Waarderweg 33B-10 haarlem, postbus 2016 2002 la haarlem, t 023 5319141, e
[email protected].
Uitkomst van de analyse: “Contract mét contact”
Regiobijeenkomst NVRD Noord “Van contact naar contract”
Contractvormen moeten proactief meedenken en handelen mogelijk maken en zelfs stimuleren. Het contact tussen opdrachtgever en opdrachtnemer zal daarbij verder intensiveren.
Bedrijfsvoering en organisatie gemeentelijk afvalbeheer Trends en ontwikkelingen Drs. ing. P.M.J. de Bruin (Paul) 20 november 2014
© IPR Normag
Deze hand-out bevat enkele nadere toelichtingen uit de presentatie
Vraagstelling van uw bestuur aan IPR Normag.
Vraagstelling Op het gebied van afvalbeheer (en beheer openbare ruimte)
20 nov. 2014
2
1.
Wordt de voorkeur gegeven aan uitbesteding of eigen bedrijf (op afstand)?
2.
Werpen nieuwe ontwikkelingen en opgaven in het gemeentelijk domein een ander licht op de organisatie en bedrijfsvoering?
3.
Komt hierdoor zelfstandige uitvoering weer in zwang?
4.
Of ontstaan er nieuwe (samenwerkings)vormen van uitvoering en/of regie? Aanvullende beschouwing: “Van contact naar contract” of juist “contract mét contact”? Deze stelling triggerde in hoge mate….
© IPR Normag
Regiobijeenkomst NVRD Noord
Inhoud
20 nov. 2014
3
© IPR Normag
1.
Relevante ontwikkelingen gemeentelijk afvalbeheer en de organisatie ervan
2.
Welke organisatie(vorm) krijgt de voorkeur (statistisch)
3.
Organisatieniveaus gemeentelijk afvalbeheer in de praktijk
4.
Trends, ontwikkelingen en voorbeelden per niveau
5.
Beantwoording van uw vraagstelling
Een korte peiling (door handen opsteken) onder de deelnemers aan de bijeenkomst: 1. 70% is exclusief werkzaam op gebied van afvalbeheer. 2. 10% alleen op gebied van (I)BOR 3. 20% op beide werkvelden
Opmerking Paul de Bruin aan de eerste groep: naar verwachting zult u in de komende periode (ook) meer met het werkveld beheer en onderhoud van de openbare ruimte te maken krijgen.. Voor zover dat nog niet gebeurd: te beginnen met de (ruimtelijke) inpassingen van de inzamellogistiek. Regiobijeenkomst NVRD Noord
Afval is een maatschappelijk vraagstuk …. …. de overheid had en heeft hierbij een duidelijk rol
Verleden: slechte hygiënische omstandigheden steden, bedreiging volksgezondheid
Bepaalde afvalstromen regelen zichzelf. Geen hoofdbrekens overheid.
Vroeger: de voddenboer, schillenboer, schroothandelaar, et cetera.
20 nov. 2014
4
© IPR Normag
Economische ‘incentives’ voor ondernemers om in te zamelen
Textiel, lood en oud ijzer, groenteafval
Dergelijke marktinitiatieven komen door grondstof schaarste nu ook steeds meer voor. Regulering is gewenst.
Actieve rol overheid: Grootste deel ongesorteerd restafval: “geen markt”
Tot na WO II overheid(bedrijf) voor ophalen en storten op ‘van gemeentewege ingerichte stortplaatsen’
Structuur afvalverwijdering (AVI’s) door overheidsinitiatief ontstaan
Rol en betrokkenheid van ‘de overheid’ periodiek herijken… De overheid is (onder meer met het VANG-programma) meer sturend en faciliterend dan voorheen
Regiobijeenkomst NVRD Noord
Inmiddels is veel veranderd: de overheid stelt duidelijke kaders Mondiaal: schaarste grondstoffen
Circulaire economie: omslag in het denken
Stevige regie Rijksoverheid: Van afval naar grondstof (VANG-programma)
20 nov. 2014
65% afvalscheiding in 2015
75% in 2020 max. 100 kg restafval/inw.
90% in 2025 en nog slechts 30 kg restafval/inw.
Diverse richtlijnen voor producentenverantwoordelijkheid
Wettelijke zorgplicht gemeente: organiseer dit….
VANG-programma niet vrijblijvend
Ontwikkelingen gedragsbeïnvloeding én techniek
5
© IPR Normag
Toename wereldbevolking (verdubbeling in 50 jaar). In 2050 3 x meer grondstoffen nodig om te kunnen voorzien in de welvaart en verstedelijking
Gemeentelijk afval beheer is meer dan het inzamelen alleen.
Regiobijeenkomst NVRD Noord
5
Wie ver wil komen, moet dichtbij beginnen een cruciale rol voor de inwoners
Communicatie (overtuigen, voorlichten en promoten)
Verleiden met serviceprikkel (inzamelstructuur en voorzieningen)
Prijsprikkel (+ of -). Hoe beter grondstoffen gescheiden, des te lager de kosten
Handhaving
20 nov. 2014
6
© IPR Normag
Regiobijeenkomst NVRD Noord
11
Minder organisaties ook door gemeentelijke herindeling. In 10 jaar aantal gemeenten 20% afgenomen tot 390 (stand 20nov2014)
Afvalbeheer bij voorkeur uitbesteed of eigen bedrijf op afstand?
Aantal organisaties neemt trendmatig af. 44%, van 230 in 2000 naar 129 in 2013.
Aantal gemeentelijke diensten daalt. Van 165 in 2000 tot 71 in 2013. Een afname van 57%
Dit zet zich door.. Regionale spelers gaan op in (de) grote.
Van 30 in 2000 naar 15 in 2013. De helft.
20 nov. 2014
7
© IPR Normag
Stabilisering sinds 2012-2013
Gemeentelijke samenwerking/-voeging
Uitbesteding ‘inruilen’ voor overheidssamenwerking
Het aantal particuliere bedrijven is eveneens fors afgenomen.
Aantal overheidsbedrijven en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden GR/NV/BV) is toegenomen met 65% van 24 tot bijna 40 in 2013.
Regiobijeenkomst NVRD Noord
Actuele situatie
Dit betreft een technische (statistische) analyse. Verklaringen (het waarom) volgen…
Overheidsgedomineerd bedrijf
Gemeentelijk dienst Privaat bedrijf
80% van de huishoudens (70% gemeenten) overheidsbedrijf
Eigen inzameldienst ondergebracht in overheidsbedrijf
20 nov. 2014
8
© IPR Normag
Aantal gemeenten dat kiest voor uitbesteding stabiel
Door marktpartij bediende huishoudens 70% door 2 landelijke spelers bediend.
De overige zijn lokale / regionale Er zijn regio’s waar spelers. slechts één aanbieder Hun aantal neemt af. zich meldde bij aanbesteding. Regiobijeenkomst NVRD Noord
Waaronder beheer en onderhoud van de openbare ruimte
Ontwikkelniveaus: focus en rol organisatie afvalbeheer en meer Deze niveaus zijn cumulatief. Bijvoorbeeld een organisatie (gemeente, samenwerkingsverband of verzelfstandigd bedrijf) in niveau 3, heeft ook te maken met de focus, uitdagingen en vaardigheden op niveau 1 en 2.
Niveau 3 Netwerk organisatie
+
Niveau 2
Doeltreffend afvalbeheer
Niveau 1
+
Efficiënte inzameling • Focus: lage kosten • Domein: dienstverlening • Vaardigheid: inrichting en 20 nov. 2014 uitvoering logistiek
9
• Zelf doen + uitbesteden
“Huis op orde” © IPR Normag
• Focus: duurzaam en kostenefficiënt
• Focus: maatschappelijk effect • Domeinen: Milieu, duurzaam, openbare ruimte, sociaal • Vaardigheden: partnerschap, netwerk
• Domein milieu en duurzaamheid • Vaardigheden: beleidsinhoudelijk, sturen op afvalgedrag, ketenregie
“Beleidseffectiviteit”
Regiobijeenkomst NVRD Noord
Niveau I: Efficiënte bedrijfsvoering Diverse voorbeelden . Dynamische modellen waarmee de voordelen van ‘de markt’ en van ‘eigen uitvoering’ worden gecombineerd
20 nov. 2014
10
© IPR Normag
Verdere optimalisatie van uitvoeringsefficiëntie kent zijn grenzen Van eigen uitvoering -> slimme inzet derden / marktpartijen
Ongebondenheid, flexibiliteit
intelligente keuzes ‘zelf doen of uitbesteden’
Waarborg marktwerking en behoud uitvoeringsdeskundigheid
Toepassing innovatieve ICT
Managementinformatie en aansturing bedrijfsprocessen
Personaliseren relatie met inwoners
Kleine uitvoeringsorganisaties rond 10 tot 20.000 huishoudens kunnen ‘praktisch geoptimaliseerd’ zijn. Het inregelen van nieuwe inzamellogistiek (voor meer grondstofstromen) kan problematisch zijn.
Duurzaamheid: duurzame bedrijfsvoering en inzet van bedrijfsmiddelen Diverse voorbeelden van ‘back office’ shared service centra voor ondersteunende functies
Ook voor deze transities is schaalgrootte/financieel draagvlak en kennis noodzakelijk
Verdergaande schaalvergroting door partiële (gelegenheid)samenwerking Regiobijeenkomst NVRD Noord
Niveau II: Doeltreffend afvalbeheer
Van techniek naar sturen op gedragsverandering
Ook prestaties (zoals preventie, hergebruik) waarvoor de afvalbeheerorganisatie zich mede verantwoordelijk voelt, maar niet autonoom aan alle ‘knoppen’ kan/mag draaien. Opdrachtgever en opdrachtnemer moeten samenwerken!!
Nieuwe instrumenten en regisseur van gedrag,: mensenwerk
Verandering van de ondersteunende staf.
Meer verantwoordelijkheid bij de mensen zelf (participatie)
Relatie opdrachtgever – opdrachtnemer (inrichting DVO-structuur).
Dit kan betekenen dat indirecte kosten toenemen!! Van sturen op input -> sturen op prestaties Bedrijfsprofiel verandert. Dit uit Bezuinigingen en taakopvatting: gemeenten trekken zich verder terug zich in de Behouden vaak wel beleidsautonomie: afvalbeheer-keuzes primaat van de raad/politiek kostenstructuur.
20 nov. 2014
11
© IPR Normag
Samenwerking gemeenten en samenwerkingsverbanden
Relatie grote en kleine gemeenten: die gaan best goed samen
Regionaal afvalbeheer beleid (eenduidig, consistent, lange termijn)
Ambtelijke samenwerking (nog eerder dan herindeling).
Innovatieve contractvormen. Gericht op (door)ontwikkelen. Diverse voorbeelden. En verschillen variërend van regionaal kader (met volop ruimte) tot regionaal beleidsplan met eenduidige uitvoering.
Regiobijeenkomst NVRD Noord
Niveau III: Netwerkorganisatie maatschappelijke doelen
Samenwerking met partijen in de (productie-consumptie) keten
Met producenten voor directe levering en be-/verwerking
Inzamelstructuur specifieke grondstoffen
Uitwisseling van gegevens/hoeveelheid grondstoffen
Diverse voorbeelden uit de praktijk. Zowel sectoraal (actueel: initiatieven m.b.t. luiers) als regionaal/gemeentelijk (textiel)
Zie ook de presentatie van IPR Normag Van afvalbeheer naar beheer en onderhoud openbare ruimte “Verbinden in de openbare ruimte, Waarom? Afvalbeheerbedrijf heeft raakvlakken met beheer openbare ruimte. en hoe dit te Samenwerking overige uitvoeringspartners (buurtbeheerbedrijf, aannnemers) organiseren” NVRD Keuze te maken in de knip tussen beleid-beheer-uitvoering Recente ervaringen IPR bijeenkomst 13 Normag met de ‘hoge knip’. november 2013.
20 nov. 2014
12
© IPR Normag
Structurele bijdrage aan doelstellingen sociaal domein (SROI, arbeidsparticipatie)
Passieve variant (x% van de omzet) actieve variant (job carving, leer-werktrajecten)
Vergt samenwerking betrokken partners (UWV, arbeidsmarktregio, SW-bedrijf)
Van kapitaalsintensief naar arbeidsintensief
Voorbeeld: product- en dienstverleningsconcept voor structurele analyse en organisatie van Regiobijeenkomstarbeidsparticipatie NVRD Noord
Verbreding takenpakket/dienstverlening afvalbeheerorganisaties
(aantal organisaties)
75%
5% + IBOR 21% + IBOR in deel gemeenten
50% Uitsluitend afvalbeheer
40 overheidsbedrijven
215 gemeenten (de helft)
55% huishoudens (4 miljoen)
Meer dan 50% heeft breder taakpakket dan afvalbeheer
20% overweegt dit
19% + IBOR initiatieven
Dit betreft
25% 24% 20 nov. 2014
13
© IPR Normag
31% + reiniging
Bron: IPR Normag, cijfers t/m 2013
Regiobijeenkomst NVRD Noord
De rol en vaardigheden van de (afvalbeheer) organisatie
Kennisorganisatie Advies m.b.t. inrichting, ontwikkeling en optimalisatie gemeentelijke afvalbeheer en beheer van de openbare ruimte. Doel: bijdragen aan ‘het verleiden’ van burgers tot gewenst afvalgedrag en een goed gebruik van de openbare ruimte …
Regisseur afvalbeheer Regie afvalketen, inkoopfunctie afvalcontracten Doel: zorg dragen voor nuttig en doelmatig (her)gebruik van grondstoffen en …
Uitvoeringsbedrijf Efficiënte uitvoering (goede balans tussen zelf doen en uitbesteden) afvalbeheer beheer van faciliteiten en reiniging van de openbare ruimte. Doel: adequate retour-logistiek, een schone openbare ruimte en kostenefficiënte uitvoering
20 nov. 2014
14
© IPR Normag
Netwerkorganisatie Verbinding met overige spelers en stakeholders: inrichting, beheer openbare ruimte, arbeidsparticipatie, burgerparticipatie Doel: maatschappelijke meerwaarde Regiobijeenkomst NVRD Noord
Contractvormen moeten proactief meedenken en handelen mogelijk maken en zelfs stimuleren. Het contact tussen opdrachtgever en opdrachtnemer zal daarbij verder intensiveren.
Samenvattend
Wordt de voorkeur gegeven aan uitbesteding of eigen bedrijf (op afstand)?
Werpen nieuwe ontwikkelingen en opgaven in het gemeentelijk domein een ander licht op de organisatie en bedrijfsvoering?
20 nov. 2014
15
© IPR Normag
Er worden intelligente keuzes gemaakt. De hybride markt krijgt alle ruimte
De werkzaamheden komen steeds dichter bij de gemeente. In de fysieke ruimte, qua belang (ook sociaal domein), en meer interactie met inwoners.
Ja. De drie niveaus van organiseren illustreren dit
Komt hierdoor zelfstandige uitvoering weer in zwang?
Ja, maar eerder in de vorm van een gespecialiseerde organisatie op afstand
De uitvoering komt eerder dichterbij de gemeente
Er ontstaan nieuwe (samenwerkings)vormen van uitvoering en/of regie. Opstelling partijen niet uitsluitend als contractpartij, maar als samenwerkingspartner.
Contract maar vooral ook veel en goed contact!!!! Regiobijeenkomst NVRD Noord
Bedankt voor uw aandacht
IPR Normag is een gerenommeerd adviesbureau op het gebied van strategie, beleid en organisatie. Wij opereren voornamelijk in de publieke sector en zijn ons bewust van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van onze cliënten. Ons doel is dan ook optimale dienstverlening met duidelijke meerwaarde. Betrokkenheid, denkkracht voor scherpe en heldere analyses, gevoel voor verhoudingen en belangen, en daadkracht bij het implementeren van adviezen zijn onze kernwaarden.
20 nov. 2014
16
© IPR Normag
Regiobijeenkomst NVRD Noord
