RAS Cultuurdag 2012 Verslag
VerRASsend Verder
20 september 2012 CKC Zoetermeer Fotografie: Hans Tak Verslag: Bina Ayar
Van goed naar beter; geld voor een vaste plek cultuureducatie basisonderwijs VerRASsend verder na laatste RAS Cultuurdag Cultuureducatie met kwaliteit in het primair onderwijs. Dat was het hoofdthema van de vierde en laatste RAS Cultuurdag die op 20 september 2012 plaatsvond in het centrum voor kunst en cultuur (CKC) in Zoetermeer. Deelnemers kregen daar onder meer handvatten voor deelname aan de stimuleringsregeling Cultuureducatie met kwaliteit; de regeling van het Rijk voor kwalitatieve cultuureducatie in het primair onderwijs. Het motto van de laatste RAS cultuurdag: VerRASsend Verder. Ruim honderd deelnemers hebben vandaag weer, wind en wegwerkzaamheden getrotseerd om zich te verdiepen in goede cultuureducatie voor het basisonderwijs. Onder de deelnemers die elkaar in de foyer van het CKC treffen, zijn cultuurambtenaren, wethouders, cultuurnetwerkers en vertegenwoordigers van het onderwijs. De locatie sluit naadloos aan op het thema van vandaag. In wat directeur Ton Sandfort tijdens de opening 'het mooiste centrum voor kunst en cultuur in Zuid-Holland' noemt, is cultuureducatie dagelijkse kost. Naast creatieve bedrijfsevenementen en kunstzinnige opleidingen voor jong en ouder, verzorgt het centrum trainingen voor basisschoolleraren en in de woorden van de directeur 'vette' kunsteducatieve activiteiten voor het primair onderwijs. De laatste RAS Cultuurdag staat dan ook in het teken van kwalitatief goed cultuuronderwijs voor basisschoolleerlingen. Meer concreet gaat het om de criteria die de Rijksoverheid via het Fonds voor Cultuurparticipatie stelt in de Deelregeling Cultuureducatie met kwaliteit. Daarin kunnen instellingen een vierjarige subsidie ontvangen voor kwaliteitsverhogende activiteiten. De aanvraag gaat via de provincies die het subsidiebedrag matchen met een even hoog bedrag. Alleen in Zuid-Holland verloopt matching via de gemeenten die in de Regionale Agenda Samenleving (RAS) samenwerken.
Doorgaande leerlijn Hoe de RAS-regio's vóór 14 december 2012 een gedegen plan indienen bij het fonds, komt later aan bod in werksessies. Voor het zover is legt fondsdirecteur Jan Jaap Knol het doel van de regeling uit: via een landelijk samenhangende aanpak goede cultuureducatie een vaste plek geven binnen het onderwijs en culturele instellingen. “Men realiseert zich dat alleen maar kennis maken met cultuur niet voldoende is voor culturele ontwikkeling,” aldus Knol. Ook verschillende onderzoeken concluderen dat cultuur een integraal onderdeel zou moeten zijn van het onderwijs, vult Joost Kuggeleijn aan, coördinerend beleidsmedewerker cultuureducatie en amateurkunsten van het ministerie van OCW. Te subsidiëren activiteiten dragen daarom bij aan een doorgaande leerlijn. Dat betekent een plaats voor cultuur in andere vakken, aansluiting van activiteiten met het voortgezet onderwijs en aansluiting tussen “Men realiseert zich dat binnensschoolse activiteiten en cultuur na schooltijd.
alleen maar kennis maken met cultuur niet voldoende is voor culturele ontwikkeling.”
Basisvisie Deskundigheid van docenten is daarin belangrijk, zegt Knol. Deskundigheidsbevordering van docenten komt daarom in aanmerking voor geld uit de regeling, net als plannen die de relatie tussen scholen en culturele instellingen versterken. “Waar het om gaat, is dat er een visie is op cultuur in het onderwijs. En hoe je dat gaat bereiken,” vat Knol samen. Dat sommige scholen al in de praktijk kunst en cultuur integreren in het onderwijs, wordt bevestigd door een basisschooldirecteur in de zaal. “Cultuur hoort bij onderwijs. Het is iets van de hele school. Dat is de basisvisie op onze school. Nu gaan we verder verdiepen.” Zorgen zijn er ook, zo blijkt uit de rondvraag van dagvoorzitter Ruben Maes. Bijvoorbeeld over 'meer voorschriften en steeds minder geld', zoals wethouder De Haan van Leiden het verwoordt. “De ambities zijn stapelhoog, maar daar tegenover staat een heel overlegcircus en weinig geld.” De directeur van het Fonds voor Cultuurparticipatie benadrukt dat het hier om stimuleringsbeleid
gaat en niet om een instellingsregeling. “Wat we in gang willen zetten is een proces voor constante kwaliteit in cultuureducatie.” Persoonlijk ontwikkelen De plannen betekenen ook dat scholen een grotere verantwoordelijkheid krijgen voor cultuureducatie. Wat dat in de praktijk behelst, toont basisschooldirecteur Ans Blanken in een korte presentatie over cultuur op haar basisschool in Nieuwkoop. “Er ligt heel veel op het bordje van het primair onderwijs,” zegt ze. “Rekenen en taal zijn heel belangrijk, maar kinderen moeten zich ook persoonlijk ontwikkelen.” Haar advies: “Praat vooral niet over, maar mét de scholen.” Fredt Moers, cultuurnetwerker van RAS Regio Holland Rijnland, toont in zijn korte presentatie hoe een samenhangend beleid eruit kan zien. In zijn regio sluiten ze aan bij contacten en projecten van Kunstgebouw en Museumgroep Leiden. “Anders gebeurt er weinig door tijdsdruk. Op deze manier is er een goede basis om kunsteducatie te verankeren in het onderwijs.”
“Praat vooral niet over, Bewogen jaar maar mét de scholen.” Op een laatste RAS Cultuurdag wordt uiteraard ook teruggeblikt. Gedeputeerde Han Weber kijkt terug op een bewogen jaar waarin de taken van de provincie in cultuurparticipatie werden afgebouwd. Successen zijn er ook te melden: “De cultuurparticipatieprojecten van de provincie hebben velen bereikt, ook groepen die doorgaans minder snel in aanraking komen met cultuur, zoals mensen met lage inkomens of een verstandelijke beperking.” De gedeputeerde hoopt dat gemeenten de voormalige cultuurtaken van de provincie zullen voortzetten. Daarbij kunnen zij blijven rekenen op financiële ondersteuning van cultuurnetwerkers, een uitdrukkelijke wens van de gemeenten. De rol van de provincie beperkt zich vanaf nu tot basisondersteuning via onder meer Kunstgebouw. Het beschermen, beleven en verbeteren van het cultureel erfgoed blijft ook belangrijk voor de provincie. “Daar ligt ook een logische link met het
onderwijs,” aldus de gedeputeerde. “Educatie over het cultureel erfgoed is heel belangrijk. We willen de jeugd het culturele erfgoed laten beleven.” Het draagvlak voor cultuureducatie is in Zuid-Holland erg groot, weet de gedeputeerde. "Het aantal regio's en gemeenten dat de intentie heeft uitgesproken door te willen gaan met de landelijke regeling, komt in de buurt van het percentage van afgelopen jaren. Het heeft dus zin gehad om ervoor te pleiten dat regio's in Zuid-Holland rechtstreeks mogen deelnemen, ondanks het feit dat de provincie zich terugtrekt. Want hiermee laten de gemeenten zien dat zij cultuureducatie hoog op de agenda houden, met hulp van hun regionale cultuurnetwerkers en instellingen als Kunstgebouw. En dat is een goede zaak.'' Na zijn toespraak verlaat de gedeputeerde de theaterzaal voor een 'meet & greet' met de aanwezige wethouders. De rest van de aanwezigen blijft in de zaal voor 'actieve cultuurbeleving' zoals de dagvoorzitter het creatieve programmaonderdeel vóór de lunch noemt. De meiden van musicalgroep Vocal 5 zingen onder pianobegeleiding van docent Ella Dijkhuizen klassiekers als 'What a Wonderful World' en eigen liefdesnummers, geïnspireerd door coffeeboy Richard die bij Starbucks werkt. De deelnemers krijgen ook een cursus gedichten schrijven van Mariet Lems. Dat levert poëzie op over recente cultuurbelevingen van de aanwezigen. De poëtische cultuurervaringen spelen zich onder meer af in polders en het stadstheater van Zoetermeer. En in de huiskamer van de directeur van het Fonds voor Cultuurparticipatie die er niet aan ontkomt zijn gedicht hardop voor te dragen. Mooie auto Concreet aan de slag gaan met de stimuleringsregeling voor cultuureducatie gebeurt na de lunch. De werksessies in de verschillende zalen van het CKC hebben elk een andere doelstelling. Sommige regio's zullen moeten samenwerken om aan de ondergrens van 45.000 euro te kunnen voldoen, zij verkennen daarom of zij met aangrenzende gemeenten tot een gezamenlijk plan kunnen komen. In andere sessies draait het om criteria opstellen om de projecten doeltreffend te maken, of ligt het accent op wat leerkrachten nodig hebben voor een vaste plek voor cultuureducatie.
“Als het onderwijs niet meedoet, is de basis wankel. Ik ben bang dat we straks veel geld steken in de bouw van een mooie auto die vervolgens in de garage blijft staan.”
Vragen die in verschillende zalen te horen zijn, zijn onder meer wie er penvoerder mag zijn en welk geld er nu precies kan worden ingezet voor het matchingsbedrag. Terugkerend thema is ook de betrokkenheid van het onderwijs. Of zoals één deelnemer het verwoordt: “Als het onderwijs niet meedoet, is de basis wankel. Ik ben bang dat we straks veel geld steken in de bouw van een mooie auto die vervolgens in de garage blijft staan.” Oplossingen worden ook ter plekke aangedragen. Een van de aanwezige cultuurnetwerkers pleit bijvoorbeeld voor meer interne cultuurcoördinatoren op scholen. In een andere zaal worden ondertussen al afspraken gemaakt om verder te praten over een gezamenlijke aanvraag. Verstandshuwelijk Dat de werksessies concrete resultaten opgeleverd hebben, blijkt ook bij terugkomst in de theaterzaal waar het laatste deel van het dagprogramma plaatsvindt. Cultuurnetwerker Jan Trompper van GoereeOverflakkee vertelt dat er op zijn eiland veel inhoud is maar weinig schaalgrootte. Daarom wordt er nagedacht over 'een verstandshuwelijk' met Brielle. De directeur van het CKC die de mogelijkheden voor samenwerking tussen Zoetermeer en Pijnacker-Nootdorp verkende, heeft ontdekt dat ze nog moeten 'stoeien om bruid Pijnacker'. Rijswijk blijkt namelijk ook te dingen om de hand van de gemeente. De praktische vragen worden meteen beantwoord door Jan Jaap Knol. Zoals: of geld van de provincie mag worden ingezet voor matching. Dat mag. En ook aanvragende partijen kunnen penvoerder zijn, bevestigt Knol. “Maar gelukkig hebben we in Zuid-Holland ook een Kunstgebouw die vaker met het bijltje heeft gehakt, maak gebruik van die kennis.” Diverse regio's willen weten of bestaande activiteiten die aansluiten op de doelstelling ook in aanmerking komen voor subsidie. “Wel als daar een ontwikkeling in zit of als de plannen als katalysator werken voor nieuwe samenwerkingsverbanden.”
“Met stimuleringsbeleid probeer je uiteindelijk iets te ontwikkelen van goed naar beter.”
Knol: “Met stimuleringsbeleid probeer je uiteindelijk iets te ontwikkelen van goed naar beter. Dat dekt eigenlijk alles wat we hier doen. Over vier jaar is de basisschool waarvan de directeur vanochtend vertelde dat kunst een vanzelfsprekend onderdeel is van onderwijs geen koploper meer. Dan zijn er heel veel scholen met een integrale visie en werkwijze voor cultuureducatie.”
Dat is ook wat de directeur van Kunstgebouw Margriet Gersie hoopt. Zij heeft op cabaretier Oscar Kocken na, het laatste woord over VerRASsend Verder. “Nu cultuurparticipatie geen taak meer is van de provincie zullen gemeenten het zelf moeten doen. Als je daarbij ondersteuning wilt moet je het ons vragen. Wij denken graag mee met de plannen en kunnen ook onderdeel zijn van de projecten. Het is ook onze taak om informatie te delen.” Ze hoopt vooral dat iedereen gebruik zal maken van de regeling. “Dat komt uiteindelijk ten goede aan de kinderen van onze provincie. En daar doen we het voor.”
