RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING Intermetzo Zonnehuizen, VSO uitstroom Dagbesteding
Plaats BRIN nummer Onderzoeksnummer Datum onderzoek Datum vaststelling
: : : : :
Zeist 23GL|OKE 02|VSO 154877 14 februari 2013 22 april 2013
Pagina 2 van 15
INHOUDSOPGAVE 1
INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2
BEVINDINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
3
TOEZICHTARRANGEMENT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Pagina 3 van 15
Pagina 4 van 15
1
INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 14 februari 2013 een onderzoek uit op Zonnehuisschool, locatie VSO Veldheim, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De school verzorgt voortgezet speciaal onderwijs aan jongeren in de leeftijd van 12 tot 16 jaar met psychiatrische stoornissen die thuis wonen of geïndiceerd zijn voor intramurale behandeling binnen de kliniek van Zonnehuizen. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader voortgezet speciaal onderwijs 2012. Dit toezichtkader bevat een waarderingskader voor het voortgezet speciaal onderwijs. In haar jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Meer informatie over het jaarwerkplan en het nieuwe toezichtkader voor (voortgezet) speciaal onderwijs is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Aanleiding Op 27 januari en 9 maart 2011 voerde de inspectie een kwaliteitsonderzoek uit, waarbij zij tekortkomingen vaststelde in alle kwaliteitsaspecten. De bevindingen van dat onderzoek staan beschreven in het inspectierapport dat op 7 juni 2011 is vastgesteld. Op basis van de beslisregel beoordeelde de inspectie de kwaliteit van het onderwijs toen als zwak en intensiveerde zij haar toezicht. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan of de school de eerder vastgestelde tekortkomingen heeft opgeheven. De Stichting Zonnehuizen is vanwege een faillissement overgenomen door LSGRentray. De organisatie is gewijzigd, een aantal personeelsleden is ontslagen door financiële oorzaken en het bestuur onderscheidt nu vier onderwijskundige eenheden, waarvan VSO Veldheim er één is. Onderzoeksopzet De inspectie baseerde zich bij dit onderzoek op het Toezichtkader 2012. Zij beoordeelde indicatoren van de kwaliteitsaspecten ‘opbrengsten’, ‘systeem van leerlingenzorg’, ‘onderwijsleerproces’ en ‘systematische kwaliteitszorg’. Bij het onderzoek betrekt de inspectie op één na alle indicatoren van kwaliteitsaspect 8 ('De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en
Pagina 5 van 15
verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs') en de vier indicatoren van kwaliteitsaspect 9 ('De voorwaarden voor zorg voor de kwaliteit zijn aanwezig'). De school krijgt basistoezicht als, naast de leerlingenzorg en het onderwijsleerproces, ook de kwaliteitszorg en de voorwaarden voor de kwaliteitszorg op essentiële punten voldoende zijn. Het doel hiervan is om een stevig fundament te leggen onder de duurzaamheid van de kwaliteit. Het domein 'Leerlingenzorg' is beoordeeld volgens het kader EC 2012, dat wil zeggen met indicatoren gebaseerd op het werken met ontwikkelingsperspectieven. Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school aan de inspectie toestuurde of uitreikte en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school. Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: • dossiers bestudeerde en beoordeelde, waaronder ontwikkelingsperspectieven; • gesprekken voerde met de directie, de commissie voor de begeleiding en een delegatie van leraren; • de onderwijspraktijk observeerde in vijf van de acht groepen. Aan het eind van het onderzoek besprak de inspectie haar bevindingen met het bevoegd gezag en de directie. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement.
Pagina 6 van 15
2
BEVINDINGEN
2.1
Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige Waarderingskader voortgezet speciaal onderwijs 2012. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) De normindicatoren zijn gemarkeerd met een asterisk (*). Kwaliteitsaspect 1 De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht.
1
2
3
4
5
1.1
Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor leerresultaten.
•
1.2
Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor sociale opbrengsten.
•
1.3
De gerealiseerde uitstroombestemmingen van de leerlingen liggen ten minste op het niveau van de landelijke standaarden voor opbrengsten.
•
1.4
De school voldoet aan de landelijke standaard voor bestendiging.
•
Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen. 2.1*
De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling binnen zes weken een ontwikkelingsperspectief vast.
2.2*
De school gebruikt een samenhangend systeem van (waar mogelijk genormeerde) instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen.
1
2
3
4
•
•
Pagina 7 van 15
Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen.
1
2
3
2.3*
De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes.
•
2.4*
De school voert het onderwijs en de ondersteuning planmatig uit.
•
2.5
De school kent structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingenniveau haar eigen kerntaak overschrijden.
•
2.6
De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen.
•
Kwaliteitsaspect 3 De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving.
1
2
3.1*
De school hanteert een leerstofaanbod voor de kernvakken van het uitstroomprofiel.
3.2
Bij de aangeboden leerinhouden op de leergebied overstijgende vormingsgebieden biedt de school de kerndoelen als te bereiken doelstellingen.
•
3.3*
Het leerstofaanbod van de leerroute sluit aan op de uitstroombestemming.
•
3.4
De leerinhouden voorzien in een doorgaande lijn.
•
Kwaliteitsaspect 4 De leraren geven de leerlingen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken.
3
1
2
3
De school maakt per leerroute een beredeneerde keuze voor de inzet van de beschikbare onderwijstijd.
4.2*
De leraren zetten de geplande onderwijstijd doelgericht in.
•
4.3
De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd.
•
4.4
Het ongeoorloofd verzuim van leerlingen is beperkt.
•
5.1
De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt.
5.2*
De school heeft een veilige leer- en werksituatie voor zowel de leerlingen als het personeel.
4
•
4.1
Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen.
4
4
•
1
2
3
4
• •
Pagina 8 van 15
Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen.
1
2
3
5.3
De leerlingen gaan op een respectvolle manier met elkaar en anderen om.
•
5.4
De leraren gaan op een respectvolle manier om met de leerlingen.
•
5.5
De inrichting van het gebouw en de lesruimten getuigen van een veilige en inspirerende leer- en werkomgeving.
Kwaliteitsaspect 6 De leraren leggen duidelijk uit, organiseren de onderwijsactiviteiten efficiënt en houden de leerlingen taakbetrokken.
•
1
2
3
6.1*
De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof.
•
6.2*
De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer.
•
6.3*
De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten.
•
Kwaliteitsaspect 7 De leraren stemmen aanbod, instructie, verwerking, onderwijstijd en aanpak af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen.
1
2
7.1
De leraren stemmen binnen de leerroute de aangeboden leerinhouden af op de onderwijsbehoeften van leerlingen.
•
7.2
De leraren stemmen de instructie af op verschillen in instructiebehoeften van leerlingen.
•
7.3
De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op de verschillen in verwerkingsbehoeften van leerlingen.
•
7.4
De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in behoefte aan leertijd van leerlingen.
•
7.5*
De leraren stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op (problematisch) gedrag van leerlingen.
Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs.
4
3
4
4
•
1
2
8.1
De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie.
8.2*
De school evalueert jaarlijks de leerresultaten van de leerlingen.
8.3
De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen op de leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden.
•
8.4
De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces.
•
8.5
De school evalueert regelmatig de onderwijsondersteuning.
•
3
4
• •
Pagina 9 van 15
Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs.
1
2
De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten.
8.7
De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces.
•
8.8
De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit.
•
Kwaliteitsaspect 9 De voorwaarden voor zorg voor de kwaliteit zijn aanwezig.
1
9.1
De schoolleiding stuurt de schoolontwikkeling inclusief de kwaliteitszorg aan.
9.2
De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen en de leerlingenzorg zoals geformuleerd in het schoolplan.
9.3
De schoolleiding zorgt voor een professionele cultuur.
9.4
Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders en bestuur betrokken.
N.1
N.2
N.3
4
•
8.6
E. Naleving wet- en regelgeving
3
2
3
4
• • • •
Voldoende Onvoldoende
Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 22).
•
Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 21).
•
De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WEC, art. 11).
•
Pagina 10 van 15
2.2
Beschouwing Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op Zonnehuisschool, locatie VSO Veldheim, is nog steeds onvoldoende. In het waarderingskader van 2005 was het oordeel op de indicatoren van de leerlingenzorg doorslaggevend voor het bepalen van de onderwijskwaliteit. Nu zijn ook indicatoren van het onderwijsproces en de kwaliteitszorg mede bepalend voor het uiteindelijke oordeel. De leerlingenzorg en de afstemming van het onderwijs op de verschillende onderwijsbehoeften van de leerlingen zijn op de meeste indicatoren met een onvoldoende beoordeeld. De kwaliteitszorg is op het merendeel van de indicatoren van onvoldoende niveau. De locatie staat aan het begin van een verandering richting kwaliteitswet VSO. Nu is het VSO verdeeld in een afdeling voor jongeren tot 16, zoals VSO Veldheim en een afdeling vanaf 16 jaar (Veldheim AGL). In afwachting van deze verandering heeft de locatie een aantal kwaliteitsverbeteringen gerealiseerd, zoals de invoering van het ontwikkelingsperspectief (OP), het leerstofaanbod verbeterd en een observatielijst voor de sociaal-emotionele ontwikkeling ingevoerd. Toelichting Opbrengsten Bij de toekenning van het toezichtarrangement staan in principe de opbrengsten centraal. Door het ontbreken van een landelijke norm tellen de opbrengsten echter voorlopig niet mee voor de beoordeling. Leerlingenzorg De inspectie beoordeelt drie indicatoren als onvoldoende. De locatie beschikt sinds kort voor alle leerlingen over een ontwikkelingsperspectief. Het team zit in de overgangsfase vanuit het vorige individueel ontwikkelingsplan (IOP). Het format dat de Zonnehuisschool nu gebruikt kan leiden tot een hoeveelheid tekst die het zicht op waar het werkelijk omgaat bemoeilijkt. De commissie voor de begeleiding (cvb) ondersteunt de leraren bij het opstellen van dit nieuwe OP. Ook de jongeren zelf zijn zo mogelijk betrokken bij het opstellen van hun OP. Het OP is zeer recent met de ouders of de wettelijke vertegenwoordigers besproken en door hen ondertekend. Daarna ondertekenen de leden van de cvb pas dit OP.
Pagina 11 van 15
Het team beschikt niet over voldoende instrumenten om de vorderingen en de ontwikkeling van de leerlingen te volgen (indicator 2.2). De observatielijst voor de sociaal-emotionele ontwikkeling is in oktober 2012 voor het eerst ingevuld. De beslissing welke methoden onafhankelijke toetsen het team wil invoeren moet nog genomen worden. De locatie kan ook niet voldoende aantonen dat leerlingen zich conform het OP ontwikkelen (indicator 2.3). Het evaluatieformulier hiervoor is in ontwikkeling. Omdat de uitstroombestemming van de leerlingen niet helder is en ook niet altijd afgestemd op de mogelijkheden van de leerlingen is op dit moment het ontwikkelingsperspectief geen document dat richting geeft aan de planning van het onderwijs (indicator 2.4). Het bereiken van de leeftijd van 15½ is de reden om uit te stromen, niet het bereikte onderwijsniveau. De rol van de mentoren in het leerproces van de jongeren is voldoende duidelijk.
Onderwijsleerproces De indicatoren van de verschillende kwaliteitsaspecten binnen het onderwijsleerproces beoordeelt de inspectie deels voldoende en deels onvoldoende. Het (ortho)didactisch handelen van de leraren is op orde, maar de afstemming op de onderwijsbehoeften van de leerlingen is grotendeels onvoldoende. Leerstofaanbod De locatie hanteert voor de kernvakken adequate methoden. De invoering van de nieuwe methodes voor Nederlandse taal, rekenen en wiskunde loopt nog. De gehanteerde materialen en methodes sluiten echter onvoldoende aan op de leerroutes omdat de uitstroombestemming niet duidelijk is. Het team heeft wel een methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling ingevoerd, maar die voldoet niet in relatie tot de doelgroep. Ook de doorgaande lijn in het aanbod is niet gewaarborgd omdat het team een deel van de methodes nog moet uitzoeken en invoeren, onder andere voor de leergebied overstijgende kerndoelen (indicatoren 3.2, 3.3 en 3.4). Omdat de locatie de leerlingen tot maximaal hun e
16 jaar onderwijs biedt, maakt stage geen onderdeel uit van het onderwijsaanbod. Onderwijstijd De geplande onderwijstijd besteden de leraren meestal voldoende doelgericht. Maar ook hier wreekt zich de onduidelijke uitstroombestemming: het lukt het team niet om de beschikbare tijd optimaal te verdelen over de voor de leerling noodzakelijke vakken gelet op de uitstroombestemming (indicator 4.1). De discussie met de behandelsetting over eventuele beschikbare tijden voor
Pagina 12 van 15
therapie en behandeling loopt nog. De behandeling in de kliniek is nu leidend op dit terrein. Schoolklimaat Het schoolklimaat is meestal voldoende veilig voor leerlingen en leraren. De acties die de locatie onderneemt om de ouderbetrokkenheid bij het onderwijs te vergroten zijn beperkt (indicator 5.1). De inrichting van de gebouwen en de lesruimten is afhankelijk van de leraar die voor de groep verantwoordelijk is en biedt soms voldoende structuur en uitdaging en soms niet (indicator 5.5). De leraren gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. De school heeft zo goed mogelijk maatregelen getroffen om pesten te voorkomen en te bestrijden. Het gebrek aan time-outvoorziening voor externe leerlingen leidde ertoe dat een leerling werd opgevangen in de lerarenkamer, interne leerlingen gaan terug naar de groep bij verstoring van de les. Daarom beoordeelt de inspectie het schoolklimaat als 'meestal' voldoende veilig. (Ortho)didactisch handelen De inspectie beoordeelt de wijze waarop de leraren de leerstof uitleggen als voldoende. In de meeste lessen die de inspectie bijwoonde, waren de leerlingen voldoende taakgericht en voldoende actief betrokken bij hun werk. Afstemming De leerinhouden zijn onvoldoende afgestemd op de onderwijsbehoeften van de leerlingen (indicator 7.1). Dat komt ook doordat de leerroutes niet duidelijk zijn. De Zonnehuisschool heeft dit jaar een begin gemaakt met het opstellen van ontwikkelingsperspectieven. De ordening van de leerstof in leerroutes moet nog plaatsvinden. De meeste leraren houden onvoldoende rekening met de verschillende instructiebehoeften van de (groepen) leerlingen (indicator 7.2). De lessen zijn nu vooral begeleiding bij het zelfstandig werken. De leraren realiseren evenmin afstemming in tijd (indicator 7.4). Het is van belang goed na te gaan waar extra (of minder) instructie, verwerking (indicator 7.3) en/of leertijd noodzakelijk zijn.
Kwaliteitszorg en de voorwaarden voor kwaliteitszorg Het systeem van kwaliteitszorg, inclusief de voorwaarden, beoordeelt de inspectie op het merendeel van de indicatoren als onvoldoende.
Pagina 13 van 15
Het schoolplan van de Zonnehuisschool heeft een looptijd van 2009 tot 2013. Dat betekent dat de inhoud niet meer past bij de ontwikkeling van het voortgezet speciaal onderwijs anno 2013. De locatie beschikt over een jaarplan 2012-2013, waarbij de evaluatie van januari 2013 wel zicht biedt op de ontwikkeling van de locatie, maar de inhoud van het plan leidt onvoldoende tot de gewenste basiskwaliteit. De doelgroep van de locatie is aan verandering onderhevig, zeker als er volgend jaar sprake zal zijn van één vso-afdeling bij de Zonnehuisschool. De kenmerken van de doelgroep nu en de daarbij behorende onderwijsbehoeften heeft de school niet helder in beeld. (indicator 8.1). De uitstroom van leerlingen is voor deze locatie bijna uitsluitend de locatie VSO Veldheim AGL. Het team heeft onvoldoende zicht op eventueel andere uitstroombestemmingen cq - mogelijkheden. Er is een functionaris benoemd die Zonnehuisschool-breed de uitstroom in kaart brengt en de bestendiging van de uitgestroomde leerlingen. De inspectie verwacht dat in het schooljaar 2013/2014 de school in beeld heeft waar de leerlingen naartoe uitstromen plus hun uitstroomniveau. De resultaten die de leerlingen boeken op de leergebiedoverstijgende kerndoelen zijn niet bekend. De school heeft onlangs een instrument in gebruik genomen om de sociaal-emotionele ontwikkeling te kunnen volgen. Op termijn kunnen daar ook opbrengsten van afgeleid worden. Nu zijn deze opbrengsten niet zichtbaar (indicator 8.3). De evaluatie van het onderwijsleerproces, het systeem van leerlingenzorg en de borging van het onderwijsleerproces, zijn onvoldoende (indicatoren 8.4, 8.5, 8.7). Dat komt omdat de eigen doelen ontbreken en de locatie niet vaststelt in hoeverre zij deze heeft gerealiseerd. Voor het borgen geldt bovendien dat de procedures en protocollen ook in de praktijk moeten werken en de school dat aantoont. De school kan niet aantonen dat zij zich aan belanghebbenden verantwoordt over de gerealiseerde kwaliteit (indicator 8.8). De voorwaarden voor kwaliteitszorg dragen op twee na voldoende bij aan de ontwikkeling van de kwaliteitszorg. De directie stuurt de zorg voor de eigen kwaliteit voldoende aan. De school kan niet aantonen dat alle geledingen voldoende bij de zorg voor de kwaliteit betrokken zijn (indicator 9.4). Er zijn bijvoorbeeld geen recente tevredenheidsonderzoeken. De inhoud van het schoolplan is verouderd en de visie van de school op hedendaags onderwijs inclusief alle van belang zijnde kwaliteitsaspecten, moet de school opnieuw bepalen (indicator 9.2).
Pagina 14 van 15
3
TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit Omdat de kwaliteit van het onderwijs op de Zonnehuisschool, locatie VSO Veldheim, nog steeds belangrijke tekortkomingen vertoont, beoordeelt de inspectie haar opnieuw als zwak. Op grond van de ingezette koers heeft de inspectie er echter vertrouwen in dat de school de onderwijskwaliteit binnen het komend jaar voldoende verbeterd zal hebben. Daarom verlengt zij het traject van het geïntensiveerd toezicht met maximaal één jaar. Met het bevoegd gezag is overeengekomen dat de onderwijskwaliteit in februari 2014 weer van voldoende niveau is. Hieraan voorafgaand voert de inspectie opnieuw een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) uit om na te gaan of de school de tekortkomingen heeft opgeheven. Naleving De inspectie concludeert tevens dat de locatie de in 2011 geconstateerde tekortkomingen in de naleving van wet- en regelgeving op de onderzochte onderdelen heeft opgeheven.
Pagina 15 van 15
