HALFJAARRAPPORTAGE HOOFDLIJNEN Januari – Juni 2011
Inleiding Deze rapportage geeft het bestuur van Surplus informatie over de financiële voortgang in periode januari tot en met juni 2011. De rapportage gaat echter ook in op de realisatie van het voorgenomen beleid. In de rapportage worden daardoor niet alleen gegevens verstrekt over de efficiency van ons handelen, maar ook over de effectiviteit.
In de rapportage wordt regelmatig verwezen naar de geldende beleidsplannen en begrotingen en wordt qua nummering en terminologie zoveel mogelijk aangesloten bij de opzet van die plannen en begrotingen.
De rapportage bestaat uit:
Rapportage Voortgang Verwezenlijking Beleidsspeerpunten en Voorwaardenscheppend beleid Rapportage Voortgang Ontwikkeling van Baten en lasten en Vermogensposities Aanvullende informatie over ontwikkelingen binnen de aandachtsgebieden Onderwijs, Personeel, Financiën en Huisvesting; dit ter aanvulling op de overige rapportageonderdelen Verklaring Rapportage getekend voor gezien
Met vriendelijke groeten,
De algemene directie
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Pagina 2 van 28
Rapportage verwezenlijking Beleidsspeerpunten jaarplan 2011 en Voorwaardenscheppend beleid Doelen en resultaten
Hoe staat het met de realisatie?
Wordt het doel gehaald?
Welke ontwikkelingen, aandachtspunten en risico’s zijn er (kort)
Financiële aspecten
De navolgende scholen zijn aan de slag met de uitwerking en implementatie van de toegestane varianten van het project Schoolprofilering en Surplusmerk.
Het doel wordt binnen de gestelde periode bereikt of is al bereikt
Risico: de Springschans en de Boet krijgen een nieuwe directie. Deze nieuwe directies moeten snel enkele uitwerkingsbesluiten anders wordt voortgang vertraagd.
Geen afwijking t.o.v. begroting
Speerpunt 1: Opbrengstgerichte cultuur 1.1. Schoolprofilering en Surplusmerk Deel 1 van het project ‘Schoolprofilering en het Surplusmerk’. Te bereiken doel: 2 scholen ronden de cosmetische variant af, 6 scholen de mediumvariant en 3 scholen de intensieve variant.
cosmetische variant: Springschans, Julianaschool medium variant: Kolk, Bijenkorf, Niko Tinbergen, Peppel, (Springschans o.v.) intensieve variant: Triangel, Zwerm Winkel, Meerpaal op-maat-intensieve variant: fusie (profiel) Alvitlo en Marske
1.2. Rapportage tussenopbrengsten
Alle scholen (behalve het SO) Doel hebben hun opbrengsten gehaald geanalyseerd, een verbeterplan Alle scholen rapporteren in het gemaakt en hierover gerapporteerd. voorjaar van 2011 voor het eerst over Er is bovenschools een analyse hun tussenopbrengsten voor taal, gemaakt van de kwaliteit en rekenen en sociaal emotionele consistentie van deze rapportages. ontwikkeling van de groepen 2, 5 en 8, al dan niet met behulp van Cool+ . Cool+ is uitgevoerd en naar de deelnemende scholen gerapporteerd. De bovenschoolse rapportage verschijnt in september. 1.3. Scholing opbrengstgericht werken Directeuren worden geschoold en ondersteund in het creëren van een opbrengstgerichte cultuur, in het opstellen van de opbrengstanalyse en het maken van het verbeterplan. Sterke scholen worden uitgenodigd en gefaciliteerd om zwakke scholen te ondersteunen.
De directeuren hebben zelf een regiegroep opbrengstgericht werken ingesteld, die deze activiteiten opzet en bewaakt. Ruim 60 % van de scholen heeft een scholingstraject met de OBD doorlopen met het hele team.
Inmiddels 30% directeuren geschoold, doel 30% gehaald,
1.4. Maatjeswerk IB Alle startende ib’ers hebben met ingang van 1 augustus 2011 een ervaren maatje
Uitvoering heeft aanpassing ondergaan. Er is een start gemaakt met het opzetten van zelfstandig draaiende netwerken als alternatief voor een-op-een begeleiding. De vier netwerken worden gecoördineerd door 4 i.b.-ers vanuit Surplus
Uitvoering is vertraagd; netwerken echter nog voor einde jaar actief zijn
Geen bijzonderheden
Geen afwijking t.o.v. begroting
Volgens plan: 30% uitputting van overeengekomen budget
voortgang op schema
Punt van aandacht: Te weinig tijd beschikbaar voor i.b.-werkzaam-heden
Geen meerkosten
Anndachtpunt: Nog onvoldoende facilitering van de netwerken. Risico: Wisselingen van i.b.-ers
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Pagina 4 van 28
1.5. Inrichting Esis De bovenschoolse module van Esis is zodanig ingericht dat vanaf 1 oktober 2011 een overzicht van de tussen- en eindopbrengsten van alle scholen wordt geleverd op taal, rekenen, sociaal-emotionele ontwikkeling.
Op alle scholen zijn de benodigde gegevens ingevoerd in Esis (juni ’11). In sept. ‘11 kijken AD en O&I naar de te genereren overzichten.
Doel wordt op tijd gehaald
Aandachtspunt: Niet alle scholen gebruiken SCOL en dat maakt dat de scores op soc-em. ontwikkeling niet in Esis terug te zien zijn.
Overschrijding van budget verwacht, afwijking + € 15.000 (vooral t.b.v. versnelde toepassing SCOL op alle scholen)
2.1. Scholing i-coaches Er zijn vóór 1 augustus 2011 5 icoaches geselecteerd en deze hebben een uitgewerkt scholingstraject in hun pop opgenomen om tot expert door te groeien.
Er zijn 2 leerkrachten geselecteerd, die de opleiding i-coach gaan volgen vanaf sept ’11. Het ziet er niet naar uit dat we 5 geschikte icoaches in de gestelde termijn hebben geselecteerd en opgeleid. In overleg met Natonco worden daarom nu ook schoolteams in sept ’11 uitgenodigd om met enkele teamleden deel te nemen aan een professionaliseringstraject t.b.v. het versterken van de aansturing van innovatie met ICT op schoolniveau.
Doel wordt op aangepaste wijze en met vertraging gerealiseerd in schooljaar 2012/2013.
Aandachtspunt: Onder huidig personeel geen animo om de icoachopleiding te doen.
Meerkosten van collectief professionaliseringsaanbod worden gedekt door besparing op kosten voor individuele trajecten; per saldo geen overschrijding.
2.2.2. Esis schoolrapport Esis schoolrapport is ingericht en op 1 januari 2012 voor alle scholen beschikbaar.
Op de Meerpaal is het Esisschoolrapport in gebruik genomen (juni 2011). Op de Kolk en de Schakel is men in een vergevorderd stadium
Het doel wordt niet gehaald. Bijstellen naar 1 jan 2013
Aandachtspunt: Diversiteit van wat in het digitale rapport zichtbaar moet worden zorgt ervoor dat er geen standaardrapport gemaakt kan worden.
Speerpunt 2: Kindgericht onderwijs
Risico: Gevraagde competenties bij huidig personeel niet aanwezig
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Aanvullende scholing en ondersteuning nodig door Rovict. Meerkosten t.l.v. 2011: € 10.000, overige meerkosten vallen in 2012
Pagina 5 van 28
2.2.3. Inzicht schoolrapport kinderen Alle kinderen kunnen in augustus 2013 hun eigen resultaten inzien in Esis. 2.2.4. PvE inrichting schoollokaal obv Visie op Leren De Visie op Leren wordt vóór 1 januari 2013 doorvertaald naar een programma van eisen voor de inrichting van het schoollokaal, waar ict voorzieningen en andere media optimaal kunnen worden ingezet.
Zie vertragingen onder 2.2.2
Doel wordt niet gehaald, bijstellen naar 1 augustus 2014
Notitie waarin vertaling is opgenomen is gereed vóór 1-82012
Doel wordt gehaald.
Inmiddels vastgesteld op alle scholen
Doel
Niet separaat begroot, kosten zijn opgenomen onder 2.2.2, zie aldaar.
Voor vertaling aangewende interne uren begrepen in jaartaakafspraken; geen separate budgetten begroot.
Speerpunt 3: Passend onderwijs 3.1. Basiszorgprofiel beschreven en vastgesteld Het basiszorgprofiel van alle scholen is vóór 1 augustus 2011 inhoudelijk beschreven en vastgesteld. De beginsituatie van alle scholen (Kind op de Gang) is daar opnieuw tegen afgezet. 3.2. Nieuwe opzet ambulante begeleiding Ontwerp vraaggerichte AB dienst gereed en aangepast aan nieuwe beleidskaders. Het aanbod en de kwaliteitszorg zijn voor 1 augustus 2011 beschreven. 3.3.1. Expertisecentrum Handelingsgerichte diagnostiek Het expertisecentrum Handelingsgerichte diagnostiek is op 1 augustus 2012 gestart en
gehaald
Doel gehaald
Aansturingsproblemen. Projectleider is vervangen per 1-62011. Ontwerp wordt opgeleverd voor 1 januari 2012.
Doel wordt bereikt met vijf maanden
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Voor profielvaststelling aangewende interne uren zijn begrepen in jaartaakafspraken; geen separate budgetten begroot
Conform afspraak zijn kosten gedekt door inzet bestemmingsreserve passend onderwijs; geen overschrijdingen t.o.v. eerdere raming Conform afspraak zijn kosten gedekt door inzet bestemmingsreserve passend onderwijs; overschrijdingen t.o.v. eerdere raming: +
Pagina 6 van 28
geïntroduceerd bij alle teams. Het Start proef op 1 januari 2012 kennisplein op intranet is ingericht en de verantwoordelijkheid is belegd bij de coördinator. Het evaluatieplan is opgesteld.
vertraging
15.000,-
3.3.2. Zelf uitvoeren diagnostische testen De testen/diagnostiek worden waar toegestaan met ingang van 1 augustus 2012 in eigen beheer uitgevoerd.
Is onderdeel van 3.3.1.
Zie 3.3.1
Voor vertaling aangewende interne uren begrepen in jaartaakafspraken; geen separate budgetten begroot
3.3.3. Kangoeroegroepen 2 bovenschoolse groepen meerkunners met ingang van 1 augustus 2011 gevuld en bemand; de indicatiestelling verloopt volgens plan.
Beleidsplan gerealiseerd. Implementatie deels gerealiseerd. Gerichte samenwerking met projectleider WSNS.
Gedeeltelijk gehaald; heroverweging nodig (zie financiële dekking)
3.3.4. Pilots samenwerking REC 2 en REC 4 We starten in 2011-2012 pilots in Schagen en Den Helder om de samenwerking tussen het SO in Rec 2 en Rec 4 tot stand te brengen, om een optimale geïntegreerde aanpak van meervoudige leer- en gedragsproblematiek te bieden
Kick-off voor de pilot rec4/sbao met Start Aloysiusstichting, St gerealiseerd Samenwerkingsschool den Helder . en Surplus (Tender) in september Een breed experiment is op dit moment niet haalbaar door overheids en inspectiebeleid
Aandachtspunt: Beleggen Financiële dekking van de onvoldoende duidelijk. actie verantwoordelijkheden nog onvoldoende geregeld
Risico: onvoldoende toezichtarrangement vanuit inspectie, veranderende regelgeving.
Voor kick-off aangewende interne uren zijn begrepen in jaartaakafspraken; geen separate budgetten begroot
Speerpunt 4: Kwaliteit van leerkrachten 4.1. Visie op meerjarenformatie en meerjarenformatieplan De visie op de opbouw van de onderwijsformatie is vóór 1 januari 2012 uitgewerkt, waarbij rekening wordt gehouden met de speerpunten
Basisinformatie is inmiddels verzameld. Voorbereiding ontwikkeling visie in overleg met afvaardiging directeuren direct na de zomer. Daarna wordt er een projectplan beschreven. Dit plan is
Voortgang op schema, doel wordt binnen gestelde tijd
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Voor beleidsvorming aangewende interne uren zijn begrepen in jaartaakafspraken; geen separate budgetten begroot
Pagina 7 van 28
1, 2 en 3, en met de gevolgen van de op 1 december 2011 gereed verwachte krimp en de regeling functiemix.
behaald
4.2. Cyclus personele gesprekken De vernieuwde cyclus personele gesprekken staat vóór 1 januari 2012 op intranet, de directeuren zijn dan getraind en de medewerkers zijn geïnformeerd
De kaders zijn beschreven en voorgelegd aan het DO. De implementatie start na de zomervakantie op basis van een communicatieplan. Directeuren zijn getraind op de technieken van de gesprekkencyclus. Er komt nog een vervolgtraining voor het interpreteren van de professionele standaarden om er voor te zorgen dat er binnen Surplus een basis is vanuit waar medewerkers worden beoordeeld op functioneren, potentieel ontwikkeling en mobiliteit.
Voortgang niet op schema, vertraging kan worden ingehaald, doel wordt bereikt.
Uitputting budget verloopt in de tijd gezien niet conform schema, in totaliteit echter geen grote afwijkingen verwacht
4.3. Professionele standaard Surplusleerkracht De standaard voor Surplusleerkrachten is voor 1 januari 2012 vastgesteld en in alle teams bekend.
Standaarden zijn beschrijven en worden vastgesteld na de zomervakantie. Communicatie naar ander geledingen en teams volgt.
Doel wordt bereikt. Vertraging door samenhang met 4.2
Voor beschrijven standaards aangewende interne uren zijn begrepen in jaartaakafspraken; geen gescheiden budgetten begroot
4.4. Talentenprogramma schooldirectie In 2011 nemen 7 medewerkers deel aan opleiding tot schoolleider. Netwerk Talenten is in 2011 gevormd en het bijbehorende programma is opgesteld.
Er zijn 4 medewerkers, die starten met de opleiding tot schoolleider. Drie anderen starten met de opleiding van schoolleider (tweede jaar). Twee directeuren gaan de bijeenkomsten van het Netwerk Talenten coördineren.
Doel wordt gehaald
Conform begroting
Speerpunt 5: Reflectie en onderzoek
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Pagina 8 van 28
5.1.1. Uitwerking profiel Visiebijeenkomst geweest in het Surplusdirecteur voorjaar van 2011. Profiel uitwerken Het profiel van de Surplusdirecteur is moet nog. vóór 1 augustus 2011 uitgewerkt en vastgesteld.
Doel wordt . bereikt, vijf rie maanden vertraagd
Voor ontwerpen/beschrijven profiel aangewende interne uren zijn begrepen in jaartaakafspraken; geen gescheiden budgetten begroot
5.1.2. Uitwerking scholingstraject Surplusdirecteuren Er zijn vier modules van het scholingstraject voor directeuren uitgewerkt (vóór 1 augustus 2011), waaronder die voor de Surplusdirecteur, gericht op onderwijskundig leiderschap, en verandermanagement.
Start traject in najaar 2011
Voortgang op schema
Nog geen scholingsuitgaven gedaan
Ontwerp is beschreven en voorgelegd aan het DO op basis van peilingen op scholen. Na de beslissing dat we het ontwerp gaan invoeren, kunnen we vervolgstappen maken
Voortgang op schema
Aangewende interne uren zijn begrepen in jaartaakafspraken; geen separate budgetten begroot
Er zijn 2 mogelijke uitwerkingen van Voortgang partnerschap met ouders in beeld op schema voor bovenschoolse ondersteuning: Triple P (positief opvoed programma, good practise De Springschans), schoolprofileringproject rond partnerschap met ouders van Niko Tinbergen en Peppel. Op de Surplusdag 2012 verzorgt Stichting Actief Ouderschap (met good
Aangewende interne uren zijn begrepen in jaartaakafspraken; geen separate budgetten begroot
2 modules zijn uitgevoerd. 5.2. Ontwerp academische basisschool Ontwerp gereed, peiling onder scholen gehouden. Dit alles vóór 1 augustus 2011 Speerpunt 6: Partnerschap met ouders 6.1. Pilots partnerschap met ouders Pilots over partnerschap met ouders/nieuwe vormen van betrokkenheid van ouders worden vanaf 2012 bovenschools vanuit de staf ondersteund.
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Pagina 9 van 28
practise in openbaar onderwijs Almere) een workshop over schoolbetrokkenheid op ouders. 6.2. Pilot inzage Esis en Magister voor ouders Er wordt in 2011 een pilot uitgevoerd met een elektronisch dossier voor ouders, zowel Esis als Magister.
Nog niet gestart
Geen progressie, status onduidelijk
Pilot Sportservice:
Het doel Sportservice wordt gehaald. Een pilot met de bibliotheek wordt op 1 school gehaald.
Kosten zijn niet begroot, van uitgaven is echter tot nut toe ook geen sprake
Speerpunt 7: Regionale verankering 7.1. Pilots brede school sport en bibliotheek Er wordt in 2011-2012 een pilot op 4 brede scholen met Sportservice Schagen uitgevoerd, en een pilot met de bibliotheek op 2 brede scholen.
Bij 5 scholen is de enquête verspreid, 3 scholen starten in oktober met het aanbod. Twee scholen zijn gestart en 1 school moet nog worden ingepland.
Door de vertraging van de nieuwbouw van De Tweewegen zal het pilot later starten. Een nieuw gebouw is nodig voor de uitvoering van dit pilot.
Geen extra kosten
7.2. Onderwijsplein Overeenkomst gesloten Er is in 2011 een samenwerkingsovereenkomst in het Onderwijsplein over initiële opleiding, nascholing, deelname aan kenniskringen en onderzoeksvragen.
Inhoudelijke samenwerking ligt op schema.
Geen extra kosten
7.3. Schoolprofilering en het Surplusmerk Er is vóór 1 augustus 2011 een nieuwe huisstijl voor Surplus en een bovenschools communicatie- en marketingplan
Voortgang is 1 maand vertraagd, doel wordt gehaald
Conform begroting
Inmiddels gereed: - profielschets van Surplus (=uitgangspunten voor boodschap en strategie bovenschoolse communicatie); - een briefing voor het verstrekken van een opdracht aan een vormgever voor een nieuwe
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Pagina 10 van 28
huisstijl. Voorwaardenscheppend beleid
A: Kwaliteitszorg A1. Onderwijskwaliteitssysteem Eerste rapportage juni 2011, zie speerpunt 1.
Het integrale dashboard heeft vertraging opgelopen, doordat Rovict de bovenschoolse module niet meer aanbiedt. We zijn op zoek naar een alternatief.
eerste versie niet klaar op 1/7/11. Een deadline van 01/05/2012 is haalbaar.
De inrichting van het integrale dashboard hangt samen met de keuze voor een ander HRM-pakket. Die keuze is inmiddels gemaakt.
Kosten nog niet bekend, nog geen uitgaven
B: Werkgeverschap B.1. Mentorschap schooldirectie Alle nieuwe directeuren hebben met ingang van 1 augustus 2011 een mentor.
Doel gehaald
Verloopt conform begroting
B.2. Kleine scholenbeleid Bij 3 van 4 mogelijke scholen is Waar mogelijk worden (kleine) maatregel gerealiseerd. scholen die bij elkaar passen met ingang van 1 augustus 2011 onder een tweeschoolse directeur geplaatst
Doel 75% gehaald, volledige realisatie per 1 augustus 2012
Verloopt ondanks vertraging conform begroting ivm terughoudende verwerking besparingen
B.3. Nieuwe arbodienst Ja, bedrijfsarts en verpleegkundige Doel Overgang naar ArboNed is vóór 1 juli aan de slag. Alle medische dossiers gehaald 2011 afgerond. zijn overgedragen.
Aan overdracht zijn geen kosten verbonden
C: Financiële en materiële investeringen C.1. Allocatiesystematiek Voorstel allocatiesystematiek is uitgewerkt, doorgerekend en vastgesteld, vóór 1 augustus 2011
Nog niet gestart
nieuwe Onzekerheid definitieve deadline nog bekostiging Passend niet bekend onderwijs
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Kosten nihil
Pagina 11 van 28
C.2. Beschrijving kwaliteitsniveau onderhoud Er wordt vóór 1 juli 2011 een beschrijving gemaakt van het onderhoudsniveau c.q. minimumkwaliteitsniveau van onze scholen en de wijze waarop dat wordt gemonitord
Wordt meegenomen in het nieuwe MOP. Het huidige onderhoudsniveau van de scholen wordt bepaald. Het MOP wordt vastgesteld op het gewenste onderhoudsniveau. Er wordt gebruik gemaakt van de kwaliteitsomschrijvingen van NEN. Het kwaliteitsniveau zal per school verschillen
Vertraging 5 maanden, beschrijving gereed op 1 december 2011
C.3. aanbestedingen gerealiseerd
Ligt op schema
Doel gehaald
Aanbestedingskosten conform begroting
Datum Datum transitie vertraagd, transitie invoering nu per 1 januari vertraagd, 2012 invoering nu per 1 januari 2012
Advieskosten conform begroting
De aanbesteding van kopieerapparaten is op 1 juli afgerond, de aanbesteding van meubilair is afgerond, 2 nieuwe aanbestedingstrajecten zijn vóór 1 augustus uitgezet
Onderhoudsbudgetten structureel te laag, kwaliteit blijft onder druk staan.
Aangewende interne uren zijn begrepen in jaartaakafspraken; geen separate budgetten begroot
D: Bedrijfsvoering en besturing D.1. Raad van Toezicht De Raad van Toezicht heeft zijn toezichtkader uitgewerkt en het CVBRVT model is geëffectueerd op 1 augustus 2011
Overschrijding accountancykosten nog te berekenen.
D.2. Optimalisatie P&O processen De 8 belangrijkste P&O processen zijn vóór 1 juli geoptimaliseerd.
8 p&o processen zijn opnieuw ontworpen en de aangepaste beschrijvingen zijn op intranet beschikbaar
Doel gehaald
Begroting overschreden met 40 extra uren stafbureau
D.3. Administratieve processen De P&C en het interne controleplan zijn vóór 1 juli aangepast aan de nieuwe structuur. Het handboek AO is geactualiseerd.
Er is een start gemaakt met het projectplan Aanpassing AO handboek.
Doel wordt met drie maanden vertraging gehaald.
Aangewende interne uren zijn begrepen in jaartaakafspraken; geen separate budgetten begroot
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Pagina 12 van 28
D.4. Risicomanagement De beschrijving van de onderwijskundige, personele, juridische en materiële risico’s en de beheersingsmaatregelen wordt gecompleteerd en de verantwoordelijkheden voor risicobeheersing op deze terreinen is expliciet belegd. Realisatie vóór 1 juli 2011.
Uitvoering vertraagd. Eerst keuze maken uit risicomanagementsoftware, daarna project opnieuw starten
Vertraging 6 maanden
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Aangewende interne uren zijn begrepen in jaartaakafspraken; geen separate budgetten begroot
Pagina 13 van 28
Rapportage Voortgang Ontwikkeling van Baten en lasten en Vermogensposities Exploitatie 2011 ten opzichte van begroting 2011 januari-juni 2011 werkelijk
begroting
Verschil
Afwijking
EUR
EUR
EUR
%
15.448.638
15.100.379
348.259
2
Baten 3.1
Rijksbijdragen
3.2
Overige overheidsbijdragen
674.530
540.245
134.285
25
3.5
Overige baten
212.632
79.307
133.326
168
16.335.800
15.719.931
615.870
4
13.814.388
13.699.002
115.387
1
Totaal baten Lasten 4.1
Personeelslasten
4.2
Afschrijvingen
387.245
424.473
-37.228
-9
4.3
Huisvestingslasten
973.921
888.904
85.017
10
4.4
Overige lasten
1.176.083
1.357.684
-181.601
-13
Totaal lasten
16.351.637
16.370.062
-18.425
-15.837
-650.132
634.294
Financiële baten en lasten
41.555
43.550
-1.995
Resultaat
25.718
-606.582
632.299
Incidentele baten en lasten *1
-394.413
-
-394.413
Genormaliseerd resultaat
-368.695
-606.582
237.886
Saldo baten en lasten Financiële baten en lasten 5
-5
Incidentele baten en lasten 9
*1 Rubriek 9 is bedoeld voor intern gebruik en bevat eenmalige baten en lasten en is toegevoegd om een beter beeld te hebben van de reguliere exploitatie. In de jaarrekening wordt deze rubriek niet opgenomen, omdat het geen onderdeel uitmaakt van de RJ-richtlijnen.
Toelichting op de exploitatie: periode 1 januari tot en met 30 juni 2011 Rubriek
Afwijking
Hoe komt dit?
Hoe reageren we hier op?
Wat is dan het gewenste effect?
Hoe en wanneer zien we dat terug?
Groeiformatie: +€ 73.000
Prognose aanpassen; middelen inzetten volgens kader.
Middelen zoveel mogelijk inzetten in het jaar van ontvangst
Rapportage en jaarrekening 2011
t.o.v. begroting 3.1
Rijksbijdragen
+ € 348.000
LGF: +€ 157.000
Personele instandhouding: + €87.000 Inzetten ter compensatie van kostenstijging
3.2
3.5
Overige Overheids- + € 134.000 bijdragen
Overige Baten
+ € 133.000
Overige subsidies OCW: + € 40.000 (cultuursubsidie en bestemmingsbox taal en rekenen).
Inzetten volgens subsidievoorwaard en.
WSNS: + € 75.000
Prognose Zie boven aanpassen en inzetten voor Jong risicokinderen.
Inkomsten REC : + € 85.000,-, (38.000 voor ontwikkeling passend onderwijs; de rest heeft betrekking op Optimaal Speciaal) REC middelen ter dekking van lopende projecten. Verhuur en medegebruik: + € 8.000
Geen actie nodig
Detachering: + € 76.000
Inzetten ter dekking van – extra- kosten o.m. acties en
Overige baten: + € 12.000
Rapportage en jaarrekening 2011
4.1
Personele lasten
+ € 115.000 ( € 63.000 betrekking op hogere salarissen. In deze kosten is nog geen rekening gehouden met de bindingstoeslagen en de dag van de leraar ad € 150.000,- De overige personeelslasten zijn € 52.000 hoger)
Diverse baten + € 37.000
projecten.
De loonkosten zijn hoger doordat in de begroting rekening is gehouden met besparingen die nog niet gerealiseerd zijn.
Besparingen worden gerealiseerd na 1 augustus 2011
De hogere overige personele lasten worden vooral veroorzaakt door :hogere aanvullende arbokosten: € 72.000 (inhuur outplacement 20.000,
Actie ondernemen Lagere met arbodienst om verzuimkosten verzuim terug te kosten dringen in 20112012.
BHV budget al geheel uitgegeven, 17.000 uitgegeven aan assesments die niet waren begroot). hogere kst. Ingehuurd schoolpersoneel: € 210.000. (In begroting kosten opgenomen onder administratie en beheerkosten € 130.000 heeft betrekking op de school x )
Kaders voor inzet extra hulp opstellen 2012
Inlopen meerkosten Jaarrekening 2011
Meer grip op uitgaven extra ondersteuning
Meerkosten worden gedekt uit onderstaande posten.
Rapportage en jaarrekening 2012 Rapportage en jaarrekening 2012 Rapportage en jaarrekening 2011
Idem
Gelden worden in 2011 uitgegeven.
Idem
lagere overige personeelskosten : € 81.000,-
Idem
Idem
lagere kosten lief en leed: € 30.000
Idem (kerstpakketten)
lagere kosten scholing en studie : € 98.000
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Pagina 16 van 28
4.2
Afschrijvingen
-/- € 37.000
4.3
Huisvestingslasten
+ €85.000
Investeringen lager dan begroot, vooral bij meubilair doordat de aanbesteding die teruggetrokken is.
Aanbesteding is opnieuw aanbesteed.
hogere huurkosten: € 28.000 (huur School RD € 14.000)
Meerkosten geaccepteerd, ten laste van reserves
Investeringen inhalen voor 2011
Jaarrekening 2011
Jaarrekening 2011
Besparen binnen Geen grote hogere coördinatiekosten onderhoud: onderhoudsbudget afwijking in de € 7.000 rubriek huisvesting
Jaarrekening 2011
Wordt hogere schoonmaakkosten : € 48.000 opgevangen door Geen overschrijding Jaarrekening 2011 binnen deze hogere overige huisvestingskosten: € Meerkosten geaccepteerd, ten categorie. 35.826 (exploitatieverlies school RD laste van reserves valt per maand vrij € 18.000)
4.4
Overige lasten
-/- € 181.000,-
Lagere kosten energie: € 33.000
bezuiniging elders.
hogere lasten inhuur deskundigen advies: € 24.000
Meerkosten geaccepteerd. Dekking vanuit de reserves.
hogere lasten accountant: € 24.000 lagere overige administratie en beheerslasten: € 175.000, kosten school x en y.
Uitgaven nog niet allemaal gedaan.
Kosten school x € 130.000 op inhuur schoolpersoneel.
Zie 4.1. Kosten verantwoord als inhuur schoolpers.
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Rapportage en jaarrekening 2011
Pagina 17 van 28
5. Fin. Baten en lasten 9.
Incidentele baten en lasten
Lagere lasten onderwijsleerpakket € 63.000.
Uitgaven worden nog gedaan.( jaarGeen afwijking bestelling)
+ €2.000
Provisie en bankkosten
Afwijking gering
+ € 394.000
Afkoop WGA
Rubriceringsver schil, zie 4.1
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Jaarrekening 2011
Pagina 18 van 28
Overzicht benutting investeringsbudgetten januari-juli 2011 Investering
12100
Gebouwen
12120
Verbouwing
1220
Inventaris en apparatuur
12230
Jaarbudget
Restant
%
6.650
0
-6.650
0
0
2.000
2.000
0
187.206
313.054
125.848
60
Meubilair
20.491
156.940
136.449
13
12250
ICT
64.623
227.226
162.603
28
12270
Software
0
1.000
1.000
0
1228
OLP (leermiddelen)
64.289
366.701
302.412
18
1230
Vervoermiddelen
18.700
19.000
300
98
361.959
1.085.921
723.962
33
Totaal
De investering Gebouwen betreft de meerkosten van de veranda op OBS De Sluis. We zien bij inventaris en apparatuur dat de investeringen al op 60% zitten. Dit komt doordat de aanbesteding eind vorig jaar is afgerond en er daarna veel digiborden werden aangeschaft. De verwachting is dat we aan het eind van het jaar op 100% zitten. Bij meubilair zien we dat de investeringen op slechts 13% zitten. Dit heeft te maken met de aanbesteding die vorig jaar is teruggetrokken. Voor de zomervakantie wordt het meubilair opnieuw aanbesteed. De investering in vervoermiddelen heet betrekking betreft op de dienstauto van centrale staf.
Overzicht per 30 juni: nog te besteden subsidies OCW geoormerkt Vroegschoolse educatie 08-09
0
Versterking cultuureducatie PO 08-11
81.045
Scholing overblijfmedewerkers 10-11
96.000
Scholing overblijfmedewerkers 09-10
0
177.045
OCW niet-geoormerkt Loonkosten subsidie ondersteunend personeel 08-09
0
Overige Techniek
0
Van Scagha tot Schagen
0
Europees platform Project Beloofd-Land
5.774 20.387 26.161
Totaal
203.206
De subsidie versterking cultuureducatie PO 08-11 moet uiterlijk in 2011 besteed worden. Niet bestede subsidie moet worden terugbetaald aan het CFI. De subsidie overblijfmedewerkers 10-11 is € 80.000,- hoger dan begroot. Er wordt gekeken naar de mogelijkheden om het geld in 2011 nog in te zetten. Niet bestede subsidie moet worden terugbetaald aan het CFI.
Vermogensposities per 30 juni 2011 Kengetallen
Solvabiliteit De solvabiliteit geeft de verhouding tussen eigen en vreemd vermogen aan en toont aan op welke wijze de bezittingen zijn gefinancierd. (Kengetal 1 = eigen vermogen: totale vermogen. Kengetal 2 = eigen vermogen+voorzieningen:totale vermogen)
100%
76%
80%
60%
73% 58%
60%
73%
72%
75%
73%
67%
61%
59%
57% 48%
72%
54%
46%
40%
20% 20% 20% 0%
2011
2010
2009
2008
2007
Solvabiliteit 1
2006
2005
gemid sector
Norm >20%
Solvabiliteit 2
De solvabiliteit ligt boven de door commissie Don geadviseerde ondergrens van 20%. Liquiditeit (current en quick ratio) De liquiditeit geeft aan in hoeverre wij op korte termijn aan onze verplichtingen kunnen voldoen.
4 3
2,7
2,5
2,6
3,0
2,7
3,1 2,5
2,4
2
1,5
1 0
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
gemid sector
Norm 0,5-1,5
Current ratio
Uit de liquiditeitsgrafiek blijkt dat we niet binnen de door de commissie Don gestelde onder- en bovengrenzen (0,5 - 1,5) blijven.
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Pagina 21 van 28
Een hoge liquiditeit is binnen de sector PO eerder regel dan uitzondering. De aanzienlijke vermogens worden namelijk – conform de bepalingen in de regeling Beleggen & belenen – zeer risicomijdend belegd en eigenlijk vooral in de vorm van rentedragende deposito’s aangehouden. Van langdurige beleggingen in effecten is slechts in beperkte mate sprake. Het is dan ook niet eenvoudig om – bij een gezonde vermogenspositie en bij een al op niveau gebrachte omvang van investeringen – een dergelijke liquiditeit te vermijden. Rentabiliteit De rentabiliteit geeft aan of er sprake is van een positief dan wel negatief saldo van baten en lasten
6,0%
5,0%
5,0% 4,0%
2,4%
3,0%
2,0%
2,1% 0,9%
1,0% 0,0%
-1,0%
2011
-2,0% -3,0%
-2,3%
2010 -1,7%
2009
2008
2007
2006
2005 -1,1%
-0,2% gemid 05-10
Norm 0-5%
-1,7%
Rentabiliteit
In de periode januari-juni 2011 is een nadelig saldo van baten en lasten gerealiseerd. De rentabiliteit blijft daardoor onder de door de commissie Don gestelde grens. Weerstandvermogen Het weerstandsvermogen geeft een indicatie van het vermogen dat een organisatie heeft om risico's op te kunnen vangen. Het kengetal Solvabiliteit houdt onvoldoende rekening met het gegeven dat vaak een aanzienlijk gedeelte van het eigen vermogen al is vastgelegd in vaste activa en dus niet onmiddellijk ter beschikking is voor het opvangen van tegenvallers en risico’s. Het kengetal Weerstandsvermogen is in dat opzicht een goede aanvulling en houdt wel rekening met dergelijke vastleggingen.
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Pagina 22 van 28
25%
19,2%
20%
16,3% 13,0%
15% 11,0%
10%
16,3%
12,2%
10,0% 8,0%
10% 5% 0% 2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
gemid sector
Norm
Weerstandvermogen
Het weerstandsvermogen (risicobuffer in % van rijksbijdrage OC&W) is afdoende, gegeven de door ons vastgestelde norm van 8%. Kapitalisatiefactor De kapitalisatiefactor beschrijft de verhouding tussen het totale, in de organisatie werkzame vermogen en de jaarbaten van die organisatie. Het is belangrijk om te beseffen dat het kengetal Kapitalisatiefactor dus niet de omvang van het eigen vermogen centraal stelt (zoals bij het kengetal Solvabiliteit wel het geval is). Het gaat om het totale kapitaal, of dat nu eigen vermogen is of vreemd vermogen. Een te hoge kapitalisatiefactor kan een teken zijn van het onnodig aanhouden van veel vermogen. De Commissie Don heeft signaleringsgrenzen vastgesteld voor de kapitalisatiefactor. Voor grote schoolbesturen (omzet > 8 mln) in het primair onderwijs wordt een kapitalisatiefactor van meer dan 35% als potentieel bovenmatig gezien.
Kapitalisatiefactor 47%
50% 40%
36%
37%
2011
2010
40%
40%
2009
2008
47,5% 42%
40%
35%
30%
20% 10% 0%
2007
2006
2005
gemid sector
Norm 35-60%
Kapitalisatiefactor
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend.
Pagina 23 van 28
Vermogensbeleid In januari 2012 wordt een notitie Vermogensbeleid opgesteld zodat duidelijk wordt of er ook volgens onze eigen opvattingen en berekeningen sprake is van een te hoge liquiditeit, solvabiliteit en/of kapitalisatiefactor. Die notitie geeft in dat geval aan op welke wijze de als te hoog beschouwde financiële ruimte op een zichtbare wijze wordt ingezet ten behoeve van onderwijskwaliteit en innovatie. In de notitie wordt tevens de werking van het bestaande, interne innovatiefonds geëvalueerd.
Aanvullende informatie over ontwikkelingen binnen de aandachtsgebieden Onderwijs, Personeel, Financiën en Huisvesting Personeel Verzuim
Het verzuim tot en met juni is 8,7%. Het landelijk gemiddelde voor het PO is bijna 7%. Het ziekteverzuimpercentage voor de periode januari – juni 2010 was 6,73%. Het streefpercentage voor 2011 is 5%. Jaar
Verzuim
2005
5,33%
2006
6,72%
2007
5,60%
2008
4,28%
2009
6,42%
2010
6,23%
Cum. 1e kwartaal 2011
8,63%
Cum. 2e kwartaal 2011
8,7%
Het verzuim is in het tweede kwartaal ten opzichte van het 1e kwartaal gestegen. Het verzuim is nu 8,7%. Deze stijging is vooral het gevolg van langdurig verzuim. Langdurig verzuim is 2% van de 8,7%. Dit is zijn de medewerkers die in 2010 ziek zijn geworden en nu nog niet beter zijn. We hebben in het tweede half jaar van het schooljaar elf eerstejaarsevaluaties gehouden.
Dit zijn medewerkers die al het gehele schooljaar ziek zijn. De oorzaken van het verzuim variëren van medisch/ operatie (5x), privé gerelateerd (1x), werkgerelateerd/ stress (5 waarvan 2 ook in combinatie met medisch verzuim). Naar verwachting zijn er ongeveer 15 medewerkers die nu langdurig verzuimend zijn, die na de zomervakantie weer volledig aan het werk gaan. Wat verder opvalt, is dat er in het eerste halfjaar van 2011 zeven directeuren zijn uitgevallen. Twee directeuren hebben een operatie gehad en waren binnen twee weken weer aan het werk. De overige vijf zijn uitgevallen door werkgerelateerde omstandigheden, zoals een te hoge werkdruk. Niet alleen voor leerkrachten geldt dat er een verschuiving is in het takenpakket ten opzichte van ‘vroeger’, dat geldt ook voor directeuren. Dit gegeven moeten we meenemen in het ‘aanvalsplan’.
Vervangingsfonds (invallers)
We zijn verzekerd bij het Vervangingsfonds voor de loonkosten van de invallers. Door een stijging van het verzuimpercentage en het afwezigheidspercentage zijn er in het schooljaar 2010-2011 meer loonkosten gedeclareerd dan waar voor we verzekerd zijn. De verhouding declaratie en premie is nu 110,06% voor het schooljaar 2010-2011 tot en met juni 2011. Op dit moment zitten we in een trede indeling waarbij we tot 101% mogen declareren zonder bij te betalen. Dat is de eerste trede. Tussen de 101% en 110% moeten we 0,5% van de gedeclareerde loonkosten extra betalen, omdat we dan meer hebben gedeclareerd, dan waar we voor verzekerd zijn. Bij een percentage hoger dan 110% is de toeslag zelfs 1,2% van de gedeclareerde loonkosten. Dat is de tweede trede. Elke maand maken we de stand van zaken op ten aanzien van het percentage. We analyseren of het voordeel oplevert om een gedeelte van de loonkosten voor eigen rekening te nemen, zodat we minder toeslag moeten betalen en we volgend schooljaar niet in de trede-indeling 110% komen. De oorzaak van het hoge percentage is dat we de vrijwillige verzekering niet meer betalen, waardoor we ook minder mogen declareren. Het voordeel van het wegvallen van de verzekering vervalt hierdoor deels. Het percentage voor Stichting Samenwerkingsschool Slootdorp is 41,20% De bezetting van de vervangingspool voor het schooljaar 2009/2010 was gemiddeld 85,76%. De bezetting voor het schooljaar 2010/2011 t/m juni is 89,06%. Dit is lager dan de benodigde grens van 95%, deze grens blijkt in de praktijk voor ons niet haalbaar. Mobiliteit In 2011 jaar waren er minder vrijwillige mobiliteitsaanvragen ten opzichte van vorig jaar, namelijk 10 tov. 25 medewerkers. Door de bezuinigingen en de krimp van het leerlingaantal van Surplus ontstaat er een groep medewerkers die verplicht herplaatst moeten worden omdat de schoolformatie krimpt. Daarbij hebben 5 medewerkers een gesprek gehad dat hun tijdelijke aanstelling niet kan worden verlengd. Dit was voor hen, het schoolteam en de ouders een vreemde situatie. Op grond van de afvloeiingsregeling moesten zij ruimte maken voor andere medewerkers. Uiteindelijk hebben er na 1 juni nog zoveel medewerkers vrijwillig ontslag genomen, dat de betreffende medewerkers toch op school konden blijven.
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend. Pagina 25 van 28
Financieel We sluiten de periode af met een negatief resultaat van ruim € 368.000, -, waarbij we in de begroting uit waren gegaan van een negatief resultaat van € 606.000,In het resultaat zitten eenmalige ontvangsten van groeiformatie € 73.000, - , personele instandhouding € 87.000, WSNS € 113.000, - hogere inkomsten rugzakleerlingen € 157.000,-. In het resultaat zit de afkoop van de lopende uitkeringen in het kader van het eigen risico dragerschap voor de WGA. De kosten hiervan zijn totaal € 394.400 en zijn in het 1e kwartaal ineens als lasten verantwoord conform advies van de accountant. In de kosten is nog geen rekening gehouden met extra kosten van het vervangingsfonds betreffende de verhouding declaratie en premie. Door het negatieve resultaat is de rentabiliteit negatief. De andere kengetallen blijven ondanks het negatieve resultaat boven onze normen. De kengetallen zijn opgenomen in deze rapportage. De GPL 2011-2012 wordt verhoogd met 0,58% dit ter compensatie voor de gestegen sociale werkgeverslasten. Dit geldt met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2011.Hierdoor stijgen de inkomsten ongeveer met € 145.000. Per 1 augustus worden de premies van het vervangingsfonds aangepast. Voor het participatiefonds gaat het percentage van 1,68% naar 2,12%. De premie voor de verplichte verzekering gaat van 7,56% naar 7,90%. Hierdoor stijgen de kosten met € 80.000.
Huisvesting De realisatieovereenkomst voor de brede school Wieringerwaard tussen gemeente X, Woningbouwvereniging Y en Surplus is getekend. Het ontwerp is bijna gereed voor het aanvragen van de omgevingsvergunning. Momenteel is er onduidelijkheid over het bestemmingsplan van de gekozen locatie. De locatie ligt buiten bebouwd gebied. De provincie heeft daardoor de wijziging van het bestemmingsplan tegengehouden. Het is wachten op verdere besluitvorming van de provincie. Het ontwerp voor Brede School 't Veld is op hoofdlijnen gereed. De laatste stap is het verder uitwerken naar besteksniveau. In de zomer wordt de aanbesteding voor de bouwkundig aannemer gehouden. Het ontwerpproces voor de nieuwe brede school Nieuwe Niedorp - Winkel is gestart. De architectenselectie voor Sint Maartensbrug heeft plaatsgevonden. Na de zomer zal gestart worden met het stedenbouwkundige ontwerp. De geplande locatie van de nieuwe school ligt buiten bebouwd gebied: hierover moet de provincie zich nog uitspreken. De noodzakelijke uitbreiding van de Keerkring met twee lokalen wordt besproken met de gemeente Schagen. De gemeente lijkt bereid de opbouw van de lokalen goed te keuren. Het tijdelijke lokaal bij de Frankendael wordt in de zomer verplaatst naar de Springschans voor de 9de groep. Daarnaast heeft de gemeenteraad zich positief uitgesproken over het vervangen van twee tijdelijke lokalen voor permanente bouw voor de 7de en 8ste groep. In het najaar wordt het plan hiervoor verder uitgewerkt. 111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend. Pagina 26 van 28
Onderwijs Alle scholen behalve het SO hebben in juni/juli een analyse gemaakt van de onderwijsopbrengsten, met conclusies en een plan van aanpak. 17 scholen hebben daarbij de hulp ingeroepen van de OBD. . Er is door RJ een bovenschoolse analyse op deze rapportages opgesteld. De kwaliteit van de schoolanalyses is nog verschillend. De bovenschoolse analyse levert input voor de resultaatgesprekken die de AD in september en oktober voert met de directeuren. Deze operatie heeft een fors leereffect voor alle scholen opgeleverd. Er is een regiegroep opbrengstgericht werken door de directeuren ingesteld en AS is vanaf 1-8-2011 belast met het onderwijskwaliteitsbeleid. Inspectiearrangementen: de Kolk en de Burgemeester de Wilde school hebben het basisarrangement verkregen. De Tender en Oude Niedorp liggen op schema, en zullen dit arrangement in het komend jaar verwerven. Op de Schakel is dit niet gelukt, deze school blijft zwak. De Hendrik Mol is in februari als zeer zwak bestempeld, ligt in de aanpak nu goed op schema. Zie de aparte bestuursrapportages. Fusies: door de krimp en door de concretisering van nieuwbouwplannen is besloten de scholen Alvitlo en de Marske en de scholen Om de Oost en Oosterlander te laten fuseren per 1-8-2013.
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend. Pagina 27 van 28
Verklaring Rapportage getekend voor gezien Bestuur Verklaring rapportage Het bestuur van Stichting Surplus, evenals het bestuur van Stichting Samenwerkingsschool Slootdorp verklaart hierbij kennis te hebben genomen van de inhoud van deze rapportage. Aanvullende opmerkingen over de rapportage alsmede besluiten naar aanleiding hiervan worden opgenomen in de notulen van de vergadering. Voor akkoord:
Voor akkoord:
Schagen,
Schagen,
d.d 20 juli 2011
d.d. 20 juli 2011
Handtekening voorzitter
Handtekening plaatsvervangend voorzitter
Sj. M
P. v.d. K
Gemeenschappelijke medezeggenschapsraad Surplus Akkoordverklaring rapportage De Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad Surplus verklaart hierbij kennis te hebben genomen van de inhoud van deze rapportage. Aanvullende opmerkingen over de rapportage alsmede besluiten naar aanleiding hiervan worden opgenomen in de notulen van de vergadering. Voor akkoord:
Voor akkoord:
Anna Paulowna,
Anna Paulowna,
d.d. 20 juli 2011
d.d. 20 juli 2011
Handtekening voorzitter,
Handtekening secretaris,
S. K.
B. L.
111011sp halfjaarrapportage bestuur 2011 versie PO Raad[1]. Aan deze rapportage kunnen geen rechten worden ontleend. Pagina 28 van 28