Rapportage vierde kwartaal 2015 Volendam, 18 januari 2016
Samenvatting Hoofdpunten
Het vierde kwartaal was positief voor aandelen. Wereldwijd veerden de koersen van aandelen op, nadat deze in het derde kwartaal als gevolg van de onrust rond China flink waren gedaald.
De Amerikaanse centrale bank (Fed) verhoogde voor het eerst in 9 jaar de beleidsrente. Het belangrijkste Amerikaanse rentetarief is verhoogd met 0,25%.
De Europese centrale bank (ECB) verlaagde de depositorente en besloot het opkoopprogramma van obligaties verder uit te breiden.
Grondstoffenprijzen daalden verder in het vierde kwartaal. De prijs voor een vat Brentolie daalde naar het laagste punt in 9 jaar.
De Europese staatsrentes zijn in het vierde kwartaal relatief stabiel gebleven. De kredietopslag van bedrijfsobligaties en hoogrenderende obligaties in Europa is afgenomen.
Rendementen beleggingsportefeuilles Care IS
De aandelenkoersen zijn gestegen in het vierde kwartaal, omdat de twijfel over de houdbaarheid van de Chinese economische groei naar de achtergrond verdween.
Dit
heeft
geleid
tot
een
positief
resultaat
voor
de
Rendementen
Q4
2015
beleggingsportefeuilles van Care IS.
Profiel B (zeer defensief)
+0,14%
-1,59%
Care IS heeft de onderwogen weging in aandelen gedurende het vierde
Profiel C (defensief)
+1,46%
+0,24%
kwartaal teruggebracht naar het normgewicht door stapsgewijs aandelen aan
Profiel D (neutraal)
+2,00%
+1,07%
Profiel E (offensief)
+2,55%
+2,02%
Profiel F (zeer offensief)
+4,00%
+4,17%
te kopen.
In het derde kwartaal was het rendement in het meest defensieve risicoprofiel +0,14%. In het meest offensieve risicoprofiel kwam het rendement uit op +4,00%. Zie tabel 1.
Tabel 1 – Rendementen risicoprofielen Care IS
Over heel 2015 varieert het rendement van -1,59% in het meest defensieve profiel tot +4,17% in het meest offensieve risicoprofiel.
2
Marktontwikkelingen (1/4) 2015 was een bewogen beleggingsjaar.
Vierde kwartaal begon met flink herstel
2015 was een bewogen beleggingsjaar. De aandelenbeurzen werden
Het vierde kwartaal stond in het teken van herstel. Aandelenbeurzen
gekenmerkt door pieken en dalen en de Europese rentes en obligatiekoersen
wereldwijd stegen na de scherpe correctie in het derde kwartaal. De zorgen
schommelden flink. De rol van centrale banken, het bijna-faillissement van
van beleggers over de onrust in China verdwenen meer en meer naar de
Griekenland en de onzekerheid over de houdbaarheid van de economische
achtergrond. Beleggers durfden weer risico te nemen, omdat Mario Draghi van
groei in China waren hiervan de belangrijkste oorzaken. Ondanks de correctie
de ECB beloofde alles te doen om de economische groei in de Eurozone op peil
van meer dan 10% in augustus zijn zowel aandelen als obligaties met een
te houden. Hierdoor kwamen de aandelenbeurzen weer in de lift. In oktober
positief totaalrendement het jaar geëindigd.
en november stegen de koersen van aandelen met 13%.
In december daalden de koersen weer
Koersverloop aandelen en obligaties 2015
25%
Aandelen
Obligaties
20%
In de maand december kwam er een abrupt einde aan de koersstijgingen op de financiële markten. Aanleiding hiervoor was het rentebesluit van de ECB op 9 december en de aansluitende persconferentie van Mario Draghi. Draghi kon
15%
de verwachtingen die hij aan het begin van het kwartaal creëerde niet 10%
nakomen. Als gevolg hiervan daalden de koersen van aandelen sterk.
5%
0%
Ander negatief nieuws voor beleggers kwam vanuit de OPEC. De Organisatie van olie-exporterende landen liet weten de productie van olie niet te beperken en het productieplafond te verhogen. Hierdoor is de prijs van olie en
-5% dec
jan
feb
mrt
apr
mei
jun
jul
aug
sep
okt
nov
dec
andere grondstoffen verder onder druk komen te staan.
Grafiek 1 – Koersreeksen total return in EUR
Een groot gedeelte van de stijging buitenlandse aandelen kwam door
valutawinst. Vooral de Amerikaanse dollar steeg in waarde ten opzichte van de Euro, waardoor Amerikaanse aandelen een goed rendement opleverden voor Europese beleggers. Omdat de rente in Europa niet is opgelopen in 2015, presteerden Europese staatsobligaties goed. Het rendement van Europese bedrijfsobligaties
en
hoogrenderende
obligaties
bleef
achter
op
staatsobligaties, omdat de kredietopslag over heel 2015 is toegenomen.
3
Centrale banken in beweging (2/4) Centrale bank VS verhoogt rente
Na 9 jaar heeft de Amerikaanse centrale bank (Fed) de beleidsrente verhoogd.
tijdens de financiële crisis die in 2007 begon. Met de lage rente en een reeks
rentebesluit al op dat de ECB tot verdere actie zou overgaan. De verwachting
andere maatregelen heeft de Fed het herstel van de Amerikaanse economie
was dat het lopende opkoopprogramma zou worden uitgebreid van de huidige
gestimuleerd. Volgens de centrale bankiers is de grootste economie ter wereld
€ 60 miljard per maand naar € 70 of € 80 miljard per maand. De depositorente
nu krachtig genoeg om een iets hogere rente aan te kunnen.
zou misschien wel met twintig basispunten worden verlaagd tot -0,40%.
Het belangrijkste rentetarief is met een kwart procentpunt verhoogd en komt daarmee uit tussen de 0,25% en 0,5%. Voorzitter Janet Yellen liet weten dat de
De persconferentie van Mario Draghi was amper begonnen of de aandelenkoersen schoten naar beneden. De Euro steeg direct in waarde ten
rente in de komende tijd geleidelijk verder wordt verhoogd. Hoe snel dit zal
opzichte van de Dollar. De ECB had de verwachtingen van tevoren zo hoog
gaan, hangt af van de economische ontwikkelingen. De markt verwacht dat de
opgeschroefd dat beleggers de maatregelen die werden aangekondigd niet
volgende renteverhoging niet vóór juni 2016 zal plaatsvinden.
Economen en analisten op de financiële markten rekenden er voor het
voldoende werden bevonden.
Op de valuta- en rentemarkt waren de reacties op het besluit niet al te groot. Er werd al langere tijd rekening gehouden met een renteverhoging. Op de aandelenbeurzen werd wel positief gereageerd. In de regel is een stijging van de rente ongunstig voor aandelenbeleggers, maar de Fed gaf duidelijk aan dat de rente de komende tijd slechts geleidelijk verder zal worden verhoogd. Daarnaast blijft het huidige stimuleringsbeleid en de nog steeds lage rente ondersteunend voor de Amerikaanse economie.
Centrale bank Eurozone verlaagt rente
De ECB wil dat de bescheiden economische groei in de achttien eurolanden
De ECB heeft begin november één van haar rentetarieven verder verlaagd. De
verder aantrekt en de inflatie stijgt naar het doel van net onder de 2 procent.
depositorente, rente die banken moeten betalen als ze geld bij de ECB willen
Door extra geld vrij te maken (door leningen te kopen van banken) en door
stallen, gaat van -0,20% naar -0,30%. Het bestuur van de centrale bank heeft
banken te stimuleren dat geld ook echt uit te lenen aan bedrijven en
verder besloten om het opkoopprogramma van obligaties wel te verlengen,
consumenten, hoopt de centrale bank dat te bewerkstelligen.
maar niet te verhogen.
4
Olieprijs daalt verder (3/4) Olieprijs lager en lager
In het laatste kwartaal van 2015 is de prijs van olie verder onder druk
Gevolgen van de lage olieprijs
De daling van de olieprijs heeft grote gevolgen voor olieproducerende landen.
gekomen. De prijs van een vat Brentolie (olie uit Europa en het Midden-
Met name Venezuela, Rusland en Saoedi-Arabië kampen met flinke
Oosten) daalde naar het laagste punt in 9 jaar.
overheidstekorten. In al deze landen bestaat meer dan de helft van alle inkomsten uit opbrengsten van de export van olie of olie-gerelateerde
Prijs per vat Brentolie $160
producten. Voor Rusland komt de daling van de olieprijs extra ongelegen,
$140
omdat het land al flink te lijden heeft gehad onder de economische sancties
$120
van het Westen.
$100
$80
De lage olieprijs heeft ook geleid tot flinke koersdalingen van aandelen en
$60
obligaties van bedrijven uit de Energiesector. De wereldwijde index van
$40
Energieaandelen is in de afgelopen 6 maanden met meer dan 20% gedaald.
$20 $0
Grafiek 2 – Prijs van een vat Brentolie in Amerikaanse dollars
Er is al geruime tijd een mondiaal overschot van olie. De organisatie van olie-
exporterende landen (OPEC) liet weten de productie van olie niet te beperken en het productieplafond zelfs te verhogen. Bij vergelijkbare oliedalingen in de jaren 80 en 90 besloot de OPEC de productie van olie te beperken om zo de olieprijs op peil te houden. Deze strategie bleek destijds niet te werken, omdat
Voor westerse landen die netto-importeurs zijn van olie is de prijsdaling in
hun marktaandeel hierdoor tot een minimum werd teruggebracht. Om een
principe goed nieuws. Ruwe olie wordt verwerkt tot motorbrandstoffen als
herhaling te voorkomen heeft de OPEC besloten om de olieprijs niet te
benzine en diesel en heeft vaak via de koppeling met gasprijzen ook invloed op
stabiliseren door minder te produceren. Het aanbod van olie zal dus voorlopig
stookkosten. Deze kosten dalen voor consumenten en bedrijven, en houden
niet afnemen. De vraag naar olie zal naar verwachting niet snel toenemen. Met
dus meer geld over voor andere bestedingen. Volgens Christine Lagarde van
name de afkoelende economische groei in China heeft een dempend effect op
het IMF vertaalt een daling van de olieprijs met 30% zich in 0,8% extra
de vraag naar olie.
economische groei in de meeste gevestigde economieën.
5
China zet beurzen onder druk (4/4) Slechte start in 2016
In de eerste beursweek van 2016 gebeurde vrijwel hetzelfde als in het derde
Een andere verklaring voor de slechte start van het Chinese beursjaar is dat het
kwartaal van 2015. Scherpe dalingen op de Chinese aandelenbeurs leidden tot
verkoopverbod voor grote aandeelhouders en ingewijden op 8 januari
lagere koersen in het westen. De Chinese aandelenkoersen zijn in de eerste
verloopt. Dit verkoopverbod was van kracht om de onrust op de
beursweek met 10% gedaald.
aandelenmarkt terug te dringen. Het lijkt erop dat beleggers alvast een voorschot namen op mogelijke verkooporders van grote aandeelhouders.
Koers Chinese aandelenbeurs 6000
7% economische groei is niet meer
5500
5000
Waar de westerse economieën gemiddeld met enkele procenten groeien per
4500
jaar, groeide de Chinese economie enkele jaren geleden jaarlijks met meer dan
4000
10%. Inmiddels is de groei afgenomen tot onder de 7%. In de afgelopen
3500
periode zijn aandelenkoersen in China sterk gedaald, als gevolg van twijfels dat
3000
de economische groei verder afzwakt.
2500
2000
1500 jan-2014
jul-2014
jan-2015
jul-2015
jan-2016
Grafiek 3 – Koers CSI-300 index
Vanaf 1 januari was in China een nieuwe regel van kracht. Bij een daling van 5%
Vorig jaar bleek al dat het doel van 7% economische groei niet kon worden behaald. De groeiprognose werd toen al verlaagd naar 6,9%. De Wereldbank verlaagde zijn groeiverwachtingen voor 2016 voor China van 7% naar 6,5%, maar economen en beursanalisten twijfelen of ook deze nieuwe bijstelling behaald kan worden.
van de aandelenindex wordt de handel voor 15 minuten stilgelegd. Als er vervolgens -7% op de borden komt, wordt de handel voor de rest van de dag stilgelegd. In de eerste handelsweek heeft de Chinese overheid de handel al 2 keer moeten stilleggen voor de rest van de dag. Het is mogelijk dat deze regels hebben geleid tot extra verkooporders.
6
Ontwikkeling beleggingsportefeuilles Focus op vermogensbehoud
Er ontstond paniek vanwege de sterke koersdalingen in China, de steeds
verder dalende olieprijs en de mogelijke escalatie van het Volkswagenschandaal. Deze grote risicobronnen, in combinatie met de sterk gestegen volatiliteit, gaven meer dan voldoende aanleiding om stapsgewijs aandelen met 40% af te bouwen. De opbrengst van de aandelenverkoop hebben we tijdelijk op de geldrekening aangehouden om het vermogen te beschermen tegen verdere koersdalingen.
4e kwartaal
2015
Profiel B 'zeer defensief' Benchmark Peergroup
0.14% 1.28% 0.50%
-1.59% 1.78% 0.20%
Profiel C "defensief" Benchmark Peergroup
1.46% 2.76% 2.22%
0.24% 3.33% 1.41%
Profiel D "neutraal" Benchmark Peergroup
2.00% 4.23% 3.70%
1.07% 4.88% 2.72%
Profiel E "offensief" Benchmark Peergroup
2.55% 5.71% 5.45%
2.02% 6.43% 4.27%
Profiel F "zeer offensief" Benchmark Peergroup
4.00% 7.19% 7.65%
4.17% 7.98% 5.60%
In augustus en september steeg de volatiliteit flink op de financiële markten.
Begin oktober veranderde het sentiment onder beleggers in zeer korte tijd.
Geruchten over mogelijke extra financiële steunmaatregelen van de ECB leidden tot sterke koersstijgingen in een paar dagen. Vanwege de hoge volatiliteit op dat moment waren de beleggingsportefeuilles nog steeds onderwogen in aandelen en overwogen in liquiditeiten. Van de plotselinge, sterke koersstijgingen hebben de beleggingsportefeuilles van Care IS dus niet volledig kunnen profiteren. Hierdoor is het rendement van de portefeuilles in het vierde kwartaal achtergebleven op het rendement van de benchmark en peergroup. Eind oktober en begin november hebben we positie in aandelen in
twee stappen weer volledig opgebouwd.
Tabel 2 – Rendementen beleggingsportefeuilles Care IS, benchmark en peergroup
7
Resultaat beleggingscategorieën Rendementen vierde kwartaal en 2015
In tabel 2 is het rendement van de verschillende beleggingscategorieën over
De rente in Europa is licht gedaald in het vierde kwartaal. Het rendement van
het vierde kwartaal en over heel 2015 weergegeven. De groene balkjes geven
staatsobligaties kwam uit op 0,46%. Over heel 2015 is het rendement van de
per beleggingscategorie het rendement over het vierde kwartaal weer. De
beleggingscategorie staatsobligaties uitgekomen op 1,65%.
blauwe balkjes geven het rendement over heel 2015 weer.
kredietopslag in Europa. Het rendement was in het vierde kwartaal 1,30%.
Rendementen beleggingscategorieën 2015
De koersen van bedrijfsobligaties profiteerden van de afname van de Over heel 2015 komt het rendement van bedrijfsobligaties uit op -0,56%. De koersen van high yield obligaties profiteerden ook van de dalende
Vierde kwartaal
kredietopslag maar wel in mindere mate. Het rendement kwam uit op 0,83% in Liquiditeiten
het vierde kwartaal. Over heel 2015 is het rendement -0,25%.
Staatsobligaties
Het rendement van obligaties uit opkomende landen (harde valuta gehedged naar Euro) kwam uit op 1,33% in het vierde kwartaal. Over heel 2015 is het
Bedrijfsobligaties
rendement uitgekomen op 0,38%. De keuze om het valutarisico in deze
Obligaties High Yield
beleggingscategorie af te dekken naar Euro’s heeft een positief bijgedragen aan het rendement.
Obligaties Opkomende landen Aandelen ontwikkeld
Aandelen uit ontwikkelde landen was de best presterende beleggingscategorie in het vierde kwartaal en in 2015. In het vierde kwartaal kwam het rendement
Aandelen opkomend
uit op 8,41% en over heel 2015 berekend was het rendement 10,42%. Grondstoffen -20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
Het rendement van aandelen uit opkomende landen kwam in het vierde kwartaal uit op 3,44%. Over heel 2015 is het rendement negatief met een percentage van -5,23%.
Tabel 3 – Rendementen beleggingscategorieën vierde kwartaal en 2015
Grondstoffenprijzen daalden verder in het vierde kwartaal. Het rendement kwam uit op -8,09%. In 2015 is grondstoffen de minst presterende beleggingscategorie met een rendement van -16,12%.
8
Vooruitblik en positionering Positionering
Aandelen onderwogen
Vanwege de scherpe koersdalingen in China in de eerste week van 2016 en de
De verdeling over beleggingscategorieën is in het afgelopen kwartaal
negatieve reacties van beleggers op de aandelenbeurzen in Europa en de
gewijzigd. Op dit moment hebben we een onderwogen positie in aandelen en
Verenigde staten, heeft Care IS aandelen met 20% afgebouwd in het eerste
een overwogen positie in liquiditeiten. De positie in liquiditeiten is tijdelijk en
kwartaal van 2016. Aandelen in opkomende landen zijn afgebouwd door de
biedt bescherming tegen verdere koersdalingen. In afbeelding 4 is de huidige
volledige verkoop van de Vanguard FTSE Emerging Markets UCITS ETF.
positionering weergegeven.
Daarnaast is een deel van de allocatie wereldwijde aandelen afgebouwd door
Onderwogen
circa een derde van de positie in de Think Global Equity UCITS ETF te verkopen. We houden de opbrengst van de verkoop tijdelijk op de geldrekening aan.
markten nog wel enige tijd zal aanhouden. We hebben in het afgelopen jaar al dat
er
heftige
bewegingen
kunnen
plaatsvinden
op
Overwogen
Liquiditeiten
Care IS verwacht dat de onzekerheid en beweeglijkheid op de financiële gezien
Neutraal
de
Obligaties Obligaties high yield
aandelenbeurzen.
Aandachtspunten in 2016
Op politiek gebied kunnen de verkiezingen in de VS en een mogelijk exit van Groot-Brittanië uit de Eurozone invloed hebben op de financiële markten. Verder is het afwachten in hoeverre het Europese vluchtelingenprobleem gaat
Obligaties opkomende landen Aandelen Grondstoffen
uitpakken en hoe beleggers daarmee om zullen gaan. Tabel 4: Positionering in beleggingsportefeuilles Care IS
De lage olieprijs kan in 2016 leiden tot financiële problemen bij olieexporterende landen. Daarnaast kan de lage olieprijs deflatie in Westerse landen in de hand helpen, wat weer impact zal hebben op de rente en koersen van obligaties.
9
Contact drs. Loege Schilder RBA Bestuurder M 06 46 32 27 85 E
[email protected]
Marcel van de Meent Accountmanagement M 06 22 24 11 35 E
[email protected]
drs. Laurens Leek Bestuurder M 06 21 58 30 54 E
[email protected]
Ronald te Dorsthorst Accountmanagement M 0299 72 09 61 E
[email protected]
Laurens Sombroek Portfoliomanagement M 0299 72 09 61 E
[email protected]
Frank Olgers Accountmanagement M 06 13 66 66 19 E
[email protected]
Nick Bond Portfoliomanagement M 0299 72 09 61 E
[email protected]
dr. Enno Veerman Research M 0299 72 09 61 E
[email protected]
10
Disclaimer
Deze publicatie is opgesteld door Care Investment Services B.V. (Care IS). De in deze
Elke belegging in financiële instrumenten brengt risico’s met zich mee. De waarde van uw
publicatie aangeboden informatie is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet
belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de
toegespitst op uw persoonlijke situatie. De inhoud van deze publicatie mag daarom
toekomst. U kunt uw gehele inleg kwijtraken.
nadrukkelijk niet worden beschouwd als een beleggingsaanbeveling, beleggingsadvies of aanbieding of uitnodiging tot het aankopen of verkopen van financiële
Care IS vermogensbeheer en Care IS zijn handelsnamen van Care Investment Services B.V. KvK:
instrumenten. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw
37162744. Care IS heeft als beleggingsonderneming een vergunning, als bedoeld in artikel 2:96
eigen rekening en risico.
van de Wet op het financieel toezicht verleend gekregen van de Autoriteit Financiële markten (AFM).
Deze publicatie is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld, waarbij Care IS streeft naar het geven van correcte en actuele informatie. De informatie in deze publicatie is ontleed aan door Care IS betrouwbaar geachte bronnen en publieke informatie. Voor de juistheid en de volledigheid van de informatie in deze publicatie kunnen wij niet instaan. Hoewel wij ten aanzien van de selectie en berekening van de gegevens de nodige zorgvuldigheid in acht nemen, zijn wij niet aansprakelijk voor enige schade die het gevolg is van de in deze publicatie opgenomen informatie en gegevens. De informatie in deze publicatie kan zonder
enige vorm van aankondiging worden gewijzigd.
Vermogensbeheer dat voldoet aan de wensen en eisen van vandaag en morgen.
www.careis.nl
