeer en de vakantieparken Het Heijderbos en Klein Vink. Dit zijn belangrijke economische dragers voor de toeristische sector. Er zijn diverse (ruimtelijke) initiatieven om de toeristisch-recreatieve sector verder te ontwikkelen. - Naast landschappelijke kwaliteiten beschikt de Maasduinen ook over cultuurhistorisch erfgoed. In de gemeente Bergen ligt het Romaanse kasteel Well, bekend vanaf de dertiende eeuw. De historische stadskern van Gennep trekt vele bezoekers, evenals het kasteel in Heijen.

jachtclub

basisonderwijs

horeca

Recreatie en toerisme

recreatie

rijksweg

ontgrondingen

restaurant

Nijmegen

hotel

P

cultuurhistorie

Bijlagen

kerk klooster kapel jachtslot/versterkt huis

zorg ziekenhuis thuiszorg gehandicaptenzorg

Cultuur - Archeologisch waardevolle gebieden in de regio hangen vooral samen met de aanwezigheid van de Romeinen, zoals het Genneperhuis in het Maasdal. De ligging aan de oostzijde van de Maas betekende dat de regio in de loop van de eeuwen in verschillende handen was. Franse, Duitse (Pruisisch) en Belgische heersten over dit gebied. - Bekend is de slag op de Mookerheide (1584) waar de Nassau’s verslagen werden door het Spaanse leger. - In de tweede wereld oorlog is de regio zwaar

getroffen. De vele oorlogsgraven zijn hier de getuigen van. Bovendien zijn veel gebouwen onherstelbaar beschadigd. - Een van de jongere culturele hoogtepunten is de vestiging vanaf 1900 van honderden kunstenaars in de natuur van Plasmolen en omgeving, het Domburg van Limburg. In de gemeentehuizen van Mook, Gennep en Bergen hangen pareltjes van deze kunstenaars. - Dat de regio nog steeds een geliefd oord is voor kunstenaars maakt de site www.kunstencultuurmaasduinen.nl duidelijk.

69

Nijmegen

onderwijs basisonderwijs voortgezet onderwijs

horeca

bedri

restaurant hotel

cultuurhistorie kerk klooster kapel jachtslot/versterkt huis

zorg ziekenhuis thuiszorg gehandicaptenzorg

Horeca

70

Provi

NIjmegen

Bijlagen

Landbouw - In het oostelijke deel van de regio zijn door de provincie Landbouwontwikkelingsgebieden (LOG’s) aangewezen. Bij Siebengewald een gebied ten behoeve van grond en niet-grondgebonden grootschalige landbouw en bij Tuindorp voor de glastuinbouw. De LOG’s zijn bedoeld voor herhuisvesting van intensieve bedrijven die elders in de Maasduinen een knelpunt vormen.

De gebieden zijn vastgelegd in het provinciale Reconstructieplan Noord- en Midden-Limburg. - Het westelijke deel in - en nabij het Maasdal kent kleinschalige veeteelt en tuinbouw. Deze landbouw staat onder druk vanwege de aanleg van de ecologische hoofdstructuur, rivierverruiming en andere natuurontwikkeling- en recreatieve plannen. 71

stuwwal

Niersdal

ontginningslandschap

Maasdal

Maasduinen

landschapseenheden

Landschap - De agrarische sector is in landschappelijk en ruimtelijk opzicht een belangrijke sector. - Water, heide en bos zijn in de regio ruim vertegenwoordigd. Het Nationaal park Maasduinen (4200 ha) speelt daarin een belangrijke rol. Maar ook het Niersdal is zo karakteristiek dat het deel uitmaakt van de canon van het Nederlandse landschap. De Ecologische Hoofdstructuur loopt door het hele gebied. Er zal de komende decennia nog ruim 500 ha natuur worden ontwikkeld, vooral in het Maasdal. Onderdeel van de ontwikkeling van het Maasdal 72

is het behoud en versterken van de aanwezige cultuurhistorische Maasheggen. - Belangrijke invloed op het landschapsbeeld hebben de ontgrondingen. Deze worden vaak gecombineerd met recreatie en natuurontwikkeling. Belangrijke ontgrondingen worden nog verwacht in het Maasdal (bv winzone de gebrande kamp bij Mook), bij Gennep (ROC), bij Afferden (Sambeek-Oost), Well-Aijen en in de Lob van Gennep (de Banen). In Duitsland vindt bij Weeze een langdurige grondstofwinning plaats.

Nijmegen

rijksweg

golfclub

provinciale weg

park

spoor

camping

NS station

jachthaven

buslijnen

zwembad

haven

voetbalclub

veerpont auto+fiets

tennisclub


roeivereniging

onderwijs

fietspaden


ruiterpaden

bestaand bedri

hotel

nieuw bedrijve

Provinciaal Omge

kerk

ecologische ho

klooster

dynamisch land

kapel

Provinciale Ont


ruimte voor vee

zorg

- De belangrijkste ontsluitingsweg van de regio is de Rijksweg (N271), ook wel de Napeolontische weg genoemd, voorheen de belangrijkste route van noord naar zuid Limburg. Met de komst van de A73 (1986-1996) als doorstroomroute heeft de Rijksweg meer het karakter van een ontsluitingsroute gekregen. Het is een schilderachtige route die van noord naar zuid door de regio loopt en waaraan veel kernen liggen. In oost-westelijke richting loopt de A77 als belangrijkste as naar Duitsland en naar de A73. Lokale wegen oost-west zijn de Weezerweg, de Siebengewaldsterweg, de Hornsterbeekweg en de Kleefseweg. In het KAN gebied loopt oostwest de ontsluiting van Groesbeek via Mook. Er bestaan plannen om kernen van Mook en Molenhoek te ontlasten door een noordelijker ontsluitingsvariant te ontwikkelen.

bedrijven

restaurant

cultuurhistorie

Infrastructuur

jachtclub

basisonderwijs

horeca

reistijden

recreatie

Bijlagen

infrastructuur

natura 2000+ ziekenhuis

ontgrondingen

thuiszorg gehandicaptenzorg

73

Nijmegen busverbindingen

Busverbindingen - Verbindingen over de Maas naar Midden-Limburg en het land van Cuijk zijn schaars. De drie overgangen (Malden, Gennep en Well) leggen de verbinding tussen de Rijksweg (N271) en de A73. Gennep ligt aan de A77 die loopt vanuit Duitsland naar het knooppunt Rijkevoort waar aangesloten wordt op de A73. - Het aantal vluchten van af het vliegveld Weeze blijft stijgen. Weeze ligt nabij de grens met Nederland en kan met haar groei voor de regio werkgelegenheid bieden. Er worden via vliegveld Weeze tot nu toe geen toeristen/recreanten aangetrokken. 74

- De OV bereikbaarheid is in noord-zuid (N271) richting goed. Kernen die niet aan de N271 liggen zijn met OV alleen per bel/buurtbusje te bereiken. Met de komst van het station Molenhoek-Mook heeft de regio aansluiting gekregen op het regionale en het nationale treinnetwerk. Met het verder uitbouwen van de faciliteiten met onder andere de OV-fiets zou de recreatieve potentie verder benut kunnen worden. OV verbindingen met Duitsland lopen via Nijmegen/ Arnhem.

Bijlagen

bron: Zandmaas Vierluik overzichtskaart, Zandmaas II, Dienst Landelijk Gebied

Veiligheid - Het waarborgen van de veiligheid tegen overstromingen maakt ingrepen in het Maasdal noodzakelijk (IVM 2, Zandmaas 1 en 2). Daarnaast koerst de provincie Limburg aan op de aanleg van natuur in het kader van de robuuste verbinding Schinveld-Mook. Dit verklaart waarom het aantal hectares natuurontwikkeling zo hoog is. Spanning bestaat tussen de ambitie van de Provincie (realisatie van hoogwatergeulen is alleen mogelijk wanneer zicht op voldoende financiën bestaat) en die van de Rijksoverheid waarbij deze laatste inzet op het realiseren van het toegezegde veiligheidsniveau in 2017. Dat is mogelijk met de aanleg van kades (zgn. sluitstukkades) - Het Provinciaal Omgevingsplan (POL-Zandmaas, 2004) en Zandmaas 2 geven aan dat voor de doorstroming van de Maas ingezet wordt op de hoogwatergeul Well-Aijen, verruiming van de doorstroming van de brug bij Gennep en het retentie gebied Lob van Gennep. - Het maatregelenpakket IVM 2 (2006) geeft aan dat voor de te verwachten hogere afvoeren in deze eeuw daarnaast mogelijk nog extra ingezet moet worden op andere hoogwatergeulen, weerdverlagingen en op retentie vooral in het Brabantse deel van de Maas. - Voor de bescherming van het bebouwde gebied wordt ingezet op kades die een bescherming van 1/250 jaar moeten bieden. In het noordelijke deel van de regio wordt deze al geboden, in de zuidelijke deel is deze bescherming nog lang niet bereikt. Op www.risicokaart.nl is te

zien hoe diep de gebieden langs de Maas onder water kunnen komen te staan. - Ten behoeve van natuurontwikkeling waarbij slechts een geringe bijdrage wordt geleverd aan de doorstroming van water, worden door het POL de projecten Well-Aijen, Nevengeul Afferden, Heukelomsebeek, Genneperhuis en de hoogwatergeul Mook genoemd. Zandmaas 2 benoemt daarnaast ook de hoogwatergeul Sambeek.

Samenwerking - Ook wordt gezamelijk nagedacht over de toekomst (Noordelijke Maasvallei) - Door de ligging en de vele relaties met de omliggende gebieden hebben de gemeenten een veelheid aan samenwerkingsrelaties. Met het land van Cuijk worden krachten gebundeld op het terrein van het primair onderwijs, (jeugd en ouderen)zorg, zorg en wonen, MKB en de financiële wereld. - Bestuurlijk zijn er samenwerkingsrelaties met de Stadsregio Arnhem-Nijmegen, de Regio Venlo en het land van Cuijk in de vorm van het PIO (publiek-privaat). Op hogere schaal participeert het gebied in de Euregio. De veelheid aan verbanden maakt het moeilijk een heldere focus te kiezen. Overal liggen immers kansen.

Kernkwaliteiten - Kernkwaliteiten van het gebied zijn: ligging in de luwte, kleinschalig, gastvrij, met de Maas, de N271 en het Nationaal Park Maasduinen als ruimtelijke dragers. 75

Expertmeeting Strategische Regiovisie Bergen, Gennep, Mook en Middelaar 20 januari 2010 te Mook

Aanwezig: · Deskundigen: De heer G. Titulaer, Stichting Streekgala, groene diensten/waardecreatie en regionale voedselproductie De heer J. Oosterman, DHV, vrije tijdseconomie De heer J. Neerhof, directeur/ eigenaar Rue du Nord, vastgoed en gebiedsontwikkeling De heer J. Dirkmaat, Landschapswacht, natuur en cultuurhistorisch landschap De heer A. Gordijn, visie en conceptontwikkeling, demografie en medioren-ouderenzorg en huisvesting. De heer B. Keulen, directeur Regio Venlo, regionale samenwerking De heer J. Modder, bestuursvoorzitter Stadsregio Arnhem Nijmegen, regionale samenwerking Stuurgroep: De heer A. Jansen, gemeente Gennep Mevrouw M. Seegers, gemeente Gennep De heer R. Persoon, gemeente Mook en Middelaar De heer W. Pothoff, vertegenwoordiger van de klankbordgroep. Projectgroep: De heer P. Peters, gemeente Bergen De heer F. Janssen, provincie Limburg Projectorganisatie Mevrouw R. Bakker, mevrouw H. van Douwen (Riek Bakker Advies) De heer M. Schoonen, projectsecretaris Mevrouw J. Bouman, verslag

De uitgenodigde deskundigen zijn werkzaam door het hele land en hebben geen directe relatie met het gebied Bergen, Gennep en Mook en Middelaar. Het doel van de bijeenkomst is om het ontwikkelingsmodel dat mw. Bakker heeft ontwikkeld voor de regio, te toetsen op robuustheid en slaagkans. Aan de deskundigen is gevraagd een korte toelichting te geven op het veld dat zij overzien en de toekomstige ontwikkelingen die zij op hun terrein voorzien.

76

A. Toerisme en recreatie, toelichting van de heer J. Oosterman, DHV Zijn stelling aan het begin van zijn presentatie is om bij de ontwikkeling van de Strategische Regiovisie in te zetten op kwaliteit, verbindingen en marketing/branding. Dhr. Oosterman signaleert een aantal belangrijke landelijke trends die ook voor deze regio van belang zijn. Er is sprake van een beleveniseconomie waarbij de recreant op zoek gaat naar themagerichte aanpak en authenticiteit. Nederland wordt ook herontdekt als bestemming om op vakantie te gaan, te recreëren waarbij duurzaamheid en gezondheid ook sleutelbegrippen vormen. Verblijven in de natuur, plattelands- en watertoerisme zitten in de lift. Andere trends zijn waar te nemen bij ouderen en zorgtoerisme wat door de toenemende vergrijzing ook economisch veel potentie heeft. Hij wijst erop dat de recreant de keuze moet hebben om een bijzondere vorm van verblijven te kiezen met daarbij uitersten. Van ‘glamping’ (glamorous camping) tot back to de basics met een minimum aan voorzieningen in de natuur. Ten aanzien van kwaliteit en belevingswaarde is het van belang dat het gebied beleefbaar en toegankelijk is. Er moet een aanbod zijn van belevenissen, kleinschalig van aard waarbij ook de stilte een belangrijke vorm van beleven is. Arrangementen moeten bijzonder zijn en kloppen. Mensen kopen immers een middag, dag of weekeinde, en verwachten goede informatie via het internet, bereikbaarheid, gastvrijheid en service, mooie gebouwen en leuke attracties, lekker eten en drinken. Bij verbindingen denkt de heer Oosterman aan bijvoorbeeld het aanbieden en promoten van: • goede en aantrekkelijke routes voor fietser, wandelaar, wandelaar, kanovaarder, ruiter; • het aanbieden van aantrekkelijke arrangementen waarbij bezienswaardigheden, horeca, overnachtingsmogelijkheden in zowel het stedelijk gebied als het platteland met elkaar verbonden zijn. Met de moderne communicatietechnologie (mobiel internet) is het goed mogelijk om de informatie voor alle doelgroepen over bezienswaardigheden, routes, voorzieningen e.d., te verbinden en te ontsluiten. Een goed voorbeeld is de regio Twente, die onder de noemer ‘Twentejezelf’ de regio onder de aandacht brengt. Bij branding is het vooral belangrijk de regio als één geheel te presenteren. Het is nodig om slimme dingen te ontwikkelen om veel aandacht te trekken. Het gebied moet als één geheel optreden

B. Cultuur en Landschap, de heer J. Dirkmaat (stichting Landschapswacht) De heer Dirkmaat laat aan de hand van foto’s zien, dat op het gebied van cultuur en landschap er nog een hele weg te gaan is in deze regio. Bedrijventerreinen sluiten direct aan op nationaal park, het gebied is niet aaneengesloten, er is geen bufferzone. Er wordt binnenkort een kaart van Nederland uitgebracht waarop het landschap wordt beoordeeld op kwaliteit. Volgens die kaart is nog niet een derde deel van het totale gebied van deze regio als kwalitatief mooi landschap aan te duiden. Hij sluit aan bij de vorige spreker wat betreft branding. Zijn stelling is dat bekendheid van een bepaald gebied voor liefde kan zorgen. Hij noemt als voorbeeld de aanpak van Maasheggen in Noord-Brabant. Gennep en Bergen zitten in het Maasheggenconvenant, maar het verschil tussen de Brabantse kant van de Maas is groot. De Maasheggen zijn te herstellen. Hij stelt voor om de Maas over te steken en het hele gebied aan te pakken. Hij houdt een sterk pleidooi voor het herstellen van gebiedseigen waarden van het cultuurhistorisch landschap. Wat betreft de streekeigen bouw is er in deze regio een hoop verprutst. De heer Dirkmaat vindt dat door het goed en consequent vastleggen van de specifieke kernmerken van de wijze van bouwen in deze regio er herkenbaarheid kan ontstaan. De Noord-Limburgse boerderij bestaat, hoewel deze nooit als zodanig is beschreven. Het gaat om de steenkleur, het groen van het hout. Als nieuw vastgoed wordt gebouwd kan daarmee rekening worden gehouden. Noord Limburg kent het oudste cultuurlandschap van Nederland en daar zou branding zich op kun-

nen richten. Megastallen horen daar niet in thuis, die zijn niet te camoufleren. Een enkele geranium of een boompje als ‘compensatie’ helpen niet.

Bijlagen

met een naam die spreekt, moet zichzelf verkopen aan de hand van een gevoel of een thema. Het organiseren van evenementen en andere bijzondere momenten draagt daaraan bij. Dit alles kan volgende dhr. Oosterman niet zonder het investeren in marketing en het besef dat hier langdurig in geïnvesteerd moet worden. De gebieden die succesvol zijn op het gebied van toerisme en recreatie hebben een lange termijn strategie voor hun marketing ontwikkeld en houden dat ook vol. “Er gaat niets boven Groningen” loopt bijvoorbeeld al ruim 20 jaar. De investering moet dus ook op lange termijn gericht zijn. Daarnaast zien we dat regionale marketing sterk in opkomst is. Gemeenten, regio’s en provincies werken steeds vaker samen, bijvoorbeeld in de promotie van Drenthe, Twente, Veluwe,Friesland, het Groene Hart, de Utrechtse Heuvelrug, et cetera.

C. Groene diensten en waardecreatie. Regionale voedselproductie, de heer G. Titulaer, Stichting Streekgala De heer Titulaer houdt zich bezig met het verbinden van natuur/ landschap met voedselproductie, op een duurzame wijze. Landbouw is nodig om het landschap aantrekkelijk te houden. Een regio kan kiezen voor grootschalige, industriele voedselproductie. Maar het is ook mogelijk andere initiatieven te ondersteunen en ontwikkelingen te stimuleren waarbij een economische drager ontstaat die bereid is in de kwaliteit van de leefomgeving te investeren, door duurzame streekgebonden kwalitatief hoogwaardige voedselproductie. In de regio Nijmegen is een gebiedscoöperatie opgericht die zich hierop richt. De afzetmarkt is regionaal, waardoor de CO2 uitstoot enorm vermindert. Verder noemt de heer Titulaer de positieve effecten voor de gezondheid. Weinig toevoegingen, puur voedsel. Er zijn nu 100 ondernemers die meedoen en bewust bezig zijn met de vraag hoe zij een meerwaarde kunnen creëren voor de omgeving. Ondersteuning wordt geboden door gezamenlijke marketing, stimuleren dat gemeenten en zorginstellingen, recreatie etc. kiezen voor de streekproducten. Een professionele aanpak helpt de ondernemers. Sluit aan bij wat de markt vraagt. Help de ondernemer zijn boerderij aantrekkelijk te maken en bied continuïteit. Pak het grensoverschrijdend aan, probeer een bredere regio te zien. Probeer samen met de ondernemers de kernkwaliteiten van het gebied te verbinden met de wezenlijke waarden, die voor de mensen fundamenteel zijn. De merknaam van de coöperatie is: Oregional. Oorspronkelijk, gesloten ketens, regionaal. Verbinding tussen stad en land, duurzaamheid in breed verband.

D. Visie en conceptontwikkeling, demografie en medioren-ouderenzorg en huisvesting, dhr. A. Gordijn De stelling van de heer Gordijn: verleid de mensen om te verhuizen naar een accommodatie, waar ze kunnen blijven wonen. In zijn toelichting geeft de heer Gordijn aan dat voorheen, toen woningnood volksvijand nummer één was, kwaliteit van wonen geen rol speelde, alleen kwantiteit. Er is een groot verschil tussen de woonwensen van ouderen die geboren zijn voor de oorlog en de ouderen die geboren zijn na de oorlog. De wereld is sneller geworden, de mensen zijn beter opgeleid. De nieuwe generatie ouderen beslist zelf. Ca. 15 jaar geleden heeft hij zich, 77

samen met de heer C. Titulaer, gebogen over de vraag wat dat betekent in het kader van demografie en kunnen wij dat behappen. De heer Gordijn is van mening dat woningen en projecten anders ingedeeld moeten worden. Mensen willen blijven wonen in hun eigen woning, met alle voorzieningen en faciliteiten. Dat betekent vraaggestuurd wonen en zorg verlenen, waarbij de keuzevrijheid van de mensen een groot goed is. Vergrijzing wordt een steeds groter probleem en speelt in heel Europa. De zorgverzekeraar ontwikkelt zich steeds meer tot schadeverzekeraar. Mensen worden steeds ouder, een 80-plusser heeft de hoogste zorgkosten. Zorg wordt steeds intensiever. In een prettige woonomgeving is minder zorg nodig. Eenzaamheid wordt een groot probleem. Op het gebied van efficiency is er ook nog winst te behalen: in de thuiszorg wordt namelijk 50% van de tijd aan reizen besteed. Dit alles heeft geleid tot de ontwikkeling van woon-zorg-complexen voor medioren, waarbij de mensen worden verleid om te verhuizen naar een omgeving waar ze kunnen blijven wonen. Om een dergelijk complex rendabel te kunnen exploiteren en de zorg te kunnen blijven leveren zijn 150 tot 300 eenheden nodig. Hij vergelijkt dat met een bungalowpark waar 500 eenheden nodig zijn om de centrale voorzieningen te kunnen bekostigen. Een dergelijk wooncomplex behoeft niet nieuw gebouwd te worden, maar kan ook door de verbouwing van bijvoorbeeld een monument bijdragen aan het behoud van het monument voor de streek. Hij voegt er tenslotte nog aan toe dat het de kunst is om mensen op tijd te verleiden om de stap naar een andere woning te maken. Senioren zijn rond hun 55e in staat vrijwillig en bewust een keuze te maken voor een toekomstbestedige woonvorm. Op latere leeftijd (70 á 80) wordt het al snel een meer ‘gedwongen’ verandering door bijvoorbeeld gezondheidsproblemen.

E. Vastgoed en gebiedsontwikkeling, de heer J. Neerhof, Rue du Nord. De heer Neerhof heeft meer dan 15 jaar ervaring op het gebied van integrale gebiedsontwikkelingen, ontwikkelen vanuit concepten en publiek/ private samenwerkingen. Hij gaat in op de vraag wat de cruciale ontwikkelingen zijn bij projecten gebiedsontwikkelingen en wat de betekenis daarvan is voor: • vraag en aanbod van wonen en werken in het algemeen. • de positionering van het gebied “kop van Noord-Limburg” • het Ontwikkelingsmodel. In de sfeer van cruciale ontwikkelingen is het 78

van belang om te achterhalen waar mensen hun belangrijke beslissingen om ergens te wonen, te werken, iets te kopen op baseren. Het gedrag van mensen zit steeds meer vol tegenstrijdigheden en consumenten zijn steeds minder goed in hokjes in te delen. Het aanbod zal daarom ook heel divers moet zijn. Van aanbod vanuit AH tot Aldi en op het gebied van vakanties van low budget tot luxe arrangementen. De consument wil zelf bepalen. De invloed van ontwikkelingen van het internet wordt nu (pas) echt zichtbaar op het terrein van ruimtelijke ordening en woningbouw. Door technologische ontwikkelingen (o.a. internet) wordt de tendens in het bedrijfsleven van groot, groter, grootst doorbroken. We gaan weer naar veel meer kleinschaligheid. Vanuit huis werken, kleinschalige kantooromgevingen etc. Met internet komen ook voorzieningen in het kader van werken en zorg dichter bij de mensen. Dhr. Neerhoef noemt als voorbeeld de ontwikkelingen binnen TNT, regionale agrarische economie en Unive. Onze activiteiten (wat we doen) wordt dus steeds minder afhankelijk van feitelijke locatie oftewel de ‘harde stenen’. Een strenge functiescheiding van wonen en werken is op zijn retour: we gaan weer meer terug naar hoe het vroeger ook was, maar nu wel van alle gemakken voorzien! Deze ontwikkelingen hebben belangrijke consequenties voor de ruimtelijke ordening. Voor de regio kop van Noord-Limburg ziet de heer Neerhof kansen. Die kansen zijn aanwezig omdat het gebied een goede ruimtelijke kwaliteit heeft, in de luwte ligt, gastvrij is, in landelijk perspectief goed ontsloten is, basisvoorzieningen heeft en in de nabijheid ligt van stedelijke regio’s. De heer Neerhof stelt dat juist regio’s zoals de kop van Noord- Limburg hun voordeel kunnen doen met de geschetste maatschappelijke-/technologische ontwikkelingen! De nadelen die je vroeger had van het wonen en/of werken in het landelijk gebied verdwijnen of worden sterk kleiner en wat overblijft, zijn de voordelen van het wonen/ werken in het landelijk gebied! De positie van dit type regio’s wordt daarmee ook in economisch zwaardere tijden alleen maar sterker. Dat kan een structurele ontwikkeling zijn maar gaat echter niet vanzelf. De regio moet deze kansen wel pakken. Mensen kiezen voor de kwaliteit van de ruimtelijke omgeving. Dus is de vraag: Hoe speel je in op de ontwikkelingen, hoe behoud je als gemeente je ruimtelijke kwaliteit, hoe kun je die versterken en daar waar mogelijk verder uitbouwen? Dhr. Neerhof onderkent dat het geschetste ontwikkelingsmodel daar een goede en bewuste richting in geeft. Juist omdat het uitgaat van de eigen kwaliteiten op het gebied van de ruimte-

ven in deze regio. Gennep neemt al deel in de gemeenschappelijke regeling Venlo Greenpark.

Het advies is bij de uitvoering van het ontwikkelingsmodel om hoge kwaliteitseisen te stellen bij de beoordelingen van particuliere initiatieven en vol te houden. Er moet daarbij goed nagedacht worden over welke aanpak nu werkt en welke niet. Een regio als Drenthe zou als voorbeeld kunnen dienen voor een succesvolle aanpak.

Een samenwerking tussen de Regio Venlo en de Kop van Noord Limburg is volgens dhr. Keulen van belang voor de positie van de regio (Bergen, Gennep, Mook en Middelaar) als: • partner van een sterke regio als Venlo met nationaal en internationaal georiënteerd lobbynetwerk en een sterk economisch concept als Greenport Venlo; • aanbieder van ‘quality of life’ voor aantrekkelijk wonen en verblijven; • verbinding met het KAN gebied, Weeze en Noord- oost Brabant; • branding van toeristisch Noord- Limburg.

Tot slot noemt de heer Neerland voorbeelden van projecten die kleinschalig zijn van aard en die aansluiting vinden bij het karakter van het gebied waarin ze ontwikkeld zijn zoals “Atelier mooi Drenthe”, “Op dorpse schaal”, “Dorp in het groen” en het project “Gaarlandt”. Hij adviseert na te denken over instrumenten waarmee de ruimtelijke kwaliteit als ‘sellingpoint’ verder versterkt wordt, rekening houdend met de beperkingen ten aanzien van groei in het gebied en het gegeven dat steeds vaker sprake zal zijn van inbreiding i.p.v. uitbreiding. Hij benadrukt daarbij dat een lange adem noodzakelijk is.

F. Regionale samenwerking, de visie van de heer B. Keulen, directeur Regio Venlo In zijn presentatie licht de heer Keulen vooral de rol van de regio Venlo toe. Regio Venlo bestaat uit de gemeenten Gennep, Peel en Maas, Horst aan de Maas, Venlo, Venray en de gemeente Beesel. De rol van de regio Venlo is om ten behoeve van belangrijke ontwikkelingen de randvoorwaarden te scheppen, te faciliteren, proces te regisseren en te coördineren en daarbij verbindingen te leggen tussen partijen. De focus ligt op dit moment bij de ontwikkeling van Greenport Venlo, met de Floriade als katalysator. De formule van Greenport Venlo vindt zijn oorsprong in de 5e nota Ruimtelijke Ordening, gericht op het thema agro-logistiek als één van de vijf greenports die in Nederland worden ontwikkeld. Belangrijk pluspunt van de Greenport Venlo t.o.v. de andere, hoofdzakelijk in de Randstad gelegen greenports is de internationale dimensie. De heer Keulen belicht de projecten Klavertje 4 en Greenpark. Het project ‘Klavertje 4’ brengt lopende projecten zoals glastuinbouwgebieden, ZON fresh, Venlo Greenpark en Tradepark Noord bij elkaar en zorgt voor samenhang in ontwikkeling. Het is een samenwerking tussen Horst a.d. Maas, Peel en Maas, Venlo en provincie Limburg. Bij het project Greenpark, met de Floriade als gastheer, worden experiment, experience en expertise bijeengebracht. Deze projecten hebben gevolgen voor de bedrij-

Bijlagen

lijke ordening en het kleinschalig en aanvullend is op de stedelijke regio’s.

G. Regionale samenwerking, de visie van J. Modder, bestuursvoorzitter Stadsregio Arnhem Nijmegen De heer Modder benadrukt dat vooral de vraagstelling van belang is voor de ontwikkeling van deze regio. In de strategische regiovisie zal de focus helder moeten zijn, overal liggen kansen. De vraag waar die kansen liggen moet beantwoord worden. In zijn presentatie trekt de heer Modder een vergelijking tussen het dichtbevolkte gebied BostonWashington- New York en Europa, met middenin Brussel, de zgn. Eurodelta het meest dichtbevolkte gebied van Europa. Het Ruhrgebied wordt belangrijker dan de Randstad. Tussen de drie grote gebieden Ruhrgebied – Randstad en Vlaamse ruit, kan nog een gebied ontstaan en dit is het moment om de positie van deze regio te bepalen. De heer Modder beveelt aan om zich te richten op het niveau Eurodelta en op lager schaalniveau te kijken naar Venlo, Nijmegen, Land van Cuijk of Duitsland. Ontwikkel een attractieve, verbindende en concurrerende regio. Zie daarbij de vraag goed onder ogen en definieer een focus, met een lange termijnvisie. Het is daarbij heel goed mogelijk om met meerdere partijen een alliantie te maken en zo ‘van beide walletjes te eten’. Als voorbeelden voor mogelijke keuzes om aan te haken bij meerdere samenwerkingsverbanden noemt hij de Montferland, dat nu fungeert als linking pin tussen de Achterhoek en de stadsregio Arnhem Nijmegen. Aansluitend bij de kernwaarden van het gebied Kop van Noord Limburg haalt hij concepten aan van retirement cities, community wonen, zoals in Florida. Presentatie van het ontwikkelingsmodel door Riek Bakker Mevrouw Bakker ontwikkelt in opdracht van de gemeenten Bergen, Gennep en Mook en Middelaar de strategische regiovisie. Zij heeft deze opdracht aangenomen vanuit een onafhankelijke 79

positie. Zij benadrukt dat de uitvoering van een regiovisie alleen kans van slagen heeft als alle partijen zich daarvoor willen inzetten. Een mogelijke herindeling is voor haar daarbij niet interessant. De sense of urgency is zo groot dat het niet uitmaakt of er een herindeling komt of niet. Er moet iets gebeuren met het gebied om het beter te positioneren en kwaliteit van leven te kunnen bieden. Kasten vol visies hebben tot op heden veel te weinig opgeleverd! Zij presenteert het ontwikkelingsmodel, zoals zij dit voor ogen heeft. Netwerken en communicatie zijn heel belangrijk. De potentie van het gebied rondom de Kop van Noord Limburg is enorm. De regio moet echter wel keuzes maken: alles aan zich voorbij laten gaan of de urgentie inzien van verdunning, verduurzaming en het tegengaan van ontgroening. Mevrouw Bakker presenteert het ontwikkelingsmodel, het zogenaamde haltermodel dat zich kenmerkt door: een onderscheidend profiel, complementair aan stedelijke regio’s en center of excellence. Dat onderscheidende profiel moet aansluiten bij de kernwaarden van de regio: kleinschalig, gastvrij, puur en duurzaam. Door je op de complementariteit en de eigenheid van de regio te richten krijg je een focus en zet je een koers uit waar andere ontwikkelingen mee verknoopt kunnen worden. Deze focus betekent een trendbreuk met het huidige beleid en de mentaliteit en dat vraagt om visie en lef! Alleen door gezamenlijk op te trekken kunnen kansen worden benut. Het is noodzakelijk om te kiezen en niet alles te doen. Juist door duidelijke keuzes te maken, met inachtneming van de ontwikkelingen in de aangrenzende regio’s, wordt de ontwikkelingsrichting bepaald. De regio kan onderscheidend worden door haar profiel. Dat profiel wordt gekenmerkt als: 80

Excellent, kleinschalig, puur, authentiek, gastvrij, duurzaam en respect (voor leefomgeving, voor elkaar).

Discussie over het ontwikkelingsmodel De volgende opmerkingen worden gemaakt vanuit de aanwezige experts. - Het model is helder, de drive om de regio een enorme kwaliteitsimpuls te geven is hierin opgesloten. Moet wel aangevuld worden met een verdienmodel. - Over de financiering kan verschillend worden gedacht. Juist voor ieder project een potje maken of in het geheel. Heeft de regio alle touwtjes in handen, is het gevoel van urgentie er. Duidelijk is dat hier afspraken over moeten worden gemaakt, als voorbeeld noemt mevrouw Bakker Midden Delfland. Het is een kwestie van organiseren. - Het bestuur kan agrarische bedrijven afdwingen om hun bedrijf in te passen in landschap. Daarin zijn verschillende gradaties. Mevrouw Bakker gaat er van uit dat alle agrariërs willen meewerken aan het behoud van landschap. - Mentaliteitsverandering bij bestuur en ondernemers is noodzakelijk. - Agrariërs denken in termen van continuïteit. Hij zal bereid zijn te investeren in het landschap als continuïteit gewaarborgd is. Bij ketenverkorting organiseer je kracht en haak je aan bij de trots en de positieve elementen van de regio, waardoor kansen worden gecreëerd. De boer heeft iets aan een fonds, niet aan eenmalige subsidies. Ook zal er gesaneerd moeten worden. - Centraal element in de regio is de N271. Daar kan een bodem in kwaliteit gelegd worden, bijvoorbeeld door de regiospecifieke bebouwing vast te leggen. Die verantwoordelijkheid ligt op gemeentelijk niveau, de burger ervaart het snel en het kost niet veel geld. Trots en eigenwaarde keren terug. - Een kans voor deze regio is een aantrekkelijke

Bijlagen

-

-

-

-

-

-

woon- en verblijfsomgeving, bijvoorbeeld voor de healthcampus Boxmeer. Uit de koersnota blijkt dat de komende 10 jaar de babyboomer graag woont waar de stad in de nabijheid is en de achtertuin in het groen is gelegen. Samenwerking met de andere regio’s zal gedefinieerd moeten worden. Onderzocht zal moeten worden of andere regio’s mee willen betalen aan de ontwikkeling. Regionale voedselketen met kwalitatief hoogwaardige streekproducten is een duidelijk voorbeeld waarbij de kwaliteit van leven toeneemt. Duurzaam kost uiteindelijk minder. Als de streek zo wordt ingericht is dat onderscheidend en specifiek en biedt kansen voor de ondernemer in de regio. Zowel investeren in groen als investeren in streekgebonden voedselproductie is nodig. Kies voor een integrale benadering. Het ontwikkelingsmodel is een procesmodel dat ook nog moet landen. Probeer het proces op gang te brengen door voorbeelden van best practices te benoemen en dat te vertalen naar deze regio. Het mag niet bij een top-downconcept blijven. Mevrouw Bakker geeft aan dat, nadat iedereen begrijpt hoe de strategische regiovisie eruit komt te zien, de volgende fase, van onderop wordt ingezet. Nu is er tijdsdruk. Wel is er een klankbordgroep van diverse ondernemers en maatschappelijke organisatie samengesteld, die mee discussiëren over het concept, waar veel draagvlak is en heel veel energie vrijkomt De suggestie wordt gedaan om samenwerking te zoeken met de regio over de Maas. De Maas is de kern van deze regio. Het zoeken naar oost- west verbindingen en het maken van samenwerkingsmodellen hangt af van de bestuurlijke kracht.

stelt vast dat het vooral om mentaliteit draait. Zij vraagt wat de experts als richting willen meegeven om de strategische regiovisie te laten slagen. Als reactie op die uitnodiging wordt door de aanwezige experts de volgende aanbevelingen en uitspraken gedaan. • Er is een gigantische markt voor comfort wonen, gecombineerd met leisure en cultuur. • Zet in op regionale voedselproductie met gebiedseigen producten, benoem concrete projecten zoals het in bedrijfsrestaurants van overheidsinstellingen alleen afnemen van regionaal geproduceerde producten. • zorg voor iconen die snel te realiseren zijn, zoals Maasheggen vlees, kaas etc. in restaurants, het herstel van de maasheggen in samenwerking met oost- Brabant, stel een boek samen met beschrijvingen van streekbouw. • Zorg bij bijvoorbeeld verbouw / sanering bungalowparken voor streekeigen bouw. • Het verbindend thema is smaak. Maak verbinding tussen cultuur en smaak door het opzetten van thema-evenementen. • Maak plannen grensoverschrijdend, waarbij de regionale samenwerking duidelijk wordt, zoals fietsroutes, wandelpaden e.d. Hiervoor is ook Europese subsidie mogelijk. Mevrouw Bakker concludeert samen met de leden van de Stuurgroep dat er herkenning en ondersteuning is vanuit de experts voor de richting waarin de regiovisie zich ontwikkelt. Dat sterkt de projectorganisatie en de Stuurgroep dat we op de goede weg zitten. Ze bedankt tenslotte alle aanwezigen voor hun constructieve bijdragen en reikt samen met de heer Persoon een kleine attentie aan de experts uit in de vorm van een mand met streekgebonden producten.

Mevrouw Bakker merkt op dat de inleidingen van de deskundigen veel voedsel voor het model geven, maar het blijft toch vrij theoretisch. Zij 81

Verslag bijeenkomst Strategische Regiovisie 10 februari 2010 Strategische Regiovisie valt in goede aarde bij inwoners Bergen, Gennep en Mook en Middelaar Stedenbouwkundige Riek Bakker: ‘Het gaat om niet om veel maar om weinig van hoge kwaliteit.’ Alle stoelen in de grote zaal in partycentrum De Kubbus in Afferden waren bezet. De ruim 100 inwoners, raadsleden en belanghebbenden van de gemeenten Bergen, Gennep en Mook en Middelaar luisterden op de avond van 10 februari 2010 geboeid naar de visie van stedenbouwkundige Riek Bakker op de ontwikkeling van de drie gemeenten. Bakker ziet de kansen liggen in de unieke kenmerken en ligging van het gebied en zet in op zorg, recreatie, kleinschalige landbouw en exclusief wonen. Uit discussies in kleine groepen blijkt dat de aanwezigen die visie wel zien zitten. Aandacht verdient wel de manier waarop de drie gemeenten deze visie de komende twintig jaar kunnen borgen. ‘De beste manier is om nu meteen een paar projecten te benoemen en daarin te investeren,’ aldus mevrouw Bakker. Stedenbouwkundige Riek Bakker legt uit dat de drie gemeenten haar hebben gevraagd om een Strategische Regiovisie voor het gebied te ontwikkelen. Een visie waarin gekeken wordt naar de toekomst en waar de komende twintig jaar de nadruk op gelegd wordt. Die visie is noodzakelijk om onze positie ten opzichte van omliggende regio’s te versterken. Dubbele vergrijzing en de ligging van de regio in de luwte zorgen ervoor dat er een visie móet komen. Aan ambities is er geen gebrek, maar het is belangrijk te bepalen waar de nadruk op moet komen te liggen zodat die ambities ook waar gemaakt worden. Los van de herindelingsdiscussie hebben we een toekomst met elkaar, zo stellen de drie gemeenten. 82

In een klein uur presenteerde Riek Bakker hoe zij tot het toekomstbeeld van de regio is gekomen en daarbij deed ze meteen een beroep op de creatieve denkkracht van de aanwezige mensen. Riek Bakker presenteerde de visie zoals die er op hoofdlijnen ligt. De definitieve conceptvisie is op 1 maart a.s. klaar. Daarna zullen de gemeenteraden het moeten vaststellen.

Visie nodig als je verder wilt Aan de hand van een presentatie ontvouwt de stedenbouwkundige gedreven haar visie op de ontwikkeling van een nieuwe toekomst voor de regio. ‘De afgelopen jaren is er veel gepraat en zijn er veel nota’s geschreven over dit onderwerp, maar ik denk dat jullie een hele tijd hebben stilgestaan,’ daagde Bakker de zaal uit. ‘Er zijn veel plannen en ambities, maar een gezamenlijke focus ontbreekt. De rode draad voor mij was: wat willen ze nou?’ Je hebt een visie nodig als je verder wilt, stelt ze. Bakker schetst het huidige beeld van een regio ingeklemd tussen de Stadsregio Arnhem Nijmegen, de Duitse grens, Venlo en oostelijk Brabant, met een voorbijrazende rijksweg A73, het Maasdal en de prachtige natuur in de Maasduinen. ‘Van dit alles kun je best een graantje meepikken als je wilt, maar je moet je wel onderscheiden. Je moet complementair zijn aan die andere regio’s: je moet iets bieden wat ze daar niet te bieden hebben.’ Een ander voordeel van een sterke regio is dat deze een betere positie heeft aan de onderhandelingstafels bij andere overheden en private partijen. ‘Maar de regio vertrekt uit een achterstandspositie’, zo waarschuwt Bakker.

Ambitie die klopt ‘Een visie moet ook meerwaarde hebben richting het omliggende gebied; maatschappelijke organisaties, andere regio’s en ondernemers kijken met argusogen wat de toekomst hen brengen kan. Zij moeten weten of toekomstige gemeentebesturen de uitgezette lijn stevig vasthouden.

Bijlagen

Maar het gaat er ook om of u het gevoel heeft dat er iets moet gebeuren,’ aldus Riek Bakker. ‘De afgelopen drie maanden hebben we gewerkt aan ontwikkelingsmodel en ons afgevraagd wat de ambities zijn. Nu stellen we de komende tijd de visie op. En daarbij vragen we vanavond ook nog uw inbreng’. De stedenbouwkundige laat zien dat een visie wordt opgebouwd vanuit een ontwikkelingsmodel – waar het vanavond vooral over gaat – via een profiel (waar gaat het over?) naar programma’s (wat gaan we ontwikkelen en hoe en met wie?) en sleutelprojecten. Zie bijlage 2.

op je landbouw. U moet de kwaliteit van dit gebied bewaren en koesteren en ervoor zorgen dat u daarin excelleert, beter dan de buren wordt. De weg hiernaartoe is er een van keuren, proeven, testen, kiezen en volhouden.’

Onderscheidend profiel Ten noorden (Stadsregio Arnhem Nijmegen) en ten zuiden (Venlo) liggen sterke regio’s. ‘Wat zij ontwikkelen, kunnen wij niet. Maar laten we goed met ze samenwerken om een graantje mee te pikken. En bij Brabant kunnen we aansluiten door aanvullend te zijn op dat gebied. De Maas heeft kwaliteit maar vormt ook een scheiding. De A73 zorgt ervoor dat iedereen snel de regio voorbijrijdt. U zit in de luwte,’ spreekt Riek Bakker de aanwezigen aan. Aan de hand van een schematische weergave van de regio laat Bakker zien hoe deze relatief geïsoleerde positie opgeheven kan worden: met de oude rijksweg als ruggengraat en ‘etalage’ van de regio met dwars daarop auto- en fietswegen tussen Duitsland en Brabant. ‘Het moet zo aantrekkelijk zijn, dat iedereen wil blijven en ook anderen komen. Maar we moeten wel zorgen voor een onderscheidend profiel’, stelt de stedenbouwkundige.

Vier programma’s

Mentaliteitsverandering ‘Als je stil blijft zitten, ga je krimpen. We worden gezonder ouder en de jongeren trekken weg. Je moet dus andere dingen gaan doen om de gevolgen hiervan voor onder andere de zorg en de economie op te vangen,’ vertelt Bakker. ‘Maar verandering moet je wel willen en kunnen zien. Dat vraagt om een mentaliteitsverandering. De toekomst zit in de zorg en recreatie. Wees zuinig

Bakker ziet vier programma’s voor de regio waarop men zich kan onderscheiden: wonen, zorg, toerisme & recreatie en landbouw. Hiervoor zijn drie voorwaardenscheppende programma’s nodig: (ruimtelijke) verbindingen en netwerken, ruimtelijke kwaliteit (‘We moeten er geen rotzooi van maken.’) en veiligheid. Dit laatste met betrekking tot de hoogwaterbeheersing. ‘Met al deze programma’s kun je geld verdienen,’ stelt Riek Bakker. ‘Deze zorgen dus ook voor een economische boost.’

Excelleren Hierna gaat Bakker in op de vier programma’s. Gezamenlijke kenmerken zijn: kwaliteit, excellent en onderscheidend of aanvullend op de omliggen83

de regio’s. Om mensen te trekken en te binden moet het wonen exclusiever worden, aanvullend op de stedelijke regio’s. In beperkte aantallen en gecombineerd met groenontwikkeling en duurzaamheid. Voor het lokale wonen moet geanticipeerd worden op de bevolkingsontwikkeling. ‘Dat betekent ook dat we zuinig zijn op karakteristieke oude panden en deze opknappen of bijvoorbeeld splitsen,’ aldus Bakker. Ze noemt voorbeelden als: boerderijwonen, landgoedwonen, landschapswonen en een vitaal platteland met kluswoningen.

Bijzondere zorg De regio kenmerkt zich nu door veel zorgvoorzieningen. ‘Dit is een bijzonder punt,’ vervolgt zij. ‘Dit moeten we uitbouwen en verder specialiseren. Door in te zetten op ouderenzorg en bijvoorbeeld vakantieverblijven voor bijzondere zorggroepen kun je excelleren en onderscheid je je. Je haalt er ook kennis en werkgelegenheid mee naar de regio. Er valt hier een wereld te winnen. Het gaat daarbij niet over veel en groot, maar meer over speciaal, prachtig en kwaliteit.’

Toerist vraagt kwaliteit Volgens Bakker zal de sector recreatie en toerisme kleinschalig moeten zijn en van alles wat bieden, gericht op het vergroten van de ruimtelijke en verblijfskwaliteit, gastvrijheid en health en welness. ‘De toerist vraagt kwaliteit!’ zegt een van de presentatiesheets. Bakker ziet recreatieve wandel-, fiets- en autoroutes, nieuw te ontwikkelen jachthavens, agriroutes (om groenten en een eitje bij de boer te kopen) en verbindingen met Duitsland. ‘Dit moet gericht zijn op ecologie, water en landschap, maar dat moet wel zorgvuldig gebeuren.’

Landbouw: kleinschalig en duurzaam De diversiteit van het agrarische cultuurlandschap biedt kansen voor de toekomst, stelt Bakker. ‘Kleinschalige, duurzame landbouw in het Maasdal met ruimte voor ondernemerschap, regionale voedselproductie. Het gaat erom dat 84

we het landschap genieten en het goede leven niet verzieken.’ Riek Bakker: ‘Landbouwers willen zeker bijdragen aan verbetering van het landschap, bijvoorbeeld de Maasheggen terugbrengen, maar net als andere ondernemers willen zij wel duidelijkheid over de toekomst.’ De kwaliteit van voedsel is een issue: ‘Mensen zijn daar mee bezig en willen daarover meer zekerheid. Ook Duitsers vinden dat interessant. Boeren kunnen daarbij helpen.’ Om dat regionale en kwalitatieve voedsel bereikbaar te maken, betitelt Bakker de oude rijksweg, de huidige provinciale weg N273, als ‘agri-route’ en als ‘ruggengraat’ van het te ontwikkelen netwerk en de verschillende programmaonderdelen. Zij wijst er voorts op dat het belangrijk is dat er een sociaal-economische samenhang met het land van Cuijk is, dat de verbindingen van en naar Duitsland goed moeten zijn en dat er een koppeling is met de regio’s Nijmegen en Venlo.

Ruimtelijke kwaliteit ‘Alles wat we vanaf nu doen, is van belang voor de ruimtelijke kwaliteit,’ legt de stedenbouwkundig professor uit. ‘In de drie hoofdkernen in de regio kiezen we voor het inbreiden, concentratie van voorzieningen, een woonprogramma voor ouderen, brengen we nieuwe woningen op de plek van oude terug of waarderen we oude panden op. Ook de infrastructuur moeten we zorgvuldig inpassen en we focussen op de kwaliteit van het landschap en de natuur. En prikkelend: ‘Hier doen we twintig jaar over. Laat je niet van de wijs brengen.’

Veiligheid Het voorwaardenscheppende programma Veiligheid bestrijdt de gevolgen van de klimaatverandering. Door de opwarming van de aarde zal ook in Limburg de Maas soms voor natte voeten gaan zorgen. Met aandacht voor hoogwatergeulen, weerdverlaging, retentie en een koppeling aan recreatie en agrarisch natuurbeheer. Bakker pleit voor ‘één gezamenlijk plan van boeren, de sector

Bijlagen

recreatie en de landschapsbeheerders, gericht op kwaliteit’. In een schets toont zij wat dat bijvoorbeeld kan opleveren: een bypass in de Maas bij Mook, nieuwe waterlopen en een extra geul bij Cuijk.

Sleutelprojecten: N271 en Maasdal ‘Zien is geloven,’ begint Riek Bakker haar pleidooi voor twee sleutelprojecten: de oude rijksweg en het Maasdal. ‘Iedere visie heeft iets nodig als bewijs. Met deze twee projecten kan je meteen beginnen. Als die projecten zijn gerealiseerd, dan is er niemand meer die eraan denkt om de visie niet verder uit te voeren, er is immers al geld ingestoken en er is resultaat zichtbaar.’ Bakker ziet de N271 als etalage van de nieuwe regio. Met een eenduidig profiel, recreatieve steunpunten, doorkijkjes naar de Maas, met veel beeldkwaliteit in groen en bebouwing en verknoopte fiets- en wandelroutes. Het tweede sleutelproject is het Maasdal. In het Maasdal gaat het om de ondersteuning van agrariërs, een recreatief fiets-, wandelen vaarnetwerk, het herstel van het Maasheggenlandschap, het aanpakken van de ruimtelijke kwaliteit in bebouwing en het benutten van cultuurhistorische bebouwing als het Gennepperhuis, Heijen en Well. ‘Met deze sleutelprojecten kan je snel beginnen. Ondernemers kunnen er wat mee, ongeacht politieke ontwikkelingen. Het gaat om veel van weinig van hoge kwaliteit.’ Aan het einde van haar presentatie stelt Bakker, dat het raamwerk nu in principe staat. De verdere invulling en uitwerking moet nog gebeuren. ‘Het is noodzakelijk dat deze uitwerking en de uitvoering goed geborgd worden. Het woord is aan u!’

Vragen uit de zaal Na het applaus geeft de voorzitter van de avond, Ben van Essen, de aanwezigen de gelegenheid om mevrouw Bakker nog om toelichting te vragen. Hieronder in het kort de vragen en de beantwoording door Riek Bakker.

Vraag: Het wordt een mooi gebied, maar je moet wel je geld verdienen. Waar blijft de maakindustrie? Antwoord: ‘Wat de industrie betreft: van Venlo, Nijmegen en Brabant verlies je altijd. Bovendien verplaats deze sector zich steeds meer naar China. Gekscherend: via het vliegveld Weeze kan je de Chinezen van goed voedsel voorzien. Vraag: Ik mis de cultuur en de bouwcultuur in het hele verhaal. Antwoord: ‘Daar gaat het natuurlijk over! Herstel in volle glorie en de rotte troep weg. We gaan streekeigen bouwen, wat bij de mensen past.’ Vraag: Prachtig verhaal, ben bijna overtuigd. Eén onvoorstelbaar belangrijke voorwaarde: het gebied moet het wel voor elkaar krijgen, maar het is zo langgerekt, divers en divergerend. Ik heb er grote twijfels over. Antwoord: ‘Ik zie het aan uw ogen. Diversiteit zit ook in de mensen. Maak iets dat bij die veelheid en diversiteit van landschap, mensen, gemeenten, ondernemers past. We moeten er wel voor zorgen dat het in de besluitvorming goed geregeld wordt. Dan kan iedereen zijn eigen dingetje blijven doen.’ Vraag: Maar uw visie gaat er wel voor zorgen dat mensen straks vanuit Mook naar Venlo moeten voor zorg. Antwoord: Dat heeft u echt verkeerd begrepen. Als u gewend bent om voor uw zorg naar Nijmegen te gaan dan verandert daar niets aan. Vraag: U heeft het over Oost-Westverbindingen. In hoeverre bent u gebonden aan bestaande afspraken of heeft u carte blanche? Antwoord: Je bent aan bepaalde dingen gehouden, bijvoorbeeld de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Maar we moeten de dingen met elkaar in balans maken. We gaan elkaar wat gunnen, met respect.

85

Discussie in groepen Na dit vragenrondje nodigt de voorzitter de aanwezigen uit om onder leiding van een gespreksleider in tien groepjes uiteen te gaan en de strategische regiovisie met elkaar te bespreken. Hij vraagt de aanwezigen om na te denken over de uitwerking van de visie: wat zijn concrete ideeën om deze visie tot uitvoer te brengen en de ambities te verwezenlijken? Na dat uur vraagt de voorzitter aan de gespreksleiders om plenair één opmerkelijk punt uit hun groepje te melden. De overige punten per groepje zijn als bijlage aan dit verslag gevoegd. Voor de microfoon meldden de gespreksleiders: - Het verhaal van Riek Bakker werd door ons breed gedragen. We moeten wel goed kijken naar de borging op langere termijn. Lopende projecten zijn nog niet integraal ingestoken, bijvoorbeeld in het Maasdal. - Wij hebben het gehad over de positionering als ‘center of excellence’ tussen twee grote regio’s en vinden de visie een voor de hand liggende keuze. - De borging van het proces is belangrijk. Er zijn iedere vier jaar verkiezingen en wat gebeurt er dan? Maar we zijn wel enthousiast over de visie. Laten we eerst de bruggen over de Maas realiseren en dan de agrizone met de zorgzone verbinden. - Een kritisch geluid. Wij zetten vraagtekens bij de landbouw en hebben vrees dat het een afbraakpunt wordt. Er liggen veel claims op de landbouw. En ja: we hebben twintig jaar geslapen. - Balans zoeken en keuzes maken kan. Een voorbeeld is de samenwerking tussen bewoners en ontgrinders bij natuurontwikkeling. Ook het woonwerkverkeer is belangrijk. De kleine kernen met hun sterke sociale structuur moeten hun kracht houden. Dat is bepalend voor de authenticiteit van het gebied. - Het grote verhaal biedt de dorpen de kans om hun diversiteit overeind te houden. Een randvoorwaarde is wel dat ook een grote gemeente (denkend aan de mogelijke herindeling) de kans biedt. Bestuurlijke continuïteit is een basisvoorwaarde. Het moet de vierjaarcyclus ontstijgen. - Onze zorg zit erin dat de focus van handel en industrie af gaat. Waar moeten we geld mee verdienen. We moeten het wel kunnen blijven betalen. - We denken dat we exclusieve kleine bedrijven moeten aantrekken, met specifieke werkgelegenheid. - We moeten de Oost-Westverbindingen op orde brengen. De pontjes gaan om 21.00 uur al uit de vaart en er gaat geen fietspad over de brug bij Gennep. - Een ander sleutelproject zou kunnen zijn: ge86

woon fietspaden met Brabant aanleggen. - We hebben geloof in de zorgsector. - Onze zorg is of de bestaande plannen wel goed zullen worden bekeken. Past het regionaal overslagcentrum bij Heijen bijvoorbeeld nog wel? Je moet dus kijken of lopende plannen wel in de visie passen.

Reactie Riek Bakker Het laatste woord van de avond is aan stedenbouwkundig professor Riek Bakker: ‘Wat mij opvalt is dat jullie hartstikke leuk meedenken en meedoen. Ontwapenend. Het gaat over de identiteit als basis, maar ook over hoe het nu verder gaat met het proces van keuren en kiezen. Dat heeft ook te maken met borgen. Mijn advies aan uw besturen is: deze visie kan werken. Identiteit is de basis van alles. Schuw heilige huisjes niet, ook niet binnen de eigen sector. Bestuur, wees nou eens open. Het is een proces van kiezen, nadat we goed gekeurd hebben. Wat is dat excellente in de regio en wat onderscheid je van andere regio’s? Daar gaat het om. Ik ben ook blij dat ik wat hoor over fietspaden. En voor de bruggen moet je een terugverdienmodel maken. Daarvoor is ook creativiteit nodig. Extra woningen bouwen en bedrijfsterreinen aanleggen verdienen zich niet meer vanzelfsprekend terug. Het gaat straks echt over kleinschaligheid, respect en creativiteit. Stel dat het bestuur dit overneemt, dan moeten ze dat ook borgen. Daarvoor gaan we samenwerken met z’n allen en een focus maken. Dan kun je het borgen. Wat het beste borgt is dat er geïnvesteerd wordt. Als we meteen een paar projecten starten, dan lukt dat borgen wel.’

Vervolg Met dank voor de bijdrage van alle aanwezigen sluit voorzitter Ben van Essen de bijeenkomst om 22.15 uur af. De door Riek Bakker gebruikte presentatie staat op de website www.strategischeregiovisie.nl. Op 24 februari 2010 praat de stuurgroep over het eindconcept van de strategische regiovisie. Daarin worden de hoofdlijnen van deze publieksavond meegenomen. Nadat de visie is vastgesteld door de stuurgroep moeten de gemeenteraden de visie vaststellen. Vervolgens gaan de drie gemeenten aan de slag met de concrete uitwerking van de visie.

Organisatie Voor de ontwikkeling van de visie is een projectgroep in het leven geroepen waarin ambtenaren Riek Bakker input geven. Daarnaast is er een klankbordgroep met ondernemers en organisaties uit de regio. Ook baseert Riek Bakker zich op bestaande visies en andere documenten en voert ze gesprekken met allerlei mensen en vertegenwoordigers van organisaties.

Schema totstandkoming Strategische Regiovisie

Bijlagen

STRATEGISCHE REGIOVISIE BERGEN, GENNEP, MOOK en MIDDELAAR

ONTWIKKELINGSMODEL • Onderscheidend profiel • Complementair aan stedelijke Regio’s Nijmegen en Venlo • Center of excellence

MISSIE Samen sterk Waarin is (of kan worden) de Regio onderscheidend t.o.v. Regio Nijmegen en Venlo?

Waarin is (of kan worden) de Regio complementair, kan ze excelleren en versterkt ze haar profiel?

PROFIEL Excellent, puur, kleinschalig, groen, duurzaam.

Vier hoofd programma’s: 1. Wonen (exclusief, karakteristiek/gebiedseigen) 2. Recreatie&Toerisme (kleinschalig, exclusief, wellness, bourgondisch, gastvrij) 3. Landbouw (kleinschalig, duurzaam, diversiteit, gebiedseigen) 4. Zorg (gastvrijheid, diversiteit, kleinschaligheid, gebiedseigen)

Drie voorwaarden scheppende programma’s: 1. Verbindingen en netwerken (ondersteuning economie en sociaal- maatschappelijke samenhang) 2. Ruimtelijke kwaliteit (bebouwde omgeving en natuur/buitengebied) 3. Veiligheid (tegen overstromingen)

SLEUTELPROJECTEN N271 als etalage Koppelen aan: Ruimtelijke kwaliteit Landbouw Verbindingen/netwerken

Ontwikkelen Maasdal Koppelen aan: Veiligheid Recreatie Landbouw Ruimtelijke kwaliteit

87

Verklaring klankbordgroep

88

Stuurgroep regiovisie Dhr. B. van Essen, technisch voorzitter, Provincie Limburg Mevr. Prof. H.E. Bakker en mevr. J.A. van Douwen (projectorganisatie) Dhr. B.J.M. Buiting, wethouder gemeente Bergen Dhr. F.J.R. Pekema, wethouder gemeente Bergen Mevr. M.C.G. Seegers, wethouder gemeente Gennep Dhr. A.A.A. Jansen, wethouder Gennep Dhr. R.J. Persoon, burgemeester gemeente Mook en Middelaar Dhr. G.J.M. Wienhoven, wethouder gemeente Mook en Middelaar Dhr. W. Pothoff, directeur/ bestuurder Destion, vertegenwoordiger namens Klankbordgroep Dhr. N. van den Bergh, projectleider Herindeling Mevr. M. Kuysters en mevr. K. Elmendorp, communicatieadviseurs Dhr. M.G. Schoonen, projectsecretaris namens gemeenten Bergen, Gennep, Mook en Middelaar

Projectgroep regiovisie Mevr. Prof. H.E. Bakker, voorzitter Mevr. J.A. van Douwen, projectleider vanuit projectorganisatie Mevr. J. van Wingerden, afdelingshoofd Welzijn, gemeente Bergen Dhr. P. Peters, afdelingshoofd Ruimtelijke Ontwikkeling, gemeente Bergen Mevr. H. Baarends, programmamanager Vitale Vesting, gemeente Gennep Dhr. B. Nederveen, hoofd Stad&Land en Leven&Wonen gemeente Gennep Dhr. T. Thijssen, beleidsmedewerker Toerisme en Recreatie, gemeente Mook en Middelaar Dhr. T. van der Horst, gemeentesecretaris gemeente Mook en Middelaar Dhr. F.W.W. Janssen, beleidsmedewerker RO, Provincie Limburg Mevr. M. Kuysters en mevr. K. Elmendorp, communicatieadviseurs Dhr. M.G. Schoonen, projectsecretaris namens gemeenten Bergen, Gennep, Mook en Middelaar

Dhr. J.M.C. Emons, directeur Emons Holding Dhr. M. Zeekaf, directeur Meldon Plastics Dhr. J. van Raaij, lid Industriële Kring Dhr. T. Poelen, regiosecretaris MKB Limburg Dhr. C. Matthijssen, plv. algemeen secretaris Limburgse Werkgeversvereniging Mevr. M. v.d. Kerkhof, rayonmanager Rabobank Land van Cuijk en Maasduinen Dhr. H. Klijnman, directeur bedrijfsmanagement Rabobank Land van Cuijk en Maasduinen Dhr. W. Groot, secretaris Platform Maasduinen Dhr. G. Frenken, Limburgs Landschap Dhr. H. Vissers, voorzitter Kunstcollectief Dhr. M. van Wiefferen, eigenaar Recreatiepark Leukermeer Dhr. S. Winkelmolen, eigenaar Camping de Schaaf en recreatiepark Plasmolen Dhr. H. Dinghs, voorzitter Gebiedscommissie Dhr. J. van Bergen, LLTB, voorzitter afd. Maasduinen Dhr. T. Kessels, voorzitter Raad van Bestuur Pantein Dhr. J.W. Aveskamp, directeur Zorggroep NoordLimburg Dhr. J. van der Kruis, voorzitter Raad van Bestuur Stichting Dichterbij Dhr. M.T.A. Goedhart, bestuurder Mutsaersstichting Dhr. H. Vullings, directeur Scholengemeenschap Stevensbeek Dhr. E. de Vries, directeur Scholengemeenschap Elzendaal Dhr. B. Keulen, directeur Regio Venlo Dhr. S. Kamps, secretaris Euregio Rijn Waal Mevr. M. Kuysters en mevr. K. Elmendorp, communicatieadviseurs Dhr. M.G. Schoonen, projectsecretaris namens gemeenten Bergen, Gennep, Mook en Middelaar

Bijlagen

Overzicht deelnemers Strategische Regiovisie

Team Riek Bakker Mevr. Prof. H.E. Bakker (Riek Bakker Advies) Mevr. J.A. van Douwen (projectleider, BVR adviseurs) Mevr. K. van Vliet en dhr. A. Jordan (stedenbouw, BGSV) Dhr. J. van de Mortel (Landschap/Maaswerken, Groen-planning)

Kernteam Klankbordgroep regiovisie Mevr. Prof. H.E. Bakker, voorzitter Mevr. J.A. van Douwen, projectleider vanuit projectorganisatie Dhr. W. Pothoff, directeur/ bestuurder woningcorporatie Destion, tevens vertegenwoordigend lid Stuurgroep Dhr. B. Wouters, directeur/ bestuurder woningcorporatie Mooiland

Dhr. M.G. Schoonen, projectsecretaris namens gemeenten Bergen, Gennep, Mook en Middelaar (BMC) Mevr. J.A. van Douwen projectleider (BVR adviseurs) Mevr. M. Kuysters en mevr. K. Elmendorp, communicatieadviseurs (Actorion Communicatie) Mevr. J.A. Bouman, projectsecretariaat (Bouman Management Ondersteuning) 89

Colofon De Strategische Regiovisie is in opdracht van de gemeenten Bergen, Gennep en Mook en Middelaar ontwikkeld door:

Riek Bakker (Riek Bakker Advies), in samenwerking met Hansje van Douwen (BVR adviseurs ruimtelijke ontwikkeling, Rotterdam) en Karen van Vliet en Arnon Jordan (BGSV, Bureau voor Stedebouw, Rotterdam)

bureau voor STEDEBOUW

Ronald de Jong (planeconoom Provincie Limburg) heeft in opdracht van Riek Bakker de planeconomische verkenningen verricht. Jan van de Mortel (Groen-planning) heeft als landschapsarchitect inbreng geleverd met betrekking tot de landschappelijke opbouw en ontwikkelingen van de regio. Met dank aan de Provincie Limburg voor de financiële ondersteuning van de Strategische Regiovisie. Tekst: Hansje van Douwen en Margreet Fogteloo (redactie) Kaartbeeld en schetsen: Karen van Vliet , Arnon Jordan, Martin van Engelen Lay-out: Marjolein Kloet (BGSV) Druk: Provincie Limburg Foto’s Gemeente Bergen, Mook en Middelaar, Gennep, team Riek Bakker Schetsen en referentiebeelden zijn bedoeld ter inspiratie, ter illustratie en voor discussie in de vervolgfase. Deze beelden geven geen exacte weergave van de toekomstige situatie. Alles uit deze rapportage mag worden overgenomen mits de bron wordt vermeld. Aan de inhoud van deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend. Eventuele rechthebbenden op gebruikt beeldmateriaal dienen contact op te nemen met de Gemeente Gennep.

www.strategischeregiovisie.nl Maart 2010

Strategische Regiovisie

Recommend Documents