- EEN FRISSE SPORTOMGEVING Handreiking ‘Sportkantines en alcohol’ Regionale aanpak Jeugd en Alcohol in Twente
‘HAPPY FRIS ?!’
Het alcoholmatingsproject ‘Happy Fris?!’ wordt mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van de provincie Overijssel
Oktober 2009
Deze handreiking is onder de vlag van Happy Fris?! Tot stand gekomen dankzij een samenwerking tussen gemeente Borne, gemeente Tubbergen, Tactus Verslavingszorg en Sportservice Overijssel.
2
INLEIDING Inleiding
Met Happy Fris?! pakken de Twentse gemeenten hun verantwoordelijkheid ten aanzien van alcoholmatiging Jeugd integraal aan. Zoals uit diverse onderzoeken blijkt, drinkt de Nederlandse jongere te veel, te vaak en te jong. Over het algemeen bereiken we jongeren en hun ouders met schoolgerichte preventie. In de nota Happy Fris?! Integrale aanpak jeugd en alcohol in Twente wordt vermeld dat de invloed op jongeren groot is in de leefomgevingen thuis, onderwijs en vrije tijd. Als jongeren worden aangesproken vanuit alle drie deze gebieden, ontstaat er samenhang en congruentie in de boodschap. Deze beklijft zo beter en dus is de invloed het grootst. Met Happy Fris?!in de sportkantines willen we alcoholpreventie uitbreiden door jongeren in de vrijetijdsomgeving te benaderen, met het accent op sport. Aangezien 72% van de Twentse jongeren lid is van een sportvereniging of sportclub en de kantine van de sportclub door 46% van de Twentse jongeren meerdere keren per maand wordt bezocht (E-MOVO 2007), is de sportclub een uitgelezen plaats om dit beleid uit te voeren. Een sportvereniging is meer dan alleen maar een organisatie waar mensen die eenzelfde sport beoefenen, bijeenkomen. Op een sportvereniging worden naast trainingen en wedstrijden, ook toernooien en kampen, ouderbijeenkomsten, feesten, benefietavonden (en ga zo maar door) georganiseerd. Een sportvereniging is voor 72% van de jongeren een onderdeel van hun binnenste invloedcirkel (zie figuur 1). Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (een gele kaart voor de sport) blijkt dat in 94% van de sportverenigingen met een kantine in eigen beheer alcoholhoudende dranken verkocht worden. In ongeveer de helft van de sportkantines heeft men wel eens te maken met aangeschoten of dronken mensen. Reden genoeg om de sportkantines aan te wijzen als plek om de aandacht rondom alcohol en jongeren te verscherpen.
Invloedcirkel Economie Buurt
Thuis Media
School
Puber
Sport
Stad
Cultuur
Vrienden Land Politiek
Figuur 1, invloedcirkel
3
Opbouw
In dit document wordt een viertal onderdelen beschreven die noodzakelijk zijn voor de implementatie van een alcoholmatigingsproject bij de sportverenigingen in een gemeente: • • • •
Doelen Beleid en regelgeving Handhaving Preventie
Daarnaast bevat dit document 5 bijlagen: • Interventies op het gebied van beleid en regelgeving en voorlichting • Checklist Sportkantines • Handreiking voor het bestuur • Model Bestuursreglement 'Alcohol in Sportkantines' • Checklist voor een eerste gesprek met een sportvereniging
4
DOELEN DOELEN
In verschillende landelijke en regionale nota’s zijn doelen opgenomen wat betreft het terugdringen van schadelijk alcoholgebruik door jongeren. Conform de Regionale nota Happy Fris beschrijven we de volgende algemene doelen:
Algemene doelen
Opschuiven startleeftijd alcoholgebruik Introduceren en vasthouden van de norm ‘niet drinken onder de 16’ Terugdringing van binge drinking (+/- 6 glazen)
Specifieke doelen
Doelen kunnen verschillen per plaats en per vereniging. Dit heeft bijvoorbeeld te maken met het lokale gezondheidsbeleid en het hierin opgenomen alcoholmatigingsbeleid en de ruimte die daarin bestaat voor het organiseren van activiteiten. Ook kunnen doelen op verenigingsniveau verschillen, door bijvoorbeeld het wel of niet aanwezig zijn van een kantine. Belangrijk is dat alle verenigingen in hun statuten en/of huishoudelijk reglement een onderdeel over alcoholmatiging opnemen. Verenigingen die over een Drank- en Horecavergunning beschikken, zouden daarbij kunnen verwijzen naar het daaraan gekoppelde alcoholbestuursreglement. Specifieke doelen op lokaal niveau kunnen bijvoorbeeld zijn: 100 % van de verenigingen voldoet aan de geldende regelgeving van de drank- en horecawet. Een nader te bepalen percentage van de verenigingen organiseert jaarlijks een preventieactiviteit op het gebied van alcohol voor de jeugdleden rekening houdend met beschikbaar budget. Een nader te bepalen percentage van de verenigingen organiseert jaarlijks een preventieactiviteit voor de trainers en jeugdbegeleiders.
5
BELEID EN REGELGEVING Rol van de gemeente
Beleidskader Elke vier jaar moet de gemeente een lokale nota volksgezondheid opstellen in het kader van de Wet collectieve preventie volksgezondheid (Wcpv). De lokale nota wordt gevoed door landelijk gestelde prioriteiten binnen het gezondheidsbeleid. Het kabinet heeft in de preventienota ‘Kiezen voor gezond leven’ de volgende prioriteiten bepaald: roken, overgewicht, diabetes, depressie en schadelijk alcoholgebruik. De ambitie op het gebied van alcoholmatiging luidt binnen de preventienota: drinken met mate, verstandig en niet te jong. Het kabinet wil alcoholgebruik op jonge leeftijd voorkomen, vooral onder de 16 jaar. Daarnaast richt het kabinet zich op de preventie van schadelijk en overmatig alcoholgebruik van oudere jongeren en op probleemdrinken. In de lokale nota’s volksgezondheid zal deze landelijke ambitie ten aanzien van de alcoholmatiging worden onderschreven. Ook het regionale project Happy Fris?! is gebaseerd op deze beleidsuitgangspunten.
Checklist
Wettelijke kaders Het is belangrijk om het de verenigingen zo gemakkelijk mogelijk te maken wat betreft de wet- en regelgeving rondom alcohol en sportkantines. Hiervoor is een checklist opgesteld ( zie bijlage 2), die samen met een medewerker van de gemeente kan worden besproken met de vereniging. Wanneer er zaken uit de checklist naar voren komen die bij de vereniging nog niet in orde zijn, is duidelijk vermeld hoe de vereniging verder dient te handelen.
Rol van de sportvereniging
Het wordt de sportverenigingen, met de checklist vanuit de gemeente, makkelijk gemaakt om te gaan voldoen aan alle bestaande wet- en regelgeving t.a.v. alcoholbeleid, mocht dat (gedeeltelijk) nog niet in orde zijn. Daarnaast heeft een sportvereniging nog tal van mogelijkheden om regels op te stellen over alcoholbeleid binnen de vereniging die niet persé binnen de wettelijke kaders vallen, maar die wel wenselijk zijn binnen Happy Fris. Zo kan gedacht worden aan: • Niet promoten van ‘happy hours’, pitchers (bierkan), meters bier etc.; • Het promoten van fris t.o.v. alcohol; • Het instellen van alcoholvrije uren in de sportkantines op periodes dat kinderen en jongeren aanwezig zijn; In het kader van de pilot in Borne is een handreiking voor bestuurders opgesteld. Hierin staan kort samengevat de belangrijkste bepalingen van de drank- en horecawet en worden situaties beschreven waarin vaak alcohol in het spel is bij sportverenigingen, zoals feestjes, kampen, overwinningen etc. Voor deze situaties is beschreven welke maatregelen/voorwaarden de vereniging in deze situaties moet opstellen en daarnaast worden tips en adviezen gegeven om de vereniging zo ‘fris’ mogelijk te houden.
6
HANDHAVING Rol van de gemeente
De gemeente speelt een belangrijke rol in de handhaving van het lokaal alcoholbeleid. Immers, zij is degene die vergunningen verleent aan de sportverenigingen. Wanneer op welke wijze dan ook blijkt dat een vereniging zich niet houdt aan de afspraken, kan de vergunning worden ingetrokken. Daarnaast hebben gemeenten vaak andere manieren om hun beleid te handhaven, zoals bijvoorbeeld ‘Alcohalt’.
Leerstraf Alcohol
De leerstraf begint bij het reguliere politiewerk. De doelgroep van de leerstraf wordt gevormd door jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar en hun ouders/verzorgers. Bij signalering van jongeren die onder invloed van alcohol een haltwaardig delict begaan en in de leeftijdscategorie 12 tot18 jaar vallen of onder de 16 jaar zijn en in het bezit zijn van alcohol wordt de jongere door de politie aangesproken en wordt door de politie vastgelegd wat er is geconstateerd. Er vindt hierna voor de jongere een doorverwijzing plaats naar Halt Twente of naar het OM. Halt Twente roept de jongere en de ouders/verzorgers op voor een gesprek en signaleert en screent of de jongere en de ouders/verzorgers in aanmerking komen voor deelname aan de leerstraf. Is dit het geval dan worden de jongere en de ouders/verzorgers doorverwezen naar Tactus Verslavingszorg waar ze afzonderlijk van elkaar een training volgen. Blijkt uit de screening door Halt Twente dat er geen geschiktheid wordt bepaald voor deelname aan de trainingen, dan volgt er een Haltafdoening voor de jongere.
Controles VWA
De Voedsel- en Warenautoriteit (VWA) ziet toe op de naleving van de Drank- en Horecawet en spoort strafbare feiten op. Naast het toezicht op de bedrijven controleert de VWA ook of de vergunningen door gemeenten volgens de regels worden verleend. Om deze taken te kunnen uitvoeren zijn bij alle regionale diensten van de VWA, zogenoemde Drank, Horeca en Tabak (DHT)-teams ingesteld. Deze teams van speciaal opgeleide controleurs houden zich bezig met de handhaving van onder andere de Drank- en Horecawet. De controleurs controleren onaangekondigd of iedereen zich aan de regels houdt. De controleur heeft op basis van de Algemene Wet Bestuursrecht en de Drank- en Horecawet de bevoegdheid om iedere ruimte te inspecteren en kan dus niet geweigerd worden. De controleur van de VWA heeft altijd een legitimatiebewijs bij zich. (bron: www.vwa.nl)
Rol van de sportvereniging
Het is aan de sportvereniging om in hun bestuursreglement een deel over alcohol op te nemen (ofwel het is reeds opgenomen in het alcoholbestuursreglement in het geval van een vereniging met een D&H vergunning). Een voorbeeld van een bestuursreglement ‘alcohol in de sportkantine’ is bijgevoegd (zie bijlage 4) en is digitaal beschikbaar via http://www.sportserviceoverijssel.nl/verenigingen/wenrkantine.php
7
PREVENTIE
Activiteiten
Op het gebied van preventieactiviteiten is in de pilotfase een aantal producten ontwikkeld door Tactus Verslavingszorg die ingezet kunnen worden bij sportverenigingen. Wanneer alcoholmatigingsbeleid bij de sportverenigingen wordt ingezet bij een gemeente, is het gebruikelijk dat sportverenigingen hiervan op de hoogte worden gesteld middels een gezamenlijke bijeenkomst. Het is mogelijk dat Tactus een deel van die avond invult om het belang van alcoholmatiging bij de jeugd inhoudelijk toe te lichten. Er zijn voor de sportverenigingen zelf een twaalftal interventieactiviteiten beschreven. Deze activiteiten zijn gericht op de volgende doelgroepen: • bestuur • sportbegeleiders en trainers • ouders van leden • jongeren die lid zijn van de vereniging Zo kan het bestuur begeleiding krijgen bij het opstellen van alcoholbeleid binnen de vereniging, of aanscherping daarvan; kunnen sportbegeleiders en trainers handvatten krijgen bij het omgaan met alcohol en hun teams; kunnen ouders een ouderbijeenkomst bijwonen waarin de gevolgen van schadelijk alcoholgebruik wordt uiteengezet en ouders tips krijgen bij alcohol en opvoeding; en kunnen jongeren ‘lalleballen’ of meedoen met de ‘teamdeal’. Voor een volledige beschrijving van de interventies gericht op voorlichting, zie bijlage 1.
Communicatie
Communicatie met verenigingen Hoe de communicatie verloopt tussen gemeenten en sportverenigingen zal per gemeente verschillen. Slim is de communicatie rondom het implementeren van Happy Fris in de sportkantine zoveel mogelijk aan te passen aan de bestaande communicatiekanalen. In bijlage 5 is een checklist opgenomen die als leidraad gebruikt kan worden in een eerste gesprek met de vereniging. Hieruit blijkt hoeveel een vereniging zelf al doet op het gebied van alcoholpreventie. Uit ervaringen met pilot-gemeenten zijn een aantal kernpunten belangrijk gebleken: •
•
•
•
•
Initiatief: laat het initiatief voor het organiseren van bijeenkomsten of activiteiten bij de uitvoerder (gemeente, instelling voor verslavingszorg, sportservice). Vrijwilligers van sportverenigingen hebben vaak weinig tijd en prioriteit voor het kiezen van een activiteit of het prikken van een datum. Onderscheid: maak in de communicatie onderscheid tussen verenigingen met en zonder kantine. Start met activiteiten bij voorkeur bij verenigingen met kantine. Organiseren: sluit aan bij gemeentelijke overleggen die elke tak van sport al heeft. Bijvoorbeeld de ‘voetbalraad’ alle verenigingen zijn dan vertegenwoordigd en kunnen gemeentebrede afspraken gemaakt worden. Gelijk optrekken: verenigingen die dezelfde sport beoefenen, gelijk laten optrekken, hier gaat een positieve stimulans van uit, verenigingen herkennen bij elkaar de werkwijze en het doel van Happy Fris. What’s in it for me?: zorg dat verenigingen (naast de principiële reden) een reden hebben om mee te doen aan het project, oftewel: “what’s in it for me?”. Hierbij kan gedacht worden aan het sponsoren van de kantines met fris, het uitreiken van een Happy Fris vlag na deelname aan een preventieactiviteit. 8
•
•
•
•
Positieve bekrachtiging: stimuleer vanuit de gemeente verenigingen die een actief beleid voeren t.a.v. elftallen die geen alcohol drinken. Stel een stimuleringsprijs in voor groepjes sporters en elftallen. Loof jaarlijks een prijs uit aan de elftallen die gedurende het sportseizoen geen alcohol drinken. (H)erkenning: verenigingen die hebben gekozen om deel te nemen mogen naar buiten toe ook laten zien dat zij achter het project staan. Door het gebruik van bv. de Happy Fris vlag laten vereniging niet alleen aan de omgeving zien dat zij deelnemen (erkenning), maar zullen verenigingsleden en bewoners Happy Fris ook steeds meer gaan herkennen. Daarnaast is het publiceren van artikelen in de clubbladen van de verenigingen en op de websites ook een goede manier om de (h)erkenning te stimuleren. ‘Artikelen voor de clubbladen’ is een product dat beschreven staat bij Interventies ( zie bijlage 1). Zichtbaarheid: zorg dat een vertegenwoordiger van de gemeente bijvoorbeeld de wethouder met de portefeuille welzijn en sport door middel van een officiële aftrap het project de aandacht geeft die het verdient. Ook naar de leden, ouders en andere verenigingen zorgt dit voor een positief effect. Dialoog: ga in gesprek met jeugdleden en begeleiders, daag ze uit om mee te denken hoe zij hun steentje bij kunnen dragen t.a.v. minder drinken rondom sport.
Communicatie met media Om het draagvlak voor een gezonde en ‘frisse’ sportvereniging te laten landen bij de inwoners van de gemeente is het aan te bevelen regelmatig het nieuws op te zoeken. Het werkt stimulerend om in de krant te lezen dat de eigen vereniging zich inzet voor alcoholmatiging. De lokale huis aan huis bladen en lokale en regionale radio- en televisiezenders zijn hierbij belangrijke spelers.
9
Bijlage 1 Interventies op het gebied van beleid en regelgeving Inventarisatie verplichtingen sportkantines Leidinggevenden – Verklaring sociale Hygiëne Instructie Verantwoord Alcoholschenken Controle en handhaving
Interventies op het gebied van voorlichting Lalleballen: thema alcohol Pubers en Alcohol; 2 bijeenkomsten voor ouders Ouders voor ouders Bijeenkomst voor ouders: alcohol en opvoeding Ik(k)en@lcohol-campagne (met bekende Twentenaar) Disco-avond met inzet van peers Deskundigheidsbevordering voor sportbegeleiders Debat in de kantine Artikelen voor het clubblad Teamdeal: sport+drank=nee, geen goed idee PR-materiaal Consultatie ‘Happy Fris uren’ in de sportkantine
10
Interventies op het gebied van beleid en regelgeving
Inventarisatie verplichtingen sportkantine Korte beschrijving
Verenigingen die beschikken over een kantine in eigen beheer en waar alcoholhoudende drank wordt verkocht, zijn gehouden aan een aantal wetten, regels en daaruit voortvloeiende verplichtingen. Alvorens te kunnen bepalen of en zo ja welke (aanvullende) acties/interventies moeten worden ondernomen, zal eerst de huidige stand van zaken in kaart moeten worden gebracht.
Doelgroep
Besturen en kantinecommissies/-beheerders.
Resultaat
Per vereniging is bekend of en zo ja welke zaken nog geregeld moeten worden. Per vereniging wordt een apart ‘plan van aanpak’ opgesteld v.w.b. de nog te regelen zaken: wat, door wie, hoe, wanneer gereed, kosten etc. Zie ook bij specifieke interventies hierna.
Partners
Sportverenigingen Gemeente
Werkwijze en aanpak
Met behulp van een checklist wordt door de gemeente per vereniging (en bij voorkeur in een persoonlijk contact) geïnventariseerd: waar aan moet worden voldaan, of dat ook het geval is welke zaken nog geregeld moeten worden. Als er nog zaken geregeld moeten worden, dan zal de gemeente de verenigingen daar waar nodig en mogelijk bij helpen. Afhankelijk van het onderdeel kunnen daarvoor eventueel nog specifieke interventies worden ingezet (zie hierna).
Kosten Overig
Er is een op de gemeentelijke situatie afgestemde checklist (zie bijlage 2) beschikbaar (een taak voor de gemeentelijke afdeling belast met ‘vergunningen’). In de checklist passeren alle van toepassing zijnde wetten, regels en daaruit voortvloeiende verplichtingen de revue. Zie de aparte bijlage.
11
Leidinggevenden – Verklaring Sociale Hygiëne Korte beschrijving
Op de door de gemeente verstrekte Drank& Horecavergunning moeten (minimaal) twee leidinggevenden staan. Zij moeten beschikken over de verklaring Sociale Hygiëne. Op de tijden dat er in de sportkantine alcohol wordt geschonken, moet ofwel één van beide leidinggevenden aanwezig zijn, ofwel een kantinemedewerker die een instructie verantwoord alcoholgebruik heeft gevolgd (zie interventie IVA).
Doelgroep
Kantinemedewerkers die bereid zijn om leidinggevende te worden, ten minste 21 jaar zijn en voldoen aan de eisen van zedelijk gedrag.
Resultaat
Per vereniging minimaal twee leidinggevenden. Eenduidig gemeentelijk ondersteuningstraject t.b.v. verenigingen die op dit punt nog niet of niet meer aan hun verplichtingen voldoen.
Partners
Sportverenigingen Gemeente en mogelijk: HBI-SVH ROC
Werkwijze en aanpak
De betreffende verklaring wordt verkregen door met goed gevolg het examen Sociale Hygiëne van het Horeca Branche Instituut (HBI-SVH) af te leggen. In principe kunnen deelnemers zich via zelfstudie voorbereiden op het examen SH (voorgeschreven studiemateriaal). Er zijn echter ook opleidingsinstituten die een korte cursus Sociale Hygiëne aanbieden ter voorbereiding op het examen, zoals de Stichting Horeca Onderwijs en diverse Regionale Opleidings Centra.
Kosten
Mede afhankelijk van het gekozen traject.
Overig
De verklaring wordt afgegeven ‘op naam’ van de deelnemer en is niet overdraagbaar. De leidinggevende moet ook daadwerkelijk als zodanig in de kantine actief zijn (geen ‘stroman’-constructie!). Voor personen die al in het bezit zijn van horecapapieren, onderzoeken of de verklaring kan worden afgegeven op basis van een vrijstelling (via HBISVH).
12
Instructie Verantwoord Alcoholschenken Korte beschrijving
Op de tijden dat er in de sportkantine alcohol wordt geschonken, moet ofwel één van beide leidinggevenden aanwezig zijn, ofwel barmedewerkers die een instructie verantwoord alcoholschenken hebben gevolgd.
Doelgroep
Kantinemedewerkers die achter de bar staan en alcohol schenken.
Resultaat
Per vereniging hebben alle kantinemedewerkers die alcohol schenken de instructie gevolgd. Per vereniging hebben ook minimaal twee bestuursleden de instructie gevolgd. Eenduidig gemeentelijk ondersteuningstraject t.b.v. verenigingen die op dit punt nog niet of niet meer aan hun verplichtingen voldoen.
Partners
Sportverenigingen Gemeente Sportservice Overijssel/ Tactus
Werkwijze en aanpak
‘Directe’ instructie van alle barvrijwilligers m.b.v. het door het Trimbos-instituut/NOC*NSF ontwikkelde modelpakket IVA: het is een op de praktijk in de verenigingskantine gerichte instructie (en nadrukkelijk geen cursus); de instructie wordt verzorgd door specifiek (bij-) geschoolde docenten; de tijdsinvestering bedraagt één avond van 2 - 2½ uren; per IVA in principe minimaal 15 en maximaal 20-25 deelnemers
Kosten
Mede afhankelijk van het gekozen traject.
Overig
Deze kantinemedewerkers moeten ten minste 16 jaar oud zijn, maar geadviseerd wordt om een leeftijdsgrens van 18 jaar te hanteren. Van de geïnstrueerde barvrijwilligers moet de vereniging een registratie bijhouden
13
Controle en Handhaving Korte beschrijving
De daartoe bevoegde instanties komen met een gericht, samenhangend en structureel controle- en handhavingtraject voor sportverenigingen.
Doelgroep
Besturen en kantinemedewerkers.
Resultaat
Alle sportverenigingen voldoen aan de geldende wet- en regelgeving en geven daaraan ook actief uitvoering. Alle sportverenigingen hebben intern sanctiebeleid bij het niet naleven van de geldende regels.
Partners
Gemeente Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) Politie Sportverenigingen (intern)
Werkwijze en aanpak
De gemeente neemt het initiatief om met de VWA en de Politie afspraken te maken over het controle- en handhavingtraject. In het kader van het project krijgen de sportverenigingen gedurende een (in overleg nog vast te stellen) ‘overgangsperiode’ de gelegenheid om aan alle verplichtingen te voldoen. Daarna zal actief op de naleving worden gecontroleerd en waar nodig handhavend worden opgetreden.
Kosten Overige
NB
Deze interventie schort (reguliere) controles van VWA en politie niet op. Gedurende de overgangsperiode zal in geval van ‘excessen’ gewoon handhavend worden opgetreden.
Deze interventie moet nog worden ‘uitgeschreven’ in overleg met de betreffende instanties!
14
Interventies op het gebied van voorlichting
Lalleballen: thema Alcohol Korte beschrijving
Lalleballen is een voetbalspel, waarbij het team met de meeste doelpunten wint. Alleen bij Lalleballen is er een aantal manieren om de tegenstander in het nadeel te brengen. Dit kan door het omschieten van pionnen. Wanneer een team de pion van de tegenpartij omschiet, kiezen zij één speler van de tegenpartij en een middel dat deze speler moet gebruiken. De speler ervaart dan welk negatief effect dit middel heeft door middel van een voorwerp dat hij moet dragen of een activiteit die hij moet uitvoeren. Tijdens het ‘onder invloed’ zijn blijft deze speler wel actief in het spel, zo kun je dus je tegenstander in het nadeel brengen. Achteraf wordt er een discussie met de jongeren gevoerd over hoe ze het ‘onder invloed’ zijn ervaren hebben.
Doelgroep
Jongeren
Resultaat
Jongeren krijgen meer kennis over de effecten van alcohol (en andere middelen). Jongeren ervaren de effecten van alcohol (en andere middelen). Jongeren praten achteraf met elkaar over de effecten die ze hebben ervaren zonder dat ze zelf het middel in het echt hebben genomen. Dit zorgt ervoor dat iedereen deel kan nemen aan de discussie
Partners
Sportvereniging (bestaande teams en hun coach)
Werkwijze en aanpak
Nodig: 2 teams Een (bestaand) voetbalveld met goals Tas met voorwerpen (al naar gelang welke middelen je wilt inzetten) Minimaal 1 scheidsrechter (van Tactus) die achteraf het gesprek kan voeren
Overig
Lalleballen kan gemakkelijk worden aangepast om alleen over alcohol te gaan. Lalleballen is laagdrempelig, actief, afwisselend en past heel goed binnen een sport “omgeving”.
15
Pubers en Alcohol Korte beschrijving
Een oudercursus van twee bijeenkomsten over de risico’s van alcoholgebruik op jonge leeftijd. Ouders krijgen tips en adviezen hoe ze de startleeftijd voor alcoholgebruik zo lang mogelijk kunnen uitstellen
Doelgroep
Voor ouders van jongeren tussen de 10 en 16 jaar.
Resultaat
In de cursus wordt besproken waar en hoe de ouder invloed heeft. Zaken die hierbij aan de orde komen zijn: Hoe kan ik met mijn kind over alcoholgebruik praten? Op welke leeftijd mag mijn kind alcohol drinken? Hoe kan ik afspraken maken met mijn kind? Moet ik alcohol drinken verbieden of moet ik onderhandelen? En hoe doe ik dat dan? Naast informatie krijgt de ouder binnen de cursus volop de mogelijkheid om met andere ouders te praten en ervaringen uit te wisselen.
Partners
Sportverenigingen
Werkwijze en aanpak
Werven van de ouders via de samenwerkingspartners. Er kunnen maximaal 15 ouders per cursus deelnemen. Vastleggen plaats en data. Voorbereiden van de inhoud van de cursus. Uitvoeren van de cursus. De eerste avond gaat het over: Alcohol: informatie, effecten en risico’s Puberteit, leefwereld en motieven De tweede avond gaat over: Invloed op pubers Praten over alcohol Evalueren en afronden met samenwerkingspartners
Overig
Uit ervaring weten we dat ouders zich niet makkelijk opgeven voor een cursus van een instelling voor verslavingszorg. Via de omweg van bv. de sportvereniging maken we de drempel voor ouders lager.
16
Ouders voor Ouders Korte beschrijving
Ouders voor Ouders is een beweging waarin betrokken ouders van een sportvereniging andere ouders informeren en enthousiast maken voor een bewust alcoholbeleid bij de sportvereniging en een bewuste alcoholopvoeding t.a.v. kinderen en jongeren.
Doelgroep
Ouders van kinderen op een sportvereniging
Resultaat
Ouders die deelnemen spelen ‘de boodschap’ door aan andere ouders die wellicht niet zo snel naar een ouderavond of andere activiteit komen. Op die manier wordt de boodschap “geen alcohol onder de 16” op verschillende manieren en via verschillende kanalen verspreid.
Partners
Sportvereniging en Tactus
Werkwijze en aanpak
Betrokken ouders komen bijeen op de sportvereniging of centrale plek in de gemeente en krijgen, onder begeleiding van Tactus, informatie over alcohol en opvoeding en hoe zij dit op de beste manier kunnen overbrengen op andere ouders.
Overig
Een belangrijke factor in het succes van dit product is dat ouders met elkaar praten. Hoewel Tactus ondersteunend aanwezig is, zullen ouders vooral met elkaar van gedachten wisselen.
17
Ouderbijeenkomst “Alcohol en opvoeding” Korte beschrijving
Informatieve avond in het kader van alcohol en opvoeding. Ouders krijgen informatie over de schadelijke effecten van alcohol op jongeren en krijgen handvatten voor opvoeding aangaande alcoholgebruik. Ook zal discussie onderling een belangrijk punt van de avond zijn.
Doelgroep
Ouders van jongeren die lid zijn van een sportvereniging
Resultaat
Op de bijeenkomst wordt besproken waar en hoe de ouder invloed heeft. Zaken die hierbij aan de orde komen zijn: Hoe kan ik met mijn kind over alcoholgebruik praten? Op welke leeftijd mag mijn kind alcohol drinken? Hoe kan ik afspraken maken met mijn kind? Moet ik alcohol drinken verbieden of moet ik onderhandelen?
Partners
Sportvereniging
Werkwijze en aanpak
Gedurende één avond (ongeveer 3 uur) krijgen ouders op interactieve manier informatie over alcohol en opvoeding. Er zal zo mogelijk zo veel mogelijk gebruik gemaakt worden van audiovisuele middelen.
Overig
Specifiek in deze ouderbijeenkomst kan ook het beleid van de sportkantine ter sprake komen.
18
Ik(k)en@lcohol-campagne (met BT-naar) Korte beschrijving
Preventiewerkers staan een dag / dagdeel met een informatiestand in kantine van de sportvereniging. Doel is om in gesprek te raken met jonge sporters, informatie op maat te verstrekken en dat jongeren naar eigen kennis en houding t.o.v. van alcohol gaan kijken. D.m.v. actieve werkvormen worden jongeren uitgedaagd eigen alcohol gebruik onder de loep te nemen
Doelgroep
Jonge sporters 12-18 jaar
Resultaat
Jongeren van 12 tot 18 jaar bewust maken van de risico’s van alcoholgebruik Jongeren van 12 tot 18 jaar zijn ervan op de hoogte dat het gebruik van alcohol risico’s met zich meebrengt.
Partners
Sportkantine
Werkwijze en aanpak
De campagnestand van Tactus bezoekt één dagdeel de sportvereniging. Jonge sporters bezoeken onder begeleiding van hun trainer de stand vóór of na het sporten. Jongeren kunnen de informatiestand bezoeken en deelnemen aan diverse werkvormen zoals: kennistest, gebruikerstest, prijsvraag, stellingen enz.
Overig
Er kan gekozen worden om de Ik(k)en@lcohol-campagne te koppelen aan een bekende plaatsgenoot/Twentenaar. Hij/zij zal dan aanwezig zijn bij de stand, naast de preventiewerker(s)
19
Disco-avond met inzet van peers Korte beschrijving
Een (reguliere) disco/feest avond voor de jongeren. Tijdens deze avond wordt er geen alcohol geschonken en peers (leeftijdsgenoten) worden ingezet om met hun leeftijdsgenoten een kort gesprekje over alcohol te hebben d.m.v. bijvoorbeeld een testje.
Doelgroep
Jongeren die lid zijn van een sportvereniging (en eventueel introducés)
Resultaat
Jongeren hebben een leuke, alcoholvrije feestavond gehad én hebben wat opgestoken over de risico’s omtrent alcohol.
Partners
Peers, sportvereniging
Werkwijze en aanpak
Peers lopen tijdens een feest gewoon rond tussen de feestgangers en hebben bijvoorbeeld kennistestjes en gadgets om uit te delen bij zich. Zij vragen jongeren of ze een testje willen doen en knopen een gesprekje aan. Ook zouden peers rond kunnen lopen met reageerbuisjes met alcoholvrije cocktails.
Overig
Peers worden regulier ingezet op normale uitgaansavonden/feesten, maar zullen zich in dit geval specifiek richten op sporters. De nadruk bij het maken van de kennistestjes zal ook liggen op vragen over alcohol+sport.
20
Deskundigheidsbevordering voor sportbegeleiders Korte beschrijving
Bijeenkomst waarin Kennis over de (schadelijke) effecten van alcohol wordt overgedragen, Nadruk wordt gelegd op de “geen alcohol onder de 16” regel Sportbegeleiders krijgen handvatten over hoe ze probleemgebruik kunnen herkennen en welke stappen ze kunnen ondernemen wanneer dit het geval is.
Doelgroep
Trainers, coaches, elftalbegeleiders, kantinemedewerkers
Resultaat
Sportbegeleiders zijn op de hoogte van de (schadelijke) effecten van alcohol en weten hoe ze zelf kunnen handelen en kennen de route naar de hulpverlening
Partners
Sportvereniging en Tactus
Werkwijze en aanpak
Gedurende één middag of avond wordt de module gegeven in de eigen sportclub of mogelijk een andere locatie.
Overig
Sportbegeleiders hebben tijdens deze deskundigheidsbevordering veel ruimte voor eigen vragen en inbreng. Zo nodig kan er van tevoren al rekening gehouden worden met deze wensen
21
Debat in de kantine Korte beschrijving
Een debat over sport en alcohol waarin verschillende stellingen aan bod kunnen komen.
Doelgroep
Teams van de sportclub, bestuur, sportbegeleiders, vrijwilligers, ouders, belangstellenden
Resultaat
Door een inhoudelijk debat worden de verschillende partijen gedwongen een standpunt in te nemen en te verdedigen die te maken met de manier waarop er met alcohol wordt omgegaan in hun club.
Partners
Sportclubs, Tactus, eventueel medewerker(s) van de gemeente of externe partijen voor het leiden van het debat
Werkwijze en aanpak
Teams onderling, ouders en sportteams, sportteams en de club, verschillende clubs debatteren met elkaar over stellingen als “onze club kan ook zonder alcohol” of “tijdens middagen dat jongeren sporten wordt er geen alcohol geschonken in de kantine”. Elke stelling wordt ongeveer 5 minuten behandeld om het tempo in de debatavond te houden.
Overig
Om een kwalitatief goed debat te houden, is het aan te raden om een ervaren en goede debatleider aan te stellen. Deze kan tussendoor vragen stellen of nog eens verheldering vragen. Hierdoor blijft het debat doorgaans wat levendiger en krijgt het wat meer diepgang.
22
Artikelen voor het clubblad Korte beschrijving
Artikelen die als onderwerp bijvoorbeeld de effecten van alcohol, alcohol en opvoeding, reglement van de club t.a.v. alcohol hebben.
Doelgroep
Lezers van het clubblad
Resultaat
Clubleden zien op verschillende manieren dat hun club actief bezig is met het onderwerp alcohol
Partners
Clubbladredactie van de sportvereniging, SSO, Tactus
Werkwijze en aanpak
Tactus of SSO levert over verschillende onderwerpen teksten aan die passen in het clubblad. Dit kan informatief zijn, maar ook een testimonial of informatie over hoe andere verenigingen dit aanpakken.
Overig
23
Teamdeal “sport+drank=nee, geen goed idee” Korte beschrijving
Elk afzonderlijk team kan onderling de afspraak maken om op de sportclub of tijdens sportevenementen en de uren daarna geen alcohol te drinken, gewoonweg om dat sport en alcohol geen goede combinatie zijn.
Doelgroep
Sportteams
Resultaat
Teams die kiezen voor deze deal blijven alcoholvrij rondom sport(evenementen). Dit wordt gezien door andere teams, die wellicht daardoor dezelfde deal aangaan. Zo wordt deze deal als een olievlek verspreid en in een gunstig geval wordt de hele jeugdafdeling van een sportclub ‘alcoholvrij’.
Partners
Sportclubs, Tactus
Werkwijze en aanpak
Tactus levert een Teamdeal-pakket aan voor de sportbegeleiders. Wanneer het team bereid is de deal aan te gaan zullen zij het komende sportseizoen niet drinken. Aan het einde van het seizoen wordt er een prijs uitgereikt aan het meest succesvolle team. Prijzen zouden kunnen zijn: een rondleiding door het FC Twente stadion, een nieuwe teamoutfit, kaartjes voor een belangrijke wedstrijd in de desbetreffende sport o.i.d.
Overig
Een onderdeel van deze deal kan zijn dat de sportclub een vlag krijgt met de “deal” of het logo daarvan erop. Dit om aan te geven dat de club meedoet met de deal (zoals bij fair play). Een groot deel van het oppakken van deze ‘deal’ is het enthousiasme van de sportbegeleiders. Deze sportbegeleider ziet ook toe op het volhouden van de deal.
24
PR-Materiaal Korte beschrijving
Aanleveren van al bestaand of niet PR-materiaal op het gebied van alcohol en sport. Hierbij valt te denken aan: Foldermateriaal (bestaand) Pennen (met drankendrugslogo/happyfris logo Bidons (met logo) Key-cords Stickers Vlag
Doelgroep
Alle leden van de sportclub, ouders, teambegeleiders
Resultaat
Door het uitdelen van PR-Materiaal worden leden van de sportclub zich ervan bewust dat de campagne serieus wordt aangepakt verschillende onderdelen met elkaar samenhangen (door bv. herkennen van het logo) er plaatsen zijn waar ze informatie kunnen halen (websites gemeente, Happy Fris, SSO, Tactus, Drankendrugs)
Partners
Gemeente, regionale stuurgroep Happy Fris, sportverenigingen, Tactus
Werkwijze en aanpak
Bij de meeste producten die in de bijlagen worden genoemd, hoort ook het uitdelen van informatie en promotiemateriaal. Op basis van voor welke producten wordt gekozen, zal er passend PR-materiaal worden aangeleverd.
Overig
25
Consultatie Korte beschrijving
Sportverenigingen kunnen met vragen of situaties terecht bij Tactus waarbij alcoholproblematiek een rol speelt en krijgen een advies over hoe verder te handelen. Hierdoor wordt voorkomen dat problemen escaleren.
Doelgroep
Sportverenigingen, teambegeleiders, besturen van de sportvereniging, ouders van sporters
Resultaat
(Leden van) de sportvereniging kunnen gemakkelijk contact opnemen voor advies. Hierdoor kan vroegtijdig worden gesignaleerd en zo nodig ingegrepen worden.
Partners
(Leden van) de sportvereniging.
Werkwijze en aanpak
Door middel van e-mail, telefonisch contact, bezoek bij Tactus of bezoek van Tactus aan de sportvereniging krijgt de “aanvrager” snel en gemakkelijk antwoord op zijn/haar vraag of advies over hoe verder te handelen.
Overig
Het is aan te raden dat de sportverenigingen binnen Tactus één vast aanspreekpersoon krijgen die zij direct en gemakkelijk kunnen bereiken. Op die manier worden zoveel mogelijk drempels verlaagd.
26
‘Happy fris uren’ in de sportkantine Korte beschrijving
Een sportkantine (tijdelijk) alcoholvrij maken. Dit gebruiken als breekijzer om het alcoholgebruik in sportkantines aan de kaak te stellen.
Doelgroep
Voor medewerkers en sporters van een specifieke sportkantine.
Resultaat
Er wordt gedurende een bepaalde periode of tijdens bepaalde uren geen alcohol geschonken in de sportkantine. Het onderwerp alcoholgebruik en sporten is bespreekbaar in de sportvereniging. Sporters en medewerkers vergroten hun kennis over alcoholgebruik. De sportvereniging heeft een duidelijk alcoholbeleid en regelgeving.
Partners
Sportverenigingen Gemeente Sportservice Tactus
Werkwijze en aanpak
In nauw overleg met een specifieke sportvereniging wordt een plan gemaakt hoe het aantal Happy fris uren in de kantine uitgebreid en uitgevoerd kan worden. Daarnaast loopt een mediacampagne om meerdere kantines enthousiast te krijgen.
Overig
27
Bijlage 2 Checklist sportkantines voor verenigingskantines waar alcohol wordt geschonken:
I.
Op basis van de geldende wet- en regelgeving (mogelijk) van toepassing zijnde vergunningen/meldingen: • Drank- en horecavergunning • Gebruiksvergunning/-melding • Milieuvergunning/-melding
1. Alcoholverkoop
Ja
Î
U bent vergunningplichtig in het kader van de Drank- en Horecawet. Ga naar vraag 2.
Verkoopt u in de kantine alcoholhoudende dranken? Nee Î
U bent niet vergunningplichtig in het kader van de Dranken Horecawet. Voor het verkopen van alcoholvrije dranken moet de vereniging meestak wel beschikken over een ‘Verlof tot het schenken van alcoholvrije dranken! Hierover kunt u contact opnemen met uw gemeente. U bent klaar met de vragenlijst!
2. Beschikt u over een Drank- en Horecavergunning?
Ja
Î
Nee Î
Ga naar vraag 3a.
U moet een Drank- en Horecavergunning aanvragen bij uw gemeente. Bij deze aanvraag moet ondermeer* een bestuursreglement worden overlegd (zie vraag 7.) Ook moeten er minimaal twee leidinggevenden op de vergunning worden vermeld, die beschikken over de verklaring Sociale Hygiëne. Ga naar vraag 3b. * Daarnaast een Formulier leidinggevende, kopie identiteitsbewijs, kopie inschrijving KvK en een korte vragenlijst Wet Bibob.
28
3a. Drank- en Horecavergunning
Ja
Î
U moet een nieuwe Drank- en Horecavergunning aanvragen bij uw gemeente. Bij deze aanvraag moet ondermeer een bestuursreglement worden overlegd (zie vraag 4)
Is er sinds de datum van afgifte van de Drank- en Horecavergunning wat aan de accommodatie, de rechtsvorm of de tenaamstelling van de organisatie veranderd, of is/zijn de leidinggevende(n) niet meer als zodanig actief?
Ook moeten er minimaal twee leidinggevenden op de vergunning worden vermeld, die beschikken over de verklaring Sociale Hygiëne. Ga naar vraag 3b.
Nee Î
U hoeft geen nieuwe Drank- en Horecavergunning aan te vragen. Wel wordt u geadviseerd om (alsnog) een bestuursreglement op te stellen. Ga naar vraag 4.
3b. Leidinggevenden Zijn er binnen uw sportvereniging (minimaal) twee personen in het bezit van de verklaring Sociale Hygiëne?
Ja
Î
Nee Î
Deze personen staan of worden in de (nieuwe) Drank- en Horecavergunning vermeld. Ga naar vraag 3c.
Er moeten minimaal 2 personen binnen uw sportvereniging de verklaring Sociale Hygiëne gaan halen. Deze verklaring kan worden verkregen door met goed gevolg het examen Sociale Hygiëne af te leggen, of op grond van een vrijstelling. Voor meer informatie hierover kunt u terecht bij het Horeca Branche Instituut (HBI-SVH) op www.SVH.nl Deelnemers kunnen zich in principe via zelfstudie voorbereiden op het examen SH. Er zijn echter ook opleidingsinstituten die ter voorbereiding hierop een cursus Sociale Hygiëne aanbieden. Voor meer informatie, zie: www.sho-horeca.nl of www.roc.nl Ga naar vraag 3c.
3c. Barvrijwilligers
Ja
Î
Werkt u momenten dat er alcohol geschonken wordt, ook met vrijwilligers achter de bar die niet beschikken over
Op tijden dat er alcohol geschonken wordt moet altijd een van de leidinggevenden aanwezig zijn, of een barvrijwilliger die geïnstrueerd is over verantwoord alcoholgebruik. De sportvereniging is verplicht om een registratie bij te houden van deze geïnstrueerde barvrijwilligers. Deze lijst met barvrijwilligers moet ook in de kantine aanwezig zijn.
de verklaring Sociale Hygiëne?
Ga naar vraag 3d.
Nee Î
Ga naar vraag 4.
29
3d. Instructie Verantwoord Alcoholschenken = IVA
Ja
Î
Ga naar vraag 4.
Zijn al uw barvrijwilligers die alcohol schenken geïnstrueerd en staan zij als zodanig geregistreerd? Nee Î
U moet er voor zorgen dat deze barvrijwilligers (alsnog) geïnstrueerd en geregistreerd worden. De instructie moet in ieder geval de volgende onderdelen omvatten: • kennis over de Drank- en Horecawet • informatie over alcohol en (de schadelijke gevolgen van) alcoholgebruik • de praktijk van verantwoord alcohol schenken. Het Trimbos-instituut heeft i.s.m. NOC*NSF een model IVA ontwikkeld in de vorm van een thema-avond (duur 2 uren). Deze avond kan op aanvraag worden verzorgd door Sportservice Overijssel, Tactus en soms ook door de Sportbond. Ga naar vraag 4.
4. Bestuursreglement
Ja
Î
Zijn er al geschreven en ongeschreven regels binnen de sportvereniging over de omgang met alcohol? Door NOC*NSF is een model bestuursreglement opgesteld. Dit model is beschikbaar via de site Sportservice Overijssel op www.sportserviceoverijssel.nl
5. Schenktijden en leeftijdsgrenzen
Vul dan het door uw gemeente gehanteerde bestuursreglement in en geef daarin voor zover nodig ook de bestaande regels een plek. Ga naar vraag 5.
Nee Î
Bepaal dan de uitgangspunten van het alcoholbeleid voor uw sportvereniging, spreek huis- en gedragsregels af en vul vervolgens het door uw gemeente gehanteerde bestuursreglement in. Ga naar vraag 5.
Ja
Î
Zijn de schenktijden en de leeftijdsgrenzen goed zichtbaar (en in voldoende mate) opgehangen in de kantine?
In het bestuursreglement is vastgelegd op welke uren er alcohol geschonken mag worden door de barvrijwilliger in de kantine. Voor de verkoop van zwakalcoholische drank (zoals bier en wijn) geldt een minimumleeftijd van 16 jaar. Voor sterke drank geldt zelfs een minimumleeftijd van 18 jaar. Ga naar vraag 6.
Nee Î
De vereniging moet er voor zorgen dat de schenktijden en leeftijdsgrenzen (alsnog) goed zichtbaar worden opgehangen.
30
Het Trimbos-instituut heeft i.s.m. het NOC*NSF en vijf grote sportbonden een toolkit voor sportverenigingen samengesteld om leeftijdsgrenzen en schenktijden voor alcoholverstrekking na te leven. Deze toolkit ‘drinken is geen sport’ is gratis te bestellen bij NOC*NSF op www.nocnsf.nl Æ sportbonden Æ verenigingen Leeftijdgrensstickers kunnen worden besteld bij STIVA, op www.stiva.nl Ga naar vraag 6.
6. Gebruiksvergunning of melding?
Ja
Î
Verblijven er in de kantine meer dan 50 personen gelijktijdig?
Wanneer er meer dan 50 personen gelijktijdig in de kantine verblijven heeft u een gebruiksvergunning nodig. Na 1 oktober 2008 is daar alleen nog maar een melding voor nodig. Het aanvragen van een gebruiksvergunning gaat via uw gemeente. Neem daarvoor contact op met uw gemeente. Ga naar vraag 7.
7. Milieumelding?
Vallen de activiteiten onder het Activiteitenbesluit (dit kunt u controleren d.m.v. de vragenlijst op de website http://aim.vrom.nl) ?
Nee Î
Ga naar vraag 7.
Ja
U dient een melding, inclusief plattegrondtekening, in te dienen (via eveneens de website http://aim.vrom.nl)
Î
Nee Î
U bent klaar.
31
Bijlage 3 Handreiking voor het bestuur Handreiking voor het bestuur
Inleiding Voor sportverenigingen met een kantine geldt natuurlijk dat zij zich moeten houden aan de wettelijke regels omtrent de verkoop van alcohol. Afgezien daarvan zijn er nog tal van situaties waar alcohol mee gemoeid is, die binnen verenigingen nog wel eens onder discussie staan. In deze handreiking wordt een overzicht gegeven van de wettelijke regels en manieren waarop de vereniging deze kan handhaven. Daarnaast wordt een aantal situaties geschetst die betrekking hebben op jongeren en alcohol en wordt advies gegeven hoe een vereniging hiermee om kan gaan. Wettelijke kaders Sportverenigingen met een kantine moeten zich houden aan de Drank- en Horecawet. Belangrijke regels zijn: De leidinggevenden en de barvrijwilligers moeten de leeftijdsgrenzen voor bezoekers in de gaten houden. Aan personen beneden de 16 jaar mag geen bier en wijn verkocht worden. De leeftijdsgrens voor sterke drank (gedistilleerd vanaf 15% alcohol) ligt bij 18 jaar. De verstrekker is in overtreding als in strijd met de leeftijdsgrenzen geschonken wordt. De (te jonge) jongere die de drank krijgt is niet strafbaar. Gelegenheden die drank schenken mogen dronken personen of personen onder invloed van andere drugs niet toelaten. Er mag geen alcohol verkocht worden aan personen die al dronken zijn. Verenigingen De belangrijkste bepalingen voor club- en buurthuizen, sportkantines en studentenverenigingen zijn: De vereniging moet beschikken over een geldige gemeentelijke vergunning. Voor het verkrijgen van een vergunning is vereist: een zogenaamd Alcoholbestuursreglement waarin alle wettelijke voorschriften en de huisregels over het verantwoord schenken van alcohol staan beschreven. Zie bijlage 4 voor een ‘model bestuursreglement ‘ alcohol in sportkantines. Een vereniging moet twee leidinggevenden hebben met de Verklaring Sociale Hygiëne (diploma). Dit is een cursus waarin deelnemers leren om op een verantwoorde manier alcohol te verstrekken. Dat houdt in dat men verantwoord met klanten leert om te gaan: welke grenzen zijn er en hoe kun je deze handhaven? Het gaat in deze cursus niet om productveiligheid. Om het diploma te kunnen krijgen moeten zij een speciale cursus volgen en een examen afleggen. Leidinggevenden zijn onder meer verantwoordelijk voor het beheer van de bar. Op het moment dat er alcohol wordt geschonken moet er minimaal 1 persoon aanwezig zijn die ofwel de Verklaring Sociale Hygiëne bezit ofwel een Instructie Verantwoord Alcoholschenken heeft gevolgd. De IVA’s worden uitgevoerd door Sportservice Overijssel. 32
Voor bezoekers van een vereniging met een bar moeten de uren waarop alcohol wordt geschonken en de wettelijke leeftijdsgrenzen duidelijk zichtbaar worden aangegeven. Controles op de naleving van de Drank- en Horecawet worden uitgevoerd door de Voedselen Warenautoriteit. Als een vereniging zich niet houdt aan de regels van de Drank- en Horecawet kan het bestuur en/of de leidinggevende een boete krijgen. De vergunning kan ook worden ingetrokken door de gemeente.
Hoe ga je om met jongeren en alcohol binnen de vereniging? YES! We hebben gewonnen!!! Elk team maakt wel eens overwinningen mee, en dat moet natuurlijk gevierd worden. Sommige teams doen dit door de overwinning fris te vieren, sommige teams zetten een krat bier op tafel. Hoe ga je hier als team mee om? Zeker doen: Advies: Teamleden onder de 16 geen alcohol laten Vier je overwinning fris!! drinken; Als het team bestaat uit leden onder de 16 Teamleden tussen de 16-20 niet meer dan en boven de 16, wees dan solidair en drink 1-2 glazen laten drinken. gewoon niet; Als trainer: stimuleer het drinken van fris, geef het goede voorbeeld.
We gaan op kamp!! Veel sportverenigingen organiseren kampen voor de jeugd. Hartstikke gezellig, maar zonder goede afspraken en toezicht kan het uit de hand lopen. Wat spreek je af? Zeker doen: Advies: Voor kampen <16: communiceer duidelijk Van tevoren afspraken maken over dat alcoholgebruik niet toegestaan is en alcoholgebruik met de kampdeelnemers; spreek ook de sanctie af wanneer de regel Van tevoren afspraken maken over alcoholgebruik met de kampleiders, sowieso wordt overtreden; Voor kampen>16: spreek duidelijk af wat moeten er op elk moment 2 mensen zijn die toelaatbaar is wat betreft alcohol. Het advies geen alcohol gedronken hebben, i.v.m. voor jongeren tussen de 16 en 18 is niet veiligheid en vervoer. meer dan 2 glazen per keer voor jongens en Communiceer duidelijk met ouders welke regels er gelden t.a.v. alcoholgebruik, spreek niet meer dan 1 glas voor meisjes; Kampleiding drinkt niet, om het goede af dat ouders hun kinderen geen alcohol voorbeeld te geven en een zo’n veilig meegaan. mogelijke situatie te creëren.
33
PARTY!!! Een feest voor de jeugd op de vereniging. Een sportvereniging is over het algemeen een bijzonder sociale omgeving, dus ideaal voor een feestje, ook voor de jeugd. Maar hoe ga je om met alcohol op zo’n feest? Zeker doen: Advies: Van tevoren duidelijk communiceren dat er Wanneer er op een feest veel jongeren geen alcohol wordt geschonken aan bezoekers aanwezig zijn onder de 16, is het te <16 jaar. overwegen om een fris feest te geven, dus Communiceer duidelijk dat jongeren waarvan helemaal geen alcohol; zichtbaar is dat ze van tevoren hebben Promoot fris, maak fris goedkoper dan alcohol, ingedronken, niet worden toegelaten op het zet het op een prominente plek achter de bar; feest; Organiseer een leuke act, een band of een Zorg voor een systeem waarin duidelijk is wie activiteit tijdens het feest, zodat het feest om 16 is en wie niet (bandjes, ID-kaart enz.) het feest gaat, en niet om de alcohol. Zorg voor duidelijke consequenties wanneer de regels worden overtreden, zoals het verwijderen van het feest; Begeleiders op het feest en mensen achter de bar drinken zelf geen alcohol, om het goede voorbeeld te geven, én om een veilige situatie te waarborgen; Communiceer met ouders welke regels er gelden en hoe laat het feest is afgelopen; Zeker NIET doen: een ‘onbeperkt drinken’ feest organiseren voor een vast bedrag.
En onze trainer dan? Trainers zijn ook maar mensen, toch zijn ze meer een rolmodel dan ze zich soms realiseren. Jongeren van het team kijken naar de trainer als het gaat om gedrag op het veld, winnersmentaliteit, teambuilding, maar ook naar hoe hij/zij omgaat met alcohol. Zeker doen: Advies: Zorg dat de leden van het team de trainer geen Probeer als trainer van een team een afspraak alcohol zien drinken tijdens of na de training en te maken (teamdeal) om dit seizoen geen wedstrijden. alcohol te drinken na sportactiviteiten. Sport Spreek als trainer aan het begin van het en alcohol zijn feitelijk een slechte combinatie. seizoen af hoe je als team omgaat met alcohol, Zorg dat je als trainer oplet welke houding je net zoals fair play. aanneemt t.o.v. alcohol. Ongemerkt kun je veel invloed hebben op de houding van je teamleden. Geef je aan dat alcohol schadelijk is voor de hersenen van jongeren of heb je het over de bruiloft van afgelopen weekend waar iedereen dronken was en een machtig mooi feest was?
34
Wie rijdt er? Toernooien en wedstrijden buiten de eigen club zijn aan de orde van de dag. De teams moeten ook gebracht worden; mensen die rijden zijn altijd vrijwilligers met hart voor de club. Maar ze moeten natuurlijk wel nuchter achter het stuur gaan zitten. Zeker doen: Advies: Zorg dat je als club alle rijders en begeleiders Zorg dat mensen die rijden wanneer de voorlicht over de effecten van alcohol in het wedstrijd of het toernooi is afgelopen, ook na lichaam en de tijd waarin alcohol in het de wedstrijd geen alcohol drinken, ook niet 1 lichaam blijft. Zo zorg je ervoor dat iedereen glaasje. De BOB is er ook in de sportkantine! weet dat als je op zondagochtend moet rijden voor een wedstrijd, je zaterdagavond op tijd moet stoppen met drinken, als je een feestje hebt.
Iedereen doet het!! Sommige kantines zien er uit als een gewoon café en hebben na de sportactiviteiten eigenlijk weinig meer met sport te maken. De verenigingskantine is voor jongeren vaak één van de eerste plekken waar ze buitenshuis met alcohol te maken krijgen. Wat ze daar aan voorbeeldgedrag van jongeren >16 en volwassenen te zien krijgen is voor een deel bepalend voor hun beeld t.a.v. alcohol. Een vereniging heeft ook een verantwoordelijkheid op dit gebied. Zeker doen: Advies: Zorg ervoor dat er tijdens wedstrijden waarbij Probeer ervoor te zorgen dat mensen die een jeugd speelt, de kantine alcoholvrij is. prominente plek innemen in de vereniging, op de club niet overmatig drinken. Zij fungeren als rolmodel voor de vereniging en zullen als zodanig ook best hun verantwoordelijkheid willen nemen.
Drank verkoopt zichzelf…. Iedere sportkantine is weer anders. De één heeft 5 taps en de pitchers staan op een rij achter de bar, de ander heeft een bescheiden aanbod van alcohol. Iedereen weet dat reclame werkt, dus ook in de sportkantine. Zeker doen: Advies: Zorg dat alcohol en fris in ieder geval een Geef fris een prominentere plek in de kantine. gelijke plaats hebben in de kantine, dus Zo geef je als vereniging ook een signaal af dat promoot drank niet meer dan fris. je gaat voor een sportieve, frisse Organiseer geen ‘happy hours’ waarin de drank sportomgeving en zullen mensen eerder fris goedkoper is kopen. Biedt geen ‘meters bier’ aan, of pitchers, dit Maak fris goedkoper (of alcohol duurder), zet aan tot overmatig drankgebruik. zodat het aantrekkelijker is om fris te kopen. Maak een duidelijk overzicht van de (fris)drankverkoop in de kantine. In hoeverre schaadt het de vereniging nou echt als er minder alcohol en meer fris verkocht wordt?
35
Bijlage 4
Model bestuursreglement ‘Alcohol in sportkantines’
36
Preambule In overweging nemende dat: sportverenigingen op basis van de Drank- en Horecawet dienen te beschikken over een bestuursreglement; in dit verband met “sportvereniging” wordt bedoeld: een sportvereniging met een kantine in eigen beheer, aangesloten bij een erkende sportbond; de sportkantine met een drank- en horecavergunning in de wet wordt beschouwd als een horecalokaliteit, hetgeen betekent dat er ter plaatse bedrijfsmatig of tegen betaling alcoholhoudende dranken worden verstrekt; een bestuursreglement regels dient te bevatten die verantwoorde verstrekking van alcoholhoudende drank in de sportkantine waarborgen; in een bestuursreglement tevens paracommercie bepalingen zijn opgenomen die tot doel hebben ongeoorloofde vormen van concurrentie met de reguliere horeca te voorkomen; het volgen van de regels inzake ongeoorloofde concurrentie kunnen de Belastingdienst overtuigen van het niet-commerciële karakter van de horeca-activiteiten in een vereniging; heeft het bestuur het volgende bestuursreglement ‘alcohol in sportkantines’ vastgesteld danwel laten bekrachtigen door de algemene vergadering van de vereniging.
Model bestuursreglement ‘alcohol in sportkantines’ Paragraaf 1 Algemene bepalingen
Artikel 1 Begripsbepalingen a)
Alcoholhoudende dranken: Zwak-alcoholhoudende drank: bier, wijn en gedistilleerd met minder dan 15% alcohol Sterke drank: gedistilleerd met 15% alcohol of meer.
b)
Sociale Hygiëne: Met Sociale Hygiëne wordt bedoeld dat mensen gezond met elkaar omgaan; dat ze rekening houden met elkaars waarden, normen en rollen. In de sportkantine gaat het vooral om kennis van en inzicht in de invloed van alcoholgebruik (en- misbruik) en hoe men verantwoord alcoholgebruik in de kantine kan bevorderen. Belangrijk hierbij zijn huis- en gedragsregels en sociale vaardigheden om deze regels uit te dragen en na te leven. Verder houdt Sociale Hygiëne kennis in van de Drank- en Horecawet en verwante regelgeving en de Reclamecode voor Alcoholhoudende Dranken, van verschillende bedrijfsformules en doelgroepen en van technische, bouwkundige en ruimtelijke voorzieningen van de inrichting.
c)
Leidinggevenden: Het bestuur heeft twee leden aangewezen als leidinggevenden. Zij zijn tenminste 21 jaar oud, in het bezit van de verklaring Sociale Hygiëne en voldoen aan de eisen van zedelijkheid en staan als zodanig vermeld op de vergunning van de vereniging. Zij kunnen de onmiddellijke leiding geven aan de uitoefening van de horeca-werkzaamheden in de sportkantine.
d)
Barvrijwilliger: Een vrijwilliger, die - op tijden dat er alcohol wordt verstrekt -, de barwerkzaamheden in de sportkantine uitvoert. Kwalificatienormen voor barvrijwilligers zijn vastgelegd in artikel 7 van dit bestuursreglement.
37
Artikel 2 Wettelijke bepalingen Uit oogpunt van verantwoorde alcoholverstrekking moeten de volgende wettelijke bepalingen worden nageleefd: Verkoop van alcoholhoudende drank aan personen jonger dan 16 jaar is verboden. Verkoop van sterke drank aan personen jonger dan 18 jaar is verboden. Leeftijdsgrenzen en schenktijden moeten zichtbaar in de kantine worden opgehangen. De verstrekker van alcohol dient bij de aspirant-koper de leeftijd vast te stellen, tenzij betrokkene onmiskenbaar de vereiste leeftijd heeft bereikt. Geen alcoholhoudende drank wordt verstrekt als dit leidt tot verstoring van de openbare orde, veiligheid of zedelijkheid. Het is niet toegestaan alcoholhoudende drank te vertrekken aan dronken personen. Het is verboden personen toe te laten in de kantine die dronken zijn of onder invloed zijn van andere psychotrope stoffen. Artikel 3 Vaststellen en wijzigen Het bestuur legt dit bestuursreglement ter vaststelling voor aan de Algemene Ledenvergadering, dan wel – indien de vaststellingsbevoegdheid bij het bestuur berust – stelt het reglement zelf vast. Wijzigingen van het bestuursreglement komen op dezelfde wijze tot stand. Het bestuursreglement moet worden voorgelegd aan de gemeente bij de aanvraag van een nieuwe drank- en horecavergunning. De gemeente toetst het bestuursreglement aan de Drank- en Horecawet. Het bestuursreglement treedt op hetzelfde moment in werking als de ingangsdatum van de af te geven drank- en horecavergunning. Wijzigingen van het bestuursreglement worden op gelijke wijze getoetst door de gemeente. Indien een bestuursreglement is vastgesteld zonder de concrete noodzaak een nieuwe drank- en horecavergunning aan te vragen, maar teneinde bepalingen inzake paracommercie vast te leggen, wordt het bestuursreglement op gelijke wijze getoetst door de gemeente met dien verstande dat de bepalingen inzake paracommercie met onmiddellijke ingang voor de vereniging van kracht zijn.
Paragraaf 2 Sociaal Hygiënische bepalingen
Artikel 4 Aanwezigheid Op de momenten dat in de sportkantine alcoholhoudende drank wordt geschonken, is er altijd ofwel een leidinggevende aanwezig die in het bezit is van de verklaring Sociale Hygiëne ofwel een barvrijwilliger die een verplichte instructie verantwoord alcoholgebruik heeft gevolgd.
Artikel 5 Huis- en gedragsregels Het is niet toegestaan zelf meegebrachte alcoholhoudende drank te gebruiken in de kantine of elders op het terrein van de vereniging. Het is niet toegestaan om in de kantine gekochte alcoholhoudende drank elders (bijvoorbeeld in de kleedkamers) te nuttigen dan in de kantine of op het terras. Er wordt geen alcohol geschonken aan: Jeugdleiders, trainers van jeugdelftallen en andere begeleiders van de jeugd tijdens de uitoefening van hun functie; Personen die fungeren als chauffeur bij het vervoer van spelers.
38
Het bestuur wil voorkomen dat personen met meer dan het toegestane promillage alcohol aan het verkeer deelnemen. Op basis daarvan kan de verstrekking van alcoholhoudende drank worden geweigerd. Leidinggevenden en barvrijwilligers (in de zin van het bepaalde in artikel 1) drinken geen alcohol gedurende hun bardienst. Prijsacties die het gebruik van alcohol stimuleren, zoals “happy hours”, “meters bier” en “rondjes van de zaak” zijn in de kantine niet toegestaan. Vanuit het oogpunt van na te streven alcoholmatiging wordt het gebruik van alcoholvrije drank gepromoot, onder andere door die goedkoper aan te bieden dan alcoholhoudende drank. Personen die agressie of ander normafwijkend gedrag vertonen worden door de dienstdoende leidinggevende of barvrijwilliger uit de kantine verwijderd.
Artikel 6 Openingstijden en schenktijden a) De openingstijden van de kantine zijn conform de drank- en horecavergunning: ……………..……………… b) Op de volgende tijdstippen wordt conform de drank- en horecavergunning alcohol geschonken: ….…………………………. c) Als tijdens de schenktijden van de kantine 25% of meer van de aanwezigen jonger is dan 18 jaar, wordt er geen alcohol geschonken.
Artikel 7 Kwalificatienormen en instructie verantwoord alcoholgebruik voor barvrijwilligers Voor de barvrijwilligers zijn de volgende kwalificatienormen vastgesteld. Barvrijwilligers: zijn tenminste 18 jaar oud; hebben een instructie verantwoord alcoholgebruik gevolgd; staan als zodanig bij de vereniging geregistreerd, en zijn betrokken bij de vereniging, als lid, dan wel anderszins (bijvoorbeeld als ouder of verzorger van minderjarige verenigingsleden). Een instructie verantwoord alcoholgebruik voor barvrijwilligers wordt gegeven door een terzake deskundige en bestaat minimaal uit een voorlichting van 2 uur.
Artikel 8 Voorlichting Schenktijden, leeftijdsgrenzen (artikel 2 lid1, 2 en 3), huis- en gedragsregels en paracommerciebepalingen worden goed zichtbaar in de kantine opgehangen. Het bestuur schenkt aandacht aan publicitaire acties in het kader van verantwoord alcoholgebruik Het bestuur onderschrijft de bestaande regelingen omtrent reclame-uitingen voor alcoholhoudende dranken.
39
Artikel 9 Handhaving, klachtenprocedure en sancties Conform het gestelde in artikel 45 van de Drank- en Horecawet zijn het bestuur van de vereniging en de leidinggevenden belast met de algemene leiding over de sportkantine. Zij zijn derhalve beiden verantwoordelijk voor de naleving van de wet en dus van dit reglement. Gegronde klachten over de toepassing van de artikelen 1 tot en met 8 van dit reglement dienen onverwijld ter kennis te worden gebracht van het bestuur van de vereniging. Uit hoofde van zijn verantwoordelijkheid voor de naleving zal het bestuur bij overtreding van (één van) de regels uit dit reglement ten opzichte van betrokkene(n), zijnde de consument dan wel de verstrekker (leidinggevende of de barvrijwilliger) gebruik maken van zijn sanctiebevoegdheden op grond van de statuten en het huishoudelijk reglement. Het bestuur verifieert de klacht, hoort zo nodig de klager en treft bij gegrondbevinding van de klacht binnen twee maanden maatregelen om herhaling te voorkomen. Het bestuur brengt het resultaat van de afweging ter kennis van de indiener van de klacht. Eenieder kan gegronde klachten over de overtreding(en) van de Drank- en Horecawet indienen bij de gemeente of de Keuringsdienst van Waren.
Paragraaf 3 Paracommercie bepalingen
Artikel 10 Toegelaten horeca-activiteiten De sportvereniging zal slechts die horeca-activiteiten uitoefenen met inachtneming van het hierna onder 2. en 3. bepaalde. De sportvereniging zal geen horeca-activiteiten uitoefenen ten behoeve van bijeenkomsten die worden gehouden wegens gebeurtenissen in de privé-sfeer van leden en bijeenkomsten voor niet-leden. Het bestuur zal hierop toezien. De horeca-activiteiten worden door de sportvereniging slechts uitgeoefend ten aanzien van personen die bij de activiteiten van de sportvereniging in de ruimste zin van het woord betrokken zijn, met inachtneming van het hierna onder 3. bepaalde. Het uitoefenen van horeca-activiteiten door de sportvereniging jegens niet bij de sportvereniging aangesloten personen geschiedt uitsluitend één uur vóór, tijdens en één uur ná: wedstrijden; trainingen; overige activiteiten van de sportvereniging binnen het kader van de doelstelling, te weten het doen beoefenen en het bevorderen van sport, alsmede het stimuleren en organiseren van activiteiten die in het kader van de sport de ontwikkeling, de vorming en de recreatie van de mens beogen. Voor zover niet binnen de hiervoor genoemde doelstelling vallend, zal de kantine en/of de inventaris (met name het meubilair en het serviesgoed) niet door de sportvereniging aan derden worden verhuurd of ter beschikking worden gesteld. Geen reclame mag worden gemaakt door de sportvereniging voor niet binnen de doelstelling vallende resp. andere horeca-activiteiten dan die welke zijn toegelaten als omschreven in dit artikel 10.
40
Artikel 11 Handhaving, klachtenprocedure en sancties Conform het gestelde in artikel 45 van de Drank- en Horecawet zijn het bestuur van de vereniging en de leidinggevenden belast met de algemene leiding over de sportkantine. Zij zijn derhalve beiden verantwoordelijk voor de naleving van de wet en dus van dit reglement, inclusief de paracommerciebepalingen. Gegronde klachten over de toepassing van het gestelde in artikel 10 dienen door rechtstreeks belanghebbenden onverwijld ter kennis te worden gebracht, van het bestuur en de overkoepelende sportbond. Tot de rechtstreeks belanghebbenden behoren in ieder geval de plaatselijke reguliere horecaondernemers. Een klacht kan dan door hen zelf, dan wel door de Koninklijke Horeca Nederland of via haar plaatselijke of regionale afdeling ingediend worden. De overkoepelende sportbond verifieert de klacht, hoort zo nodig de klager en treft bij gegrondbevinding van de klacht maatregelen om herhaling te voorkomen. Het brengt het resultaat van de afwegingen ter kennis van de indiener van de klacht en van de betreffende vereniging. Blijft het verenigingsbestuur in het kader van het hiervoor in punt 3 gestelde in gebreke, respectievelijk is er sprake van een nieuwe klacht inzake een nieuw feit, dezelfde vereniging betreffend, dan treft de sportbond zo nodig tuchtrechtelijke maatregelen jegens de vereniging binnen twee maanden na ontvangst van de laatste klacht, en brengt het resultaat van de afwegingen ter kennis van de indiener(s) van de klacht(en) en van NOC*NSF.
41
Bijlage 5 Checklist voor een eerste gesprek
Deze checklist kan facultatief gebruikt worden als ondersteuning voor een inventariserend gesprek met een vereniging.
Besteedt uw vereniging op één van de volgende manieren aandacht aan het thema jeugd en alcohol?
Nee
Ja
Frequentie per seizoen
• Komt het thema aan de orde in het bestuur?
… keer
• Komt het thema aan de orde in de kantinecommissie?
… keer
• Komt het thema aan de orde tijdens reguliere bijeenkomsten van de vereniging?; bv. bij kader- en/of ledenavonden etc.
… keer
• Worden er artikelen over het thema in het clubblad geplaatst?
… keer
• Wordt er ingehaakt op (landelijke) campagnes?
… keer
• Zijn alle leden van 12 jaar en ouder op de hoogte van de alcoholregels?
… keer
• Is er binnen uw vereniging een protocol voor jeugdtrainers en jeugdleiders over hoe om te gaan met jeugd en alcohol?
… keer
• Volgen jeugdleiders en –trainers een bijeenkomst/training over de schadelijke gevolgen van alcohol?
… keer
• Houdt uw vereniging een ouderbijeenkomst alcoholregels bij uw vereniging?
de
… keer
• Heeft uw vereniging prijsacties zoals happy hours, meters bier, rondjes van de zaak?
… keer
• Wordt er alcohol geschonken in de kantine als hierbij ook jeugdspelers aanwezig zijn?
… keer
• Mogen jeugdtrainers en jeugdleiders alcoholische drank nuttigen vóór, tijdens en ná de juniorenwedstrijden?
… keer
• Organiseert uw vereniging activiteiten die niet genoemd zijn maar wel te maken hebben met alcoholpreventie?
… keer
•
Zo nee, heeft u hier belangstelling voor?
over
… keer
42
43
