Recht verklaard
Communicatie van juridische informatie Methoden, concepten en best practices
Waarom ‘Recht verklaard’? ‘Recht verklaard’ maakt juridische informatie toegankelijk voor burgers en MKB-ondernemers door nieuwe concepten en methoden te ontwikkelen die juridisch inzicht verschaffen. Duidelijke, betrouwbare en toegankelijke informatie over recht geeft burgers inzicht in het rechtssysteem in hun land, en de rol die dat systeem speelt in hun leven. Daarnaast draagt verspreiding van juridische kennis onder MKB-ondernemers bij aan competitie en innovatie. Er is in het afgelopen jaren veel aandacht besteed aan de rol van internet in de verspreiding van juridische kennis. Het lijkt er echter op dat daarbij te veel nadruk heeft gelegen op technologie en te weinig op de vraag hoe burgers en ondernemers nu werkelijk juridische kennis opdoen. Daarom worden binnen het onderzoeksprogramma ‘Recht verklaard’ methoden ontwikkeld voor het overbrengen van juridische kennis aan burgers en ondernemers die geen juridische achtergrond hebben.
Juridische informatie: onneembare vesting....
De overheid heeft ervoor gezorgd dat teksten van geldende wetgeving en officiële publicaties op het internet zijn verschenen. Wat burgers met deze teksten moeten beginnen, is onduidelijk. Juridische teksten staan immers vol met jargon, en de onderlinge verhoudingen tussen rechtsbronnen zijn voor buitenstaanders onduidelijk. Rechtsbronnen behoeven interpretatie, en die kunnen deze overheidswebsites niet bieden. Daarom worden binnen het programma ‘Recht verklaard’ bijvoorbeeld technieken ontwikkeld waarmee relevante juridische bronnen als eenheid kunnen worden vertaald naar begrijpelijke informatie voor specifieke doelgroepen.
Doelen Het recht begrijpelijk maken voor mensen zonder een juridische achtergrond Burgerschap bevorderen door de rol van burgers in de Europese Unie te verklaren Ondernemers faciliteren door toegang te verschaffen tot relevante informatie Wie wij zijn Dit programma is een initiatief van eLaw@Leiden, Centrum voor Recht in de Informatiemaatschappij van de Universiteit Leiden
Voorbeelden In deze brochure worden vier voorbeelden van toepassingen voor ‘Recht verklaard’ gegeven. Hieronder volgt een korte omschrijving, die op de volgende pagina’s nader wordt toegelicht. Welke wetgeving staat er op stapel? En waar dient die wetgeving toe? Hoe werkt het wetgevingsproces? Deze informatie kan in een combinatie van tekst en beeld interactief toegankelijk gemaakt worden. Wetgeving wordt in Nederland onder meer toegankelijk gemaakt via de web-site ‘wetten.overheid. nl’. Maar hoe richt je de zoekschermen zó in dat ook niet-juristen relevante regelingen kunnen vinden? Niet-juridisch geschoolde professionals hebben vaak taken die door wetgeving worden gereguleerd. Kennis van die wetgeving is vaak onvoldoende. Het maken van een doelgroepgerichte vertaalslag is een uitkomst. De Europese interne markt is een feit, maar niet iedereen maakt er optimaal gebruik van. ‘Recht verklaard’ brengt duidelijkheid, bijvoorbeeld bij de uitleg van de interne markt en het verband tussen die markt en allerlei Europese regelgeving.
...of baken van herkenning?
Wij zoeken naar Praktijkervaringen met juridische informatiediensten en voorlichtingsprojecten Samenwerkingsverbanden met relevante instanties om (Europese) projecten aan te vragen en uit te voeren Partners bij onderzoek naar de toegankelijkheid van juridische informatie Projecten die passen binnen het kader van het programma ’Recht verklaard’
Gehanteerde methoden Relevante juridische bronnen als eenheid vertalen naar begrijpelijke informatie Professionals laten samenwerken voor een optimale vertaling Onderzoeken hoe diverse doelgroepen zo effectief mogelijk te benaderen zijn Contactpersoon Dr. Laurens Mommers Postbus 9520 2300 RA Leiden +31 628 83 12 05
[email protected]
Partners Het Computer/Law Institute van de Vrije Universiteit Amsterdam verricht onderzoek op het vlak van onder meer information retrieval in het juridische domein. ECP.NL, Platform voor e-Nederland, richt zich op de facilitering van de digitale economie en samenleving. European Multimedia Forum in België houdt zich in allerlei internetgerelateerde Europese projecten onder meer bezig met de uitwisseling van juridische kennis binnen het MKB. ITTIG CNR in Italië doet onder meer onderzoek naar de toegankelijkheid van juridische kennis, bijvoorbeeld via de bouw van juridische ontologieën. Legal Intelligence in Nederland is een bedrijf dat zich toelegt op het toegankelijk maken van juridische informatie voor professionals. Legal Visuals in Verenigde Staten is een bedrijf dat zich bezighoudt met het visualiseren van juridische informatie. Bij de Rijksuniversiteit Groningen wordt onder meer onderzoek gedaan naar het inrichten van de juridische encyclopedie ‘Jurispedia’. Het CBKE/Universiteit van Wroclaw in Polen verricht onder meer onderzoek naar de wisselwerking tussen informatietechnologie en recht. De Afdeling Staats- en bestuursrecht van de Universiteit Leiden is toonaangevend in fundamenteel en toegepast wetenschappelijk onderzoek op het gebied van het Nederlandse staats- en bestuursrecht. Jurispedia (www.jurispedia.org) is een internationaal initiatief dat een juridische encyclopedie opzet naar model van de algemene encyclopedie Wikipedia.
Web-sites www.toegang.org Ontsluiting van juridische informatie voor professionals. eu.toegang.org Ontsluiting van juridische informatie voor niet-juristen. elaw.leiden.edu eLaw@Leiden, Centrum voor Recht in de Informatiemaatschappij.
Voorbeeld 1: on-line samenwerken Het internet biedt steeds meer gereedschappen om samen te werken aan de creatie van documenten. Het bekendste voorbeeld van een ‘gemeenschappelijke creatie’ is Wikipedia, de internetencyclopedie. Ook in de juridische praktijk bestaat steeds meer belangstelling voor de mogelijkheden tot samenwerking die door internet worden geboden. Zo gebruiken advocatenkantoren wiki’s om informatie uit te wisselen, en streven sommige juridische weblogs de traditionele ‘papieren’ tijdschriften in populariteit voorbij. In het project ‘on-line samenwerken’ wordt onderzocht hoe gereedschappen voor on-line samenwerken kunnen worden ingezet in een juridische context. Het gaat dan om de vraag hoe wiki’s, weblogs en collaborative workspaces bij het benaderen van juridische onderwerpen nuttig kunnen worden ingezet.
Kennis delen over on-line samenwerking ‘On-line samenwerken’ is een project voor verspreiding van kennis over de mogelijkheden van on-line gereedschappen. Binnen dit project zullen workshops worden georganiseerd over de verschillende facetten van on-line samenwerken. Het is de bedoeling om binnen dit project alle belanghebbenden, zoals advocatenkantoren, juridische uitgevers, universiteiten en gerechtelijke instanties te betrekken in onder meer workshops en pilot-projecten op het gebied van on-line samenwerken.
Voorbeeld 2: een wetgevingskalender De ‘Wetgevingskalender’ bouwt voort op bestaande initiatieven waarin de voortgang van wetgevingsprocessen wordt weergegeven. Zo heeft onder meer het ministerie van Economische Zaken een wetgevingskalender, en biedt de website EUR-lex van de Europese Unie ten dele zicht op de wetgevingsprocessen.
Onderdelen van een wetgevingskalender Een wetgevingskalender kan - naast de fasen van het wetgevingsproces - ook informatie bevatten over het doel van een nieuwe regeling, of een verkorte weergave van de inhoud, betekenis voor de praktijk, of verwante regelgeving en rechtspraak. Afhankelijk van de doelgroep worden alleen de onderdelen getoond die relevant zijn voor die doelgroep. Grafische weergaven van bijvoorbeeld het tijdsverloop, maar ook van de fasen in het wetgevingsproces verhelderen de schriftelijke informatie.
Doel is wetgevingsprocessen inzichtelijk te maken voor burgers én voor ondernemers. Dat vraagt om verschillende ‘weergaven’ van informatie, gebaseerd op de diverse informatievragen van beide groepen. Zo kan het voor burgers interessant zijn beter inzicht te verkrijgen in de staatsinrichting, terwijl een ondernemer specifiek geïnteresseerd kan zijn in de gevolgen van een nieuwe regeling voor zijn bedrijf.
2001
2002
2003
Europese Richtlijn aangenomen
2004
2005
Wetsvoorstel implementatie naar Tweede Kamer
Gewijzigd voorstel aangenomen
Wet in werking
Use cases Educatie staatsinrichting middelbare school Anticiperen op nieuwe wetgeving door ondernemers Verbeteren toegankelijkheid wetgeving voor burgers
2006 Evaluatie wet
2007
Voorbeeld 3: gemakkelijker vinden Met de meeste zoekmachines voor wet- en regelgeving kan alleen gezocht worden met letterlijke tekst. Dit sluit slecht aan op de praktijk van informele afkortingen van wetsnamen, zoals ‘privacywet’ voor ‘Wet bescherming persoonsgegevens’. Daarnaast heeft een burger die niet bekend is met het voor hem relevante rechtsgebied een introductie in dat rechtsgebied nodig. Zo zou een verdeling in gebieden als ‘consumentenrecht’ en ‘bouwvergunningen’ behulpzaam zijn bij het zoeken naar de relevante regelingen. Dergelijke onderverdelingen, met verwijzingen naar relevante informatie, bestaan wel in portals zoals overheid.nl, maar daarin wordt niet doorverwezen naar de onderliggende regelingen. De link naar de oorspronkelijke bron vergroot de tranparantie en de legitimiteit van de toelichting.
Zoekondersteuning Eén van de mogelijke perspectieven op juridische informatie voor niet-juristen is toegankelijkheid via tussenschermen die uitleggen wat de relevante regelingen zijn op een bepaald terrein, en hoe die regelingen zich tot elkaar verhouden.
Use cases Zoekmachines voor overheidsportals Modules voor gemeentelijke websites
Uw zoekterm was ‘privacy’. Diverse wetten en regelingen zijn relevant voor uw zoekopdracht. Kies uit de volgende opties: Algemene toelichting op de wetgeving op het gebied van privacy Toelichting Grondwet (art. 10) Toelichting Wet bescherming persoonsgegevens Toelichting Wet Politieregisters Toelichting Wet Politiegegevens (nog niet in werking) Toelichting Vrijstellingsbesluit [meer regelingen]
Voorbeeld 4: juridische bronnen vertalen In het kader van een onderzoeksproject binnen ‘Recht verklaard’ is een methode ontwikkeld voor het vertalen van juridische bronnen naar begrijpelijke informatie. Deze methode houdt rekening met de complexiteit van juridische domeinen en met de voorkennis en attitudes van de doelgroep. Deze factoren zijn bepalend voor de keuze van een communicatiestrategie en de inhoud van de te communiceren informatie. Met behulp van deze methode kunnen ingewikkelde juridische leerstukken toegankelijk gemaakt worden voor een specifiek beperkt juridisch geschoold publiek. Voorbeeld van zo’n vertaalslag is de informatie voor politie-agenten werkzaam bij Criminele Inlichtingen Eenheden (CIE-en). Het belang van de bescherming van hun informanten weegt zwaar bij de bepaling of informatie wordt uitgewisseld met andere CIE-en. Nagegaan werd hoe de hogere en lagere regels compact en helder kunnen worden samengevat voor deze agenten.
Vertaalde informatie Wie niet thuis is in een rechtsgebied, heeft op z’n minst behoefte aan duiding van de relevante rechtsbronnen. Bij schijnbaar afgebakende onderwerpen kan toch al veel regelgeving en jurisprudentie van toepassing zijn. Het is dan zaak zo helder en kort mogelijk aan te sluiten bij de kennis die al bij de doelgroep aanwezig is. Zo bevat de onderstaande tekst (Engelse vertaling) veel jargon, maar is deze wel specifiek afgestemd op de doelgroep.
Use cases Niet-juridische professionals voorlichten op juridisch gebied Burgers voorlichten over specifieke juridische onderwerpen Educatie en nascholing in diverse beroepen
If, as a manager of a SCD, you receive a request for information about a certain person registered in your SCD, you have an obligation to provide that information in three cases:
1) 2) 3)
if the request is made by a public prosecutor; if the request is made by the BIBOB bureau (an integrity screening organisation); if the request is made by the AIVD or the RID (both are secret services).
Please note that it is not permitted to refuse such requests, or to impose additional constraints on the provision of the information. If, as a manager of an SCD, you receive a request for information from one of the following persons:
1) 2) 3) 4)
a detective or a different police officer; a civil servant working for the unusual transactions desk; a member of the royal military police; one of the other persons mentioned in art. 14 PFD;
you have the obligation to consider the information request and to provide the data requested. In exceptional cases, the provision can be refused. In the decision to refuse the provision of certain data, the following criteria are applicable:
1)
Risks for the informant. To the degree that the use of the information constitutes a greater risk for the informant, you may be more careful with providing the requested information. In case the risk is life-threatening, the provision of data should probably be refused. Goal of the information request. Before refusing to re-spond to an information request, you have to take note of the goal of the information request. The interest behind the information request has to be weighed against the interest of protecting the informant. Example: The fact that a suspect has a firearm always has to be provided to the team preparing his apprehension. The safety of that team outweighs the interests of the informant. Opportunities for restrictions. Before refusing to an information request, you have to determine whether additional constraints on the further use of the information supplied could still protect the informant to a sufficient degree. Example: Information can be provided with the explicit restriction that it may only be used for analysis ends.
2)
3)
Finally, in case of doubt, you always need to consult the public prosecutor.
Voorbeeld 5: de Europese interne markt Het referendum dat in 2005 over de Europese ‘Grondwet’ werd gehouden, leverde een duidelijk ‘nee’ van de bevolking op. Afgezien van de politieke lading van deze ‘Grondwet’, is de communicatie over de werking en bevoegdheden van de Europese Unie nooit optimaal geweest. Binnen ‘Recht verklaard’ worden suggesties gedaan om deze communicatie te verbeteren, bijvoorbeeld door de ratio achter Europese regelgeving uit te leggen, en door de wetgevingsprocedures inzichtelijk te maken. Eén van de belangrijkste pijlers van de Europese Unie is de interne markt, die gekenmerkt wordt door de ‘vier vrijheden’. Deze vrijheden hebben veel invloed op het individuele leven van burgers.
Europese interne markt omvat vier ‘vrijheden’
Voorbeeldschema Het onderstaande schema kan deel uitmaken van een uitleg van de ‘vier vrijheden’ en de relatie die deze hebben met allerlei Europese regelgeving. Daarmee kan aan de burger worden duidelijk gemaakt dat een interne markt gepaard gaat met veel regels, die eerlijke concurrentie moeten waarborgen.
Voordelen voor u:
Vrij verkeer van personen
Geen oponthoud aan de grens, werken in buitenland
Vrij verkeer van goederen Vrij verkeer van kapitaal
Algemene voorlichting rondom Europese Unie
Dit type schema’s zou bijvoorbeeld ook kunnen helpen bij het uitleggen van het compromis over het nieuwe Europees verdrag dat in juni in Brussel werd bereikt.
De vier vrijheden op een rij:
Vrij verkeer van diensten
Use cases Voorlichting rondom nieuw EU-verdrag
Voordelen voor Nederland:
De vier vrijheden vergemakkelijken alle vormen van productie, handel en dienstPoolse loodgieters lossen verlening, zodat de economie tekort in Nederland op van Nederland per saldo profiteert van de interne Benzine is goedkoper over de grens, cd’s bestellen in GB markt in Europa. Gemakkelijk betalen in het buitenland met de euro
