Regionale Woonvisie

Regionale Woonvisie 2011-2020

inbo

Foto: Helmond, Torenstraat

Regionale Woonvisie 2011-2020

Colofon Augustus 2011

Als aanzet voor de nieuwe Regionale Woonvisie 2011-2020 heeft het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE) i.s.m. Inbo en CityTV vier expertmeetings en een Regionale Woonconferentie georganiseerd. Voorliggend document is hier het resultaat van. Projectteam Ron Hensen (SRE) Job van Schuppen (Inbo) Mark van der Poll (Inbo) Arnoud van der Wijk (Inbo) Alex Sievers (Inbo) Fotografie Pagina 20 en 21 - RoVorm/ Paul Deelman Cartoons Dennis Wijmer (Zout in de Pap Produkties) Bronvermelding Wij hebben ons best gedaan om onze bronnen te achterhalen. Mocht u menen rechten te kunnen ontlenen aan deze publicatie, neemt u dan contact met het SRE op. W www.soulife.nl/sre T @srewoonvisie

0. Inleiding 1. Uitdagingen

1.1 Geef ruimte aan unieke woonmilieus en bind kenniswerkers en bedrijven 1.2 Oog voor lage-lonen-arbeidsmigranten 1.3 Naar een nieuw evenwicht van sterke steden en een vitaal landelijk gebied 1.4 Kies voor duurzaam vernieuwen en transformeren

2. Uitvoering 3. Participanten

0.

inleiding

0. Inleiding

Vier uitdagingen Begin dit jaar is het SRE gestart met de ontwikkeling van een nieuwe Regionale Woonvisie 2011-2020. Onder het motto “lokaal doen, wat lokaal kan” heeft het SRE gekozen voor een focus op dié thema’s waar het regionaal woonbeleid echt van meerwaarde kan zijn. Thema’s die niet alleen gemeentegrensoverschrijdend zijn, maar om regionale visie en focus vragen gezien de rol van het wonen aan de (verdere) ontwikkeling van Brainport. Tegelijkertijd zijn het thema’s die niet los gezien kunnen worden van de lokale inzet van partijen en hun lokale belangen. De inzet van deze partijen is ook noodzakelijk om de ambities uit de Regionale Woonvisie tot uitvoering te brengen. Kortom: regionale thema’s met een lokale uitwerking. Met het uitgangspunt “lokaal doen wat lokaal kan” in het achterhoofd is samen met Rijk, provincie, gemeenten, corporaties en overige woningmarktpartijen besloten de volgende uitdagingen centraal te stellen in de Regionale Woonvisie: 1.

Geef ruimte aan unieke woonmilieus en bind kenniswerkers en bedrijven1;

2.

Oog voor lage-lonen-arbeidsmigranten;

3.

Naar een nieuw evenwicht van sterke steden en een vitaal landelijk gebied;

4.

In eerste instantie was de uitdaging “Creëer unieke woonmilieus en bind kenniswerkers en bedrijven”. Naar aanleiding van de expertmeeting en de Regionale Woonconferentie bleek echter niet het creëren van unieke woonmilieus het doel te moeten zijn maar het bieden van de mogelijkheden daartoe. Hierop is besloten de uitdaging te wijzigen in: “Geef ruimte aan unieke woonmilieus en bind kenniswerkers en bedrijven”.

Inleiding

1

8

Kies voor duurzaam vernieuwen en transformeren.

Aan de hand van vier expertmeetings is voor ieder van deze uitdagingen gezocht naar de ambities en

Waarom een nieuwe regionale Woonvisie 2011-2020?

speerpunten, de rol van het regionale woonbeleid in het realiseren daarvan en de rol van verschillende

De regio Eindhoven is de afgelopen jaren uitgegroeid tot

(samenwerkende) partijen daarbinnen. De uitkomsten van

een wereldwijde topregio op het gebied van onderzoek,

deze expertmeetings zijn op 26 mei 2011 gepresenteerd

kennis en hoogwaardige maakindustrie. Begin juni is

tijdens de Regionale Woonconferentie. In samenspraak

Eindhoven zelfs uitgeroepen tot slimste regio ter wereld2.

met een brede vertegenwoordiging van (regionale)

Volgens het Intelligent Community Forum is Brainport

woningmarktpartijen zijn de resultaten besproken en is

Einhoven een voorbeeld voor een nieuw manier van

gezocht naar (samenwerkende) partijen die zich actief

denken over samenwerking en regionale ontwikkeling. De

willen inzetten voor uitvoering van een van de

ambitie is deze positie te behouden en verder te

verschillende uitdagingen.

versterken door een krachtige samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid. De

Voorliggend resultaatdocument vormt het sluitstuk van dit

sleutelwoorden daarin staan helder benoemd in de

proces. Door het organiseren van de expertmeetings en

Regionale Agenda 2011-2014: een dynamische, goed

de Regionale Woonconferentie heeft het SRE samen met

bereikbare regio met een sterke economie; een

gemeenten en verschillende (regionale)

magneetfunctie voor kenniswerkers; een hoog

woningmarktpartijen een kwalitatieve visie bepaald op de

voorzieningenniveau; een sterke nationale en

bovenstaande uitdagingen. Het resultaatdocument

internationale uitstraling en een betrokken samenleving

beschrijft deze visie als input voor de Regionale

met een hoog zelforganiserend vermogen. Het wonen

Woonvisie 2011-2020 die naar verwachting begin 2012

heeft hierin een prominente rol. Een sterke economie kan

definitief wordt vastgesteld.

immers niet zonder aantrekkelijke woonen leefmilieus. Bovendien vraagt een dynamische regio met internationale uitstraling om zowel sterke steden als een vitaal en aantrekkelijk landelijk gebied. Met de bovengenoemde uitdagingen zet de Regionale Woonvisie dan ook een concrete stap om de ambities uit de Regionale Agenda 2011-2014 waar te maken en een bijdrage te leveren aan het behoud van Eindhoven als slimste regio ter wereld. ‘Eindhoven is de slimste regio ter wereld’ Volkskrant, 3 juni 2011

9

Inleiding

2

Maar er is meer dan alleen de ambitie om door te groeien als internationale topregio. De nieuwe Regionale

Randvoorwaarden voor de Regionale Woonvisie 2011-2020

Woonvisie moet ook een aantal omvangrijke ontwikkelingen en daarmee nieuwe vraagstukken in

Dit resultaatdocument heeft geen pasklare antwoorden

goede banen zien te leiden.

op bovenstaande vragen. Wel zijn twee randvoorwaarden

•

Demografische veranderingen: naarmate in de regio

benoemd tijdens de vier expertmeetings en bevestigd

meer sprake is van afnemende bevolkingsgroei,

tijdens de Regionale Woonconferentie. Deze

zullen vergrijzing, ontgroening en krimp meer en

randvoorwaarden vormen de rode draad waarlangs het

meer een rol gaan spelen.

nieuwe woonbeleid zich de komende jaren moet

De actuele problemen op de woningmarkt:

ontwikkelen. Zij zijn kaderstellend om de vier uitdagingen,

vraaguitval naar dure woningen, uitval van

bijbehorende ambities en uitvoering waar te maken.

bouwplannen en Europese regelgeving leiden tot

Alleen dan kan de regio Eindhoven kennis en innovatie

(aanzienlijk) verminderde investeringsruimte bij

van wereldformaat samen op laten gaan met een

marktpartijen, corporaties en overheden.

aantrekkelijke woonen leefomgeving. De

Tegelijkertijd moeten (nieuwe) opgaven voor zowel

randvoorwaarden zijn:

•

•

ontwikkelaar als woonconsument betaalbaar blijven. Zoals bijvoorbeeld beheer en verduurzaming van de

Identiteit en kwaliteit als vertrekpunt in denken en

bestaande voorraad. Dit vraagt om nieuwe en

handelen

andere manieren van werken, investeren en

Wees als gemeente(n) en regio bewust van de

financieren.

aantrekkelijke samenhang van stedelijke en landelijke gebieden. Deze samenhang vormt de regionale

Hoe gaat de regio hiermee om? Wat kan het regionaal

basiskwaliteit van Zuidoost-Brabant. In essentie bestaat

woonbeleid hieraan bijdragen? En welke rol vraagt dit

deze uit een spreiding en menging van stad en

van verschillende partijen? Deze ontwikkelingen leiden

landschap: steden en dorpen zijn overal, maar

immers niet alleen tot gewijzigde inhoudelijke opgaven,

tegelijkertijd is het landschap altijd binnen handbereik.

maar ook tot nieuwe verhoudingen tussen overheden,

Binnen deze samenhang heeft ieder gebied en plek haar

corporaties, marktpartijen en de burger.

eigen specifieke woonen leefkwaliteit. Weet als gemeente(n) welke dat zijn en durf op basis daarvan keuzes te maken. Dit kan bijvoorbeeld het ontwikkelen

Inleiding

van nieuwe woonmilieus zijn op goed doordachte locaties

10

SRE Nieuwe ruimtelijke kaders

Gemeenten Identiteit en kwaliteit als vertrekpunt in denken en handelen

Samenwerking in ‘co-currentie’

Regionaal verbinden en afstemmen

Vertalen

Regionale agenda 2011-2014

Regionale kwaliteitsafspraken

Ontwikkelen & beheren

Co-creatie

€

Behouden en versterken van het SRE als wereldwijde topregio

Bottom-up initiatieven van partijen, burgers, corporaties, ontwikkelaars, coöperaties

waar slimme en efficiënte combinaties mogelijk zijn met

Nieuwe ruimtelijke kaders

bijvoorbeeld werken, mobiliteit en/of duurzaamheid. Maar

Bottom-up initiatieven van (samenwerkende) partijen en

wel altijd passend bij de wens van de consument en de

burgers krijgen (meer) invloed op de kwaliteit van de

identiteit van het gebied. Ook het koesteren (letterlijk met

regio. “Iedereen die gaat bouwen, zul je dus moeten

rust laten) en beheren van bepaalde gebieden is een

faciliteren”. Op basis van goede kwaliteitsafspraken zul je

keuze. Misschien omdat deze waardevol zijn, maar ook

als overheid (maar ook als corporatie of marktpartij)

omdat andere plekken en gebieden in de regio wellicht

ruimte moeten gaan bieden. Niet alleen als het gaat om

beter zijn. Wie andere gemeenten gunt om deze goede en

(nieuw) bouwen, maar ook als het gaat om beheer,

gewilde toplocaties binnen de regio te ontwikkelen,

herbestemming, verduurzaming, etc. Om dit te kunnen,

draagt bij aan het behoud en de verdere ontwikkeling van

zijn nieuwe ruimtelijke kaders noodzakelijk. Dit zijn in feite

de aantrekkelijke samenhang van steden en dorpen

regionale kwaliteitsafspraken in aanvulling op de

binnen de regio. Dit denken en handelen (gunnen) vanuit

kwantitatieve afspraken die eerder gemaakt zijn in het

identiteit en kwaliteit is primair een lokale

Regionaal Woningbouwprogramma 2010-2020. De regio

verantwoordelijkheid. Het verbinden van de verschillende

erkent dat kwaliteit weliswaar een diffuus begrip is, maar

locatiekwaliteiten en het afstemmen van bijbehorende

dat - waar mogelijk - het wel de ambitie is om daar

keuzes is een regionale verantwoordelijkheid.

regionale (proces) afspraken over te maken. Binnen deze Inleiding

11

kwaliteitsafspraken wordt ruimte geboden om in co-

Hoofdstuk 2 gaat in op de uitvoering. Hier is per uitdaging

creatie met eindgebruikers, gemeenten, corporaties en

een actietabel opgenomen met verantwoordelijke partijen

ontwikkelaars duurzame ruimtelijke initiatieven te

en wordt duidelijk wie welke rol op zich moet nemen om

omarmen en te ontwikkelen. Onderstaand model (figuur

de verschillende uitdagingen waar te maken. Hoofdstuk 3

1) geeft hiervan een schematische weergave. Hierin is de

geeft tot slot inzicht in de verschillende participanten die

Regionale Woonvisie 2011-2020 gepositioneerd als

een actieve bijdrage hebben geleverd aan de

onderdeel van de ambities zoals opgenomen in de

expertmeetings en de Regionale Woonconferentie.

Regionale Agenda 2011-2014. Citaten en uitspraken

Leeswijzer

In elk hoofdstuk zijn enkele citaten en uitspraken opgenomen. Deze zijn afkomstig van verschillende deelnemers aan de expertmeetings en uitgesproken

Het resultaatdocument telt drie hoofdstukken. Hoofdstuk 1 behandelt de vier uitdagingen en is opgebouwd in de volgorde waarin de expertmeetings over de vier uitdagingen hebben plaatsgevonden. Elke paragraaf bestaat uit een korte introductie op de uitdaging, een beschrijving van de overkoepelende conclusie en een uitwerking (inhoudelijke verdieping) daarvan naar speerpunten voor het nieuwe regionale woonbeleid. Daarnaast zijn per uitdaging de belangrijkste bevindingen van de Regionale Woonconferentie verwerkt. Dit betekent dat paragraaf 1.1 de bevindingen beschrijft over het geven van ruimte aan unieke woonmilieus en het binden van kenniswerkers en bedrijven. Paragraaf 1.2 zet de resultaten over het wonen en de huisvesting van lagelonen-arbeidsmigranten uiteen. Paragraaf 1.3 geeft de conclusies weer over het nieuwe evenwicht tussen sterke steden en een vitaal landelijk gebied. Tot slot beschrijft Inleiding

paragraaf 1.4 de bevindingen rondom duurzaam vernieuwen en transformatie.

12

tijdens een van deze bijeenkomsten.

Inleiding

13

1.

uitdagingen

Geef ruimte aan unieke woonmilieus en bind kenniswerkers en bedrijven

Inleiding Zuidoost-Brabant is een sterke, internationale economie. Dit merken we niet alleen door het stempel Brainport dat onze kenniseconomie heeft, maar ook door de aantrekkingskracht van de regio op bedrijven, kenniswerkers en arbeidsmigranten. Deze sterke positie danken we onder meer aan de gunstige arbeidsmarkt en bovengemiddelde reputatie van onze universiteit en onderwijsinstellingen. De reputatie van het woonen leefklimaat is echter niet meer dan


gemiddeld. Het in stand houden en creëren van werkgelegenheid is een cruciale factor om bedrijven en kenniswerkers blijvend te binden aan de regio en onze economie nog verder te versterken. Belangrijke voorwaarde daarvoor is het investeren in de diversiteit en uniciteit van woonmilieus en de kwaliteit van woningen. Het woonen leefklimaat in de regio Eindhoven moet de komende jaren een behoorlijke ontwikkeling doormaken. Maar is dit overal noodzakelijk? En zo ja, welke richting moet die ontwikkeling dan op? De eerste expertmeeting voor de nieuwe Regionale Woonvisie 2011-2020 gaf hiervoor de aftrap. Hierin stond de uitdaging centraal: “Geef ruimte aan unieke woonmilieus en bind kenniswerkers en bedrijven”

16

Conclusie

ook andere doelgroepen) hebben wel degelijk een aantal specifieke woonen leefwensen die nu deels ontbreken in

De regio Eindhoven biedt een breed scala aan

Eindhoven en de regio. Gemeenten en andere partijen

bestaande woonmilieus voor kenniswerkers en

moeten de ruimte geven aan (samenwerkende)

bedrijven. Deze kwaliteiten moeten getoond en (beter)

ontwikkelende partijen om deze woonwensen mogelijk te

gecommuniceerd worden. Daarnaast moet ruimte

maken. Tot slot stellen de keuzemogelijkheden aan

worden geboden voor noodzakelijke vernieuwing van

woonmilieus in de regio belangrijke eisen aan de

bestaande en toevoeging van nieuwe woonmilieus.

communicatie richting kenniswerkers. Speerpunten voor


het regionaal woonbeleid zijn dan ook: Kenniswerkers zijn van groot belang voor de regio Eindhoven gezien de directe bijdrage die zij leveren aan

Geef ruimte om te investeren in bestaande

het economisch profiel van de regio. Zij zijn hoog

woonmilieus

opgeleid en komen alleen of met partner via

Specifieke investeringen (acupunctuur in de bestaande

internationale ondernemingen (o.a. Philips, ASML) of de

voorraad) maken het mogelijk om bestaande woonmilieus

TU/e in de regio Eindhoven terecht. Kenniswerkers

nog nauwer aan te laten sluiten op de wensen van de

komen uit Nederland, maar vooral in Eindhoven is een

kenniswerker, maar ook andere doelgroepen. Deze

relatief groot deel van hen ook afkomstig uit het

investeringen richten zich op onder meer een 24/7

buitenland. Om deze kenniswerkers en bedrijven te

economie, aantrekkelijke (stads)parken en openbaar

binden aan de regio, hoeven nauwelijks grootschalige,

groen, goede (OV-)bereikbaarheid en een aantrekkelijk

nieuwe woonmilieus gecreëerd te worden. De regio

voorzieningenpakket. Uitgangspunt hierin is dat iedere

Eindhoven biedt immers een breed scala aan bestaande

gemeente in de regio haar eigen kwaliteiten als

woonmilieus. Van stedelijk tot suburbaan in Eindhoven en

vertrekpunt neemt en op basis daarvan keuzes maakt.

Helmond en van agrarisch tot cultuurhistorisch in

“Probeer als regio niet met zijn allen de koek gelijkmatig

respectievelijk De Peel en De Kempen. Deze

te verdelen. Op die manier vereven je alles met elkaar tot

samenhangende verscheidenheid van stedelijke en

een eenvoud waarin je de kracht van de regio, namelijk

landelijke gebieden (Brabantse mozaïek) vormt een

de onderscheidende kwaliteiten tussen stad en land,

belangrijke en onderscheidende kwaliteit van de regio die

afvlakt.” Daarnaast kunnen specifieke investeringen op

aan ieder woonmilieu en gebied zijn eigen identiteit geeft.

heel concrete woonwensen worden gedaan. Zoals:

Ook voor kenniswerkers. Dit betekent echter niet dat er

nieuwe vormen van energie, woon-werkcombinaties,

niks hoeft te gebeuren. De internationale concurrentie

technologie en glasvezel als primair onderdeel van de

met andere kennisregio’s is groot en kenniswerkers (maar

woning. Dit stelt je als regio bovendien in staat om de

17

Brainport-technologie letterlijk zichtbaar te maken in het dagelijks wonen en leven. Tot slot gaat het niet alleen om fysieke maatregelen. “Belangrijkste reden voor vertrek van kenniswerkers is dat ze niet kunnen aarden; geen community vinden”. Het faciliteren van ontmoeting en kennisuitwisseling kan door het oprichten van een community center/internationaal kenniscenter of uitbreiding van het Expat Center Brabant, maar hangt ook samen met het vinden van een geschikt Geef ruimte aan unieke woonmilieus en bind kenniswerkers en bedrijven

woonmilieu waarin kenniswerkers (en hun partners!) naar eigen wens onderdeel worden van de maatschappij.

expats activity

Open up, enrich, expose and incubate

Inspiratie Eindhoven SUPERvillage : ‘Uit onderzoek blijkt dat de meeste internationale kenniswerkers niet zozeer op zoek zijn naar hoogdynamische stedelijke omgevingen, maar eerder naar een rustig, veilige en groen woonen werkmilieu. Zij ... hebben uiterst traditionele vooruitstrevende woonwensen en geven de voorkeur aan een meer introvert en huiselijk bestaan in een relatief prikkelarmerijke omgeving. (…) Zij prefereren een lange bos korte wandeling in het park … en gaan liever sporten soms…’

Bron: bovenstaande beelden zijn overgenomen uit de publicatie “Living in Brainport”, YYY spatial think tank in samenwerking met IaDea in opdracht van het architectuurcentrum Eindhoven

Geef ruimte om (enkele) nieuwe woonmilieus te ontwikkelen Er is een aantal (sub)milieus dat node wordt gemist in de regio. Het gaat om hoogstedelijke woonmilieus met intensieve functiemenging en innovatieve mogelijkheden op het gebied van wooncomfort, office-mogelijkheden aan huis (voor de partner) en kleiner en goedkoper wonen. Een woonmilieu dat alleen geschikt is om in Eindhoven te realiseren. Hier is vraag naar dergelijke milieus en zijn bovendien een aantal goede plekken (toplocaties) aanwezig die passen bij de identiteit van de stad. Strijp-S is zo een plek die kan uitgroeien tot een hoogstedelijk milieu. Dit is een locatie waar wonen slim gecombineerd kan worden met werkgelegenheid, goede bereikbaarheid en voorzieningen. Door tevens iets bijzonders toe te voegen (acupunctuur met bijzondere nieuwbouw) ontstaat een nieuwe ontmoetingsplek in de stad met regionale uitstraling.

18

Communiceer al het goede wat de regio te bieden heeft “De kenniswerker lijkt voldoende keuze te hebben, maar hoe komen zij er achter dat deze woonmilieus aanwezig zijn en waar zij al dat prachtigs kunnen halen?” Het Expat Center Brabant, maar ook het bedrijfsleven, moet letterlijk communiceren welke keuzemogelijkheden aan woonmilieus en kwaliteiten de regio heeft. Deze rijke schakering moet de kenniswerker getoond worden. Bij aankomst hebben kenniswerkers en hun partners grote behoefte aan gestroomlijnde informatie over wonen en leven, zoals bijvoorbeeld via de website

mogelijkheden resulteert in een sterkere match tussen woonwens en aanbod en daarmee in een sterkere binding met de regio. De oprichting van een community center/ internationaal kenniscenter of uitbreiding van het bestaande Expat Center Brabant kan hierin een cruciale rol vervullen. Meer informatie (www) Bekijk de presentaties, discussie en debat

19

Geef ruimte aan unieke woonmilieus en bind kenniswerks en bedrijven

www.expatguideholland.com. Uiteraard houden zij een vrije keuze, maar voorlichting over de verschillende

Woon-, leef- en werkmilieus in de regio Eindhoven

20

Woon-, leef- en werkmilieus in de regio Eindhoven

21 21

Oog voor lage-lonenarbeidsmigranten

Inleiding Zuidoost-Brabant is een ondernemende regio met een sterke economie en veel bedrijvigheid. Naast werknemers die hun wortels in de regio hebben, is, met name in de productiesfeer, de laatste jaren ook een steeds groter deel van hen van buiten Nederland afkomstig. Veel van deze zogenaamde lage-lonen-arbeidsmigranten komen uit Midden- en Oost Europa (naar schatting gaat het in de regio om 15.000-20.000 personen) en zijn werkzaam in de bouw, agrarische sector of metaalindustrie. De groep is jong (gemiddeld rond de 30 jaar), relatief goed opgeleid, maar komen in Nederland (onder andere door de taalbarrière en schaarste) veelal te werken in laag betaalde sectoren. Sommige arbeidsmigranten komen alleen, anderen komen samen met partner of gezin naar de regio om hier tijdelijk te werken. Echter, een steeds groter wordend deel van deze arbeidsmigranten vestigt zich hier permanent. Zowel tijdelijke als permanent verblijvende lage-lonen-arbeidsmigranten verdienen een goed dak boven hun hoofd. Ze leveren

Oog voor lage-lonen-arbeidsmigranten

immers een belangrijke bijdrage aan de economische bedrijvigheid en zullen een plek moeten weten te vinden in de samenleving. Daarnaast hebben gemeenten (maar ook corporaties en werkgevers) de verantwoordelijkheid om onveilige en slechte woonomstandigheden te voorkomen. De tweede expertmeeting voor de nieuwe Regionale Woonvisie ging daarom de volgende uitdaging aan: “Oog voor lage-lonen-arbeidsmigranten”

22

Conclusie

Erken dat er sprake is van een permanente stroom arbeidsmigranten

De aanwezigheid van arbeidsmigranten loont en is

De komst van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost

kansrijk. Het SRE heeft met het nieuwe regionale

Europa is geen tijdelijke stroom. Het betreft een

woonbeleid een ambassadeursfunctie in de

permanente stroom die zorgt voor een permanente vraag

bewustwording hiervan en kan samen met andere

naar tijdelijke of zelfs structurele woonruimte. Het aanbod

partijen goede woonomstandigheden voor

kan deze vraag niet bijbenen. Overheden en corporaties

arbeidsmigranten mogelijk maken.

moeten zich hiervan bewust zijn. Dit vereist een andere

Oog voor lage-lonenarbeidsmigranten

politieke en bestuurlijke opinie tegenover de komst van Arbeidsmigranten uit Midden- en Oost Europa zijn een

arbeidsmigranten: minder vanuit problemen denken,

economische factor van betekenis. Zij bieden een

meer vanuit kansen en met lange termijn oplossingen in

oplossing voor knelpunten op de Nederlandse

plaats van ad hoc maatregelen en tussenoplossingen.

arbeidsmarkt in met name de bouw en landbouw en

Hoe langer migranten hier immers zijn, hoe meer

leveren daarmee een aanzienlijke bijdrage aan de

behoefte aan privacy en een wooncarrière ontstaat.

Nederlandse economie. Dit blijkt niet alleen uit onderzoek

Arbeidsmigranten die hier langer verblijven dienen op de

van SEO1, maar wordt ook erkend door verschillende

lange termijn dan ook benaderd te worden als een

partijen, waaronder werkgevers en gemeenten. Naast de

gewone woningzoekende en niet als een bijzondere

woonomstandigheden van arbeidsmigranten is er steeds

doelgroep. Dit vraagt om gemeentelijk en provinciaal

meer aandacht voor de economische meerwaarde en de

beleid dat letterlijk en figuurlijk de ruimte en

kansen die deze mensen bieden. Dit is een nieuwe

mogelijkheden biedt om deze permanente stroom goed te

opgave waarin (bovenal) goede huisvesting centraal

huisvesten. Verschillende partijen, waaronder

staat, maar daarnaast bewustwording, samenwerking en

gemeenten, werkgevers en arbeidsbemiddelaars, zijn

afspraken noodzakelijk zijn om deze kansen te

namelijk erg enthousiast en ambitieus om met goede

verzilveren en te benadrukken. Het regionaal woonbeleid

oplossingen te komen.

speelt hierin een belangrijke ambassadeursrol. Speerpunten zijn:

Benoem de kansen van deze permanente stroom “Arbeidsmigranten hebben we nu en in de toekomst hard nodig”. Vergrijzing en krimp leidt tot vertrek van Nederlandse arbeidskrachten en een teruglopend voorzieningenniveau in de kleine kernen. Arbeidsmigranten kunnen dit gat opvullen. Wie vooruit

SEO Economisch Onderzoek, De economische impact van arbeidsmigratie uit de MOElanden, Bulgarije en Roemenië, december 2008

1

23

Moderne migratie: MOE-landen kijkt, speelt in op deze demografische ontwikkelingen en

10.000

benut de permanente stroom arbeidsmigranten door met

migratiesaldo

8.000

6.000

name gezinnen vast te houden. Niet alleen voor

4.000

werkgelegenheid in de landen tuinbouw, maar ook voor

2.000

de gezondheidszorg, het onderwijs (op peil houden van

0

het aantal leerlingen op kleine scholen) en het

-2.000

-4.000 1995 Polen

1996

1997

1998

Roem/Bulg

1999

2000

Marokko

2001

2002 Turkije

2003

2004

2005

2006

2007

Nederlandse Antillen + Aruba

2008

2009

Suriname

2010

verenigingsleven. Bovendien zijn met name Polen vaak goed opgeleid. “Maak daar gebruik van.” Neem deze groep serieus en zorg voor goede huisvesting. Alleen

Moderne migrant komt om te werken

door goede huisvesting kan deze potentie immers benut worden. Voor een sociale onderlaag hoeven gemeenten en corporaties niet bang te zijn. “We creëren deze zelf als we de kansen niet benutten en arbeidsmigranten geen groeimogelijkheden bieden.” Zorg voor goede huisvesting Als eerstverantwoordelijke voor goede huisvesting van arbeidsmigranten wordt de werkgever gezien, maar

Bron: CBS

gemeenten en corporaties nemen in toenemende mate een actieve rol op zich. Deze partijen zijn echter


Bron: SEO / CBS

nauwelijks in staat om de vraag naar woonruimte correct op te vangen. Planologische regelgeving, stringent beleid en gebrek aan draagvlak onder lokale bewoners en/of de politiek zorgen voor moeizame procedures en een gebrekkig aanbod. “Er is veel gemeentelijk beleid, maar 80-90% van de huisvesting van arbeidsmigranten is illegaal; dat wil zeggen, deze wordt gedoogd”. Consequentie hiervan is dat malafide arbeidsbemiddelaars de weg van de minste weerstand kiezen en migranten onder slechte omstandigheden huisvesten. Daar komt bij dat er door gebrekkige

24

registratie in de GBA (Gemeentelijke Basis Administratie)

moet dit proces stroomlijnen en heeft een leidende rol

vaak onduidelijkheid is over de aantallen

om samen met deze partijen regionale uitgangspunten en

arbeidsmigranten, het toekomstperspectief en de inhoud

afspraken te maken (kwantitatief en kwalitatief) en vast te

en duur van het werk. Dit bemoeilijkt een goede sturing

leggen in woonprogramma’s.

op huisvesting. Inschrijving in het GBA is daarnaast van groot belang om als arbeidsmigrant maatschappelijk te

Meer informatie (www)

kunnen functioneren. Denk hierbij aan inschrijving bij een

Bekijk de presentaties, discussie en debat

woningcorporatie of het gebruik maken van zorgvoorzieningen en/of onderwijs. Het SRE is zich bewust van deze problematiek en heeft met de nota “Tijdelijk (werken en) wonen” getracht een handreiking te bieden aan de 21 regiogemeenten om op lokaal niveau tot oplossingen te komen. Ook hier bleek de praktijk weerbarstig: “De vraag is groter dan het aanbod en niet alle gemeenten vertaalden de handreiking naar lokaal beleid.” Gevolg daarvan is dat gemeenten op verschillende manieren opereren. Het standpunt van de provincie Noord-Brabant is dat huisvesting van specifieke doelgroepen, waaronder arbeidsmigranten, deel uit maakt van het reguliere uitgeoefend, maar dat er regionaal afspraken worden gemaakt om voldoende, goede huisvestingsmogelijkheden te bieden. Het regionaal woonbeleid moet dan ook in staat zijn hier een doorbraak in forceren. Overheden, LTO, werkgevers, corporaties en arbeidsbemiddelaars hebben immers de gezamenlijke verantwoordelijkheid en ambitie om te zorgen voor goede huisvesting van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost Europa. De Stuurgroep Arbeidsmigranten van het SRE

25


huisvestingsbeleid dat lokaal door gemeenten wordt

Naar een nieuw evenwicht van sterke steden en een vitaal landelijk gebied


Inleiding De kracht van Zuidoost-Brabant is de combinatie van rust en dynamiek, van groen en rood, van thuiswereld en buitenwereld. De menging van stad en land heeft niet alleen geleid tot dorpse steden, maar ook tot een landschap met een sterk stedelijke cultuur. De steden zijn gebaat bij het landschap en de mooie dorpen waar het goed, veilig en ontspannen wonen is. De dorpen zijn gebaat bij de werkgelegenheid en het voorzieningenniveau van de steden. De bewoners in het SRE benutten dit unieke ’dorpstedelijke netwerk’ ten volle en beschouwen het als hun leefwereld. Een leefwereld die echter in toenemende mate onder druk komt te staan. Afnemende bevolkingsgroei, dalend voorzieningenniveau en een scheve verhouding tussen betaalbare en dure woningvoorraad kunnen op termijn een disbalans veroorzaken binnen het dorpsstedelijk netwerk. Om dit te voorkomen sorteert het SRE voor op de ‘nieuwe groei’. Dit vereist een omslag in (bestuurlijk) denken en handelen waarin niet langer en alleen groei centraal staat, maar mogelijk ook krimp onderdeel is van een gezonde balans tussen stad en land. In het kader van de Regionale Woonvisie 2011-2020 stond in de derde expertmeeting daarom ook de volgende uitdaging centraal: “Naar een nieuw evenwicht van sterke steden en een vitaal landelijk gebied”

26

Conclusie

volbrengen. “Dit vraagt ander bestuur, een andere mentaliteit, een andere cultuur en een andere

Bottom-up initiatieven vanuit burgers en partijen

gereedschapskist”.

krijgen (meer) invloed op de kwaliteit van de regio. Dit is een proces dat vraagt om nieuwe ruimtelijke

Een grote opgave waar de regio de komende jaren voor

kaders in de vorm van regionale kwaliteitsafspraken.

staat, is het transformeren van de bestaande voorraad.


Voornaamste doel is deze voorraad te beheren, te Zuidoost-Brabant is een regio in beweging. Een regio die

verduurzamen en goed aan te laten sluiten bij de (telkens

door verschillende ontwikkelingen moet anticiperen op

veranderende) wensen van de woonconsument. Dat wil

nieuwe tijden. Tijden waarin groei niet vanzelfsprekend is,

niet zeggen dat er de komende jaren niks nieuws meer

de woningmarkt zich hervormt van aanbodgericht naar

gebouwd wordt. Prognoses wijzen uit dat er de komende

vraaggericht, de consument centraal staat en de

10 jaar nog een netto opgave is van 25.000 woningen in

bestaande voorraad om forse investeringen vraagt. Dit

de regio. Er is dus nog altijd een bouwopgave. Deze zal

betekent ook dat woningbouw niet langer

zich echter primair richten op het kleinschalig toevoegen

vanzelfsprekend een financiële opbrengstenpost is.

van kwaliteit aan de bestaande voorraad in zowel steden

Nieuwe verdienmodellen zijn noodzakelijk om deze

als dorpen. Deze transformatie (kwaliteitsslag) slaagt

betaalbaar te houden. Hoe kan het regionaal woonbeleid

alleen als overheden, maar ook andere partijen (o.a.

deze ontwikkelingen in goede banen leiden en zorgen dat

ontwikkelaars en corporaties), in staat zijn een

ook in deze andere tijden de kwaliteit van stad en land

denkomslag te maken in sturen en handelen. Partijen

zich verder ontwikkelt? De volgende speerpunten voor

moeten bereid zijn om kwaliteit leidend te laten zijn voor

inhoud en proces van het regionaal woonbeleid zijn van

kwantitatieve keuzes. Zelfs als daar financiële

belang:

consequenties aan zijn verbonden. Zowel de stedelijke gebieden als de landelijke (krimp)gebieden kunnen het

Transformatie

zich namelijk niet permitteren om pas op de lange termijn

De letterlijke vertaling van transformatie is verandering.

voor te sorteren op de structurele veranderingen in de

Verandering in de brede zin van het woord staat centraal

woningmarkt. De afzetmogelijkheden in de woningmarkt

in het regionaal woonbeleid. Dit betekent dat niet alleen

zijn wezenlijk veranderd en de ‘nieuwe groei’ dient zich

de regionale woonopgaven veranderen, maar dat een

aan. Gemeenten moeten die ‘nieuwe groei’ onder ogen

transformatie in (bestuurlijk) denken en handelen

zien. Dat kan door op lokaal niveau nauwkeurig de

minstens van even groot belang is om deze opgaven te

27

Krimp is…

mogelijkheden van inbreiding te inventariseren en de eigen identiteit als vertrekpunt van elke ontwikkeling te nemen. De intergemeentelijke afstemming van deze keuzes en het maken van kwaliteitsafspraken daarover is een regionale verantwoordelijkheid. Maak nieuwe weefsels van bebouwing en landschap

Integrale dorpsontwikkelingsprogramma’s

Verdunnen en verdichten Verdunnen en verdichten gaat in feite over verdichten enerzijds en koesteren anderzijds. De huidige en toekom-


stige kwaliteit van stad en land in de regio Eindhoven is namelijk gebaat bij keuzes als het gaat om locaties die letterlijk met rust gelaten worden en locaties waar verdichting/ontwikkeling kan plaatsvinden. Dit vereist echter

Wat

Wat zag u zo net voorbij komen?

grote zorgvuldigheid. Iedere gemeente kent immers haar lokale belangen en “met name op het gebied van woningbouw concurreren alle gemeenten in de regio met elkaar.” Maar waar ben je als gemeenten nu écht goed in? Waar liggen je kwaliteiten, wat is je identiteit en in hoeverre past deze bij de wens van de woonconsument? Als gemeenten op basis van hun identiteit en kwaliteiten in staat zijn samen te werken (‘co-currentie’) en het SRE dat regionaal weet te verbinden en te vertalen in regionale kwaliteitsafspraken dan pas is het SRE de regio die het wil zijn:

Leg bijzondere ruimtelijke kwaliteiten bloot Bron: bovenstaande beelden zijn overgenomen uit de presentaties ‘Ruimte maken voor krimp’ van de Brabant Academy en ‘Nieuwe groei in het buitengebied’ van het SRE

(onderdeel van) Brabants mozaïek met een complementair aanbod aan woonen leefkwaliteiten waarin bewust keuzes gemaakt kunnen worden. Van het rustigste dorpje waar niet veel meer gebeurt (koesteren) tot het meest

28

hoogstedelijke woongebied vol dynamiek waar ruimtelijke

ratie. Dit leidt tot een wijk-, buurt-, of gemeenschapsnet-

ontwikkelingsmogelijkheden worden gefaciliteerd. Dit

werk met een economisch en sociaal rendement waarin

vraagt niet alleen om samenwerking en lef (om bijvoor-

iedereen zijn of haar eigen kennis ter beschikking stelt

beeld de ontwikkeling van bepaalde woonmilieus aan een

voor het betreffende project.

buurgemeenten te gunnen), maar ook om een regionaal verdienmodel waaruit kosten en opbrengsten van ver-

Meer informatie (www)

dichten en koesteren gefinancierd kunnen worden.


Teruggeven Vraaggericht en kwalitatief ontwikkelen/ beheren vereist: hun initiatieven, het faciliteren van hun keuzes en toetsing op inhoudelijke kwaliteitsafspraken. Dit betekent dat verantwoordelijkheden (meer) bij burgers en/of samenwerkende partijen komen te liggen. Top-down sturing gebeurt alleen nog op specifiek lange termijn beleid of door het stellen van ruimtelijke kaders in de vorm van kwaliteitsafspraken. Bottom-up initiatieven vanuit burgers en partijen krijgen hierdoor (meer) invloed op de kwaliteit van de regio. Het teruggeven van beslisbevoegdheid aan burgers en partijen is hier onmiskenbaar onderdeel van. Dit betekent dat het omarmen van projectinitiatieven door burgers en partijen feitelijk ophoudt bij het faciliteren daarvan. Verantwoordelijkheid wat betreft realisatie, financiën en beheer ligt namelijk bij de burger, buurt, gemeenschap of coöpe-

29


het serieus nemen van de gebruiker(s), het omarmen van

Kies voor duurzaam vernieuwen en transformeren

Inleiding De regio Eindhoven heeft een krachtige economie en een gevarieerde voorraad bestaande woonen werkmilieus. Dit maakt het SRE een robuuste regio die wel een stootje kan hebben. Toch mag er van achterover leunen geen sprake zijn. Het is juist deze bestaande voorraad die om aandacht vraagt en de basis is van de toekomstige woningmarkt. Het op grote schaal ontwikkelen van nieuwe woonwijken behoort immers tot het verleden en met name woningen uit de periode 1950-1985 vragen om modernisering, (energetische) verduurzaming en andere ingrepen om deze toekomstbestendig te maken. Daarnaast staan veel kantooren werklocaties leeg. Deze bieden mogelijkheden voor herbestemming en transformatie. Maar duurzaam vernieuwen is al lang niet meer (alleen) een fysieke opgave. De bestaande voorraad kent immers bestaande gebruikers. Zij


zijn de ervaringsdeskundigen, kennen hun plek en hebben hun wensen. Gemeenten en andere partijen betrekken hen in het proces, maar steeds vaker organiseren zij hun eigen proces. Daarnaast is duurzaamheid steeds meer een strategische opgave, waarin het efficiënt verbinden en ruimtelijk positioneren van plekken en stromen leidt tot energiereductie. Deze en andere ontwikkelingen stonden centraal tijdens de vierde expertmeeting in het kader van de Regionale Woonvisie 2011-2020. Hierin gingen partijen de volgende uitdaging aan: “Kies voor duurzaam vernieuwen en transformeren”

30

Conclusie

woningvoorraad (zowel bestaand als nieuw) van belang is voor een toekomstbestendige woningvoorraad op

Duurzame vernieuwing en transformatie van

regionaal schaalniveau. Vanuit dit bewustzijn is het

bestaande voorraad vindt primair plaats op een

volgende speerpunt van belang voor de inhoud en proces

lokaal schaalniveau. Het SRE heeft een belangrijke

van het regionaal woonbeleid:


rol om deze vernieuwing regionaal te agenderen en te communiceren. Voor zowel de bestaande als nieuwe

Agendeer en communiceer regionale verduurzaming

voorraad, met aandacht voor de rol van bewoners en

Het SRE heeft een belangrijke rol om duurzame

oog voor duurzaamheid als toekomstbeeld voor de

vernieuwing en transformatie van woningen en kantoren

regio.

regionaal op de agenda te zetten en van daaruit gemeenten, corporaties en andere partijen mogelijkheden

De ambities voor duurzame ontwikkeling en

te bieden tot samenwerking en uitvoering. Zo heeft het

toekomstbestendig wonen in de regio komen tot uiting op

SRE met de ondertekening van het Regionaal Convenant

verschillende schaalniveaus. Met name op woningen

GPR Gebouw afspraken kunnen maken om

wijkniveau zijn deze concreet te benoemen voor zowel de

verduurzaming van nieuwbouwprojecten naar een hoger

bestaande voorraad als de nieuwbouw. Voorbeelden zijn

schaalniveau te brengen. Met de ondertekening van dit

isolatie, gebruik van zonne-energie, en gescheiden

convenant streven deelnemende partijen naar een hogere

watersystemen. Dit is veelal een lokale opgave die onder

kwaliteit van de gebouwde omgeving en wordt een

andere op basis van het convenant “Energiebesparing

stimulans gegeven aan duurzaam en toekomstbestendig

corporatiesector” (waarin afspraken zijn gemaakt voor

bouwen in de regio. Projecten die vanuit dit convenant

verduurzaming van de woningvoorraad) wordt ingevuld.

zijn ontwikkeld, moeten gecommuniceerd worden en

Aandachtspunt hierin is met name de relatie huurder-

dienen als voorbeeld voor een verdere regionale

verhuurder en de opgave om huurders ‘mee te krijgen’ in

uitvoering.

de verduurzaming van hun woning. Goede communicatie

Toch gaat het niet alleen om (energetische)

en “de kwaliteit van de dialoog als basis voor succes”

verduurzaming in de nieuwbouw. Juist de breedte en

geldt hierin als motto. Het SRE heeft niet direct een

veelzijdigheid van duurzaamheid biedt veel

uitvoerende rol in deze opgave - deze ligt primair bij

mogelijkheden om ook andere aspecten regionaal te

gemeenten, corporaties en bewoners - maar is zich

agenderen en - waar mogelijk - onderdeel te maken van

bewust van het feit dat lokale verduurzaming van de

je regionale kwaliteitsafspraken. Concreet gaat het dan

31

om verduurzaming en verhoging van de gebruikskwaliteit

Centrale vraag

en toekomstwaarde van bestaande bouw, maar ook aandacht voor de rol van bewoners in dat proces: het faciliteren van hun woonwensen en het kunnen omarmen

Hoe kan ‘duurzame ontwikkeling’ een bijdrage leveren aan de actuele verstedelijkingsopgave?

van hun duurzaamheidsambities. Tot slot is er een toenemende strategische duurzaamheidsopgave die het SRE moet agenderen. Deze komt voort uit de trend waarin duurzame ontwikkeling wereldwijd het nieuwe toekomstbeeld is. Niet de energetische verduurzaming van bestaande of

Energiebeleid

nieuwe woningvoorraad staat hierin centraal, maar - in aanvulling daarop - energiereductie door plekken en

Essentie

stromen in de regio slim en efficiënt met elkaar te verbinden. Hierin wordt het zwaartepunt van de vraag CO2-uitstoot/energieverbruik

naar energie - die in de stad ligt - gekoppeld aan het aanbod aan energie. Energiestromen vanuit functies


Woonlasten

elders in de regio of stad worden slim en efficiënt verbonden met plekken die energie vragen. Dit betekent dat na jarenlange perioden van ruimtelijke

Comfort

functiescheiding er nu een duidelijke opgave ligt voor het aedes vereniging van woningcorporaties

12

verbinden van woonlocaties (plekken) met de stromen van (industriële) productie, water, verkeer, consumptie en

Bron: Sheet 1 - VromRaad Sheet 2 - Aedes

energiehuishouding. “We leven immers in een tijdperk aedes vereniging van woningcorporaties

10

van verbinden in plaats van scheiden”. Hierin staan fabrieken, industrie of voorzieningen niet langer los van de woonomgeving, maar worden daar (weer) onderdeel van doordat woningen gebruik maken van bijvoorbeeld hun (rest)warmte. Meer informatie (www)

32


Kies voor duurzaan vernieuwen en transformeren

33

2.

uitvoering

Uitvoering

Inleiding De Regionale Woonvisie 2011-2020 legt een sterke nadruk op uitvoering. Belangrijkste vraag daarin is welke (samenwerkende) partijen de verschillende uitdagingen gaan waarmaken. Voor elke uitdaging is daarvoor in dit hoofdstuk een actietabel opgenomen. De acties komen voort uit de inhoudelijke verdieping van iedere uitdaging (hoofdstuk 1) met daarin gekoppeld enkele (samenwerkende) partijen die daarvoor verantwoordelijk zijn/worden. Tijdens de regionale Woonconferentie op 26 mei 2011 zijn de verschillende

Uitvoering

partijen gevraagd zich hieraan te committeren.

36

Geef ruimte aan unieke woonmilieus en bind kenniswerkers en bedrijven Doel: Het communiceren van de specifieke (woon)kwaliteiten van de regio Eindhoven, het faciliteren van ontmoetingsplekken en mogelijkheden tot het vormen van communities voor kenniswerkers, het vernieuwen van bestaande en toevoegen van nieuwe woonmilieus waarin bestaande kwaliteiten en identiteit het vertrekpunt vormen.

1

Actie

Verantwoordelijke (samenwerkende) partij(en)

Onderzoek de mogelijkheid tot het oprichten van een commu-

Proces- en projectsturing

nity center door het uitbreiden van activiteiten van het Expat

Expat Center Brabant

Center Brabant

Deelnemers Brainport Development, bedrijfsleven, kennisinstellingen (o.a. TU/e, Fontys), Kamer van Koophandel, gemeente Eindhoven, SRE

2

Zorg voor gestroomlijnde (meertalige) informatie over woon-


en leefkwaliteiten van alle gemeenten in de regio en maak

Expat Center Brabant

deze (digitaal) beschikbaar

Deelnemers Brainport Development, SRE, gemeenten

3

Stimuleer en faciliteer bijzondere woningbouwprojecten op

Deelnemers

vooraf goed doordachte locaties

Woningcorporaties, ontwikkelaars, gemeenten

Uitvoering

37

Oog voor lage-lonen-arbeidsmigranten Doel: Het in samenwerking zorgen voor goede huisvesting van lage-lonen-arbeidsmigranten, het benadrukken en communiceren van de kansen die arbeidsmigranten bieden.

1

Actie


Herbevestig het afgesproken beleid uit de nota Tijdelijk (wer-


ken en) wonen in de SRE-gemeenten

Stuurgroep Arbeidsmigranten (SRE) Deelnemers Gemeenten

2

Inventariseer vanuit de GBA de (huisvestings)vraag van lage-


lonen-arbeidsmigranten en koppel dit aan het aanbod (bij-

Stuurgroep Arbeidsmigranten (SRE)

voorbeeld het woningbestand dat corporaties hebben)

Deelnemers Uitzendbureaus, LTO, corporaties en werkgeversorganisaties, gemeenten

3

Deel de ervaringen met de huisvesting van lage-lonen-ar-


beidsmigranten die elders in Nederland zijn opgedaan (o.a.

Stuurgroep Arbeidsmigranten (SRE)

het opstellen van een ‘verklaring arbeidsmigranten in Noorden Midden-Limburg, West Friesland)

Uitvoering

>>

38

4

Actie


Stroomlijnen van de wet- / regelgeving en de processen rond-


om de (huisvesting van) arbeidsmigranten

Stuurgroep Arbeidsmigranten (SRE) Deelnemers Gemeenten, provincie Noord-Brabant, werkgeversorganisaties, SNCU, LTO

a

Stimuleer en verbeter de registratie van lage-lonen-arbeidsmi-

Gemeenten

granten in het GBA

b

Stel een huisvestingsverordening op om de instroom van lage-

Gemeenten, Stuurgroep Arbeidsmigranten (SRE)

lonen-arbeidsmigranten te reguleren

c

Creëer planologische ruimte in gemeentelijk en provinciaal

Gemeenten, provincie Noord-Brabant

beleid door initiatiefnemers voor goede huisvesting (o.a. corporaties en werkgevers) meer mogelijkheden te bieden voor zowel tijdelijke woonoplossingen, lange termijn oplossingen, als creatieve woonvormen

d

Zet een afgestemd handhavingssysteem op

Werkgeversorganisaties, gemeenten, SNCU (stichting naleving CAO voor uitzendkrachten), LTO

5

Stel een ‘Kansenboek arbeidsmigranten’ op

Proces- en projectsturing Stuurgroep Arbeidsmigranten (SRE)

Uitvoering

39

Naar een nieuw evenwicht van sterke steden en een vitaal landelijk gebied Doel: Het voorsorteren op de ‘nieuwe groei’, het realiseren van een denkomslag in sturen en handelen waarbij lokale identiteit en kwaliteit als vertrekpunt genomen worden voor ruimtelijke keuzes.

1

Actie


Stem lokale ruimtelijke keuzes regionaal af en leg deze, in


aanvulling op de kwantitatieve afspraken uit het Regionaal

SRE (strategieontwikkelaar, beleidssynchronisatie)

Woningbouwprogramma, vast in regionale kwaliteitsafspraken

Deelnemers Provincie Noord-Brabant, Brabant Academy, TU/e, gemeenten, corporaties, marktpartijen

a

Breng de bestaande woningvoorraad kwantitatief en kwalita-

Gemeenten, corporaties, SRE

tief in beeld

b

Krijg beter inzicht in het verhuisgedrag en de woonen leef-

SRE

wensen van (toekomstige) senioren en kleinere huishoudens

c

Breng inzicht in de totale woonlasten van de woonconsument

SRE

d

Faciliteer de discussie over (extra) bouwkosten die kwaliteit en

SRE

duurzaamheid met zich meebrengen

2

Het nadenken over nieuwe ontwikkelingsmethodieken die bij-


dragen aan een nieuw evenwicht van sterke steden en een

SRE (strategieontwikkelaar)

vitaal platteland

Deelnemers Provincie Noord-Brabant, Brabant Academy,

Uitvoering

TU/e, gemeenten, corporaties

40

Kies voor duurzaam vernieuwen en transformeren Doel: Het agenderen en communiceren van regionale verduurzaming, het stimuleren van samenwerking tussen gemeenten, corporaties, bewoners en andere partijen.

1

Actie


Maak duurzaamheid onderdeel van de regionale


kwaliteitsafspraken

SRE Deelnemers Gemeenten, provincie Noord-Brabant, corporaties, TU/e

a

Benoem voorbeeldprojecten die verduurzaming bottom-up

Gemeenten, provincie Noord-Brabant, SRE, Aedes

aanjagen op basis van bestendigheid, comfort en kwaliteit van wonen en leven. Kom niet zondermeer met een maatregelenpakket.

b

Stimuleer de aanpak van verduurzaming van de bestaande

SRE, corporaties, TU/e, Aedes, Slim Renoveren,

voorraad, transformatie en herbestemming

Levensloop Academie

Uitvoering

41

3.

participanten

45

Onze dank gaat uit naar de eenieder die een bijdrage heeft geleverd en in het bijzonder naar de sprekers: Aron Bogers (Inbo), Bärbel van Zanten (Iadea), Daniëlle van der Ven (Hurks Vastgoedontwikkeling), Dick Loeff (SRE), Dennis Gudden (Inbo), Ernest Berkhout (SEO), Fons Merken (Wonen Limburg), Han Lörzing (TU/e, Provincie Utrecht), Hans Mommaas (VROM-Raad), Hans van Voorene (Trudo), Jan van Dijk (Brabant Academy), Joost Ossevoort (Aedes), Mary Fiers (Eindhoven), Mendel Robbers (YYY), Niek Bargeman (Provinicie Noord-Brabant), Ron Stoop (Expatcenter Brabant), Simon Wessels (SRE), Thom Aussems (Trudo), Ton Wijnen (Z.O.N. Arbeidsvoorziening). ...en de experts: Aaltje Schouten-Saarloos (Nuenen), Anita Pauwels (Hendriks Coppelmans Ontwikkeling), Anja Tils (Bergeijk), Anka Meeuws (SRE Milieudienst), Anouk Vinken (Someren), Arnold Joost (Stad2), Astrid Haast (Woningbelang), Astrid van Deelen (Brainport Development), Audry Verheijen (Wonen Weert), Bart Kamerling (Magis en Van den Berg), Bep de Vaan-Heffels (Best), Brechje Lubse (Wonen Limburg), Caroline van Tilborg (Woonpartners), Cees van de Ven (Reusel-De Mierden), Doris de Bruijn (SlimRenoveren), Eef Bongaarts (Helmond), Egbert Buiter (Valkenswaard), Ela Kloszewska (Z.O.N. Arbeidsvoorziening), Eric Beerens (VROM-inspectie), Esther Struik (Wocom), Fons Lustenhouwer (Aedes), Frank Engelen (Beeckk Adviseurs), Frank Metsemakers (Woonbedrijf), Frank van Noort (Waalre), Frans Stienen (Helmond), Frans van den Boomen (Bouwfonds), Freija Mostert (VNG), Gerrit Kros (Someren), Hans Savelkouls (Ministerie van Binnenlandse Zaken), Hans Spooren (Best), Hélène Kivits (Compaen), Henk Kerkers (Deurne), Herman Litjens (ZLTO), Hilde van Beek (Wooninc.), Ingrid de Boer (Woonbedrijf), Ingrid van der Burgt (provincie NoordBrabant), Ingrid van Luijt (SRE), Irene Martens (Martens Mondial Coaching), Jaap van Engelshoven (AM), Jackel Henstra (KAW), Jan Lathouwers (Bergeijk), Jan-Willem Popelier (Laurentius), J-D. Van Arkel (Son en Breugel), Jeroen Singelenberg (SEV), Jeroen van der Hoek (Bergeijk), Jessie Wagenaar (Bouwfonds), Jo Goossens (NVB), Joep Berghuis (Eindhoven), John Frenken (Son en Breugel), Joke Beuger (Waalre), Jori Meulendijks (Asten), Jos Gruijters (Laarbeek), Jozef van Asten (Cranendonck), Karin Duimelinks (Deurne), Kees Haest (Metaal Flex Nederland), Lianne van Stratum (Wonen Limburg), Lies de Groot (Aert Swaens), Liesbeth van Beek (Wonen Limburg), Linda Tuijt (Woonbedrijf), Lisette Heesakkers (Laarbeek), Lou van Gerven (Valkenswaard), Maarten Klerkx (ABT), Mahdi Triki (Philips Research), Marco Koopman (Levensloop Academie), Marie Beenackers- van Poppel (Cranendonck), Marieke Leussink (TU/e), Mariëlle Hoefsloot (Provincie Utrecht), Marinus Biemans (Deurne), Marja van Wolferen (Goed Wonen Gemert), Marjo Compen (Heeze-Leende), Marleen Sanders (Stad2), Mart Verhoeven (BAM Woningbouw), Martien Jansen (Nuenen), Martijn van Boven (GRIP op vastgoed), Miranda Raaijmakers (Wocom), Myreen Minnaar (Wooninc.), Nienke Verhagen (Gemert-Bakel), Olaf Henschen (Property Match Investments), Paul Gondrie (Best), Paul Sebregts (Bergopwaarts@BOW), Pauline Jansen (Nuenen), Petra Rijkers (Asten), Piet Machielsen (Oirschot), Pieter van Santvoort (Van Santvoort Makelaars), Ria Appelo (Domein), Rinus Verberne (Fontys - Vastgoed & Makelaardij), Rob Möhlmann (Woningbelang), Robèrt Kersjes (Wooninc.), Robert Visser (Son en Breugel), Robert Wessels (ZLTO), Roel Maas (ABT), Roel van Heugten (Metaal Flex Nederland), Roeland van Hooff (Eersel), Ron Kruijswijk (Kruijswijk makelaardij), Sean Vos (SlimRenoveren), Sjoerd Slaaf (Bewonersplatform Woensel Noord), Sjoerd Swinkels (Beeckk Adviseurs), Sonja Driessen (SRADA), Theo Heuveling (Bladel), Theo van den Tillaart (Nuenen), Ties van de Moosdijk (Helmond), Tiny Leenders (Ver. Kleine Kernen Noord-Brabant), Tjakko Middel (Helmond), Toine Brosens (Woningstichting Laarbeek), Toon Meulensteen (Eindhoven), Toon van der Mierden (Veldhoven), Trudy Thijssen (Woningstichting Laarbeek), Wendy Hellings (Son en Breugel), Will Groothuysen (Ur2d), Willem van Hal (Helmond), Willy Giesbers (Adriaans Bouwgroep), Wilma van der Rijt-van der Kruis (Heeze-Leende), Wim van Lith (Ver. Kleine Kernen Noord-Brabant), Wim Verberne (Z.O.N. Arbeidsvoorziening), Wim Vissers (Geldrop-Mierlo), Xavier Broekx (Broeckx-Praasterink makelaars), Yolanda van der Zanden (Trudo), Yvan Vavier (Someren), vrijwilligers van de locaties en andere betrokkenen bij de expertmeetings en werkconferentie.

Inbo Geeresteinselaan 57 Postbus 57 3930 EB Woudenberg T +31 (0)33 286 82 11 Datum Augustus 2011 Status Eindversie Referentie 7881

www.inbo.com

Regionale Woonvisie

Recommend Documents