RECHT VAN ANTWOORD OP HET ARTIKEL “RODEGISTRIJST, NATUURLIJK MAAR NIET ONGEVAARLIJK” IN TEST GEZOND
Augustus 2015
Gefermenteerde Rode Rijst (Rode gistrijst) Natuurlijk en wél veilig Dr Geert Verhelst Het is weer zover: voedingssupplementen komen terug onder vuur te liggen en ditmaal moet gefermenteerde rode rijst of rode gistrijst het (alweer) ontgelden. En net terwijl er steeds meer lijken uit de kast vallen wat betreft de schadelijke nevenwerkingen van de peperdure cholesterolverlagende statines, wordt het mits gebruik van een kwaliteitspreparaat - natuurlijke en onschuldige alternatief gefermenteerde rode rijst onterecht in een slecht daglicht geplaatst. Nu is het is regelneef Test Aankoop die bij monde van zijn tijdschrift “test gezond” zich geroepen voelt om zijn deskundige mening te moeten spuwen over rode gistrijst via het artikel “Rodegistrijst: natuurlijk, maar niet ongevaarlijk”. Maar wat blijkt? De “experts” Stéphanie Bonnewyn (diëtiste) en Maurice Vanbellingen (gezondheidsexpert) kennen het dossier duidelijk niet, zijn meesters in kromme redeneringen, begrijpen duidelijk niet de chemische achtergronden en dus de echte werking van rode gistrijst, zijn vooral niet op de hoogte van de klinische studies en menen meer autoriteit dan het Europese Voedselagentschap (EFSA) aan de dag te mogen leggen. Geen twijfel dat Bonnewyn en Vanbellingen de spreekbuis zijn van of in hun naïviteit voor de kar gespannen worden door de farmaceutische industrie, die het niet kan verkroppen dat een onschuldig voedingsmiddel velen een verantwoorde cholesterolspiegel bezorgt en hun miljardenhandeltje (een beetje) bedreigt. Tijd voor een recht van antwoord. test gezond: “Voedingssupplementen op basis van rode gistrijst zijn qua werking gelijkaardig aan een geneesmiddel, maar zijn niet als zodanig erkend”. “Monacoline werkt immers (…) op een gelijkaardige manier als eens statine”. “Hoewel rode gistrijst werkt zoals een statine, wordt het niet als een geneesmiddel beschouwd”. “Dergelijk advies bevestigt alleen maar de gelijkaardige werking van monacoline K en lovastatine”. “De werking gelijkt immers op die van een geneesmiddel”.
Een kromme redenering De auteurs van het artikel in test gezond kennen duidelijk niet het verschil tussen een voedingsmiddel of een voedingssupplement dat bestaat uit een harmonische synergie van diverse natuurlijke componenten en een geneesmiddel dat bestaat uit één geïsoleerde, synthetische component, die bovendien in een hoge dosis wordt toegediend. Het is dan ook absurd om rode gistrijst, dat al eeuwen bestaat (en in sommige Aziatische winkels zelfs in bulk te koop wordt aangeboden) en dat gewoon een eenvoudig fermentatieproduct van rijst is, te gaan vergelijken met de cholesterolverlagende medicijnen en ze op dezelfde hoogte te plaatsen. Daarom moeten we eerst even ophelderen hoe statines er kwamen en hoe sterk ze schatplichtig zijn aan gefermenteerde rode rijst en aan de oesterzwam (Pleurotus ostreatus). Eerstgenoemd voedingssupplement, verkregen door gestoomde rijst te laten fermenteren onder invloed van de gunstige gist “Monascus purpureus”, werd al eeuwen in de traditionele Chinese geneeskunde gebruikt om de bloedcirculatie te bevorderen en de hartfunctie te ondersteunen, vooraleer moderne Chinese artsen constateerden dat het ook op een natuurlijke manier significant het cholesterolgehalte deed dalen. Ook de oesterzwam kent een voorgeschiedenis van traditioneel gebruik om de bloedsomloop en later de cholesterolspiegel gunstig te beïnvloeden. Op een gegeven moment gingen alerte farmacologen op zoek in gefermenteerde rode rijst, in andere fermentatieproducten en in de oesterzwam (die zoals reeds eerder gesteld natuurlijke synergiën zijn van diverse stoffen) naar de molecule die zij verantwoordelijk achtten voor de grootste cholesterolverlagende werking: monacoline K. Deze ene (!) molecule werd vervolgens afgezonderd of synthetisch nagemaakt en in hogere (!) dosis als een totaal geïsoleerde (!) substantie toegediend en…. lovastatine, de eerste cholesterolverlagende statine was geboren. Het is bijgevolg een totaal kromme redenering van de farmaceutische industrie om te beweren dat er in het natuurlijke middel gefermenteerde rode rijst “een geneesmiddel zit” (lovastatine dus). Het is daarentegen de farmaceutische industrie die een natuurlijke substantie gekopieerd heeft, ze volledig uit haar verband heeft gehaald én in een onnatuurlijke hoge dosis toedient, met alle gevolgen van dien. Of hoe je de wereld op zijn kop kan zetten…. Ter vergelijking: als straks de ontstekingswerende en antiallergische stof “quercetine” die o.a. rijkelijk in appels en ui zit een geneesmiddelenstatus krijgt tegen allergie en astma, of de stoffen “sulforafaan” uit broccoli en “apigenine” uit peterselie als geneesmiddelen tegen kanker worden ingezet, moeten we dan ook de mensen gaan waarschuwen voor het eten van appelen, uien, broccoli of peterselie omdat “ze geneesmiddelen bevatten” of “gelijkaardig als een
geneesmiddel werken”? Want laat dat duidelijk zijn: als deze totaal geïsoleerde en uit hun natuurlijke omgeving gerukte stoffen in hogere dosering gegeven zullen worden, zullen ze inderdaad ook wel potentiële nevenwerkingen hebben. Of zullen we, als straks bepaalde probiotische bacteriënstammen een geneesmiddelenstatus krijgen tegen bijvoorbeeld darmontstekingen, dan moeten opletten van yoghurt of kwark met probiotische bacteriënstammen omdat “er medicijnen inzitten”? Natuurlijke synergie versus één synthetische substantie Zoals bijna alle plantaardige remedies die worden ingezet in de complementaire geneeskunde, dankt dus gefermenteerde rode rijst zijn werking aan een synergie van inhoudsstoffen: zowel monacolines (minstens acht, waarvan inderdaad monacoline K de sterkste is), fytosterolen, isoflavonen, saponinen als mono- en omega-3-onverzadigde vetzuren spelen ook hun rol in de cholesterolverlagende werking. Monacoline K zorgt hierbij voor een milde remming van het sleutelenzym in de cholesterolsynthese (HMG CoA reductase), de fytosterolen remmen door “competitieve inhibitie” de opname van cholesterol af in de darm, de isoflavonen remmen vermoedelijk een ander enzym in de cholesterolsynthese (acylCoA:cholesterol acyltransferase of ACAT), terwijl de saponinen de cholesterolafscheiding door de lever via de gal verhogen. Een dergelijke milde werking op diverse niveaus door een synergie van verschillende natuurlijke stoffen staat in schril contrast met de statines, die hun werking enkel danken aan een sterke remming van het cholesterolvormend enzym HMG CoA reductase door één synthetische substantie. test gezond: “Natuurlijk, maar niet ongevaarlijk”. “Denk om de gevolgen”. “Tot nog toe is niet duidelijk welke neveneffecten rode gistrist op uw lichaam kan hebben”. “Maar wat weten we eigenlijk zeker over het effect van rode gistrijst op ons lichaam? Weinig”. “Monacolines werkt immers, zoals we al eerder verduidelijkten, op een gelijkaardige manier als een statine. Het is dus niet ondenkbaar dat de bijwerkingen eveneens gelijkaardig zijn”. “Bovendien wordt slechts in beperkte mate gecontroleerd of de supplementen schadelijke effecten hebben”. “Er is weinig geweten over de eventuele toxiciteit van rode gistrijst”. Wat wetenschappelijke studies ons vertellen… Het is natuurlijk geen nieuw gegeven en deze tactiek wordt heel veel toegepast door de farmaceutische industrie: maak de mensen vooral bang – ook van veilige, toegelaten voedingssupplementen - en probeer ze daarom zo snel mogelijk aan de
geneesmiddelen te krijgen. Test gezond is blijkbaar vergeten hoe sterk gefermenteerde rode rijst werd gescreend door een deskundig panel van het Europese voedselagentschap EFSA (European Food Safety Authority), dat zowel de werkzaamheid als de veiligheid ervan bevestigde1! Dat betekent heel wat, want het minste dat je kan zeggen is dat het EFSA natuurlijke voedingssupplementen zeer kritisch benadert. Zo kregen bijvoorbeeld de voor de complementaire gezondheidszorg zeer interessante stoffen als astaxanthine, coenzym Q10, glucosamine, methylsulfonylmethaan, hyaluronzuur en gammalinoleenzuur geen enkele positieve gezondheidsclaim toegekend. Wat betreft de werkzaamheid van gefermenteerde rode rijst, erkende het EFSA twee goed uitgevoerde, “gerandomiseerde, dubbelblind placebogecontroleerde studies”: die van Heber et al2 en Lin et al3. Even ter verduidelijking: “gerandomiseerde, dubbelblind placebogecontroleerde studies” zijn de volgens een streng protocol uitgevoerde studies die als dé maatstaf genomen worden om van een voedingssupplement of geneesmiddel een werkzaamheid te mogen claimen. In eerstgenoemde studie leidde de dagelijkse toediening van gefermenteerde rode rijst met 7,5 mg monacoline K na 12 weken tot een gemiddelde afname van LDL-cholesterol met 22 % (40 mg/dl of 1 mmol/l) en van totaal cholesterol met 16 % (39 mg/dl of 1 mmol/l) in vergelijking met placebo. Belangrijk om op te merken is het feit dat er geen negatieve veranderingen in de leverfunctie- en nierfunctieparameters werden waargenomen bij de patiënten op gefermenteerde rode rijst! In de tweede studie leidde de dagelijkse toediening van gefermenteerde rode rijst met 11,4 mg monacoline K na 8 weken tot een afname van het LDL-cholesterol met 26,3 % en van het totaal cholesterolgehalte met 20,4 %. Ook hier geen verschillen tussen de placebogroep en de groep op gefermenteerde rode rijst qua mogelijke nevenwerkingen! Waarom dan toch nog beweren, nota bene van een voedingssupplement dat al eeuwen wordt ingezet zonder problemen, in duizenden Aziatische voedingsmiddelen zit en in correct uitgevoerde studies niet tot nevenwerkingen leidt, dat het “niet duidelijk is welke neveneffecten het kan hebben”. Sommigen kanalen durven gewag maken van “in de literatuur zijn er meerdere gevallen van rhabmyolyse (nvdr: spierschade) en leverproblemen beschreven (stijging van transaminasen, soms met icterus)”4 door gefermenteerde rode rijst. Als dit laatste echt waar zou zijn wat door het EFSA, dat enkel afgaat op betrouwbare literatuurgegevens, helemaal niet wordt gemeld -, dan kan dat enkel te wijten zijn aan preparaten met gefermenteerde rode rijst van inferieure kwaliteit die niet voldoen aan de kwaliteitseisen voor gefermenteerde rijst (zie verder: “Kwaliteitseisen”) of aan lovastatinepreparaten, die soms door malafide sjacheraars via het internet
valselijk als rode gistrijst worden verkocht. Als één slager in een dorp vlees van slechte kwaliteit aflevert, waardoor mensen ziek worden, zijn dan alle slagers in datzelfde dorp slecht? En nog dit: als van het al eeuwen toegepaste natuurlijke voedingsmiddel (want dat is dit voedingssupplement ook volgens de letter van de wet) gefermenteerde rode rijst uitgebreide toxiciteitsstudies moeten gedaan worden, moeten dan de fermentatieproducten yoghurt, kaas, wijn, sake, appelzijn of de hoger vernoemde appelen, uien, broccoli, peterselie ook eerst aan uitgebreide toxiciteitsstudies onderworpen worden? test gezond: “Maar ook wanneer U bijwerkingen ondervindt van een bepaald statine, hoeft U niet naar rode gistrijst te grijpen”. Net ideaal bij statine-intolerantie! Integendeel, van gefermenteerde rode rijst mag juist gesteld worden dat dit als voedingssupplement in veel gevallen een ideaal middel is om in te zetten bij mensen die cholesterolverlagende statines niet verdragen wegens onder andere spierpijnen en gestegen leverenzymen! In een dubbel blind placebogecontroleerde studie op 62 mensen die de inname van statines vanwege spierpijnen dienden te stoppen, kreeg de helft dagelijks gefermenteerde rode rijst met 3,6 mg monacoline K en de andere helft een placebo. Dat leidde in de eerste groep na 12 weken tot een gemiddelde afname van LDL-cholesterol met 21 % (43 mg/dl of 1,1 mmol/l). Er waren bij deze patiënten (die dus voorheen geen statines verdroegen!) geen meldingen van spierpijn, er was geen toename van het spierenzym CPK (creatinefosfokinase), noch van de leverenzymen of bloeddruk5. In de placebogroep was er geen afname van het cholesterolgehalte. In een andere studie op patiënten die statines dienden te staken door spierpijn (68 %), spijsverteringslast (16 %) of door stijging van het leverenzym ALA of alanine aminotransferase (8%), leidde de dagelijkse toediening van 1,2 g gefermenteerde rode rijst tot een gemiddelde daling van het LDLcholesterolgehalte met 21 % en van het totaal cholesterolgehalte met 15 %, dit opnieuw zonder nevenwerkingen bij mensen die dus wegens nevenwerking de innames van statines moesten stoppen6. Met andere woorden: zou het juist niet logischer zijn om eerst te kijken wat een kwaliteitsvol voedingssupplement met rode gistrijst kan doen voor het cholesterolgehalte vooraleer eraan te denken om een statine met een resem mogelijk nevenwerkingen (zie verder bij “Mogelijke nevenwerkingen van de statines”) in te zetten?
Verkeerde associatie Het is geen geheim dat heel wat gebruikers van gefermenteerde rode rijst al een dagje ouder zijn. En heel wat van die mensen kunnen spier- en gewichtsklachten ervaren door o.a. artrose, artritis en andere ontstekingsverschijnselen: aangenomen wordt dat 40 % van de veertigjarigen, 50 % van de vijftigjarigen tot bijna alle zeventigers in minstens één gewricht pijnklachten vertonen. Als iemand nu gefermenteerde rode rijst inneemt en bijvoorbeeld na twee jaar steeds meer reumatische klachten ervaart, dan kan hij inderdaad – na het lezen van artikels zoals in test gezond – wel eens een verkeerde associatie gaan maken en denken dat zijn klachten van de gefermenteerde rode rijst kunnen komen. Maar het is zeer eenvoudig: weglaten van de gefermenteerde rode rijst zal dergelijke pijnklachten niet doen verdwijnen, want het was er ook niet de oorzaak van. En als in dergelijke gevallen naar statines wordt overgestapt dan zou men wel eens van de regen in de drop kunnen raken (zie verder “Nevenwerkingen van de statines”)… Extra co-enzym Q10 Eén van de hoofdredenen waarom statines tot nevenwerkingen zoals spierpijnen kunnen leiden, is het feit dat ze door de sterke remming van het leverenzym HMG-CoA reductase naast de cholesterolaanmaak ook sterk de productie van het nuttige en beschermende antioxidans co-enzym Q10 afremmen (zie verder “Mogelijke nevenwerkingen van de statines”). Voor wie echt bang is dat gefermenteerde rode rijst (dat hetzelfde enzym mild afremt) ook tot dergelijke klachten zou leiden, is het zeer eenvoudig: op de markt zijn er kwaliteitsvolle preparaten van gefermenteerde rode rijst die extra en voldoende co-enzym Q10 bevatten en dus zeker niet tot statineachtige klachten leiden! test gezond: “Wij pleiten er bovendien voor dat rode gistrijst niet langer als supplement wordt verkocht”.” “Hoe kan het dat een preparaat dat alle kenmerken van een geneesmiddel heeft, vrij verkrijgbaar is als supplement, zonder de garanties en controles voor medicijnen?” . “Net doordat rode gistrijst een supplement is, moet het slechts aan een beperkt aantal wettelijke vereisten voldoen” Moraalridder Hoger hebben we al gesteld dat het vergelijken van rode gistrijst als een eeuwenoud, eenvoudig en natuurlijk fermentatieproduct van rijst met een synthetisch geneesmiddel totaal geen steek houdt. Rode gistrijst vertoont dus als
natuurlijke synergie van verschillende stoffen met een milde werking op het lichaam helemaal niet “alle kenmerken van een geneesmiddel” met één geïsoleerde en synthetische stof. Niettemin voelt test gezond zich dus als moraalridder geroepen om te eisen dat rode gistrist een geneesmiddelenstatus wordt opgedrongen. Moeten straks dus ook vette vis (omega-3-vetzuren hebben bewezen bloedverdunnende werking), yoghurt (bepaalde probiotica verlichten diarree en spijsverteringsklachten), lijnzaad (bijna iedereen kan er de stoelgang mee bevorderen), knoflook (bewezen bloeddrukverlagend), granaatappelsap (vertraagt de stijging van de PSA van de prostaat) en dergelijke ook als geneesmiddelen geregistreerd worden? En wat ga je dan doen met de honderden Aziatische voedingsmiddelen (sojagerechten, visbereidingen, ingemaakte groenten, sauzen) die rode gistrijst als ingrediënt bevatten en vrij verkocht worden in België? Uiteraard garanties We gaan ermee akkoord dat ook een voedingssupplement aan welbepaalde vereisten moet voldoen (zie verder bij “Kwaliteitseisen”). Maar het aan dezelfde vereisten onderwerpen als een geïsoleerd toegediend en synthetisch medicijn, waaraan miljarden worden verdiend, dat is echt een brug te ver. Dat elk lot rode gistrijst moet getest worden op de schimmelgiften citrinine en aflatoxine, dat het middel moet gestandaardiseerd zijn op monacoline K en aan dat de etiketteringsvoorschriften moet voldaan worden: akkoord. Dat het net als andere fermentatieproducten aan een gestandaardiseerd en zorgvuldig gemonitord fermentatieproces wordt onderworpen worden: akkoord. En dan wordt gefermenteerde rode rijst eigenlijk al veel strenger benaderd dan eender welk ander voedingsmiddel. Kwaliteitseisen In tegenstelling tot wat test gezond laat uitschijnen, is een producent van een goed voedingssupplement met gefermenteerde rode rijst wel degelijk begaan met de kwaliteit van wat afgeleverd wordt. Bepaalde firma’s gaan er trouwens nog verder in hun eisen dan wat hierboven wordt vermeld en zetten kwaliteitsproducten op de markt die voldoen aan de volgende vereisten: - gefermenteerde rode rijst, verkregen door een natuurlijk, traditioneel en zorgvuldig fermentatieproces, zoals het al eeuwen bestaat en onder welke vorm het veilig is gebleken
- gefermenteerde rode rijst, gestandaardiseerd op monacoline K, bepaald door een erkend laboratorium: het gehalte aan monacoline K moet aangegeven worden en bij een dagdosis van 10 mg monacoline K mag een claim ‘draagt bij tot het behoud van een normale cholesterolspiegel’ gemaakt worden - gefermenteerde rode rijst, als door gistfermentatie verkregen product, gescreend op schimmelgisten zoals citrinine en aflatoxines, door een erkend laboratorium. Het EFSA heeft een maximaal gehalte aan citrinine in gefermenteerde rode rijst van 2000 µg/kg toegelaten, maar een kwaliteitsproduct zit daar eigenlijk heel ver onder: met een gehalte onder de detectiegrens van 50 µg/kg ligt de hoeveelheid citrinine van een kwaliteitsproduct minstens 40 maal lager dan de toegelaten waarden. In diezelfde zin is het ook nuttig om aan te tonen dat aflatoxines conform de eisen voor voedingssupplementen te zijn. - gefermenteerde rode rijst, vrij van synthetische lovastatine. Gedreven door geldgewin, zijn er (vooral vanuit het buitenland en via internet) al preparaten opgedoken die amper een natuurlijk fermentatieproduct bevatten, maar wel synthetische lovastatine. Een dergelijk preparaat is uiteraard geen haar beter dan een medicijn met statines. Deze vorm van adulteratie kan uitgesloten worden door HPLC-analyse van de (vermeende) gefermenteerde rode rijst - gefermenteerde rode rijst zonder extract van geïsoleerde monacolines. Want door het isoleren en concentreren van deze cholesterolverlagende stoffen, krijg je wel de karakteristieken van een geneesmiddel - gefermenteerde rode rijst, gemaakt van GMO-vrije rijst (niet genetisch gemanipuleerd) - gefermenteerde rode rijst, gemaakt van biologische rijst - gefermenteerde rode rijst met extra co-enzym Q10 (bv. 100 mg ubiquinone per dagdosis of 20 à 40 mg van het actievere ubiquinol) biedt nog een meerwaarde, zeker voor mensen die aan statines gevoelig zijn Wie als producent aan deze voorwaarden voldoet en daarnaast ook aan de etiketteringsvoorwaarden voldoet, heeft een goed voedingssupplement. “Voedingssupplementen op basis van rode gistrijst die nochtans behoorlijk prijzig kunnen zijn”
Dit is eigenlijk te gek voor woorden. Het klopt wel dat gefermenteerde rode rijst voor de consument een stuk duurder uitvalt dan de terugbetaalde statines. Maar wat over het feit dat ons zorgsysteem voor miljarden euro’s moet ophoesten voor het terugbetalen voor statines, die wat betreft de volksgezondheid misschien niet eens een noemenswaardige bijdrage opleveren (zie verder: “Mogelijke nevenwerkingen van statines”, “Efficiëntie van statines in vraag”, “Efficiëntie tegen atherosclerose in vraag”)
Nawoord in verband met de statines. We zouden het haast vergeten dat veel mensen en tegenwoordig gelukkig ook veel voorschrijvers voor gefermenteerde rode rijst kiezen omdat ze niet happig zijn op de vele potentiële nevenwerkingen van statines of omdat ze niet overtuigd zijn dat statines daadwerkelijk een verschil uitmaken in de preventie van hart- en vaatziekten. Daarom even aandacht voor de volgende zaken: Mogelijke nevenwerkingen van statines Waar gefermenteerde rode rijst dus via een milde inwerking op verschillende niveaus door verschillende substanties naast een verlaging van het totaal- en LDLcholesterolgehalte7 (resp. 35 en 28,2 mg/dl in een meta-analyse van gerandomiseerde, placebogecontroleerde studies), ook zorgt voor een milde verlaging van het triglyceridengehalte7 (gemiddeld 36 mg/dl) en een lichte stijging van het “goede” HDL-cholesterolgehalte7 (gemiddeld 5,8 mg/dl) zorgen statines door een eenzijdige en sterke remming van het enzym HMG-CoA Reductase enkel voor een daling van het cholesterolgehalte, niet zelden inclusief de “goede” HDLcholesterol. Nu is het enzym HMG-CoA Reductase niet alleen cruciaal in de aanmaak van cholesterol, het is ook belangrijk voor de lichaamseigen aanmaak van co-enzym Q10 of ubiquinone (een antioxidans, dat tevens een sleutelrol vervult in de energieproductie in de skelet- en hartspiercellen) en van 7hydrocholesterol, de stof waaruit onder invloed van de zon ter hoogte van de huid vitamine D wordt aangemaakt. Statinegebruikers hebben dus steevast een lagere bloedspiegel aan co-enzym Q10 (doorgaans liefst 40 %8) dan mensen die deze geneesmiddelen niet gebruiken en - zeker als men een al te laag cholesterolgehalte beoogt - ook een lagere bloedspiegel aan vitamine D3. En dat zijn de twee hoofdredenen waarom statines zo vaak tot nevenwerkingen leiden. Het wordt trouwens meer en meer duidelijk dat de potentiële nevenwerkingen van statines, die werden geregistreerd door een Britse studie op meer dan 2
miljoen patiënten9, namelijk een verhoogde kans op spierontstekingen tot rhabdomyolyse (afsterven spiercellen), leverdisfunctie, nierfalen en cataract, maar het topje van de ijsberg te vormen. Intussen is er – nota bene van een medicijn dat hart- en vaatziekten moet voorkomen - ook melding van een diastolische disfunctie (verminderde functie van de hartspier) met een verhoogde kans op hartinsufficiëntie10,11 en is het duidelijk dat het zenuwstelsel met onder meer geheugen- en concentratiestoornissen12,13, polyneuropathie14 (zenuwbeschadiging), een grotere kans op de ziekte van Parkinson15, depressiviteit, slaapstoornissen en verminderde stressbestendigheid, zwaar onder druk kan komen te staan. Ook tendinitis (peesontsteking)16, afname van het libido tot erectiestoornissen, vermoeidheid, nausea, flatulentie, constipatie en hoofdpijn zijn niet echt zaken die je graag voor lief neemt bij de inname van een medicijn. Helemaal verontrustend is de verhoogde kans op diabetes17,18,19,20,21 en het feit dat humane studies suggereren dat de kans op kanker toeneemt22,23,24,25. In de praktijk zie je trouwens heel vaak dat mensen die statines ogenschijnlijk goed verdragen, toch gestegen leverenzymen vertonen. Efficiëntie van statines in vraag Er zijn uiteraard een aantal studies die suggereren dat statines het risico op harten vaatziekten wat verminderen (vooral bij mannen jonger dan 70, minder of niet bij vrouwen en mannen ouder dan 70). Maar men kan zich terecht afvragen of het verlagen van sterfte door hart- en vaatziekten wel veel zoden aan de dijk brengt als de statines aan de andere kant de sterfte door andere aandoeningen verhoogt (door hogere vernoemde potentiële nevenwerkingen). Daarom is het misschien veel nuttiger om te kijken naar de invloed van statines op de totale mortaliteit (sterftecijfer), zeker bij mensen die nog geen hart- en vaatziekten vertonen maar wel al statines voorgeschreven krijgen voor een verhoogde cholesterolspiegel. Zo toont een grote “meta-analyse” van 11 placebogecontroleerde studies met 65.229 patiënten aan dat “er geen statistisch significante afname is in het globale sterftecijfer bij het voorschrijven van statines in de primaire preventie van hart- en vaatziekten (nvdr = bij mensen met een hoog cholesterolgehalte die nog geen hart- en vaatziekten vertoonden)26. Men kan zich dus terecht afvragen of er geen miljarden euro’s verspild worden aan medicijnen die nauwelijks het sterftecijfer beïnvloeden. Afremmen van atherosclerose in vraag Helemaal verontrustend wordt het als men zich afvraagt of statines wel daadwerkelijk atherosclerose of slagaderverkalking afremmen, het proces dat aan
de basis ligt van de meeste hart- en vaatziekten. Statines werken namelijk heel eenzijdig in op het verlagen van één risicofactor: het cholesterolgehalte, maar doen niets aan de vele andere risicofactoren van atherosclerose (triglyceriden, hoge bloeddruk, te “dik” bloed, overgewicht, diabetes, homocysteïnegehalte…) en de vraag is dus of er werkelijk winst wordt geboekt in het afhouden van onder meer hartinfarcten en beroertes! Zo vond een grootschalige, internationale studie in 2012 al een sterk verband tussen de inname van statines en plaquevorming met kalkafzetting in de kransslagaders27. Bij deze studie op 6673 patiënten, waarvan er 2413 een statine gebruikten, bleken de statinegebruikers anderhalf keer vaker en uitgebreider atherosclerotische plaques te hebben dan patiënten zonder statines. Terwijl daarmee nog niet is bewezen dat deze associatie een causaal verband heeft, lijkt dit volgens een recente Japanse studie28 nu wel heel plausibel. Want, terwijl al was geweten dat heel wat nevenwerkingen van statines te wijten zijn aan het feit dat ze door het afremmen van het enzym HMG CoA-reductase in de “mevalonaatroute” niet alleen de cholesterolproductie verminderen maar ook het co-enzym Q10-gehalte verlagen, blijken statines via diezelfde mevalonaatroute ook de omzetting van vitamine K1 tot vitamine K2 (menaquinone) af te remmen. Nu is net deze vitamine K2 essentieel om de kalkafzetting in de slagaders af te remmen en dit door het activeren van het zogenaamde “matrix-Gla-proteïne” (MGP). Dus, terwijl statines aan de ene kant wel het cholesterolgehalte verlagen, zorgen statines (vooral de meer vetoplosbare zoals atorvastatine, simvastatine) via het verlagen van het vitamine K2-gehalte dat de kalkafzetting in de slagaders bevorderd wordt en via het verlagen van de co-enzym Q10-spiegel dat de hartspier minder efficiënt pompt! Steeds meer stelt zich dus de vraag of statines die de gezondheidszorg miljarden kosten, wel degelijk hun plaats verdienen die ze tegenwoordig bekleden!
1. Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to monacolin K from red yeast rice and maintenance of normal blood LDL-cholesterol concentrations (ID 1648, 1700) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/20061. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). European Food Safety Authority (EFSA), Parma, Italy. EFSA Journal 2011;9(7):2304 2. Heber D, Yip I, Ashley JM, Elashoff DA, Elashoff RM and Go VL, 1999. Cholesterol-lowering effects of a proprietary Chinese red-yeast-rice dietary supplement. American Journal of Clinical Nutrition, 69, 231-236 3. Lin CC, Li TC and Lai MM, 2005. Efficacy and safety of Monascus purpureus Went rice in subjects with hyperlipidemia. European Journal of Endocrinology, 153, 679-686. 4. Folia Pharmacotherapeutica, Juni 2014, volume 41, nummer 6. Medegedeeld door het Centrum voor Geneesmiddelenbewaking: preparaten op basis van rode gist-rijst: “natuurlijk” is niet noodzakelijk veilig. 5. Becker DJ, Gordon RY, Halbert SC, French B, Morris PB, Rader DJ. Red yeast rice for dyslipidemia in statinintolerant patients: a randomized trial. Ann Intern Med. 2009 Jun 16;150(12):830-9, W147-9. 6. Venero CV, Venero JV, Wortham DC, Thompson PD. Lipid-lowering efficacy of red yeast rice in a population intolerant to statins. Am J Cardiol. 2010 Mar 1;105(5):664-6
7. Liu J, Zhang J, Shi Y, Grimsgaard S, Alraek T, Fønnebø V. Chinese red yeast rice (Monascus purpureus) for primary hyperlipidemia: a meta-analysis of randomized controlled trials. Chin Med. 2006 Nov 23;1:4 8. Ghirlanda G, Oradei A, Manto A, Lippa S, Uccioli L, Caputo S, Greco AV, Littarru GP. Evidence of plasma CoQ10-lowering effect by HMG-CoA reductase inhibitors: a double-blind, placebo-controlled study. J Clin Pharmacol. 1993 Mar;33(3):226-9. 9. Hippisley-Cox J, Coupland C. Unintended effects of statins in men and women in England and Wales: population based cohort study using the QResearch database. BMJ. 2010 May 20;340: c2197. 10. Rubinstein J, Aloka F, Abela GS. Statin therapy decreases myocardial function as evaluated via strain imaging. Clin Cardiol. 2009 Dec;32(12):684-9. 11. P.H. Langsjoen. The clinical use of HMG CoA-reductase inhibitors (statins) and the associated depletion of the essential cofactor co-enzym Q10; a review of pertinent animal and huma data. 12. Muldoon MF, Ryan CM, Sereika SM, Flory JD, Manuck SB. Randomized trial of the effects of simvastatin on cognitive functioning in hypercholesterolemic adults. Am J Med. 2004;117(11):823. 13. Graveline D. Lipitor: Thief of Memory, Statin Drugs and the Misguided War on Cholesterol. ISBN: 0_74141881-9 14. D. Gaist, U. Jeppesen, M. Andersen et al. Statins and risk of polyneuropathy. Nuerology 2002; 58/ 13331337. th 15. Patrick walter. New study to test Statin-Parkinson’s link. Chemistry & Industry, the magazine of the SCI 16 january 2007 16. La Revue Prescrire. 2010;30:29-30. 17. The Jupiter Study Group. Rosuvastatin to prevent vascular events in men and woman with elevated Creactive protein. N Engl J Med 2008 Nov 20; 359 (21): 2195-2207. 18. Yamakawa T et al. Influence of pravastatin in glucose tolerance in patients with type 2 diabetes mellitus. J Atheroscler Thromb 2008 Oct, 15 (5):269-75 19. Ohmura C et al. Acute onset and worsening of diabetes concurrent with administration of statins. Endocrin J. 2005 Jun; 52(3):369-72 20. Nakata M et al. Effects of statins on the adipocyte maturation and expression of glucose transporter 4 (SLC2A4): implications in glycemic control. Diabetologia.2006 Aug;49(8):1881-92 21. Tkanao T et al. Influences of statins on glucose tolerance in patients with type 2 diabetes mellitus. J Atheroscler Thromb 2006 Apr;13(2):95-100 22. Newman TB, Hulley SB. Carcinogenicity of lipid-lowering drugs. JAMA 1996 Jan 3;275(1):55-60 23. Beck P et al. Statin use and the risk of breast cancer. J Clin Epiemiology 2003 Mar;56(3):280-5 24. Sacks FM, Pfeffer MA, Moye LA, Rouleau JL, Rutherford JD, Cole TG, Brown L, Warnica JW, Arnold JM, Wun CC, Davis BR, Braunwald E. The effect of pravastatin on coronary events after myocardial infarction in patients with average cholesterol levels. Cholesterol and Recurrent Events Trial investigators. N Engl J Med. 1996 Oct 3;335(14):1001-9. 25. Bradford RH, Shear CL, Chremos AN, Dujovne C, Downton M, Franklin FA, Gould AL, Hesney M, Higgins J, Hurley DP, et al. Expanded Clinical Evaluation of Lovastatin (EXCEL) study results. I. Efficacy in modifying plasma lipoproteins and adverse event profile in 8245 patients with moderate hypercholesterolemia. Arch Intern Med. 1991 Jan;151(1):43-9. 26. Ray KK, Seshasai SRK, Erqou S, et al. Statins and all-cause mortality in high-risk primary prevention: a metaanalysis of 11 randomized controlled trials involving 65,229 participants. Archives of Internal Medicine 170:1024-1031, June 28, 2010 27. Nakazato R, Gransar H, Berman DS, et al. Statins use and coronary artery plaque composition: results from the International Multicenter CONFIRM Registry. Atherosclerosis. 2012 Nov;225(1):148-53. 28. Okuyama H, Langsjoen PH, Hamazaki T, et al. Statins stimulate atherosclerosis and heart failure: pharmacological mechanisms. Expert Rev Clin Pharmacol. 2015 Mar;8(2):189-99.
