Regionale aanpakken – interview over regionale aanpak jeugd & alcohol, Zuid-Holland Zuid Naam regionale aanpak
‘Verzuip jij je toekomst?!’
Organisatie
GGD Zuid-Holland Zuid
Geïnterviewde
Marije van den Bogerd, (voormalig) programmacoördinator ‘Verzuip jij je toekomst?!’
Korte omschrijving
Zestien gemeenten in de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid willen het alcoholgebruik onder jongeren regionaal aanpakken. Samen met de politie, het openbaar ministerie en de GGD is het programma ‘Verzuip jij je toekomst?!’ opgezet. Dit programma wil in de periode 2009-2012 het alcoholgebruik door jongeren onder de zestien jaar terugdringen en het overmatig alcoholgebruik door uitgaanders (16-23 jaar) terugdringen. ‘Verzuip jij je toekomst?!’ kenmerkt zich door een geïntegreerde aanpak. Interventies worden op meerdere fronten tegelijk ingezet. Het programma wordt ingezet op zowel beleid en regelgeving, handhaving als preventie & educatie. Daarnaast is het kenmerkend voor de aanpak dat deze zich in eerste instantie richt op de omgeving van de jongeren en niet op de jongeren zelf.
Criterium 1 De regionale aanpak moet zich richten op het voorkomen van criminaliteit of op het bevorderen van de sociale veiligheid. Nr.
Vraag
Toelichting
1a
Op welke problematiek richt de aanpak zich?
Er zijn twee kernproblemen geformuleerd: Gebruik van alcohol door jongeren onder de 16 jaar. Overmatig, excessief alcoholgebruik (ook i.c.m. drugsgebruik) door jongeren in de leeftijd van 16 t/m 23 jaar. Het gebruik gaat niet zelden gepaard met overlast, geweld en vernielingen.
versie 1.0
onderwerp
Regionale aanpak ‘Verzuip jij je toekomst?!’
pagina 2/8
1b
Waarom wordt de problematiek regionaal aangepakt? Wat is de meerwaarde?
Het is effectiever en efficiënter om alcoholpreventie regionaal op te pakken. Daarom hebben in de regio ZuidHolland Zuid (ZHZ) zowel de Veiligheidsociëteit ZHZ 1 als de GGD ZHZ de opdracht gekregen, van respectievelijk het Regionaal College en de portefeuillehouders Volksgezondheid, om een regionaal programma alcoholontmoediging onder jongeren te maken. Bij het uitwerken van het programmaplan is gebruik gemaakt van de handleiding ‘Lokaal Alcoholbeleid’, uitgegeven door het ministerie van VWS. Deze handleiding beschrijft de mogelijkheden om een dergelijke problematiek op regionaal niveau aan te pakken.
1c
Wat is de doelstelling?
Het programma kent de volgende twee doelstellingen: Het tegengaan van alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar Het tegengaan van overmatig en excessief alcoholgebruik door uitgaande jongeren (16 t/m 23 jaar)
1d
Wie is de doelgroep (primair, secundair)?
De omgeving van de jongeren (ouders, school, horeca, sportvereniging, etc.) is te beschouwen als de primaire doelgroep. Door deze ‘omgevingsbenadering’ wordt geprobeerd de beschikbaarheid van alcohol terug te dringen. Doordat de omgeving centraal wordt gesteld, valt de jongere binnen de secundaire doelgroep.
1e
Wat zijn de werkzame bestanddelen van deze aanpak? Wat is de kracht van de aanpak?
De kracht van de aanpak is het integrale karakter; zowel veiligheids- als gezondheidsaspecten worden tegelijkertijd opgepakt door diverse partijen. Wat de aanpak verder sterk maakt, is dat organisaties die voorheen niet samenwerkten dat nu wel doen. Een ander krachtig punt van het programma is dat gewerkt wordt met de inzichten van de organisaties met de grootste expertise op het gebied van alcoholpreventie: Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP) en het Trimbos-instituut.
1f
Ligt er een theorie of conceptueel model ten grondslag aan deze regionale aanpak?
Er is gebruik gemaakt van de inzichten uit de handleiding ‘Lokaal Alcoholbeleid’ van het ministerie van VWS. Dit heeft gediend als fundament voor het programmaplan. Hierin staat het beleidsmodel van een universeel alcoholbeleid van Reynolds (2003) centraal. Het richt zich op beleid en regelgeving, handhaving en preventie en educatie.
1g
Binnen welke wettelijke kaders / juridisch instrumentarium wordt deze aanpak uitgevoerd?
1
Drank- en Horecawet Algemene Plaatselijke Verordening (APV) Besluit aanwijzing Halt-feiten (BAH)
De Veiligheidssociëteit is een regionaal platform veiligheid. Ze vindt haar legitimiteit in het Regionaal College. Het is een samenwerkingsverband tussen de 19 gemeenten, politie Zuid-Holland-Zuid
en het Arrondissementsparket Dordrecht (bron: http://www.veiligheidssocieteit-zhz.nl/over_ons.php).
versie 1.0
onderwerp
Regionale aanpak ‘Verzuip jij je toekomst?!’
1h
Vanuit welk beleid wordt deze aanpak opgezet en uitgevoerd?
pagina 3/8
Wet Publieke Gezondheid (Wpg)
Primair wordt de aanpak uitgevoerd vanuit het volksgezondheids- en het veiligheidsbeleid, secundair vanuit het jeugdbeleid.
Criterium 2 Er moet sprake zijn van een regionaal / intergemeentelijk samenwerkingsverband Nr.
Vraag
2a
Welke organisaties werken samen bij het opzetten en uitvoeren van de regionale aanpak?
2b
Op welke wijze is de samenwerking geformaliseerd (bijv. convenant, PPSconstructie?
2c
Op welke wijze is draagvlak gecreëerd bij de deelnemende organisaties?
Toelichting
GGD Openbaar Ministerie Politie Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) Halt GGZ Bouman (R’dam) GGZ De Hoop (Dordrecht) Gemeenten* Jongerenwerk Koninklijke Horeca Nederland (lokale afdeling) Horeca Sportverenigingen (Sportraad Dordrecht) Trimbos-instituut Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP) Scholen (t.b.v. de voorlichting)
*Niet alle gemeenten participeren: Zwijndrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Alblasserdam nemen geen deel. Het programmaplan is vastgesteld door het Algemeen Bestuur (AB) van de regio Zuid-Holland Zuid (hierin participeren 16 van de 19 gemeenten). Nadat 16 gemeenten de intentie hebben uitgesproken om samen te werken op het thema ‘jeugd en alcohol’ begint het creëren van draagvlak pas echt (maart 2009). Er is een programmacoördinator aangesteld om daar
versie 1.0
onderwerp
Regionale aanpak ‘Verzuip jij je toekomst?!’
pagina 4/8
mede zorg voor te dragen. De programmacoördinator is namelijk verantwoordelijk voor een goede voortgang van het programma. Het creëren van draagvlak is geen sinecure. De aanloopfase van deze aanpak heeft bijna een jaar geduurd. De programmacoördinator heeft met name draagvlak gecreëerd door de problemen per gemeente zichtbaar te maken. De communicatiemanager heeft een relatiemanagementstrategie ontwikkeld (deze vloeit voort uit de communicatiestrategie), waarin wordt beschreven op welke wijze de relatie met de partners in het programma kan worden opgebouwd, verdiept en verstevigd. Doel hiervan is om voor het programma ‘Verzuip jij je toekomst?!’ de legitimiteit te verankeren, financiële middelen aan te trekken evenals draagvlak en betrokkenheid te creëren. Concrete acties in dit kader zijn: presentaties in gemeenteraden, ‘driehoeksgesprekken’ met ambtenaren OOV, VG en communicatie, één-op-één-gesprekken, de jaarlijkse conferentie en de nieuwsbrief. 2d
Welke partij is leading in het geheel? Wie is de projectleider / verantwoordelijk?
2e
Is er een aparte projectorganisatie?
De voorzitter van de stuurgroep (een burgemeester van één van de gemeenten) is eindverantwoordelijk voor de voortgang van dit programma. Hij beoordeelt het programma in relatie tot de doelstelling, het risico en het belang; de rechtvaardiging van de kosten afgezet tegen de baten. De programmacoördinator is verantwoordelijk voor de voortgang van het programma. De communicatiemanager regisseert de communicatie van het programma. Het programma “Verzuip jij je toekomst?!’ kent een eigen structuur. Hierin is de stuurgroep eindverantwoordelijk voor de voortgang van dit programma. Er zijn verder drie werkgroepen ingesteld, die zijn gerelateerd aan de drie pijlers van het programma: beleid & regelgeving, handhaving en preventie & educatie. In deze werkgroepen participeren medewerkers van de partners in het programma.
Criterium 3 De regionale aanpak moet praktisch uitvoerbaar zijn door middel van een gefaseerde opzet Nr.
Vraag
Toelichting
3a
Is er een projectplan o.i.d. opgesteld?
Er is een programmaplan opgesteld. Het fundament daarvoor is de handleiding ‘Lokaal Alcoholbeleid’ van het ministerie van VWS geweest.
versie 1.0
onderwerp
Regionale aanpak ‘Verzuip jij je toekomst?!’
pagina 5/8
Op basis van de twee algemene doelen zijn, voor zover mogelijk, concrete doelstellingen geformuleerd. De twee doelen zijn voor 2010-2012 uitgewerkt in operationele doelstellingen en in tien speerpunten. De operationele doelstellingen hebben in 2009 gediend voor het plannen van de concrete acties. Eind 2009 is er een tussenevaluatie geweest en is men tot een aanscherping gekomen van de activiteiten voor 2010-2012. Dit zijn de tien speerpunten.
3b
Is de doelstelling uitgewerkt in concrete en meetbare subdoelen?
Operationele doelstellingen: 1. Toename draagvlak van de norm ‘geen alcohol onder de 16 jaar’. 2. Betere naleving en handhaving van de wettelijke leeftijdsgrenzen met betrekking tot de verkoop van alcohol. 3. Verhoging van de startleeftijd waarop jongeren alcohol gebruiken. 4. Afname overmatig alcoholgebruik in de commerciële horeca en in de niet-commerciële drinklocaties. 5. Een beeld krijgen of er sprake is van hokken en ketenproblematiek en daarop passend beleid hebben ontwikkeld. 6. Er is sprake van een significante afname van schadelijk alcoholgebruik bij evenementen. 7. Betere naleving en handhaving van het zogenaamde doortapverbod. 8. Afname alcoholgerelateerde vernielingen, overlast en geweld. 9. In 2012 zijn alle specifieke risicogroepen in beeld en worden effectieve interventies toegepast. Speerpunten: 1. Beperken schenktijden paracommercie 2. Invoeren restrictiever evenementenbeleid met betrekking tot alcoholverstrekking 3. Beperken alcoholreclame in de openbare ruimte 4. Verhogen leeftijdsgrens naar 18 jaar 5. Intensiveren handhaving leeftijdsgrenzen 6. Intensiveren handhaving openbare dronkenschap 7. Trainen alcoholverstrekkers in de paracommercie 8. Vergroten bewustwording ouders 9. Implementeren alcoholvrij schoolbeleid 10. Intensiveren vroegsignalering
3c
Wat is de benodigde menskracht voor deze aanpak?
De benodigde menskracht is moeilijk in te schatten. Vooraf is wel aangegeven dat per gemeente één ambtenaar voor 80 uur per jaar vrijgemaakt moet worden.
versie 1.0
onderwerp
Regionale aanpak ‘Verzuip jij je toekomst?!’
pagina 6/8
3d
Wat zijn de kosten / middelen van de aanpak?
De begrote kosten zijn ongeveer € 200.000 per jaar (het project duurt totaal 4 jaar). Het gaat puur om de kosten voor de uitvoering van het programma (o.a. campagnematerialen, publicaties, bijeenkomsten, etc.). De kosten zijn exclusief personeelskosten van betrokken partners en eventuele subsidies of andere financieringsbronnen.
3e
Wat zijn de overige randvoorwaarden?
De gemeenten moeten zelf het beleid uiteindelijk doorvoeren. Het is van belang dat de gemeenteraden zich kunnen vinden in de aanpak. De gemeenten moeten ook zelf investeren qua inzet van personeel (betrokkenheid van de partners in het programma). De kwaliteit van de programmacoördinator en communicatiemanager.
3f
Langs welke weg / fases wordt de aanpak uitgevoerd?
De aanpak wordt uitgevoerd aan de hand van het beleidsmodel van een universeel alcoholbeleid (Reynolds, 2003). Dit heeft geresulteerd in drie werkgroepen: Beleid en Regelgeving, Handhaving en Preventie en Educatie. Iedere werkgroep is verantwoordelijk voor de inzet van een mix van instrumenten gedurende de looptijd van de aanpak (zie punt 3g).
3g
Wat is de looptijd van de aanpak?
Het project heeft een looptijd van 4 jaar, van 2009 t/m 2012.
Criterium 4 Met de regionale aanpak moeten concrete resultaten zijn geboekt (of aanwijzingen daarvoor zijn) Nr.
Vraag
Toelichting
4a
Is de aanpak reeds geëvalueerd?
De aanpak is nog niet geëvalueerd. Een plan voor een evaluatie is wel uitgewerkt. Hierin is zowel aandacht voor een effect- als een procesevaluatie. Bij de effectevaluatie zal bepaald worden of de operationele doelstellingen zijn gerealiseerd. De procesevaluatie zal nagaan welke veranderingen hebben plaatsgevonden in het implementatieproces. Voor de procesevaluatie gelden de tien speerpunten als uitgangspunt (zie ook punt 3b).
4b
Wat zijn de effecten van de aanpak? Zijn er bewijzen dat de aanpak succesvol is (objectief, subjectief)?
N.v.t.
versie 1.0
4c
4d
onderwerp
Regionale aanpak ‘Verzuip jij je toekomst?!’
Indien er geen concrete resultaten zijn geboekt: Zijn er aanwijzingen dat de regionale aanpak z’n vruchten afwerpt?
Wat is de duurzaamheid van deze aanpak? Wat zijn de vooruitzichten? Wat vergt dat aan continuïteit in organisatie en financiering?
pagina 7/8
De programmacoördinator geeft aan dat de gemeenten tot op heden enthousiast zijn over de uitrol van het programma. Ook andere betrokken partijen laten blijken dat de aanpak werkt en zetten zich actief in (o.a. horeca, sportverenigingen). De horeca komt bijvoorbeeld zelf ook met initiatieven, zoals een alcoholvrij ‘happy hour’. Het proces verloopt volgens de betrokkenen naar wens. Over de effecten bij de verschillende doelgroepen valt nog weinig te zeggen. Dit gebeurt in 2012.
Een looptijd van vier jaar is volgens de programmacoördinator te kort. Een verlenging met ten minste twee jaar zou eraan bijdragen dat het programma volledig wordt uitgevoerd. Nadien is het verstandig om het programma structureel in te bedden. De problematiek is niet van dien aard om het afzonderlijk van elkaar op te lossen: een regionale aanpak heeft toegevoegde waarde!
Criterium 5 De regionale aanpak moet elders toepasbaar zijn (overdraagbaarheid) Nr.
Vraag
Toelichting
5a
Welke factoren maken deze aanpak geschikt om te kunnen slagen in andere regio’s?
5b
Welke factoren in deze aanpak kunnen mogelijk belemmerend werken in andere regio’s?
Het werken met een duidelijke focus: de 10 speerpunten; Het werken met gericht relatiemanagement naar de partners om betrokkenheid en draagvlak op te bouwen en te verstevigen; Een duidelijke focus op communicatie (in- en extern) Kwaliteit in het programma- en communicatiemanagement
Zuid-Holland Zuid heeft indertijd geleerd van de ervaringen vanuit Eindhoven (Samenwerkingsverband Regio Eindhoven), het project 'Laat je niet flessen!'. Meer algemeen is het proces van het verkrijgen van draagvlak een belemmerende factor. Er kan weerstand zijn bij ambtenaren voor een regionale aanpak, ook bestuurders kunnen in eerst instantie het nut er nog niet van inzien. De politie is vaak wel enthousiast, maar kan onvoldoende mankracht ter beschikking stellen. Het is de kunst dat de programmacoördinator en de bestuurlijk trekker zowel van boven- als onderaf de mensen aan het werk zetten.
versie 1.0
5c
onderwerp
Regionale aanpak ‘Verzuip jij je toekomst?!’
Wordt informatie over deze regionale aanpak gedeeld? (o.a. website, social media)
pagina 8/8
Website: verzuipjijjetoekomstzhz.nl Nieuwsbrieven LinkedIn group ‘Verzuip jij je toekomst?!’ Presentaties over ‘Verzuip Jij Je Toekomst?!’ (in overleg)
Documentatie:
• • • • •
Programmaplan ‘Verzuip jij je toekomst?!’ Programmafolder ‘Verzuip jij je toekomst?!’ Handleiding Lokaal Alcoholbeleid (Voedsel en Waren Autoriteit, in opdracht van het ministerie van VWS) Werkplan ‘Verzuip jij je toekomst?!’ Evaluatieplan ‘Verzuip jij je toekomst?!’
Publicaties (Media):
• • • •
Flyer voor jongeren Algemene projectfolder Folder voor ouders en opvoeders Nieuwsbrieven
Trefwoorden (Tags):
Jeugd, jongeren, alcohol, regionaal, Zuid-Holland Zuid
