Rapport. Thema-audit Sociale Huisvesting binnen het beleidsdomein RWO

Rapport

Thema-audit Sociale Huisvesting binnen het beleidsdomein RWO

Auditopdracht 0801 002 2 maart 2009

Interne Audit van de Vlaamse Administratie

Rapport

Thema-audit Sociale Huisvesting binnen het beleidsdomein RWO

Status:

Definitief rapport

Datum:

2 maart 2009

Manager-auditor: Wim De Naeyer Auditteam:

Carine Bogaert Kristof Jacques

Referentie:

0801 002

In overeenstemming met de internationale standaarden van het Institute of Internal Auditors (IIA) wordt het agentschap Interne Audit van de Vlaamse Administratie (IAVA) om de vijf jaar geëvalueerd door een externe instantie. Deze standaarden worden door het Auditcomité van de Vlaamse Administratie en IAVA onderschreven. De conclusie van de externe doorlichting (d.d. 15 januari 2006) is als volgt geformuleerd: “De werking van IAVA verloopt in overeenstemming met de internationale standaarden voor de professionele werking van interne audit (The International Standards for the Professional Practice of Internal Auditing) van het Institute of Internal Auditors (IIA).” 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

3


Inhoudstafel VERZENDLIJST.................................................................................................................................................. 6 BESTUURLIJKE BOODSCHAP........................................................................................................................ 7 BESCHRIJVING VAN DE OPDRACHT .......................................................................................................... 9 OMWILLE VAN DE VEELHEID AAN AFKORTINGEN IN DIT RAPPORT, WERD IN BIJLAGE 1 EEN GLOSSARIUM OPGENOMEN. ...................................................................................................................................................... 9 1

2

KORTE VOORSTELLING VAN DE BETROKKEN ENTITEITEN ........................................................................... 9 1.1

Departement RWO ............................................................................................................................ 9

1.2

VMSW................................................................................................................................................ 9

1.3

Agentschap Wonen-Vlaanderen ...................................................................................................... 10

1.4

Agentschap Inspectie RWO ............................................................................................................. 10

DOELSTELLINGEN EN REIKWIJDTE VAN DE OPDRACHT.............................................................................. 10 2.1

Auditdoelstellingen.......................................................................................................................... 10

2.2

Auditreikwijdte ................................................................................................................................ 11

3

AANPAK VAN DE OPDRACHT ..................................................................................................................... 11

4

ALGEMENE KADERING SOCIALE HUISVESTING .......................................................................................... 13 4.1

De historische context ..................................................................................................................... 13

4.2

De inhoudelijke beleidsopties en de Vlaamse Wooncode................................................................ 14

4.3

Impact Beter Bestuurlijk Beleid ...................................................................................................... 15

4.4

De concrete uitwerking ................................................................................................................... 16

4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.4.5 4.4.6

5

Sociaal huurregime en NFS2 (BVR 12 oktober 2007) ................................................................................ 16 Programmatie (BVR 18 juli 2008) .............................................................................................................. 16 Toezichtregeling (besluit van de Vlaamse Regering van 18 juli2008) ........................................................ 17 Erkenningsronde ......................................................................................................................................... 17 Grond en panden ......................................................................................................................................... 17 Schematische samenvatting......................................................................................................................... 17

BEVINDINGEN EN AANBEVELINGEN .......................................................................................................... 18 5.1

Taakverdeling in de praktijk van de vier entiteiten op Vlaams niveau............................................ 18

5.1.1 Enkele inhoudelijke accenten ...................................................................................................................... 18 5.1.1.1 Uitbreiding van de ondersteuning naar alle sociale woonactoren ...................................................... 18 5.1.1.2 Taken m.b.t. lokale woonbeleid......................................................................................................... 20 5.1.1.3 Huisvestingsdatabank (informatieuitwisseling en –doorstroming) .................................................... 22 5.1.2 Professionalisering van de sociale woonactoren en de nieuwe erkenningsronde ........................................ 25 5.1.3 Samenwerking en overleg op het Vlaamse overheidsniveau....................................................................... 29 5.1.3.1 Tussen de 4 bestuurlijke entiteiten (algemeen).................................................................................. 29 5.1.3.2 Integratie afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur binnen de VMSW ................................................ 30 5.1.4 Van voogdij naar advies en overleg binnen de VMSW............................................................................... 32 5.1.5 Ondersteuning en actorenbegeleiding door de VMSW ............................................................................... 34

0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

4


5.1.5.1 Werkafspraken met de SHM’s........................................................................................................... 34 5.1.5.2 Financiële meerjarenplanningen ........................................................................................................ 35 5.1.5.3 De cel actorenbegeleiding en helpdesk sociale verhuring bij de VMSW .......................................... 36 5.1.5.4 Conclusie ........................................................................................................................................... 38 5.1.6 Financiering VMSW en de beheersvergoeding ........................................................................................... 39

5.2

Regelgeving m.b.t. sociale huisvesting............................................................................................ 40

5.2.1 Opmaak, interpretatie en toepassing, communicatie en handhaving van regelgeving................................. 40 5.2.1.1 Opmaak van regelgeving ................................................................................................................... 40 5.2.1.2 Interpretatie en toepassing regelgeving.............................................................................................. 41 5.2.1.3 Communicatie m.b.t. regelgeving...................................................................................................... 42 5.2.1.4 Handhaving van regelgeving ............................................................................................................. 43 5.2.2 Totstandkoming en implementatie van regelgeving .................................................................................... 43 5.2.3 Voornaamste wijzigingen in de regelgeving ............................................................................................... 44 5.2.3.1 Kaderbesluit sociale huur .................................................................................................................. 45 5.2.3.2 Nieuw financieringssysteem (NFS2) ................................................................................................. 48 5.2.3.3 Toezichtsbesluit ................................................................................................................................. 51 5.2.3.4 Planning van sociale woonprojecten (IP/UP) .................................................................................... 53 5.2.3.5 Overige nieuwe regelgeving van toepassing op de sociale huisvestingssector .................................. 56 5.2.4 Conclusie..................................................................................................................................................... 58

6

GLOBALE CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN VAN DE THEMA-AUDIT SOCIALE HUISVESTING...................... 60

MANAGEMENTREACTIE .............................................................................................................................. 67 REACTIE VAN HET AUDITCOMITÉ VAN DE VMSW ............................................................................. 75 BIJLAGE 1: GLOSSARIUM............................................................................................................................. 79 BIJLAGE 2: TAKEN VAN DE VERSCHILLENDE BESTUURLIJKE ENTITEITEN............................. 80


5


Verzendlijst Dit rapport werd verzonden aan: De heer Guy Braeckman De heer Hugo Beersmans De heer Hubert Bloemen De heer Hubert Lyben De heer Jaak Floridor De heer Eddy Pannecoucke De bevoegde minister: De heer Marino Keulen

Secretaris-generaal van het departement RWO Administrateur-generaal IVA Wonen-Vlaanderen Administrateur-generaal IVA Inspectie RWO Gedelegeerd bestuurder van de VMSW Voorzitter van de raad van bestuur van de VMSW Voorzitter van het auditcomité van de VMSW Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Stedenbeleid, Wonen en Inburgering

De leden van het Auditcomité van de Vlaamse Administratie: De heer Michel J. De Samblanx Voorzitter van het Auditcomité De heer Hugo Van Passel Onafhankelijk deskundige Mevrouw Marleen Willekens Onafhankelijk deskundige Mevrouw Ingrid Loos Onafhankelijk deskundige Mevrouw Lea Belen Onafhankelijk deskundige De heer Eric Stroobants Secretaris-generaal van het departement DAR Mevrouw Mireille Gillebeert Algemeen directeur VDAB De heer Kris Peeters Minister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Institutionele Hervormingen, Bestuurszaken, Buitenlands Beleid, Media, Toerisme, Havens, Landbouw, Zeevisserij en Plattelandsbeleid De heer Dirk Van Mechelen Viceminister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Financiën en Begroting en Ruimtelijke Ordening De heer Guido Collin Secretaris Auditcomité Het Rekenhof: De heer Franki Vanstapel

Eerste Voorzitter Rekenhof


6


Bestuurlijke boodschap De Vlaamse Wooncode werd in 1997 door het Vlaams Parlement goedgekeurd. In de Vlaamse Wooncode worden de principes en basisinstrumenten bepaald, die voor het Vlaamse woonbeleid als uitgangspunten gelden. Deze instrumenten kunnen door de bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau worden ingezet om het woonbeleid gestalte te geven. Ook voor de sociale huisvestingssector zijn heel wat aangelegenheden in de Vlaamse Wooncode geregeld. Sinds de inwerkingtreding van de Vlaamse Wooncode heeft het beleidsitem ‘sociale huisvesting’, zowel op het vlak van de invulling van de opdracht van de verschillende bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau als op het regelgevend vlak, fundamentele wijzigingen ondergaan. Naar aanleiding van de hervormingsoperatie Beter Bestuurlijk Beleid (BBB) is er binnen het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed (RWO) en meer specifiek m.b.t. het beleidsitem ‘sociale huisvesting’ een grondige organisatorische herschikking doorgevoerd m.b.t. de structuur en de taken van de bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau. Niettegenstaande de taakstelling van de verschillende entiteiten in diverse bestuurlijke documenten vrij duidelijk is afgebakend, blijken er in de praktijk m.b.t. deze taakstelling toch diverse knelpunten te bestaan die zowel door de actoren op het terrein als door de entiteiten op het Vlaamse niveau werden aangehaald, hoewel de nieuwe structuur soms ook als een excuus wordt gebruikt om onderlinge samenwerking uit de weg te gaan. De agentschappen en/of departement focussen te veel op de eigen prioriteiten, eerder dan op de prioriteiten van het grotere geheel. De samenwerking en informatieuitwisseling over het departement en de agentschappen heen is daarom één van de uitdagingen voor de toekomst. Naast de hervormingsoperatie BBB, die de organisatie en de taken m.b.t. sociale huisvesting fundamenteel hertekende, werd ook het regelgevend kader grondig herwerkt. Dit resulteerde op korte tijd in veel belangrijke nieuwe regelgeving (o.a. het kaderbesluit sociale huur, het nieuwe financieringssysteem NFS2, het Toezichtsbesluit, de planning van sociale woonprojecten (investeringsprogramma/uitvoeringsprogramma) en het in ontwikkeling zijnde decreet m.b.t. het Grond- en Pandenbeleid). Bij de totstandkoming en de implementatie van nieuwe regelgeving moet erover gewaakt worden dat met elkaar samenhangende regelgeving ‘integraal’ (d.w.z. het decreet of het besluit van de Vlaamse Regering inclusief de bijhorende uitvoeringsbesluiten) wordt ingevoerd. Nieuwe regelgeving dient een kwaliteitstoets te ondergaan vóór de implementatie, teneinde te vermijden dat te snel moet worden bijgestuurd. Bovendien moet bij het invoeren van veel nieuwe regelgeving worden gestreefd naar een geleidelijke invoer, teneinde te voorzien in de nodige stabiliteit en de sector toe te laten zich de nieuwe regelgeving eigen te maken. De sociale woonactoren op het terrein zijn de belangrijkste uitvoerders van het sociaal woonbeleid. Bij de uitwerking van de hervormingsoperatie Beter Bestuurlijk Beleid binnen RWO werd een evolutie naar een professionalisering van de intermediaire organisaties als uitgangspunt vooropgesteld. In de praktijk is de professionaleringsgraad bij diverse sociale woonactoren eerder laag en onderling zelfs heel verschillend. Bovendien verloopt het professionaliseringsproces moeizaam. Gelet op de vele knelpunten is het duidelijk dat er op korte termijn een sterke behoefte bestaat aan ondersteuning. Hieraan werd in de praktijk een oplossing gegeven door de oprichting van een helpdesk. De verdere uitbouw van en investering in een permanente helpdesk sociale verhuring en actorenbegeleiding bij de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) strookt echter niet met het vooropgestelde professionaliseringsprincipe. Hoe dan ook dient een duidelijke keuze te worden gemaakt: ofwel worden effectief maatregelen en/of initiatieven genomen die inzetten op de verdere responsabilisering en professionalisering van de sociale woonactoren, ofwel heeft men hierin weinig vertrouwen en wordt resoluut geïnvesteerd in de ondersteunende rol van de bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau. Om aan deze knelpunten en problemen op een gestructureerde wijze te verhelpen, is het ten zeerste aangewezen om alsnog over te gaan tot een projectmatige benadering van het resterende veranderingstraject binnen de sociale huisvestingssector. Hierbij dient ook de nodige aandacht te worden besteed aan de opmaak van een communicatie- en informatiestrategie, die zich vertaalt in een concreet intern en extern communicatieplan.


7


De combinatie van projectplan en communicatieplan moet voor alle betrokkenen duidelijk maken wat de finaliteit van deze fundamentele organisatorische en regelgevende herstructurering is, wat de kritieke succesfactoren en bijhorende afhankelijkheden zijn en wat het tijdspad is. Op deze wijze zal tevens de rol en verantwoordelijkheid van elke belanghebbende op onbetwistbare wijze worden vastgelegd.


8


Beschrijving van de opdracht Omwille van de veelheid aan afkortingen in dit rapport, werd in bijlage 1 een glossarium opgenomen.

1 Korte voorstelling van de betrokken entiteiten Hierna worden in grote lijnen de vier bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau besproken die betrokken zijn bij het beleidsitem ‘sociale huisvesting’ en wordt hun situering binnen het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed (RWO) weergegeven. In bijlage 2 wordt hun takenpakket m.b.t. ‘sociale huisvesting’ verder toegelicht. 1.1 Departement RWO Het departement RWO ondersteunt de bevoegde ministers bij de voorbereiding van het beleid rond ruimtelijke ordening, wonen en onroerend erfgoed. Het bouwt inhoudelijke expertise op rond deze beleidsthema’s, bereidt de beleidsnota’s en beleidsbrieven van de minister voor en coördineert de algemene communicatie en informatica-initiatieven binnen het beleidsdomein RWO. Het departement wordt geleid door de secretaris-generaal. Naast enkele stafdiensten bestaat het departement verder uit vier afdelingen: afdeling Woonbeleid afdeling Stedenbouwkundig Beleid en Onroerend Erfgoedbeleid afdeling Ruimtelijke Planning afdeling Juridische Dienstverlening Vooral de afdeling Woonbeleid is bij deze thema-audit betrokken. 1.2 VMSW VMSW staat voluit voor Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen. De VMSW is binnen het beleidsdomein RWO opgericht op 1 juli 2006 als extern verzelfstandigd agentschap (EVA) en is de opvolger van de Vlaamse Huisvestingsmaatschappij (VHM). Deze omvorming past binnen de algemene reorganisatieoperatie van de Vlaamse overheid (Beter Bestuurlijk Beleid). De VMSW wil sociaal wonen mogelijk maken en stimuleert, ondersteunt, begeleidt en financiert de lokale sociale woonactoren om betaalbare en kwaliteitsvolle woonprojecten te realiseren en in stand te houden. Als publiekrechtelijke extern verzelfstandigd agentschap opereert de VMSW onder de verantwoordelijkheid van een raad van bestuur. De raad van bestuur neemt strategische beslissingen en controleert het dagelijkse management. Het dagelijkse management wordt waargenomen door de gedelegeerd bestuurder. Hij wordt bijgestaan door de algemeen directeur. De VMSW telt een aantal stafdiensten en vier afdelingen: afdeling Projecten afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur afdeling Financiën afdeling Ondersteuning


9


1.3 Agentschap Wonen-Vlaanderen Het agentschap Wonen-Vlaanderen is opgericht bij besluit van de Vlaamse Regering van 16 december 2005 als een intern verzelfstandigd agentschap zonder rechtspersoonlijkheid (IVA). Dit agentschap is ontstaan uit onderdelen van afdelingen en cellen van de voormalige administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten en Landschappen (AROHM) en is operationeel sinds 1 juli 2006. Binnen het beleidsdomein RWO neemt het agentschap Wonen-Vlaanderen de taak op zich om het Vlaamse woonbeleid kwaliteitsvol uit te voeren. Deze taak omvat ondermeer de ondersteuning van het lokale woonbeleid rekening houdend met de decretaal bepaalde opdrachten van de lokale woonactoren zoals omschreven in de Vlaamse Wooncode (VWC). De leiding van IVA Wonen-Vlaanderen wordt waargenomen door de administrateur-generaal bijgestaan door een stafdienst. Verder bestaat het agentschap uit twee afdelingen: afdeling Wonen (waarvan vijf buitendiensten in de provincies) afdeling Financiële Instrumenten Voornamelijk de afdeling Wonen is betrokken is bij deze thema-audit. 1.4 Agentschap Inspectie RWO Het agentschap Inspectie RWO is opgericht bij besluit van de Vlaamse Regering van 10 november 2005 als een intern verzelfstandigd agentschap zonder rechtspersoonlijkheid. Binnen het beleidsdomein heeft het agentschap Inspectie RWO als taak de uitvoering van het handhavingsbeleid. Het ziet toe op de naleving van de reglementering inzake ruimtelijke ordening, wonen en onroerend erfgoed. De leiding van IVA Inspectie RWO wordt waargenomen door de administrateurgeneraal. Binnen het agentschap situeren zich twee afdelingen: afdeling Toezicht afdeling Inspectie Enkel de afdeling Toezicht valt binnen de scope van deze opdracht.

2 Doelstellingen en reikwijdte van de opdracht

2.1 Auditdoelstellingen IAVA zal de processen en instrumenten doorlichten die door de verschillende entiteiten op het niveau van de Vlaamse Overheid (VMSW, IVA Wonen-Vlaanderen, IVA Inspectie RWO afdeling Toezicht, departement RWO afdeling Woonbeleid) worden ingezet in het kader van de sociale huisvesting ter ondersteuning van de volgende actoren op het terrein: sociale huisvestingsmaatschappijen (SHM’s) sociale verhuurkantoren (SVK’s) Vlaams Woningfonds van de Grote Gezinnen (VWF) gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en OCMW’s. Daarbij zal worden onderzocht of dit gebeurt op een effectieve en efficiënte manier. Dit zal resulteren in het formuleren van aanbevelingen ter verbetering. De implementatie van deze aanbevelingen dient de diverse actoren op het terrein te faciliteren om tot een hogere performantie te komen ten aanzien van hun doelgroep, de sociaal woonbehoeftigen.


10


2.2

Auditreikwijdte

De auditreikwijdte werd als volgt geformuleerd: ‘De processen en instrumenten die door de vier betrokken entiteiten op bestuurlijk niveau worden ingezet in het kader van de sociale huisvesting’. Voor de omschrijving van het begrip ‘sociale huisvesting’ heeft IAVA zich gebaseerd op de Vlaamse Wooncode en op een studie van het Kenniscentrum voor Duurzaam Woonbeleid 1 . Bij deze thema-audit hanteert IAVA bijgevolg volgende omschrijving voor sociale huisvesting: Sociale huisvesting betreft huisvesting waarbij de toewijzing niet verloopt via de vrije markt maar gebaseerd is op sociale overwegingen. Het gaat zowel over gesubsidieerde (overgrote deel) als niet gesubsidieerde woningen/kavels (vb. van niet gesubsidieerde woningen: woningen door een sociaal verhuurkantoor verhuurd). Een woonproject is sociaal wanneer het de realisatie betreft van sociale huurwoningen, sociale koopwoningen of sociale verkavelingen, met inbegrip van de eventuele gemeenschappelijke voorzieningen (artikel 2,32° VWC). Onder andere volgende items werden door IAVA niet opgenomen in de scope van deze auditopdracht: sociale en bijzondere sociale leningen; uitdovende stelsels (alternatieve financiering, Domus Flandria); rol van de toezichthouder (de afdeling Toezicht van IVA Inspectie RWO behoort wel tot de scope van deze opdracht).

3 Aanpak van de opdracht

De thema-audit Sociale Huisvesting werd uitgevoerd van maart 2008 tot januari 2009.

Gezien de grote omvang van de doelstellingen en reikwijdte van deze thema-audit, werd een ruime voorbereidingsfase doorlopen. De voorbereiding van deze thema-audit werd opgestart in maart 2008 met het opvragen van documenten aan de actoren op het terrein en de diverse entititeiten op het Vlaamse overheidsniveau. Vervolgens werden met de actoren op het terrein in de maand april (met een uitloper in juni) gesprekken gepland en uitgevoerd. Volgende actoren werden bevraagd: 4 SHM’s (huursector, koopsector, gemengde maatschappij, kleine en grote maatschappij), Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen (VVH), Vlaams Woningfonds van de Grote Gezinnen (via mail), VZW Sociaal Woonkrediet en Vlaams Overleg Bewonersbelangen (VOB). Eind april en begin mei werden gesprekken gevoerd met de vier entiteiten op Vlaams niveau: VMSW, afdeling Woonbeleid van het departement RWO, afdeling Toezicht van IVA Inspectie RWO en IVA Wonen-Vlaanderen. Ter gelegenheid van deze gesprekken werden nog bijkomende documenten opgevraagd. De voorbereidende fase werd afgesloten met de opmaak van de opdrachtdefinitie waarbij de scope werd afgebakend en de auditdoelstellingen werden bepaald. Bij de scopebepaling stelde zich het volgende dilemma. Enerzijds wilde IAVA zoveel mogelijk tegemoet komen aan de bekommernis van de minister om het beleidsitem ‘sociale huisvesting’ af te dekken en de scope bijgevolg niet te veel te vernauwen. Anderzijds was er de zorg om de scope beheersbaar te houden. Bij de scopebepaling werd tevens expliciet meegedeeld welke elementen niet zouden worden geauditeerd.

Op basis van de gevoerde gesprekken en de verkregen documenten werd door IAVA een uitgebreide ‘knelpuntennota’ opgemaakt. De meeste knelpunten konden worden ondergebracht in twee grote luiken. Een eerste luik had betrekking op de taakverdeling tussen de entiteiten op Vlaams niveau en de kloof die daarbij werd vastgesteld tussen theorie en praktijk. Een tweede luik betrof het sterk wijzigende regelgevend kader met de bijhorende gevolgen. De structuur van het auditrapport is gebaseerd op deze indeling.

1

Het betreft de studie ‘Op weg naar een nieuw Vlaams sociaal huurstelsel’. Hoewel de studie zich beperkt tot de huursector, gaat ze uitgebreid in op de definitie en doelstelling van sociale huisvesting.


11


Op 18 juni 2008 werd met de openingsmeeting formeel de start van de auditopdracht aangegeven en werd aan het managementcomité van RWO toelichting gegeven omtrent de thema-audit.

Na de openingsmeeting werd in juni gestart met het terreinwerk bestaande uit verdere analyse van door de geauditeerde entiteiten aangereikte documentatie en interviews met diverse sleutelpersonen van de bestuurlijke entiteiten. Het terreinwerk werd gestart bij de VMSW. Daar werden 9 gesprekken gevoerd (periode 24 juni 2008 t.e.m. 10 juli 2008) die in eerste instantie tot doel hadden een beter zicht te krijgen op de processen m.b.t. sociale huisvesting.

Tijdens het terreinwerk bleek dat slechts weinig proces- en procedurebeschrijvingen bestonden. Bovendien waren de reeds beschreven processen, o.a. omwille van de gewijzigde wetgeving, vaak niet meer actueel. Verder waren er geen proceseigenaars aangeduid en was er geen vaste procedure die garandeerde dat alle kern- en ondersteunende processen regelmatig werden geëvalueerd. Bij gebrek aan proces- en procedurebeschrijvingen zou het in kaart brengen, inzicht verwerven en analyseren van deze processen veel meer tijd dan voorzien in beslag nemen en zou de doorlooptijd van de auditopdracht op een zeer significante wijze verhogen. Bovendien hebben de fundamentele ingrepen in het regelgevend kader tot gevolg dat de processen binnen het beleidsitem ‘sociale huisvesting’ zeer onstabiel zijn. Op basis van deze twee elementen werd even overwogen om de audit stop te zetten, maar dit was geen optie omwille van de hoeveelheid informatie die reeds was verworven en de vaststelling dat steeds opnieuw dezelfde knelpunten terugkeerden tijdens de diverse gevoerde gesprekken. Daarom besliste IAVA om haar auditaanpak bij te sturen.

In de bijgestuurde auditaanpak werd de initiële procesanalyse verlaten en werd de door IAVA geclusterde knelpuntennota beschouwd als vertrekbasis voor verdere analyse. Hierbij werden de geïdentificeerde knelpunten specifiek afgetoetst in verdere gesprekken met sleutelfiguren van de 4 entiteiten op Vlaams niveau en met bijkomend opgevraagde documenten en dossiers. De verdere gesprekken werden gevoerd in de periode september – oktober. Het terreinwerk werd afgesloten op 28 oktober 2008.

IAVA heeft de tijdens de gesprekken ingenomen standpunten, de meegedeelde ervaringen en de opgevraagde documenten geanalyseerd. Deze analyse heeft geleid tot de conclusies die in het ontwerprapport werden opgenomen, waarbij de focus uiteraard werd gelegd op mogelijke verbeterpunten. Dit auditrapport heeft ten gevolge van de bijgestuurde auditaanpak uiteraard niet de ambitie om een exhaustieve opsomming te geven van alle mogelijke verbeterpunten inzake sociale huisvesting, maar wil wel de tijdens de uitgevoerde werkzaamheden meest geïdentificeerde knelpunten meegeven teneinde een eerste aanzet te geven voor mogelijke verbeteringsacties.

Het ontwerprapport werd op 19 november 2008 bezorgd aan de leidend ambtenaren van de vier bestuurlijke entiteiten. De bestuurlijke boodschap en de aanbevelingen werden op 24 november overgemaakt.

Aangezien in het ontwerprapport diverse malen werd verwezen naar het kabinet van de functioneel bevoegde minister, werd het ontwerprapport op 3 december 2008 tevens besproken met de adjunctkabinetschef van het kabinet van Vlaams minister Keulen.

In de week van de exitmeeting van 4 december werden de bemerkingen op het ontwerprapport ontvangen van de 4 entiteiten.

Op 4 december 2008 werd een exitmeeting gehouden met de 4 betrokken entiteiten. Tijdens deze exitmeeting werd afgesproken dat IAVA een schriftelijke reactie zou formuleren op de door de verschillende entiteiten geformuleerde bemerkingen/bedenkingen en dat hierover - indien nodig - een bilateraal overleg zou kunnen plaatsvinden. Hierna heeft IAVA het ontwerprapport aangepast in functie van de voorgestelde wijzigingen waarover consensus werd bereikt. Tevens werd er afgesproken dat het departement een algemeen kaderend luik m.b.t. sociale huisvesting zou aanleveren dat in het rapport zou worden opgenomen. Bedoeling is om een ruimere en deels historische context te schetsen m.b.t. het thema sociale huisvesting. Dit document werd op 15 december 2008 door het departement aan IAVA overgemaakt en werd opgenomen onder punt 4 van dit rapport.


12


Op 12 januari 2009 werd het bijgewerkte ontwerprapport bezorgd aan de leidend ambtenaren van de vier bestuurlijke entiteiten en aan de adjunct-kabinetschef van het kabinet van Vlaams minister Keulen.

Op 3 februari 2009 vond een tweede exitmeeting plaats met de 4 betrokken entiteiten en de adjunctkabinetschef van het kabinet van Vlaams minister Keulen.

Een managementreactie werd verkregen op 24 februari 2009 en toegevoegd aan dit rapport.

De reactie van het auditcomité van de VMSW werd ontvangen op 27 februari 2009 en toegevoegd aan dit rapport.

4 Algemene kadering sociale huisvesting

4.1

De historische context

De sector van de sociale huisvesting wordt gekenmerkt door diverse historische keuzes (die vaak lange tijd na de desbetreffende beslissing blijven doorwerken). Deze keuzes resulteren in een specifieke organisatorische omkadering van de sector, in verschillende programma’s op het terrein en in verschillende financieringsregelingen. Daarnaast kan gewezen worden op de ontwikkelingen van financiële, maatschappelijke en organisatorische aard waar de sector de laatste jaren mee geconfronteerd werd. In het verleden werden diverse aparte sociale huisvestingsprogramma’s opgestart met elk een eigen regeling en subsidiëring (alternatieve financiering en het stelsel van de huurcompensatie, het Domus Flandria programma, de PPS voor de sociale huisvesting woningen, edm). Hierdoor ontstond naargelang het bouwprogramma op het terrein een disparate situatie waarbij verschillende regels golden (ook m.b.t. de verhuring). Hierdoor was de uniformiteit binnen de sociale huursector niet gewaarborgd en kende men meerdere subsidiëringstelsels en financieringsvormen. Globaal bestonden er tot voor kort twee reguliere subsidiëringstelsels voor de realisatie van de sociale huisvesting: het gewone investeringsprogramma en de projectsubsidiëring. Het eerste stelsel richtte zich enkel tot de sociale huisvestingsmaatschappijen. Het tweede stelsel stond open voor elke initiatiefnemer (de sociale huisvestingsmaatschappijen maar ook gemeente / OCMW…). De regeling en subsidiëring in deze stelsels waren verschillend. Na het bouwen van de woningen gold bovendien een huurregime dat verschillend kon zijn naargelang de actor. Daarbij kwam nog dat de initiatiefnemer in geval van projectsubsidiëring voor de aanvraag moest aankloppen bij IVA Wonen-Vlaanderen en het departement, terwijl de SHM terecht kon bij de VMSW in geval het gewone investeringsprogramma aangesproken werd. De sector werd bijgevolg (naast de aparte huisvestingsprogramma’s) geconfronteerd met twee verschillende financieringsmechanismen en diverse betrokken entiteiten. Voor de programmatie van de sociale huisvestingsprojecten werden normaliter geen duidelijke criteria vooropgesteld. De programmatie van de sociale huisvestingsprojecten bij de SHM was de resultante van voorafgaande provinciale verdeelsleutels enerzijds en de mogelijke lokale dynamiek om projecten te willen realiseren anderzijds. Er was geen sprake van een planmatige aanpak of een onderbouwing van de programmatie voor de sociale huisvestingsprojecten. Daarenboven dient te worden gewezen op een aantal ontwikkelingen binnen de sector. De laatste jaren komen de sociale huisvestingsmaatschappijen financieel meer en meer onder druk te staan. Er werd vastgesteld dat het gemiddelde inkomen van de sociale huurder stelselmatig achteruit gaat. Omwille van het feit dat de huurprijzen (en dus de inkomsten van de maatschappijen) gerelateerd zijn aan de inkomens van de huurder, gingen diverse sociale huisvestingsmaatschappijen financieel in het rood (bijna 1 op de 4 SHM’s kampte met structurele financiële problemen). Die ontwikkeling was de directe aanleiding voor de gewestelijke overheid om in een jaarlijkse ad hoc ondersteuning van de noodlijdende SHM te voorzien. Deze aanpak betrof evenwel geen structurele oplossing. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

13


Reeds een aantal jaren weerklinkt bovendien de roep vanuit de sector naar sterkere lokaal te hanteren instrumenten, meer uniformiteit in de regels, een grotere responsabilisering en autonomie in de toekenning van de sociale huurwoningen …. Vandaar de urgente nood om het sociale huurregime ook inhoudelijk te herzien. De sector zelf bestaat historisch uit een honderdtal SHM’s die sterk verschillend zijn op diverse vlakken. Sommige maatschappijen hebben een groot patrimonium en een ruim werkingsgebied, andere zijn kleiner qua omvang en patrimonium. Sommige maatschappijen zijn gemengd, anderen hebben enkel als activiteit het bouwen van koop- of huurwoningen. Ook op vlak van werking worden grote verschillen vastgesteld. Sommige maatschappijen hebben een adequate, dynamische en bedrijfseconomische werking, andere ontwikkelen heel wat minder dynamiek. Voor de realisatie van de sociale woonprojecten geldt bovendien een bevoorrechte positie voor de sociale huisvestingsmaatschappijen (die in het verleden een quasi monopoliepositie hebben opgebouwd). 4.2

De inhoudelijke beleidsopties en de Vlaamse Wooncode

De Vlaamse Wooncode dateert van 1997. Dit decreet vormt de basis voor het Vlaamse woonbeleid. Hier worden de fundamentele beleidskeuzes verankerd. Een aantal keuzes heeft rechtstreeks te maken met sociale huisvesting. Zo wordt in artikel 91 van de Vlaamse Wooncode bepaald dat het sociale huurregime moet worden toegepast door zowel de sociale huisvestingsmaatschappijen als de andere actoren (VWF, SVK, gemeenten, OCMW…). Voor de andere woonactoren geldt het sociale huurregime in geval de woningen gesubsidieerd worden vanuit het beleidsveld Wonen. Uniformiteit in de verhuring wordt vooropgesteld, maar de Vlaamse Wooncode voorziet tevens in de mogelijkheid om een aantal specifieke modaliteiten vast te stellen per actor. Het sociale huurregime moet verder worden uitgewerkt door de Vlaamse Regering, rekening houdend met een aantal basisprincipes (onder meer een inkomensgerelateerde huurprijs, woonzekerheid edm). Een tweede in de Vlaamse Wooncode verankerde pijler betreft de cruciale rol van de gemeente en het toegenomen belang van het lokale niveau. In het bijzonder wordt de gemeente de regierol van het lokale woonbeleid toebedeeld. Onder meer wordt verwacht dat de gemeente de sociale woonprojecten stimuleert en hiertoe overleg organiseert. De sociale huisvestingsmaatschappijen staan met andere woorden niet langer alleen in voor het uitstippelen van hun bouwprogramma’s. Via gemeentelijk overleg moet worden nagegaan wat de specifieke noden en de lokale opportuniteiten zijn. Dit proces dient bijgevolg lokaal breed te worden verankerd en kan gewestelijk worden ondersteund door IVA Wonen-Vlaanderen. Een andere fundamentele beleidskeuze die hierop aansluit betreft de planmatige programmatie. In artikel 22 wordt gesteld dat de investeringen (en de realisaties van de woonprojecten) moeten worden geënt op enerzijds het lokale woonoverleg en anderzijds de algemene bevindingen uit wetenschappelijk onderzoek. Hier opteert de decreetgever voor een tweesporenbeleid waar de lokale dynamiek wordt gehonoreerd binnen een algemeen verantwoord kader. Dit moet voldoende garanties kunnen bieden om een loutere ad hoc benadering te vermijden. De sociale huisvestingsmaatschappijen blijven de bevoorrechte partners om het investeringsprogramma uit te voeren (artikel 29 Vlaamse Wooncode ; dit principe is overigens overeind gebleven in het grond en pandenbeleid, maar er worden ruimere mogelijkheden gecreëerd voor inbreng door derden). In de Vlaamse Wooncode wordt tevens voorzien dat de Vlaamse Regering de procedure voor de erkenning van de SHM verder zal regelen. In dit kader heeft de gewestelijke overheid (recent) geopteerd voor het verhogen van de performantie, het meten van prestaties en het relateren van de erkenning aan meetbare resultaten. Efficiënte maatschappijen dienen tevens een grotere autonomie te worden verleend (ook dit is begrepen in de beleidsoptie).


14


De ruimere autonomie en het stimuleren van een verzelfstandigde sector moet worden bewerkstelligd. Het beleid heeft geopteerd dit te realiseren via het aanpassen van eigen regelgeving (onder meer via eigen te ontwikkelen instrumenten in het sociale huurregime en via de regeling inzake erkenning). Tevens biedt BBB hiertoe de nodige perspectieven (zie hierna). Een uitgangspunt van Beter Bestuurlijk Beleid m.b.t. het beleidsveld Wonen betreft immers het streven naar een grotere autonomie van de sociale huisvestingsactoren. Als pedant van de verzelfstandiging van de sector wordt voorzien in de nodige toezichtinstrumenten (die eveneens moeten worden ontwikkeld). 4.3

Impact Beter Bestuurlijk Beleid

De bestuurlijke hervorming van het beleidsdomein RWO vertrekt van de scheiding tussen beleidsbepaling en beleidsuitvoering, conform de basisprincipes van BBB. Bovendien werd bij de beleidsuitvoering een scheiding voorzien tussen toezicht en begeleiding. Voor wat betreft de sociale huisvesting heeft BBB met zich meegebracht dat : (1) het toezicht apart georganiseerd wordt door IVA Inspectie RWO; (2) het toezicht zich uitstrekt tot alle huisvestingsactoren (dit in tegenstelling tot de vroegere situatie waar er quasi geen toezicht was op de andere huisvestingsactoren) ; (3) de begeleidingstaak geïntegreerd wordt in de VMSW ; (4) de begeleidingstaak zich voortaan uitstrekt tot alle actoren die woonprojecten realiseren. Deze keuzes brengen met zich mee dat er een strikte scheiding voorzien wordt tussen begeleiding en toezicht. Deze beide functies worden voortaan georganiseerd vanuit aparte entiteiten. In dit kader moet worden gesteld dat de toezichtfunctie sterk verankerd en uitgebouwd wordt in de Vlaamse Wooncode (bevoegdheid tot vernietigen van beslissingen, het voorstellen van het intrekken van de erkenning, de mogelijkheid om administratieve boetes op te leggen …..). Ook via uitvoeringsbesluiten wordt hieraan de nodige uitwerking verleend. Vanuit het beleid is hier voldoende op ingespeeld en is duidelijkheid geschapen. Wat de begeleidingstaak betreft, is deze inbreng en duidelijkheid er veel minder. Er wordt vanuit de Vlaamse Wooncode verondersteld dat de sector een grotere verzelfstandiging moet verwerven. Dit brengt met zich mee dat de vroegere begeleidingtaak van de VHM/ VMSW mbt de huuractiviteiten (onder meer ondersteuning in de toepassing van de regelgeving, het opmaken van een vademecum ….) gradueel zou moeten wegvallen. Evenwel zijn de decretale bepalingen op dit punt niet voldoende scherp gesteld. Artikel 33 van de Vlaamse Wooncode bepaalt dat de VMSW de nodige ondersteuning moet bieden “bij het kwaliteitsgerichte en kostprijsbewuste beheer van het woningpatrimonium” van de actoren. Decretaal was niet langer een begeleidingstaak voorzien op het vlak van verhuur (wel m.b.t. de financiering en de realisatie van de sociale woonprojecten). In de huidige fase van verzelfstandiging van de sector bleek het ontbreken van een systematische ondersteuning evenwel nog problematisch, in het bijzonder in geval een nieuwe koers wordt ingeslagen of nieuwe beleidsinstrumenten worden geïmplementeerd. Geconfronteerd met deze vaststelling is vanuit het beleid aan het departement en de VMSW gevraagd om voldoende aandacht te willen verlenen aan de ondersteuning van de huisvestingsactoren (ondanks BBB en de onduidelijke decretale situatie). Met andere woorden, de reorganisatie ten gevolge van BBB heeft vooral duidelijkheid bijgebracht op vlak van de toezichtfunctie, maar is hier veel minder in geslaagd wat de begeleiding betreft. De onduidelijkheid is dan bijzonder problematisch wanneer de verzelfstandiging van de sector nog in uitbouw is én het beleid diverse wijzigingen wenst door te voeren of nieuwe instrumenten wenst te implementeren.


15


4.4

De concrete uitwerking

Om de decretale opdrachten uit te voeren en de uitdagingen aan te gaan, is er vanuit het beleid duidelijk geopteerd om trapsgewijs te werken. 4.4.1

Sociaal huurregime en NFS2 (BVR 12 oktober 2007)

Een eerste belangrijke beleidsopdracht betrof het realiseren van meer uniformiteit in de sector en het bieden van garanties om de SHM financieel leefbaar te houden. Daarom werd gelijktijdig het sociale huurregime (met uittekening van een inkomensgerelateerde huurprijs) en de nieuwe financiering voor de SHM ontwikkeld. Het nieuwe sociale huurregime beoogt naast een uniform huurregime voor alle actoren eveneens het aanreiken van nieuwe instrumenten voor de sociale verhuurder (zoals de proefperiode, de mogelijkheid om eigen lokale toewijzingsreglementen op te maken, de leefbaarheidsplannen edm). Deze instrumenten komen tegemoet aan de verzuchtingen van de sector en hiermee wordt ook een grotere autonomie aan de sociale verhuurder en het lokale niveau verleend (onder meer via overleg met de betrokken lokale actoren). Met NFS2 wordt de financiering voor de SHM’s die huurwoningen bouwen en beheren meer sluitend gemaakt (via gewestelijke sociale correctie - GSC). Tevens wordt bepaald dat de projectsubsidiëring (als financieringsbron) niet langer geldt voor de SHM’s die sociale huurprojecten bouwen. Hierdoor kan voortaan 1 financieringstelsel toegepast worden voor de sociale huursector SHM. 4.4.2 Programmatie (BVR 18 juli 2008)

Een tweede belangrijke stap voor het beleid is de planmatige aanpak van de sociale huisvesting (via de opmaak van een meerjarig investeringsprogramma met jaarlijkse uitvoeringsprogramma’s). Het is de bedoeling om op het terrein een werkbare taakafbakening en een procedure voor de programmatie te bewerkstelligen. Tevens wordt ook voorzien om de financiering van de andere actoren te vereenvoudigen en meer te oriënteren op de Vlaamse Wooncode (en de financiering die geldt voor de SHM’s). Zo wordt in de programmatiecyclus bepaald dat alle projecten voortaan aangemeld worden bij de VMSW (ongeacht de initiatiefnemers). Voor de programmatie van de sociale woningbouw worden aan elke entiteit specifieke opdrachten toebedeeld in aansluiting met de BBB principes (IVA Wonen-Vlaanderen / departement / VMSW). Door de programmatiecyclus wordt een projectmatige benadering van realisatie van sociale woonprojecten verlaten. De projecten op te nemen in het UP moeten passen in een breder kader. Naast de aanmelding wordt tevens de financiering van de projecten bij de VMSW geplaatst (niet langer departement), zowel m.b.t. het project als de infrastructuur. Weliswaar geldt nog geen ééngemaakt financieringstelsel voor alle initiatiefnemers. Het beleid heeft geopteerd om voor de financiering van de projecten van andere initiatiefnemers de projectfinanciering aan te houden, maar dan vereenvoudigd in procedure (van 4 besluiten Vlaamse Regering naar 1) en ten dele georiënteerd op de Vlaamse Wooncode en op de financiering van de SHM’s. In de programmatiecyclus gaat ook meer aandacht uit naar het lokaal tot stand komen van de projecten. Overleg en de stimulerende rol van de gemeente (begeleid door IVA Wonen-Vlaanderen) komen er versterkt aan bod. Aansluitend hierop is in een aparte regeling in een financiering voorzien voor intergemeentelijke aanpak (waar er een verplichtende opdracht is om te komen tot een gedragen lokale programmatie). Dit betreft het besluit van de Vlaamse Regering m.b.t. het intergemeentelijk woonbeleid (september 2007).


16


4.4.3 Toezichtregeling (besluit van de Vlaamse Regering van 18 juli2008)

Met de reorganisatie van de Vlaamse overheidsdiensten was een adequaat uitgewerkt regime voor toezicht noodzakelijk. Het toezicht strekt zich voortaan uit naar alle actoren en wordt apart georganiseerd vanuit een hiertoe opgerichte instantie (IVA Inspectie RWO). De nodige instrumenten werden verankerd in de Vlaamse Wooncode (in 2006) en dienden te worden uitgewerkt. De toestand vóór BBB was immers gekenmerkt door een toezichtregeling ontworpen door de toenmalige VHM om de werking van de SHM’s adequaat te regelen. Het beleid opteerde ervoor om de bestaande bepalingen en regels te herbekijken in het licht van het streven naar een verzelfstandigde sector en een definitieve juridisch verankerde (en afgeslankte) toezichtregeling. De definitieve regeling diende tevens komaf te maken met het overgangsregime waar overleg tussen SHM’s en de VMSW noodzakelijk was om een aantal verrichtingen te kunnen uitvoeren. Met het toezichtbesluit en het ministerieel besluit van 22 oktober 2008 werden hiertoe de nodige stappen gezet (het ministerieel besluit m.b.t. de niet-residentiële ruimtes is in ontwerp). 4.4.4 Erkenningsronde

Het sluitstuk van de wijzigingen in de sector, betreft de nieuwe erkenningsronde. Hier heeft het beleid geopteerd voor een performante sector waar een grotere autonomie verleend wordt aan de maatschappijen waar aandacht uitgaat naar een resultaatgerichte benadering op basis van indicatoren en prestatiemeting. Deze opdracht is momenteel in uitwerking en hiertoe worden proefvisitaties 2 uitgevoerd. 4.4.5 Grond en panden

De hierboven aangehaalde werkzaamheden zijn ten dele doorkruist door de opties vervat in het gronden pandendecreet. In het bijzonder heeft het decreet Grond- en Pandenbeleid een impact op het meerjarig investeringsprogramma en de programmatiecyclus. Het vooropgesteld sociaal objectief per gemeente voor de periode 2009-2020 komt in de plaats van de meerjarige investeringsprogramma’s. Dit brengt met zich mee dat voor de opmaak van het meerjarig investeringsprogramma rekening zal worden gehouden met deze nieuwe opties. Eveneens dient het desbetreffend besluit UP-IP te worden aangepast, onder meer om een ruimere inbreng van derden in de realisatie van de sociale woningprojecten mogelijk te maken (met mogelijke wijzigingen van de Vlaamse Wooncode tot gevolg). 4.4.6 Schematische samenvatting

WAT Sociale huurregime

Nieuwe financiering

DOEL

POSITIEVE WIJZIGING VOOR DE SECTOR 1.Een eenvormig sociaal huurstelsel 1.De verschillende oude stelsels voor alle actoren worden meer uniform 2.Meer evenwicht rechten / plich- 2.Meer instrumenten voor verhuurten huurder en verhuurder der 1.Sluitend maken voor sociale huurmaatschappijen 2.Oude projectsubsidiëring vereenvoudigen en op VWC enten

1.Financiële zekerheid sociale huursector 2.Een vereenvoudigd financieringstelsel voor de andere actoren

2 Er zal worden gewerkt met een ‘visitatiecommissie’, waarvan de leden omwille van de objectiviteit externen zijn. Deze visitatiecommissie met onafhankelijke beoordelaars zal o.a. documenten analyseren en gesprekken voeren met de betrokken SHM en haar medewerkers en deze gegevens integreren in het beoordelingsproces. Om het systeem van beoordeling aan de hand van een visitatiecommissie uit te testen op het terrein, zal in het najaar een ‘proefronde’ worden georganiseerd bij een vijftal SHM’s.


17


Programmatie

1.Realisatie van een onderbouwde 1.Eén entiteit is aanspreekpunt programmatie voor de projectrealisatie (in tegen2.Nieuwe dynamiek vanuit lokaal stelling tot vroeger) 2.Subsidie infrastructuur wordt vlak ondergebracht bij VMSW 3.Alle actoren (ook private) worden gevat

Toezichtsregeling

1.Meer responsabilisering sector 2.Duidelijke regels met rechtsgrond

Nieuwe erkenningsronde

1. Meer responsabilisering sector 1.Grotere autonomie 2.Hedendaagse instrumenten in- 2.Meer performante SHM troduceren zoals interne controle/het meten van prestaties….

1.Uniform toezicht voor alle actoren 2.Het verdwijnen van de pseudoregelgeving VHM 3.Geen overleg meer nodig voor transacties en verrichtingen SHM 4.Duidelijk afscheiding toezicht begeleiding

5 Bevindingen en aanbevelingen De meeste knelpunten uit de knelpuntenota (zie rubriek 3 Aanpak van de opdracht) werden ondergebracht in twee grote luiken. Het eerste luik had betrekking op de taakverdeling tussen de entiteiten op Vlaams niveau en het tweede luik betrof het sterk wijzigende regelgevend kader met de bijhorende gevolgen. De structuur van punt 5 is gebaseerd op deze indeling. Zoals ook eerder aangehaald, heeft dit auditrapport uiteraard niet de ambitie om een exhaustieve opsomming te geven van alle mogelijke verbeterpunten inzake sociale huisvesting. De tijdens de uitgevoerde werkzaamheden meest geïdentificeerde knelpunten worden hierna behandeld teneinde een eerste aanzet te geven voor mogelijke verbeteringsacties. 5.1

Taakverdeling in de praktijk van de vier entiteiten op Vlaams niveau

In deze rubriek worden de bevindingen weergegeven m.b.t. de taakverdeling in de praktijk tussen de vier bestuurlijke entiteiten. Deze bevindingen worden getoetst aan de taken zoals ze in bijlage 2 worden beschreven (de norm). Daar waar er voor bepaalde onderdelen bijkomende bronnen m.b.t. de ‘norm’ aanwezig zijn, die niet in bijlage 2 zijn opgenomen, worden deze bij de respectievelijke onderdelen weergegeven. 5.1.1 Enkele inhoudelijke accenten 5.1.1.1

Uitbreiding van de ondersteuning naar alle sociale woonactoren

Norm Cf. bijlage 2


18


Bevindingen Eén van de doelstellingen van de nieuwe regelgeving was om meer uniforme en transparante regels uit te werken voor alle sociale woonactoren. De taken van de entiteiten op Vlaams niveau werden tengevolge daarvan ook uitgebreid naar alle actoren. Bij vele gemeenten en OCMW’s werd een gebrek aan kennis op vlak van reglementering m.b.t. sociale huisvesting vastgesteld. Op dit vlak hebben de gemeenten en OCMW’s nog een lange weg af te leggen. De dienstverlening m.b.t. ondersteuning bij de realisatie van sociale woonprojecten van de VMSW is momenteel nog hoofdzakelijk op de SHM’s gericht. In de toekomst wil de VMSW een prominente rol vervullen binnen het Vlaamse sociale woonbeleid en zich profileren als kennis- en dienstencentrum voor de praktische, kwaliteitsvolle en kostenefficiënte uitvoering van sociale woonprojecten en dat ten dienste van alle lokale sociale woonactoren. De cel kennisbeheer bouwt in het kader hiervan de nodige expertise op ten dienste van alle actoren. Met gemeenten en OCMW’s zijn er tot op heden weinig contacten; deze actoren weten ook nog onvoldoende wat de VMSW hen kan bieden. De afdeling Projecten van de VMSW werkt inzake de programmatie en projectopvolging momenteel enkel voor de SHM’s. Ook de cel actorenbegeleiding (o.a. helpdesk sociale verhuring 3 ) (cf. rubriek 5.1.5.3) van de VMSW werkt momenteel vooral voor de SHM’s. Vanaf 1 oktober 2008 worden ook de andere actoren ondersteund. Hierbij wordt opgemerkt dat deze nieuwe doelgroep onderhevig is aan andere regelgeving (naast de regelgeving sociale huisvesting). Bijgevolg zal voor de medewerkers van de cel actorenbegeleiding bijkomende opleiding worden voorzien. Woonnet, het beveiligde extranet ten behoeve van de sector, wordt vernieuwd en uitgebouwd tot een portaal met gerichte informatie die bestemd is voor alle partijen die werken rond sociaal wonen. In het vernieuwde Woonnet kunnen de diverse woonentiteiten zelf hun eigen herkenbare informatie beheren en het beheer ervan verzorgen via een Content Managementsysteem. Sommige entiteiten op Vlaams niveau pleiten er voor om die herkenbaarheid bij raadpleging van Woonnet beter tot uiting te laten komen zodat het niet langer gepercipieerd wordt als een instrument van de VMSW alleen. Momenteel hebben de SHM’s, de entiteiten binnen het beleidsdomein RWO, het kabinet en het VOB toegang tot Woonnet. Via Publilink krijgen gemeenten en OCMW’s ook toegang. Het is de bedoeling om dit instrument als communicatiemiddel naar de gemeenten en OCMW’s te gebruiken en de stand van zaken m.b.t. dossiers ook voor deze lokale besturen te ontsluiten. De SVK’s hebben voorlopig nog geen toegang omwille van beveiligingsaspecten en discussies rond de financiële aspecten. De uitbreiding van de taken naar alle sociale woonactoren geldt ook voor de afdeling Toezicht van IVA Inspectie RWO. Deze afdeling is nu ook bevoegd voor het toezicht op de sociale woonactoren naast de SHM’s. M.b.t. de SVK’s is er nog veel werk voor de boeg omdat deze actor in het verleden weinig regels kende (ondermeer op vlak van boekhouding). Wat het Vlaams Woningfonds betreft, stelt de afdeling Toezicht dat er weinig problemen zijn te verwachten. Het aantal verrichtingen is ook gering in vergelijking met de andere sociale woonactoren. Voor het toezicht op de gemeenten, OCMW’s en intercommunales zal de kennis van specifieke regelgeving moeten worden verworven. De vaststelling dat een overzicht van alle ooit gesubsidieerde woningen ontbreekt, belemmert de uitvoering van de toezichtstaken. Naar dit overzicht werd al meermaals tevergeefs gevraagd door IVA Inspectie. Conclusie In de VWC is de ondersteuning van de sociale woonorganisaties, gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en OCMW’s bij de realisatie van woonprojecten en bij het kwaliteitsgerichte en kostprijsbewuste beheer van hun woningpatrimonium, opgenomen als taak voor de VMSW. Op vlak van kennisverwerving en toepassing van regelgeving m.b.t. sociale huisvesting hebben de lokale actoren nog een lange weg af te leggen. In de praktijk is de verleende ondersteuning vooralsnog hoofdzakelijk gericht op de SHM’s. Sedert oktober 2008 kunnen gemeenten en OCMW’s met hun vragen terecht bij de helpdesk sociale verhuring. Woonnet wordt meer en meer een portaal dat voor alle sociale woonactoren beschikbaar is, behoudens momenteel voor de SVK’s omwille van beveiligingsaspecten en een discussie rond de financiering van de toegang tot Woonnet. De helpdesk sociale verhuring is gesitueerd binnen de cel actorenbegeleiding binnen de VMSW en staat in voor de ondersteuning van alle sociale woonactoren bij de toepassing van het nieuwe kaderbesluit sociale huur.

3


19


5.1.1.2

Taken m.b.t. lokale woonbeleid

Norm Cf. bijlage 2 Beleidsbrief Wonen 2007-2008 (p.86) Het ‘geïntegreerd informatiesysteem lokale woonbeleid’ heeft als doel de praktijk van het lokale woonbeleid inzichtelijk te maken en een basis te vormen voor een permanent registratiesysteem dat toelaat evoluties op te volgen en met kennis van zaken in te spelen op de behoeften. Hierbij is de informatiebehoefte van alle bestuursniveaus als uitgangspunt genomen. Voor de gemeente moet het een volwaardig werkinstrument worden bij het opnemen van de regiefunctie die aan haar is toegeschreven in de VWC. De werkgroep werkt momenteel een project ‘indicatoren lokale woonbeleid’ uit, naar analogie met ‘indicatoren lokaal sociaal woonbeleid’, dat eind 2007 geïntegreerd zal worden in de portaalsite ‘lokale statistieken’ van de Studiedienst van de Vlaamse Regering (http://aps.vlaanderen.be/lokaal/lokale projecten.htm). In dit project wordt een vooraf afgesproken set van indicatoren aangeboden. De basisgegevens hiervoor worden aangeleverd via de huisvestingsdatabank, waarin ook de resultaten van het project ‘informatiesysteem lokale woonbeleid’ geïntegreerd worden. (Cf. rubriek 5.1.1.3) Vereniging van de Vlaamse Provincies, website 16 september 2008 De gemeente kreeg in de VWC een spilfunctie in de uitvoering van het woonbeleid. Informatie over de mate waarin en de wijze waarop de gemeenten die rol opnemen op het terrein ontbreekt voorlopig nog. Daarom werd vanuit de Vlaamse overheid een onderzoeksproject opgestart. Dit project is opgevat als een gemeenschappelijk project, in een verregaande samenwerking tussen de verschillende beleidsniveaus. Het uitwerken van een ‘uniform registratie-instrument lokale woonbeleid’ sluit dan ook perfect aan bij het interbestuurlijk akkoord dat werd afgesloten tussen de verschillende bestuursniveaus op het vlak van wonen. Dit onderzoek werd dan ook door de interbestuurlijke werkgroep ‘gegevensverzameling en –analyse’ opgevolgd. (cf. rubriek 5.1.1.3) Bevindingen IVA Wonen-Vlaanderen heeft als taak de lokale actoren te ondersteunen bij de uitbouw van het lokale woonbeleid. IVA Wonen-Vlaanderen heeft inzake deze ondersteuning nog geen visie ontwikkeld. Commentaar van IVA Wonen-Vlaanderen IVA Wonen-Vlaanderen stelt dat de ondersteuning vooral vraaggestuurd is en dat ze zich vanuit deze context vooral richten op de eerder kleine gemeenten. Bijgevolg kan niet worden gesteld dat er geen visie bestaat op de ondersteuning van het lokaal woonbeleid. Een belangrijk aandachtspunt bij het formuleren van de visie is ongetwijfeld het integreren van de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek. Er is tevens een interbestuurlijke werkgroep ‘lokaal woonbeleid’ actief waarin het departement RWO, IVA Wonen-Vlaanderen, VVSG, de provincies en de actoren op het terrein vertegenwoordigd zijn. Sommige entiteiten stellen dat het een utopie is om reeds over een afgeronde visie te beschikken. Veel aspecten die met het lokale woonbeleid verband houden, zoals het gronden pandenbeleid, de programmeringscyclus,…zijn immers nog in ontwikkeling. Het departement heeft weinig zicht op de ervaringen en de realisaties van IVA Wonen-Vlaanderen in het kader van de ondersteuning van het lokale woonbeleid. Dit agentschap rapporteert hierover slechts in beperkte mate aan het departement. IVA Wonen-Vlaanderen stelt evenwel dat er indirect terugkoppeling is zowel naar de VMSW als naar het departement in het kader van de sociale woonprogrammatie. Normaliter wordt er vanuit de Vlaamse Regering een beleidsmatig investeringsprogramma opgesteld waarbij o.a. de regionale spreiding van de sociale huisvesting centraal staat. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

20


Hierbij zal ook de koppeling worden gemaakt met het decreet Grond- en Pandenbeleid. Het vijfjaarlijks investeringsprogramma is er evenwel nog niet. De VMSW is verantwoordelijk voor de opmaak van het jaarlijks uitvoeringsprogramma waarin de projecten van SHM’s, gemeenten, OCMW’s, de VMSW zelf en (afhankelijk van de goedkeuring van het decreet Grond- en Pandenbeleid) de private initiatiefnemers worden opgenomen. Bij de opmaak van het uitvoeringsprogramma 2008-2009 werd er door IVA WonenVlaanderen feedback gegeven over het in de gemeente gehouden sociaal woonoverleg. In 2008 is deze terugkoppeling nog niet optimaal verlopen en moet er nog worden bijgestuurd in de toekomst. Commentaar van IVA Wonen-Vlaanderen IVA Wonen-Vlaanderen stelt dat er via de sociale woonprogrammatie een ‘directe’ terugkoppeling is, en beschouwt dit niet als een ‘indirecte’ terugkoppeling. Enerzijds spelen de gemeenten nog veel te weinig hun rol als regisseur van het lokale woonbeleid. Anderzijds wordt de ondersteuning door de gemeenten als te beperkt ervaren en te veel gericht op de centrumsteden. Commentaar van IVA Wonen-Vlaanderen IVA Wonen-Vlaanderen meent dat het niet correct is te stellen dat de ondersteuning vooral gericht is op de centrumsteden, tenzij men het heeft over het thema ‘Stedelijk Beleid’, dat bij het beleidsdomein Bestuurzaken is gesitueerd en waaronder ook de stadscontracten vallen. Dit behoort niet tot de sociale huisvesting. De inspanningen van IVA Wonen-Vlaanderen richten zich hoofdzakelijk op de kleine en de middelgrote gemeenten. De entiteiten op Vlaams niveau hebben een handleiding ‘Het gemeentelijke toewijzingsreglement voor sociale woningen 4 ’ opgemaakt. De opmaak van het ontwerp gebeurde door het departement en de VMSW, IVA Wonen-Vlaanderen heeft haar opmerkingen geformuleerd en stond ook in voor de verzending aan alle gemeenten. Bij de gemeenten werd de handleiding blijkbaar niet steeds ervaren als even duidelijk en vlot toepasbaar. De vragen van de gemeenten komen vooral bij de buitendiensten van IVA Wonen-Vlaanderen terecht en in mindere mate bij het departement RWO. De facultatieve opmaak en toepassing van het gemeentelijke toewijzingsreglement bevindt zich nog in de beginfase. Het is de bedoeling dat de handleiding op basis van de eerste goedkeuringen van lokale afwijkende toewijzingsreglementen zal worden bijgestuurd. Tot op heden zijn er twee concrete voorstellen bij het departement RWO binnengekomen, waarvan ondertussen één werd goedgekeurd. Dit wijst erop dat voorlopig weinig gebruik wordt gemaakt van deze mogelijkheid. De goedgekeurde afwijkende toewijzingsreglementen zullen op Woonnet worden geplaatst ter inspiratie voor andere gemeenten. De gemeenten zoeken nog uit hoe de rol van ‘regisseur’ het best kan worden ingevuld en stellen bijkomend de vraag of het Vlaamse gewest daar voldoende middelen wil voor inzetten. IVA Wonen-Vlaanderen heeft als ondersteuner van het lokale woonbeleid recent een meer gestructureerde aanpak opgezet. De buitendiensten in de vijf provincies verzamelen gegevens van de gemeente op basis waarvan er vervolgens een onderling gesprek plaatsvindt. De resultaten hiervan worden samengebracht in een ‘gemeentefiche’, die vervolgens in een webapplicatie zal worden ingebracht. De applicatie moet evenwel nog worden ontwikkeld. Ook het departement is vragende partij om deze informatie te gebruiken. Met het oog op de uitbouw van de ondersteuning van het lokale woonbeleid werd er een reglementair kader uitgewerkt voor de subsidiëring van projecten lokaal woonbeleid. IVA Wonen-Vlaanderen promoot daarbij de intergemeentelijke samenwerking en dit vooral bij de kleinere gemeenten. De grotere gemeenten beschikken meestal zelf over een dienst woonbeleid. Bij de afdeling Projecten van de VMSW is een prospectieteam actief dat tot doel heeft concrete projecten op gang te trekken in gemeenten met weinig sociale huisvesting. Momenteel bestaat dit team uit drie medewerkers en worden in eerste instantie de SHM’s bewerkt die gemeenten met weinig sociale woningbouw in hun werkgebied hebben. Het is vervolgens aan de SHM zelf om met die gemeenten in overleg te gaan.

4

De belangrijkste aspecten van gemeentelijke afwijkende toewijzingsreglementen zijn doelgroepenbeleid en leefbaarheid.


21


Over deze aanpak werd er overlegd tussen IVA Wonen-Vlaanderen en de VMSW. VMSW beschikt over een inventaris van de gemeenten waar weinig activiteit in de sociale woningbouw aanwezig is. Het prospectieteam koppelt terug met de diensthoofden van de buitendiensten van IVA Wonen-Vlaanderen. IVA Wonen-Vlaanderen stelt dat dergelijke initiatieven positief en complementair zijn, op voorwaarde dat er terugkoppeling plaatsvindt met de andere betrokken entiteiten op Vlaams niveau. Conclusie Volgens de VWC is de gemeente de regisseur van het lokale woonbeleid en draagt ze door overleg zorg voor de afstemming van de woonprojecten en de individuele verrichtingen van de sociale woonorganisaties (SHM’s, SVK’s, OCMW’s, Vlaams Woningfonds). Het agentschap Wonen-Vlaanderen begeleidt dat overleg en ondersteunt de gemeenten. Het agentschap kan deelnemen aan het overleg en bij gebrek aan gemeentelijk initiatief zelf de partners samenbrengen. Vanuit deze opdracht zal IVA Wonen-Vlaanderen ook de lokale opportuniteiten en mogelijke knelpunten aangeven. Op termijn moet dit resulteren in een beter lokaal woonbeleid, met bijzondere aandacht voor de planning van sociale woonprojecten en een gemeentelijk toewijzingsbeleid dat is afgestemd op de lokale situatie. Er bestaat een interbestuurlijke werkgroep ‘lokaal woonbeleid’, waarin het departement RWO, IVA Wonen-Vlaanderen, VVSG, de provincies en andere sociale woonactoren nadenken over het lokale woonbeleid. Deze werkgroep volgt ook de onderzoeksopdracht ‘geïntegreerd informatiesysteem lokale woonbeleid’ op dat als volwaardig werkinstrument moet dienen bij het opnemen van de regiefunctie door de gemeente. Met betrekking tot de ondersteuning van het lokale woonbeleid werd er nog geen visie ontwikkeld. Door IVA Wonen-Vlaanderen wordt er geen gestructureerde rapportering aan het departement bezorgd over de ervaringen m.b.t. deze kerntaak. Dit gebeurt wel op indirecte wijze via de input voor het uitvoeringsprogramma. Momenteel spelen de gemeenten nog onvoldoende hun rol als regisseur, zij ervaren de ondersteuning door IVA Wonen-Vlaanderen nog als te beperkt. Ondertussen heeft IVA Wonen-Vlaanderen m.b.t. de ondersteuning een meer gestructureerde aanpak uitgewerkt. Door de VMSW wordt met een prospectieteam gewerkt om via de SHM’s de gemeenten te stimuleren hun regierol op te nemen. Dit gebeurt in overleg en complementair met de acties die worden opgezet door IVA Wonen-Vlaanderen. 5.1.1.3

Huisvestingsdatabank (informatieuitwisseling en –doorstroming)

Norm Cf. bijlage 2 en Beleidsbrief Wonen 2007-2008 De verdere uitbouw van de huisvestingsdatabank is een blijvende opdracht voor de Cel Onderzoek. De operationele systemen van de verschillende instanties en actoren op de woonmarkt werden oorspronkelijk immers niet ontwikkeld voor het uitvoeren van statistische verwerkingen en het opstellen van statistieken. De techniek van datawarehousing kan hieraan tegemoetkomen omdat het in staat is de grote hoeveelheden aan beschikbare gegevens te doorzoeken en te analyseren. De huisvestingsdatabank wordt uitgebouwd ter ondersteuning van het woonbeleid en moet een gedetailleerd overzicht geven van alle facetten van het woonbeleid. De voorbije jaren is vooral gewerkt aan de integratie van gegevensreeksen die de administratie in eigen beheer heeft. Jaarlijks worden nieuwe gegevens uit de databanken van projectsubsidies, de verzekering gewaarborgd wonen en de premies geïntegreerd. Daarnaast zijn in overleg met interne en externe entiteiten stappen gezet om ook de gegevens van de kandidaat-huurders (VMSW), de inventaris onbebouwde percelen (RP) en de woningendatabank (CIPAL) op te nemen. De verzameling en verwerking van deze gegevens gebeurt zoveel mogelijk op atomair niveau om een koppeling tussen de attributen uit verschillende databanken mogelijk te maken. Maar niet alle gegevens zijn op atomair niveau beschikbaar of toegankelijk. Daarom wordt parallel gewerkt aan een relationele gemeentelijke databank die relevante tijdreeksen op gemeenteniveau bundelt en gemakkelijk raadpleegbaar maakt. Kortom, de voorbije jaren heeft mijn administratie vooral gewerkt aan de uitbouw en het beheer van de databank. In de volgende jaren zal daarnaast ook de nodige inspanning worden geleverd voor de verwerking en ontsluiting van de beschikbare informatie. Naast de verspreiding, via kerncijfers en indicatoren (zie verder), van bepaalde cijfers op zich, vormen de gegevens uit de huisvestingsdatabank ook een basis voor beleidsvoorbereidend werk. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

22


Een knelpunt bij de uitbouw van de huisvestingsdatabank is de gegevensoverdracht tussen de verschillende entiteiten en over de verschillende bestuursniveaus heen. Elke entiteit is immers producent van informatie voor wat haar opdrachten betreft en is tevens eigenaar van die informatie. In het kader van de reorganisatie van het beleidsdomein RWO is het dan ook van groot belang dat de volgende jaren, naast meer informaticatechnische (formaten, standaarden, kanalen, ….), vooral inhoudelijke afspraken worden gemaakt op basis van de informatiebehoeften van het beleidsdomein algemeen en van elk van de afzonderlijke entiteiten. Deze afspraken moeten uiteindelijk hun weerslag vinden in de beheersovereenkomsten. Met het oog op een efficiënte gegevensinzameling, bijvoorbeeld met betrekking tot de kandidaathuurders of de definiëring en berekening van het aantal sociale huurwoningen, vindt tevens overleg plaats met de overige actoren op de woonmarkt evenals met de federale overheid, de provincies en de steden en gemeenten. Daarbij wordt gestreefd naar een taakverdeling met maximale afstemming voor het verzamelen en uitwisselen van gegevens. Website ‘Bouwen en Wonen’ In uitvoering van art. 24 van de VWC werd binnen de afdeling Woonbeleid (departement RWO) een onderzoekscel uitgebouwd. … Daarnaast behoort ook de uitbouw en het beheer van een huisvestingsdatabank tot de kerntaken van onze onderzoekscel. In deze databank wordt zoveel mogelijk relevante informatie m.b.t. wonen en woonbeleid verzameld en geactualiseerd. Vereniging van de Vlaamse Provincies (VVP) website 16 september 2008 Op 19 september 2005 werd het samenwerkingsprotocol voor een betere interbestuurlijke samenwerking op het vlak van wonen ondertekend door de Vlaamse minister van wonen, VVP, de vijf gedeputeerden bevoegd voor wonen en VVSG. Het protocol houdt een engagement in om rond de drie thema’s gegevensverzameling en –analyse, communicatie en ondersteunen lokale woonbeleid samen te werken en om de gewestelijke, gemeentelijke en provinciale initiatieven op de drie actieterreinen waar mogelijk op elkaar af te stemmen. Er werden een stuurgroep en drie werkgroepen opgericht met telkens ambtenaren van het Vlaams, provinciaal en gemeentelijk beleidsniveau en het kabinet Keulen. De werkgroep gegevensverzameling en –analyse concentreerde zich hoofdzakelijk op de opvolging van het onderzoek lokale woonbeleid door het Kenniscentrum voor Duurzaam Woonbeleid en op de besprekingen over de ontwikkeling van een huisvestingsdatabank waarin gegevens van verschillende bronnen zouden kunnen geïntegreerd worden. Binnen het onderzoek werden alle beschikbare data in kaart gebracht en werd opgelijst welke data nog ontbraken. Met deze informatie werd dan een on line enquête opgesteld die door alle lokale besturen ingevuld zou worden. Eind 2006 werd de enquête verstuurd naar alle gemeenten en OCMW’s en werd gevraagd om deel te nemen aan de webbevraging, die werd aangeboden via de website ‘bouwen en wonen’ van de Vlaamse overheid. Tegen april 2007 wil men de dataverzamelingsfase afsluiten. Vanaf augustus hoopt men dan te kunnen starten met de verwerking van de data lokale woonbeleid tot een globaal Vlaams basisrapport. Bevindingen Het opzetten van de Huisvestingsdatabank is een grote uitdaging. Het departement is de huisvestingsdatabank aan het ontwikkelen, maar het project verloopt moeizaam. Er is een werkgroep opgericht, getrokken door het departement, waarin ook IVA Wonen-Vlaanderen en de VMSW zetelen. Er wordt weinig vooruitgang geboekt en de opzet van de databank is voor vele medewerkers blijkbaar onduidelijk. Met de gegevens die de huisvestingsdatabank reeds bevat, wordt weinig aangevangen. Er moet dringend bepaald worden hoe dit instrument verder dient ontwikkeld te worden. Er gaan stemmen op om de databank op te vatten als een kruispuntdatabank en zo het principe van de eenmalige gegevensinzameling en van de elektronische gegevensuitwisseling tussen overheidsdiensten te hanteren. Dergelijke databank bevat zelf geen gegevens maar haalt die op uit andere databanken. De huisvestingsdatabank wordt vooral gevoed door toelevering van gegevens van derden. Hierna volgen enkele voorbeelden. Jaarlijks ontvangt de VMSW de gegevens over het patrimonium van de SHM’s. Die informatie wordt doorgestuurd naar de afdeling Woonbeleid van het departement om ze op te nemen in de huisvestingsdatabank. In de GIS-databank zijn momenteel alle gronden waarover de VMSW en de SHM’s beschikken, geregistreerd in een datalaag. Gronden die eigendom zijn van OCMW’s en gemeenten zijn echter niet gekend bij de VMSW. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

23


Ook de databank van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur bij de VMSW bevat waardevolle informatie maar is opgebouwd vanuit het unieke veld ‘projecten’ i.p.v. ‘woningen’. Het geautomatiseerd koppelen van projecten aan woningen is moeilijk omdat adressen pas worden toegekend bij de eerste bewoning nadat het project al enkele maanden is opgeleverd. Bij nieuwbouw verloopt dit nog vrij eenvoudig maar bij vervangingsbouw of renovatie met wijziging van het aantal woongelegenheden, is dit niet evident. Het belang van informatieuitwisseling en –ontsluiting is aanzienlijk maar krijgt onvoldoende prioriteit. In het kader van de opmaak van het decreet Grond- en Pandenbeleid loopt er nu een initiatief om na te gaan wie welke informatie kan aanleveren. Over de gesubsidieerde sociale woningen van de lokale besturen zijn er onvoldoende gegevens beschikbaar. Het betreft woningen van gemeenten en OCMW’s die werden gesubsidieerd door de Vlaamse overheid. De woningen die gesubsidieerd zijn met een SBRsubsidie zijn wel traceerbaar, maar een volledig en correct overzicht van alle ooit gesubsidieerde woningen is niet beschikbaar. Het is noodzakelijk de informatie die op verschillende plaatsen beschikbaar is, samen te brengen in één applicatie. De noodzaak aan volledige en correcte informatie over het patrimonium m.b.t. sociale huisvesting komt tot uiting in het volgende voorbeeld. Om te kunnen beslissen over het al dan niet verlenen van voorrang bij toewijzing aan kandidaat-huurders (optionele voorrangsregel bij toewijzingen 5 ), moet de sociale verhuurder in voorkomend geval kunnen weten welke woningen werden gesubsidieerd. In de praktijk beschikt men niet steeds over deze informatie. Dit voorbeeld illustreert dat bij de opmaak van nieuwe regelgeving vooraf soms onvoldoende goed wordt nagedacht over de praktische toepasbaarheid ervan. Er bestaat een fundamenteel gebrek aan informatisering en aan uitwisseling van gegevens. De problemen met de ontwikkeling van de huisvestingsdatabank zijn ondermeer te wijten aan een discussie over middelen. De entiteiten binnen het beleidsdomein RWO zijn niet geneigd om middelen vrij te maken voor toepassingen die hen minder aanbelangen. Omwille van de privacywetgeving is het ook niet evident om dit instrument te ontwikkelen en bovendien bestaan er blijkbaar ook informaticatechnische problemen wanneer men de data wil ontsluiten voor derden. Hierdoor ontstaan er afzonderlijke initiatieven (cf. IVA Wonen Oost-Vlaanderen). Door de afdeling Woonbeleid werd samen met het Steunpunt Ruimte en Wonen een bevraging gelanceerd bij de lokale besturen. De gegevens werden ingezameld en verwerkt, maar het project is nog niet afgerond wegens informaticatechnische problemen. Conclusie De uitbouw van een huisvestingsdatabank heeft tot doel het woonbeleid te ondersteunen en een gedetailleerd overzicht te geven van alle facetten van het woonbeleid. De gegevens uit de huisvestingsdatabank zouden op deze wijze tevens een basis vormen voor het beleidsvoorbereidend werk. Een knelpunt bij de uitbouw van de huisvestingsdatabank is de gegevensoverdracht tussen de verschillende entiteiten en over de verschillende bestuursniveaus heen. Het is uitermate belangrijk dat op korte termijn informaticatechnische en inhoudelijke afspraken worden gemaakt op basis van de informatiebehoeften van het beleidsdomein algemeen en van elk van de entiteiten afzonderlijk. De uitbouw en het beheer van een huisvestingsdatabank behoort tot de kerntaken van de onderzoekscel van het departement. Binnen de interbestuurlijke werkgroep werd een subwerkgroep ‘gegevensverzameling en –analyse’ opgericht waarin besprekingen worden gevoerd over de ontwikkeling van een huisvestingsdatabank. In de praktijk verloopt dit project echter moeizaam, waarbij er een wezenlijk gebrek bestaat aan informatisering en aan uitwisseling van gegevens. Dit is ondermeer te wijten aan een discussie over middelen tussen de entiteiten van het beleidsdomein RWO. Omwille van de privacywetgeving is het ook niet evident om dit instrument te ontwikkelen en bovendien zijn er ook informaticatechnische problemen. Hierdoor ontstaan er afzonderlijke initiatieven. Volledige en correcte informatie m.b.t. gesubsidieerde woningen is momenteel niet beschikbaar, maar wel noodzakelijk om bepaalde regelgeving te kunnen toepassen. Het gebrek aan informatie situeert zich vooral op vlak van het gesubsidieerd patrimonium bij gemeenten en OCMW’s.

5

Als optionele voorrangsregel kan worden beslist dat voorrang wordt gegeven aan de kandidaat-huurder die nog geen huurder is van een sociale verhuurder.


24


5.1.2 Professionalisering van de sociale woonactoren en de nieuwe erkenningsronde

Norm Cf. bijlage 2 en Beleidsbrief Wonen 2007-2008 (p.47) Met de operatie Beter Bestuurlijk Beleid (BBB) werd de bevoegdheid tot erkenning van SHM’s en het toezicht op de SHM’s overgedragen van de VHM (vanaf dan ‘VMSW’) naar de Vlaamse Regering. Artikel 40 van de VWC geeft de Vlaamse Regering de bevoegdheid de procedure voor de erkenning, de intrekking van de erkenning, alsook de modelstatuten van de sociale huisvestingsmaatschappijen vast te leggen. Erkenningen van SHM’s zullen lopen via een Besluit van de Vlaamse Regering. De voorbereiding van de beslissingen ligt bij het departement RWO. Met het oog op de vernieuwing van de bestaande erkenningen, zal ik in 2008 een globale nieuwe regeling laten uitwerken. Ik wens hierbij over goede beoordelingscriteria te beschikken. Vragen die hierbij gesteld worden, zijn onder meer deze naar de minimale of optimale schaal van SHM’s en de vereiste personeelsbezetting. Ik heb hiervoor aan het Steunpunt Ruimte en Wonen een opdracht gegeven waarin gezocht zal worden naar goed onderbouwde criteria voor de erkenning van de SHM’s. Dit onderzoek ‘Performantiecriteria voor de werking van de sociale huisvestingsmaaschappijen’ wordt in 2007-2008 uitgevoerd. Volgende concepten staan centraal: - sterke professionele gemengde (huur-koop) woonmaatschappijen; - het doorbreken van de werkingsgebieden van het lokale woonbeleid; - responsabilisering van de SHM’s; - goed beheer en kostenefficiëntie; - de interne controle van de SHM’s; - het realiseren van meer woningen; - dienstverlening (klantgerichtheid, bewonersparticipatie,…). Twee essentiële vragen dringen zich hierbij volgens het beleid op: hoe evolueer je naar die sterke woonmaatschapijen en hoe zorg je voor een professioneel werkende SHM waar elk niveau, zijnde Raad van Bestuur, management, personeel en huurder, haar verantwoordelijkheid neemt. Het onderzoek vertrekt vanuit het streven van het Vlaamse woonbeleid om tot sterke huisvestingsmaatschappijen te komen. Het kan bijdragen tot het verduidelijken van de verwachtingen ten aanzien van de maatschappijen en op deze wijze tot sterkere zelfsturing. Ik heb dan ook zowel performantiecriteria op financieel niveau (interne controle, financiële planning, schaalniveau,…) en investeringsniveau (minimum onderhoud en investering) gevraagd als performantiecriteria voor dienstverlening en intern personeelsbeleid. Bevindingen Professionalisering van de sociale woonactoren Eén van de uitgangspunten van de bestuurlijke reorganisatie binnen het beleidsdomein RWO was een meer professionele en meer autonome invulling van de opdracht van de sociale woonactoren m.b.t. het beleidsitem ‘sociale huisvesting’. Wat de SHM’s betreft, is de professionalisering onvoldoende ver gevorderd en is het kennisniveau in vele gevallen ondermaats. De deskundigheid en professionalisering is onderling zeer verschillend en het niveau kent een trage doch positieve evolutie. Bepaalde maatschappijen zullen min of meer moeten gedwongen worden om effectief werk te maken van een geresponsabiliseerde organisatie. De deskundigheid van maatschappijen hangt niet altijd samen met de schaalgrootte van de SHM’s, ook de figuur van de directeur in kwestie en de wijze van functioneren van de Raad van Bestuur zijn bepalende factoren. Meer algemeen is het vooral een mentaliteitswijziging binnen de sector die moet worden nagestreefd. Volgens de VMSW is de responsabilisering een goed principe maar werd er een te plotse breuk gemaakt met het verleden. De SHM’s waren het gewoon om voor alles terug te vallen op de voormalige VHM. De wijzingen binnen de sector, ondermeer op vlak van regelgeving, zijn te vlug gekomen en zijn heel ingrijpend. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

25


Deze vaststelling geldt in het bijzonder voor een aantal kleinere maatschappijen, maar de wijzigende regelgeving is echter ook voor professioneel werkende maatschappijen nauwelijks nog bij te houden. Ook is er een minderheid van maatschappijen die het begrip responsabilisering ten onrechte gelijk stelt met eigenzinnigheid en het niet afleggen van rekenschap. Om het responsabiliseringsproces te bevorderen, worden er vanuit de VMSW diverse initiatieven genomen. Er worden o.a. commissies (met vertegenwoordigers van de VMSW en de SHM’s) opgericht waar over bepaalde materies (vb. financiële planning) wordt gediscussieerd (vb. commissie rekening-courant). Met het merendeel van de maatschappijen verloopt de nieuwe manier van samenwerken goed. De meeste maatschappijen waarderen de begeleiding in de ruime zin (financieel, technisch,…) door de VMSW. Volgens de VWC dient de VMSW evenwel die ondersteunende rol t.a.v. de SHM’s’ niet te vervullen, aangezien haar opdracht zich beperkt tot ondersteuning bij de realisatie van projecten (cf. rubriek 5.1.5). In de praktijk doen de meeste maatschappijen nog vaak een beroep op de VMSW voor ondersteuning op velerlei vlak, ook voor aspecten waarover ze volledig autonoom kunnen beslissen. De directeurs van de SHM’s zijn veelal voorzichtig en vragen bij voorkeur advies om zich in te dekken (ook al is dit advies niet meer verplicht). De cel ‘uitvoering overheidsopdrachten’ binnen de afdeling Projecten van de VMSW heeft als voornaamste taken het opvolgen van vorderingsstaten, verwerken van betalingsaanvragen, eindafrekeningen en nazicht van contractwijzigingen ten behoeve van de SHM’s. Veel eindafrekeningen die door de SHM’s worden opgemaakt, moeten worden gecorrigeerd door de VMSW. Op Woonnet is er veel informatie te vinden maar sommige SHM’s vinden er moeilijk hun weg in terug. Bepaalde maatschappijen doen ook weinig moeite om de nodige info op Woonnet te zoeken en raadplegen dit kanaal nog veel te weinig. Een aantal (meestal kleine) maatschappijen zijn onvoldoende op de hoogte van de financieringsmogelijkheden voor hun projecten met als gevolg dat ze telkens contact opnemen met de VMSW voor toelichting en advies. De regelgeving is niet zo eenvoudig en vermits er verschillende financieringsmogelijkheden zijn, behoeft dit soms enige uitleg. De financiering van een project wordt nu ook duidelijker omschreven in de kredietovereenkomsten tussen de SHM en de VMSW. Immers, omwille van BBB, en vermits de VMSW niet langer voogdijoverheid is van de SHM’s, gebruikt de VMSW uitgebreidere kredietovereenkomsten dan vroeger. Een andere woonactor op het terrein is het sociale verhuurkantoor. De SVK’s werden opgericht omdat de SHM’s uit de huursector deze specifieke doelgroep van de SVK’s (mensen die echt in woonnood zitten) niet steeds kunnen bedienen. De SVK’s hebben t.a.v. de SHM’s een complementaire rol te vervullen door woningen op de privé-markt voor verhuring aan te bieden aan sociaal woonbehoeftigen. Privé-eigenaars willen hun woningen niet zomaar aan deze doelgroep verhuren. Ze zijn hier wel toe bereid als ze garanties krijgen via het systeem van de verhuring via de SVK’s. In vergelijking met de SHM’s is de SVK-sector vrij jong en de graad van professionalisering is laag. Veel SVK’s hebben na een aantal jaren werking nog steeds een beperkt aantal woningen in portefeuille. Hun impact op de huurmarkt is dan ook gering (ongeveer 3.500 woningen). Sommige entiteiten op Vlaams niveau suggereren dat de SVK’s zouden kunnen worden geïntegreerd in de SHM’s. Een SHM kan immers de erkenning vragen om als SVK te fungeren. Andere entiteiten beschouwen het toevoegen van de taken van de SVK’s aan de SHM’s als onrealistisch. Volgens hen is het voor de SHM’s financieel niet interessant, hebben de SHM’s minder ervaring en zijn ze minder beslagen op vlak van huurbegeleiding, een aspect dat binnen de SVK’s prominent aanwezig is. Veel welzijnsorganisaties zijn vertegenwoordigd in de SVK’s en bekijken ‘sociale huisvesting’ vooral vanuit de invalshoek van begeleiding van mensen. Nieuwe erkenningsronde voor SHM’s In het kader van BBB werd de grotere autonomie van de sociale woonactoren op het terrein in het vooruitzicht gesteld. Door de sector zelf wordt eveneens aangedrongen op een grotere autonomie en verzelfstandiging en in het bijzonder is deze vraag actueel bij de SHM’s. Momenteel wordt de publieke huisvestingssector gekenmerkt door verschillen in schaalgrootte, bedrijfseconomische aanpak, realisatiegraad en de uitbouw van interne controlemechanismen. In dit kader kunnen de nieuwe erkenningen van de SHM’s een belangrijke katalysator zijn in het proces van het professionaliseren, rationaliseren en verzelfstandigen van de sector.


26


De nieuwe erkenningsronde komt op een ogenblik waarop ook veel andere wijzigingen op stapel staan. Veel belangrijke nieuwe regelgeving is in ontwikkeling of pas van toepassing (Kaderbesluit Sociale Huur (KSH), Nieuwe FinancieringsSysteem (NFS2), Toezichtsbesluit, decreet Grond- en Pandenbeleid). Het voornaamste doel van de nieuwe erkenningsronde is niet om het aantal maatschappijen te reduceren, maar wel om de werking van de maatschappijen transparanter te maken en de resultaten van de SHM’s op het terrein te verbeteren. Fusies kunnen daarbij nuttig en noodzakelijk zijn. De entiteiten op Vlaams niveau stellen dat het niet de bedoeling is om alle kleine SHM’s weg te saneren, aangezien een aantal kleine SHM’s goed functioneren. Toch stelt zich de vraag of té kleine maatschappijen complexe projecten aankunnen. Er is schaalvergroting nodig zodat niet álle aspecten van de sociale huisvesting door enkele medewerkers moeten gekend zijn. Het is wel de bedoeling om de SHM’s te elimineren die uitermate slecht blijven functioneren. Dit dient evenwel te worden aangetoond op een objectieve manier en daarvoor moeten er goede criteria en correcte data beschikbaar zijn. Ook wordt opgemerkt dat de oprichting van een helpdesk sociale verhuring binnen de cel actorenbegeleiding de professionalisering van de maatschappijen niet in de hand werkt. In het kader van de erkenning en prestatiebeoordeling van de SHM’s werd in 2007 door het Steunpunt Ruimte en Wonen een onderzoeksopdracht opgestart die tot doel heeft aan de Vlaamse Regering beoordelingscriteria voor te stellen waaraan een SHM moet voldoen om erkend te worden. Dit onderzoek ‘Performantiecriteria voor de werking van de sociale huisvestingsmaatschappijen’ wordt eind 2008 opgeleverd. Bepaalde entiteiten stellen zich vragen bij de timing van de nieuwe erkenningsronde. Om de studie te begeleiden werd een werkgroep opgericht. De VVH, VMSW, het departement RWO, IVA Inspectie RWO en een paar SHM’s maken deel uit van deze werkgroep. De totstandkoming van het erkenningsbesluit (en regelgeving in het algemeen) wordt bemoeilijkt door het grote aantal belanghebbenden met soms tegengestelde belangen. Het is dan ook geen sinecure om bij het overleg een consensus te bereiken. Om tot professionele SHM’s te komen, moet het erkenningsbesluit performantiecriteria en goede indicatoren met bijhorende normen bevatten. Deze criteria zullen ondermeer rekening houden met de grootte en de personeelsformatie van de SHM’s. Om performantiecriteria met bijhorende indicatoren te bepalen, is het de bedoeling om verder te bouwen op de onderlinge positionering tussen de SHM’s. De benodigde data hiervoor zijn nog niet volledig en moeten nog getoetst worden op hun juistheid. De gegevens die momenteel beschikbaar zijn in het kader van de onderlinge positionering van de SHM’s, zijn immers niet vergelijkbaar. Dit is ondermeer te wijten aan het feit dat de definiëring van allerlei begrippen en de registratie van de verrichtingen niet bij alle SHM’s op een uniforme wijze gebeurt. Zo dienen bijvoorbeeld de bij de VMSW gekende gegevens m.b.t. het patrimonium van de SHM’s nog gecorrigeerd te worden. Vandaar dat er eerst een fase wordt voorzien waarin ‘goede data’ worden verzameld. Pas wanneer goede data beschikbaar zijn, zullen de gegevens van de verschillende SHM’s met elkaar kunnen worden vergeleken. De VMSW speelt hier een belangrijke rol in het verzamelen van informatie uit de jaarrekening en diverse rapporteringen die door de SHM’s aan de VMSW worden bezorgd. De onderliggende data zullen in de toekomst door de VMSW in een databank worden beheerd. In de werkgroep zullen voor elk van de strategische en operationele doelstellingen van de SHM’s, objectief meetbare indicatoren worden bepaald. De opmaak van de indicatoren is gedeeltelijk klaar maar normen voor de indicatoren zijn nog niet vastgelegd. Naast de kwantitatieve indicatoren zullen er tevens kwalitatieve indicatoren worden bepaald. Er zal worden gewerkt met een ‘visitatiecommissie’, waarvan de leden omwille van de objectiviteit externen zijn. Deze visitatiecommissie met onafhankelijke beoordelaars zal o.a. documenten analyseren en gesprekken voeren met de betrokken SHM en haar medewerkers en deze gegevens integreren in het beoordelingsproces. Om het systeem van beoordeling aan de hand van een visitatiecommissie uit te testen op het terrein, zal in het najaar een ‘proefronde’ worden georganiseerd bij een vijftal SHM’s. Na het bezoek aan de SHM zullen de bevindingen van de visitatie aan de SHM worden meegedeeld en dient door de SHM een verbetertraject te worden voorgesteld. De resultaten van de nieuwe erkenningsronde zullen een groeipad kennen over 3 à 4 jaar. De SHM’s zullen tijd krijgen om te groeien en de performantienormen te behalen.


27


In het erkenningsbesluit dienen er sanctioneringsmogelijkheden te worden voorzien. Tot op heden kon de erkenning worden ingetrokken en kon de subsidiekraan worden dichtgedraaid, andere sancties waren niet voorhanden. Momenteel wordt over bijkomende alternatieven op het vlak van sanctionering gediscussieerd. Mogelijke pistes kunnen zijn: tijdelijk de financiering schorsen, andere SHM’s laten bouwen in het werkgebied van een SHM die onvoldoende activiteit ontwikkelt, … Eind september 2008 was er een eerste ontwerp van het erkenningsbesluit. De erkenningen zullen door de Vlaamse Regering gebeuren op voorstel van het departement RWO, terwijl dat vroeger de bevoegdheid was van de VHM. De entiteiten op Vlaams niveau vragen zich af of de vooropgezette timing (najaar 2008) zal worden gehaald. Over de erkenning van de SHM’s en de benodigde criteria wordt al jaren gesproken zonder dat hierin vooruitgang wordt gemaakt. Sommigen menen dat de (ontwerp)criteria voor de erkenning zoals die nu op tafel liggen, te weinig concreet zijn en te weinig focussen op meetbare prestaties. Commentaar van de VMSW Momenteel wordt er gewerkt aan een ontwerp van besluit door het Departement RWO. Er zou momenteel een zeer algemeen kader zijn waarbinnen gewerkt wordt. Het is de bedoeling van de proefvisitaties om tot een ontwerp van besluit te komen. In september 2008 was wel een ontwerplijst klaar met punten op basis waarvan de prestaties van de SHM’s gemeten zouden worden tijdens de proefvisitaties. Conclusie De SHM’s dienen te evolueren naar sterke professionele organisaties, die een groter aanbod aan woningen realiseren en een goed en efficiënt beheer voeren. Van hen wordt een grotere mate van zelfsturing en organisatiebeheersing verwacht. Dit was een uitgangspunt van BBB. De op stapel staande nieuwe erkenningen van de SHM’s kunnen een belangrijke katalysator zijn in het professionalisingsproces van de sector. In het kader van de erkenning en prestatiebeoordeling van SHM’s werd in 2007 door het Steunpunt Ruimte en Wonen een onderzoeksopdracht opgestart die tot doel heeft beoordelingscriteria te bepalen waaraan een SHM moet voldoen om professioneel te werken. Dit onderzoek ‘Performantiecriteria voor de werking van de sociale huisvestingsmaaschappijen’ wordt eind 2008 beëindigd. De professionaliteitsgraad lijkt heel verschillend te zijn bij de maatschappijen. Dit hangt niet noodzakelijk samen met de schaalgrootte van de SHM, maar wordt mee beïnvloed door de aanpak van de directie en het functioneren van de Raad van Bestuur. Globaal genomen worden de deskundigheid en klantvriendelijkheid van de maatschappijen in toenemende mate ervaren. Toch gaat dit proces heel langzaam en zijn sommige actoren de mening toegedaan dat de nieuwe erkenningsronde een krachtige impuls moet geven. In dit kader wordt door sommigen opgemerkt dat de oprichting van een helpdesk sociale verhuring bij de VMSW een risico kan inhouden voor het bereiken van de beoogde professionalisering. Om de erkenningsronde voor te bereiden, werd een werkgroep opgericht die de erkenningscriteria moet bepalen. In deze werkgroep worden voor de strategische en operationele doelstellingen van de SHM’s objectief meetbare indicatoren bepaald. De benodigde gegevens voor die indicatoren worden o.a. door de VMSW aangeleverd en zullen in de toekomst in een databank worden beheerd. De benodigde data hiervoor zijn nog niet volledig en moeten nog getoetst worden op hun juistheid. Naast de kwantitatieve indicatoren zullen er ook kwalitatieve indicatoren worden bepaald. Daarom zal er worden gewerkt met een visitatiecommissie bestaande uit onafhankelijke beoordelaars die o.a. documenten zal analyseren en gesprekken voeren met de SHM’s. Om dit beoordelingssysteem te testen, zal in het najaar een ‘proefronde’ worden georganiseerd bij een vijftal SHM’s. Momenteel is het erkenningsbesluit in opmaak waarbij ook alternatieven m.b.t. sanctionering worden bestudeerd. De SVK’s dienen op vlak van professionalisering zeker nog een langere weg af te leggen om uit te groeien tot volwaardige actoren binnen de sociale huisvesting.


28


5.1.3 Samenwerking en overleg op het Vlaamse overheidsniveau 5.1.3.1

Tussen de 4 bestuurlijke entiteiten (algemeen)

Bevindingen Door de hervorming n.a.v. BBB zijn er nieuwe verhoudingen ontstaan. Vroeger had de VHM bijna het alleenrecht voor sociale huisvesting, nu is dit opgesplitst tussen verschillende entiteiten op Vlaams niveau. Midden 2006 heeft de VMSW aan de SHM’s een brief gestuurd om de nieuwe taakverdeling naar aanleiding van de reorganisatie toe te lichten. In februari 2007 hebben de vier betrokken entiteiten infosessies gehouden voor de lokale woonactoren en voor de commissie Wonen van het Vlaams Parlement. Toch is het voor de sector nog moeilijk om haar weg te vinden naar de bevoegde informatiebron. Er bestaan tussen de vier entiteiten principiële afspraken m.b.t. de concrete rolverdeling, maar deze moeten nog toepassing vinden in de praktijk. Het departement staat in voor de interpretatie van de regelgeving en de VMSW voor de ondersteuning van de sector (ondermeer verspreiding via Woonnet, VMSW-website en via telexen). De actoren op het terrein beamen dat er een rolverdeling is maar dat deze in de dagelijkse praktijk niet duidelijk is en niet consequent wordt toegepast. Een behoorlijk aantal medewerkers van de VMSW waar de sociale woonactoren vroeger beroep op deden, werken nu bij andere entiteiten. De actoren blijven zich richten tot die medewerkers, ongeacht of ze nu al dan niet tot de ‘bevoegde’ entiteit behoren. Medewerkers die uit de VMSW vertrokken zijn, hebben ook de neiging een deel van de functie en taken mee te nemen naar hun nieuwe functie, hun kennis namen ze in elk geval mee. Het blijven bevragen van experten ongeacht waar ze momenteel gepositioneerd zijn, is een knelpunt in het kader van de BBB-reorganisatie. Voor veel SHM’s is het onderscheid tussen de taken van het departement en van IVA Inspectie RWO onvoldoende duidelijk. Ook is het voor de SHM’s onduidelijk of ze met vragen bij het departement terecht kunnen en waarvoor ze de VMSW kunnen raadplegen. De SHM’s ervaren een gebrek aan voldoende expertise/capaciteit bij het departement RWO en komen hierdoor uiteindelijk dan toch weer bij de VMSW terecht. De SHM’s zijn er zich onvoldoende van bewust dat het departement geen aanspreekpunt is. De VMSW is wel nog bereid om te helpen maar de interpretatie van regelgeving behoort niet langer tot hun takenpakket. Naast voornoemd aspect, vult de VMSW momenteel haar takenpakket reeds ruimer in dan decretaal voorzien. Sommige medewerkers van de VMSW stellen dat de VMSW te weinig tijd en aandacht besteedt aan haar ‘public relations’ waardoor ze soms onterecht wordt bekritiseerd wanneer zaken fout lopen. Deze indruk wordt tevens versterkt door het feit dat de opdracht van de VMSW sinds BBB door de actoren op het terrein als minder duidelijk wordt ervaren. De beheersovereenkomst van de VMSW zou hierin meer duidelijkheid moeten brengen (cf. rubriek 5.1.5.3). Soms maakt de sector echter graag gebruik van de onduidelijkheid naar aanleiding van de herstructurering. Het gebeurt dat vragen zowel naar het departement, de VMSW als IVA Inspectie RWO worden gestuurd, om na te gaan welke (verschillende) reactie zal worden gegeven. Er moet duidelijkheid worden gecreëerd over wie het eerste aanspreekpunt is en de aanspreekpunten moeten nog groeien in hun taak. Bij de verduidelijking en afbakening van het takenpakket kan het managementcomité van RWO een belangrijke rol spelen. Dit forum houdt zich onvoldoende bezig met overleg tussen de verschillende entiteiten op Vlaams niveau en een overlegcultuur is niet echt prominent aanwezig. De nieuwe structuur binnen het beleidsdomein RWO wordt soms als een excuus gebruikt om niet te moeten samenwerken. De hervorming van het beleidsdomein RWO wordt ervaren als een goede zaak (vooral de afsplitsing van de inspectietaken naar een apart agentschap), maar de implementatie ervan laat veel te wensen over. Tussen de entiteiten op Vlaams niveau bestaan er onderlinge spanningen. Sommigen menen dat interpersoonlijke wrijvingen, profileringsdrang en territoriumafbakening hiervan aan de basis liggen. De agentschappen en/of departement focussen vooral op de eigen prioriteiten en vergeten daarbij soms de prioriteiten van het grotere geheel. De samenwerking over het departement en de agentschappen heen is daarom één van de uitdagingen voor de toekomst. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

29


Conclusie Het beleidsdomein RWO is door de hervormingsoperatie BBB grondig gewijzigd. Hierdoor is het niet evident voor de verschillende actoren binnen de sector om hun weg te vinden naar de bevoegde instantie op het Vlaamse overheidsniveau. Er bestaan wel principiële afspraken, maar deze moeten nog toepassing vinden in de praktijk. Er zijn nieuwe verhoudingen ontstaan. Waar de VHM vroeger bijna het alleenrecht had voor sociale huisvesting, is dit nu de bevoegdheid van verschillende entiteiten. Het departement staat in voor de interpretatie van de regelgeving en de VMSW staat in voor de ondersteuning van de sector. Deze afspraken zijn evenwel niet expliciet gecommuniceerd naar de actoren op het terrein. Soms maken de actoren op het terrein echter misbruik van de onduidelijkheid om hun eigen verantwoordelijkheid te ontlopen. De hervormingsoperatie had een verschuiving tot gevolg van medewerkers met hun bijhorende expertise. Het blijven bevragen van experten door de sector ongeacht waar deze gepositioneerd zijn, leidt tot problemen inzake de gereorganiseerde bevoegdheidsstructuur. Het managementcomité van RWO kan een rol spelen in de verduidelijking en afbakening van het takenpakket maar besteedt in de praktijk te weinig aandacht aan het overleg tussen de verschillende actoren op het Vlaams overheidsniveau. De nieuwe structuur wordt bovendien soms als een excuus gebruikt om samenwerking uit de weg te gaan. De ruimere dan decretaal voorziene invulling van het takenpakket van de VMSW creëert in bepaalde gevallen wrijvingen en bemoeilijkt nog de onderlinge samenwerking. De agentschappen en/of departement focussen vooral op de eigen prioriteiten en vergeten daarbij soms de prioriteiten van het grotere geheel. De samenwerking over het departement en de agentschappen heen is daarom één van de uitdagingen voor de toekomst. 5.1.3.2

Integratie afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur binnen de VMSW

Norm Cf. bijlage 2 en VWC Wettelijke basis in art. 33 §1 4°: Daarnaast heeft de VMSW als opdracht: 4° wooninfrastructuur aan te leggen als vermeld in artikel 64. Beleidsbrief Wonen 2007-2008 (p. 30) Wat betreft het aspect ‘infrastructuur’ zal de organisatorische inbedding van de vroegere afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur in de VMSW (in het kader van BBB) ongetwijfeld een betere afstemming van de timing mogelijk maken tussen de nodige infrastructuurwerken en de bouwfase. PEP VMSW 2007 Voor de processen SBR wordt ervan uitgegaan dat die op termijn worden afgebouwd en opgenomen in de IP-projecten. Zolang dit proces echter blijft bestaan, wordt er vooral heil verwacht van een betere afstemming tussen de activiteiten die hiervoor door verscheidene actoren worden ontwikkeld (afdeling Projecten en afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur beiden onderdeel van de VMSW). Gedachtenwisseling in het Vlaams Parlement op 28 maart 2007 Derde taak van de VMSW is infrastructuurvoorziening. Daarvoor werd zonder wijziging aan de geldende wetgeving, regels of procedures, de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur overgeheveld van de administratie Algemene Zaken en Financiën naar VMSW. Uitdagingen en opportuniteiten hier zijn de betere onderlinge afstemming, ter vermijding van gedwongen onbewoonbaarheid en leegstand door gebrek aan infrastructuur, de stroomlijning van procedures, vooral tussen de afdelingen Projecten en Gesubsidieerde Infrastructuur, om te vermijden dat actoren beide moeten aanschrijven, een betere werkorganisatie binnen de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur zelf door de aanstelling van een unieke dossierbeheerder, een meer proactieve aanpak van problemen. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

30


Zitting 2007-2008/19 juni 2008/HANDELINGEN/COMMISSIEVERGADERING/COMMISSIE VOOR WONEN, STEDELIJK BELEID, INBURGERING EN GELIJKE KANSEN/C289 Een andere belangrijke factor die belemmerend werkte, was een onvoldoende coördinatie tussen de initiatiefnemers, en de niet optimale afstemming tussen de vroegere afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur, die de infrastructuurwerken opvolgde, en de VHM, die de bouwwerken opvolgde. Dankzij Beter Bestuurlijk Beleid is de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur geïntegreerd in de VMSW. De afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur behoorde vroeger tot de Vlaamse Gemeenschap, maar is nu dus overgeheveld naar de VMSW waardoor er een structurele coördinatie is tussen de bouw van de woning en de aanleg van de infrastructuur. Dat probleem is nu dus van de baan. Bevindingen De VMSW stelt dat de integratie van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur binnen de VMSW op termijn een voorbeeld zal zijn van de meerwaarde van BBB. In de praktijk is de integratie evenwel nog niet voltooid en zal dit wellicht nog enkele jaren vergen. Ondermeer volgende elementen werden aangehaald als belemmeringen voor de integratie: De databanken van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur en de afdeling Projecten opereren los van elkaar. Op vlak van cultuur zijn er aanzienlijke verschillen, wat resulteert in een verschillende aanpak en werkwijze. Zo benadert de afdeling Projecten de SHM’s actiever terwijl de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur de mening is toegedaan dat de initiatiefnemers zelf meer actie moeten ondernemen en initiatief vertonen. De afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur is geografisch (provinciaal) georganiseerd terwijl de afdeling Projecten functioneel (cel overheidsopdrachten, cel technische studies,…) is georganiseerd. Deze factor maakt de afstemming tussen beide afdelingen niet eenvoudiger. Het gegeven dat het departement instaat voor de begroting, vastleggingen, betalingen, … van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur en door de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur in veel mindere mate beroep wordt gedaan op de afdeling Financiën van de VMSW, is tevens een remmende factor voor de integratie. Ook de opdrachthouder thesaurie werkt slechts in beperkte mate voor de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur. Beide afdelingen beseffen echter dat de gebrekkige coördinatie tussen de projecten en de bijhorende infrastructuurwerken tot het verleden moet behoren. Als er wordt gesnoeid in het bouwprogramma van de afdeling Projecten moet dat ook gebeuren in het infrastructuurprogramma van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur en omgekeerd. Als de kredieten voor infrastructuur ontoereikend zijn, zullen de woningen immers klaar zijn zonder de aanleg van infrastructuur en vice versa. Tijdelijke leegstand van nieuwe woningen wordt soms veroorzaakt door het niet tijdig klaar zijn van de wegenis of de nutsaanleg (riolering), wat hoge huurdervingen tot gevolg heeft. De inhoudelijke afstemming tussen beide afdelingen is echter onvoldoende tot op heden. De VMSW heeft een ‘klein’ en een ‘groot’ projectbureau geïnstalleerd dat tot doel heeft bij te dragen tot een betere afstemming tussen de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur en de afdeling Projecten. Het kleine projectbureau komt wekelijks samen en is een concreet en dossiermatig overleg tussen de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur en de afdeling Projecten m.b.t. de projecten per provincie. In het grote projectbureau, samengesteld uit alle personeelsleden (inclusief afdelingshoofden) die een belangrijke rol in de programmatie spelen, staan meer principiële zaken op de agenda. Dit laatste overleg komt echter zelden tot stand en wordt niet als prioritair beschouwd door sommige betrokkenen. Daarom wordt veel verwacht van de integratie van de databanken en de processen van beide afdelingen om de nodige informatie vlotter én automatisch te bekomen. Vooral voor de programmatie zal dit een grote stap voorwaarts betekenen. De integratie van de databanken is noodzakelijk om tot een betere afstemming van de projecten te komen. Bij de VMSW loopt een project in het kader van de integratie van beide databanken. Het project wordt uitgevoerd door een externe firma (Cronos) en heeft als doelstelling de databanken en applicaties van beide afdelingen te integreren.


31


De SHM’s merken stilaan de eerste resultaten van de integratie van beide afdelingen. Er is weliswaar nog geen uniek aanspreekpunt maar het overleg tussen beide afdelingen verloopt al beter. Toch blijft de onvoldoende integratie van afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur binnen VSMW een knelpunt voor de SHM’s dat zich voor hen vertaalt in tijdverlies. In bepaalde gevallen ervaren de SHM’s zelfs dat zij als bindmiddel moeten optreden tussen de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur en de afdeling Projecten. Conclusie Naar aanleiding van BBB is de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur geïntegreerd in de VMSW met de bedoeling een structurele coördinatie tussen de bouw van de woning en de aanleg van de infrastructuur te bewerkstelligen. De organisatorische inbedding van afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur in de VMSW moet een betere afstemming van de timing van de infrastructuurwerken en het bijhorend project mogelijk maken. Bijkomende opportuniteit is de stroomlijning van procedures om te vermijden dat actoren op het terrein beide afdelingen moeten aanschrijven. De integratie in de praktijk is evenwel nog niet voltooid en ook op vlak van cultuur zijn er aanzienlijke verschillen. De beoogde afstemming tussen de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur en de afdeling Projecten is momenteel inhoudelijk nog onvoldoende. Om een betere afstemming tussen beide afdelingen te bekomen, heeft de VMSW een ‘klein’ en een ‘groot’ projectbureau geïnstalleerd. Het kleine projectbureau is een dossiermatig overleg over concrete projecten per provincie. In het grote projectbureau, samengesteld uit alle afdelingshoofden en personeelsleden die een belangrijke rol in de programmatie spelen, staan meer principiële zaken op de agenda. Dit laatste overleg komt echter maar zelden tot stand en wordt niet als prioritair beschouwd door sommige deelnemers. Voor de onderlinge afstemming wordt veel verwacht van de integratie van de databanken en processen van beide afdelingen. Deze informaticatechnische integratie is noodzakelijk om tot een betere afstemming van de projecten te komen. Bij de VMSW werd een project opgestart met het oog op de integratie van beide databanken. Het gegeven dat het departement voor de begroting, vastleggingen en betalingen van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur instaat, bevordert evenmin de integratie van aGI in VMSW. Op het terrein merken de SHM’s echter stilaan de eerste resultaten van de integratie. 5.1.4 Van voogdij naar advies en overleg binnen de VMSW

Bevindingen

Vooraf: De inwerkingtreding van het Toezichtsbesluit en bijhorend MB heeft tot gevolg dat het verplichte overleg met de VMSW en de verplichte meldingen aan de VMSW of IVA Inspectie RWO wegvallen vanaf 3 oktober 2008. Hierop zijn echter uitzonderingen (Cf. rubriek 5.2.3.3). In de periode van de door IAVA uitgevoerde terreinwerkzaamheden was de overgangsmaatregel inzake advies en overleg evenwel nog van toepassing. Door IAVA werden in dit kader volgende vaststellingen gedaan. Bevindingen Overeenkomstig het Domeinbesluit en in afwachting van het Toezichtsbesluit, werd de procedure van machtiging en goedkeuring door de VHM vervangen door een verplicht overleg tussen de sociale woonorganisaties en de VMSW met meldingen aan de VMSW of aan IVA Inspectie RWO. Om deze overgangsregeling werkbaar te maken, werden tussen VMSW en IVA Inspectie RWO diverse protocols afgesloten (m.b.t. onroerende transacties, beheerszaken en overheidsopdrachten). Daarin werden afspraken opgenomen die de behandeling van een dossier in de praktijk vlotter moet laten verlopen. Deze overgangsregeling werd als een halfslachtige oplossing ervaren. Het was een paradoxale situatie met verplicht overleg, waardoor de actoren op het terrein het overleg percipieerden als een vorm van voogdij. Er was geen kader waarbinnen het overleg en advies tussen de VMSW en de SHM’s moest plaatsvinden en in de protocols werden geen modaliteiten of vormvereisten voor het overleg vastgelegd. Zo werd er m.b.t. de wijze waarop dit overleg moest plaatsvinden (formeel of informeel) en de neerslag ervan niets vermeld. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

32


In de praktijk leidde dit tot misverstanden en betwistingen inzake het al dan niet plaatsgevonden hebben van het overleg en de geldigheid ervan. In de overgangsperiode was het overleg immers niet vrijblijvend, het was een vormvereiste. Als er geen overleg had plaatsgevonden, was dit voor IVA Inspectie RWO een reden om te schorsen. Er bestaat een duidelijk verschil tussen de opdracht van de vroegere VHM en die van de huidige VSMW. Het Toezichtsbesluit zal dit voor een deel, maar niet volledig oplossen. Volgens sommige actoren op het terrein heeft de VSMW deze koerswijziging nog niet zo begrepen en beroept ze zich nog teveel op het functioneel gezag dat ze niet meer heeft. Bepaalde normen die de VMSW zou gebruiken binnen ‘haar’ normenkader, staan nergens neergeschreven. De VMSW beaamt dat deze overgangsregeling haar in een moeilijke positie bracht. Enerzijds is de VMSW niet langer de voogdijoverheid en moet de entiteit dienstverlenend en ondersteunend werken m.b.t. de financiering en de realisatie van sociale woonprojecten. Anderzijds is het zo dat niet alle medewerkers zich onmiddellijk de mentaliteit eigen konden maken om niet langer als voogdijoverheid op te treden en te functioneren. Het was bijvoorbeeld moeilijk om vandaag een negatief advies te geven m.b.t. bepaalde beheerszaken en de volgende dag te proberen om een werkafspraak te maken met diezelfde maatschappij. De adviezen van de VMSW werden overgemaakt aan IVA Inspectie RWO. In principe moest de SHM het advies van de VMSW niet volgen. In de praktijk had dit veelal tot gevolg dat de SHM geen financiering verkreeg. Volgens IVA Inspectie RWO ging de VMSW in deze gevallen haar bevoegdheid te buiten. Het was voor sommige medewerkers binnen de VMSW niet volledig duidelijk of het advies bindend was en gekoppeld mocht worden aan de financiering van het project. Sommigen waren immers de mening toegedaan dat bij een negatief advies het project niet in het programma kon worden opgenomen en dat er bijgevolg ook geen financiering kon worden voorzien. Het advies van de VMSW was in deze optiek niet vrijblijvend. Andere medewerkers binnen de VMSW vonden dat er een onderscheid moest worden gemaakt tussen wel (bv. bedreiging stabiliteit van het project) en niet (bv. een andere draairichting voor een deur) bindende adviezen. Aan IAVA werden een aantal dossiers vermeld waarin de VMSW de financiering aan een positief advies koppelde. In deze dossiers werkte de VMSW eigenlijk op dezelfde wijze verder zoals ze vroeger deed. De VMSW wou aanvankelijk dat IVA Inspectie RWO ook aan het verplichte overleg participeerde, maar IVA Inspectie RWO wilde hier om principiële redenen (rechter en partij) niet op in gaan. IVA Inspectie RWO stelde dat ze haar opdracht strikt wilde afbakenen, nl. post-factum toezicht, en een zekere afstand wilde behouden in de voorafgaande fases van overleg en advies. De meeste medewerkers van de VMSW stelden dat ze begrip opbrachten voor de houding van IVA Inspectie RWO, die vooraf geen positie wilde innemen m.b.t. een bepaald dossier. Vragen van de sociale woonactoren (inclusief de VMSW) werden door IVA Inspectie RWO doorverwezen naar de andere entiteiten op Vlaams niveau. Sommige SHM’s bleven IVA Inspectie RWO contacteren en werden vervolgens doorverwezen. In bepaalde gevallen bleek evenwel dat IVA Inspectie RWO soms toch nog informeel advies gaf. De VMSW had inzake beheerszaken 6 op geregelde basis overleg met IVA Inspectie RWO en dit zowel voor principiële aangelegenheden als voor concrete dossiers. Hoewel dit op zich geen slecht initiatief was, strookte dit niet met de strikte houding inzake taakafbakening die IVA Inspectie RWO aannam om zich op voorhand niet uit te spreken m.b.t. bepaalde dossiers. Als de VMSW naar aanleiding van een overleg een advies gaf, raadpleegde ze in bepaalde gevallen het departement. Meestal betrof het vragen om toelichting bij de regelgeving, in bepaalde gevallen was de regelgeving onvoldoende duidelijk en waren interpretaties mogelijk. Aan het advies van de VMSW en de interpretatie van het departement hechtten de SHM’s echter minder belang. Het standpunt van IVA Inspectie RWO was voor hen belangrijker omdat die entiteit achteraf de genomen beslissingen kon afkeuren. Omwille van deze vaststelling werd er een ad hoc overleg georganiseerd, waarop naast alle betrokken entiteiten, ook het kabinet aanwezig was. De bedoeling was om een eensgezind standpunt in te nemen over bepaalde aangelegenheden of interpretaties van regelgeving. IVA Inspectie RWO wenste echter omwille van bovenvermelde redenen niet op dit overleg aanwezig te zijn.

6

Voorbeelden van beheerszaken zijn: de verloning en de groepsverzekering van de directeur van de SHM.


33


Deze houding hield voor de VMSW het risico in dat ze een advies zou verlenen dat achteraf in tegenspraak zou kunnen zijn met het standpunt van IVA Inspectie RWO. IVA Inspectie beaamde dat het kon gebeuren dat de VMSW een bepaald advies verleende dat later door hen kon worden tegengesproken. De lokale actoren dienden volgens IVA Inspectie RWO over voldoende deskundigheid te beschikken of die versneld op te bouwen om op een professionele wijze hun projecten te realiseren. Conclusie Overeenkomstig het Domeinbesluit en in afwachting van het Toezichtsbesluit, werd de procedure van machtiging en goedkeuring door de vroegere VHM vervangen door een overleg tussen de SHM en de VMSW en bijhorend advies met meldingen aan de VMSW of IVA Inspectie RWO. Tussen de VMSW en IVA Inspectie RWO werden m.b.t. de werkwijze diverse protocols afgesloten. De inwerkingtreding van het Toezichtsbesluit had tot gevolg dat het verplichte overleg met de VMSW en de verplichte meldingen aan de VMSW of Inspectie RWO wegvielen vanaf 3 oktober 2008. In de periode van de door IAVA uitgevoerde terreinwerkzaamheden was de overgangsmaatregel inzake advies en overleg evenwel nog van toepassing. De VMSW beriep zich nog teveel op haar vroegere functioneel gezag en hanteerde soms normen die nergens waren neergeschreven, waardoor de regeling van overleg en advies slechts een halfslachtige oplossing was. De VMSW is niet langer de voogdijoverheid en moet dienstverlenend en ondersteunend werken m.b.t. de financiering en de realisatie van sociale woonprojecten. Niet alle medewerkers van de VMSW konden zich echter onmiddellijk de gewijzigde situatie eigen maken en beschouwden de adviezen als bindend. Mede hierdoor percipieerden de actoren op het terrein het verplichte overleg als een vorm van voogdij. Aan het standpunt van de VMSW en het departement hechtten de SHM’s evenwel minder belang aangezien het standpunt van de IVA Inspectie RWO voor hen gevolgen kon hebben. Om de standpunten op elkaar af te stemmen, werd er op kabinetsniveau een ad hoc overleg georganiseerd . IVA Inspectie RWO wenste hierop niet aanwezig te zijn aangezien het agentschap niet wou tussenkomen in de voorafgaande fases van overleg en advies en het toezicht post-factum uitvoert. Deze situatie hield voor de VMSW het risico in dat een advies werd verleend dat in tegenspraak was met het standpunt van IVA Inspectie RWO. Met betrekking tot beheerszaken had de VMSW daarentegen op geregelde basis overleg met IVA Inspectie RWO. Dat overleg betrof geen principiële aangelegenheden maar wel concrete dossiers. Hoewel dit op zich geen slecht initiatief was, strookte deze werkwijze niet met de houding van IVA Inspectie RWO om vooraf geen standpunt in te nemen m.b.t. concrete dossiers. Ook na het verdwijnen van het verplichte overleg is het noodzakelijk dat verschillende interpretaties door de betrokken entiteiten op Vlaams overheidsniveau worden vermeden. De verschillende entiteiten dienen in eerste instantie te overleggen over principes en pas dan, indien echt noodzakelijk, over ad hoc dossiers of concrete toepassing van de regelgeving. 5.1.5 Ondersteuning en actorenbegeleiding door de VMSW 5.1.5.1

Werkafspraken met de SHM’s

Norm Beleidsbrief Wonen 2007-2008 (p. 46) In het licht van de verzelfstandiging van de SHM’s worden met hen werkafspraken afgesloten. Op 1 augustus 2007 heeft 32% van de SHM’s een werkafspraak met de VMSW. Gezien de ondersteunende opdracht van de VMSW wordt het accent veel meer gelegd op begeleiding en ondersteuning van de SHM’s . Een multidisciplinaire begeleidingscommissie begeleidt de SHM’s in het halen van haar doelstellingen. Op deze manier zijn de werkafspraken geëvolueerd naar een soort dienstenovereenkomst van de VMSW aan de SHM’s. Dit moet leiden tot werkafspraken die veel beter op maat van de betrokken SHM gemaakt zijn. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

34


Bevindingen Destijds werd er bij de VHM door de werkgroep onderlinge positionering een benchmark voor SHM ’s opgezet, waarbij de SHM’s in peergroups werden opgedeeld. Een volgende stap bestond erin om op basis van de resultaten uit de benchmark werkafspraken te maken met de SHM’s om te werken aan de gedetecteerde knelpunten. Dit proces verliep eerder moeizaam, maar resulteerde uiteindelijk in werkafspraken met een 40-tal maatschappijen 7 . De voordelen van de werkafspraken zijn op het eerste zicht niet zo duidelijk. Het meest tastbare punt was de enveloppefinanciering 8 . Vanaf de inwerkingtreding van het besluit van de Vlaamse Regering inzake het Uitvoeringsprogramma, zullen alle SHM’s beschikken over de mogelijkheid om met effectieve projecten en reserveprojecten te werken. Op die manier kunnen ze autonomer beslissen over de aanwending van de middelen, wat dit voordeel van de werkafspraken teniet zal doen. De werkafspraken konden door de SHM’s op vrijwillige basis worden afgesloten. Er waren een aantal SHM’s met een negatieve rekening-courant, die er financieel slecht voor stonden. Om deze SHM’s te ondersteunen en te helpen uit het financiële moeras te raken, werd een afdelingsoverschrijdende begeleidingscommissie in het leven geroepen. De financieel hulpbehoevende maatschappijen (een tiental SHM’s) verkregen een nul procent lening om hun situatie te saneren, op voorwaarde dat ze de richtlijnen van de commissie volgden. Sommige SHM’s waren, ondanks hun initiële vrees, vragende partij om de commissie te behouden ook nadat hun financiële situatie was verbeterd. Gezien de ondersteunende opdracht van de VMSW (t.o.v. de voogdijrol van de vroegere VHM) wordt het accent nog meer dan vroeger gelegd op de begeleiding en ondersteuning van de SHM’s. Hiertoe is een multidisciplinaire begeleidingscommissie opgericht, samengesteld uit personeelsleden van de VMSW, die de SHM’s begeleidt in het halen van hun doelstellingen. In een werkgroep waarin een zevental maatschappijen vertegenwoordigd zijn, wordt het instrument van de werkafspraken herbekeken. Dit moet leiden tot uitvoeringsovereenkomsten die meer op maat van de betrokken SHM’s gemaakt zijn. 5.1.5.2

Financiële meerjarenplanningen

Norm Beleidsbrief Wonen 2007-2008 Het is mijn bedoeling om tegen het einde van 2007 voor de eerste maal van alle SHM’s een financiële planning te bekomen, in het kader van de regelgeving over het beheer van de eigen middelen van de SHM’s. Bedoeling is om deze individuele planningen samen te voegen tot een globale planning die de geschatte financiële evolutie van de volledige sector weergeeft. Zoals vermeld, verleent de VMSW hiervoor de nodige ondersteuning. De financiële planningen zijn geen statisch gegeven dat eens per jaar opgemaakt moet worden. Integendeel, het is een dynamisch instrument dat moet toelaten onmiddellijk het effect van nieuwe initiatieven in te schatten. Het tussentijds inpassen van projecten bij hun ontstaan via een ‘projectfiche’ is dus het logische gevolg. Vanaf 1 juli 2007 zal in dit verband elk project dat een SHM indient bij de VMSW voor gunstig advies van gunning of aankoop, door de financiële diensten van de VMSW in de bestaande financiële planning ingepast worden. Mijn doelstelling hierbij is op elk moment de financiële impact van de geplande projecten online te kunnen bekijken. Bevindingen De VMSW wil de ondersteuning op boekhoudkundig vlak afbouwen en meer de nadruk leggen op de financiële planning. SHM’s met fiscale of boekhoudkundige vragen kunnen evenwel nog steeds terecht bij de VMSW. SHM’s worden door de VMSW op de hoogte gebracht van belangrijke wijzigingen (bijvoorbeeld wijzingen m.b.t. BTW-wetgeving, de notionele intrestaftrek,…). De nood aan boekhoudkundige ondersteuning neemt wel af omdat SHM’s steeds meer een boekhouder in dienst hebben en bovendien beroep doen op een bedrijfsrevisor. 7 8

In augustus 2008 hadden 40 SHM's, of 32% van het totale aantal, een werkafspraak afgesloten met de VMSW. De essentie van een enveloppefinanciering is dat een SHM autonomer kan beslissen voor welke projecten de voorziene middelen worden aangewend.


35


De VMSW heeft een tweetal jaren terug de opmaak van een financiële planning aan de SHM’s opgelegd en kreeg hierbij aanvankelijk veel tegenkanting. Veel maatschappijen zijn ondertussen tot andere inzichten gekomen en hebben de relevantie en noodzaak ervan ingezien. De VMSW heeft in 2007 een systeem en softwaretoepassing uitgewerkt om de SHM’s er toe te bewegen een financiële meerjarenplanning op te maken. Een aantal SHM’s liet zich in het verleden hiervoor extern adviseren 9 . Bepaalde van deze maatschappijen zullen in de toekomst werken met het model van de VMSW. Op één SHM na beschikken alle SHM’s momenteel over een financieel meerjarenplan. De opmaak van de financiële planning door de SHM’s zorgt nog vaak voor problemen. In 2007 zijn medewerkers van de VMSW daarom bij nagenoeg alle SHM’s langs geweest om bij de opmaak te helpen. Sommige SHM’s zouden wellicht de planning zelf kunnen opmaken, andere niet. Dit heeft niet zozeer te maken met de grootte van de SHM, maar meer met factoren als interesse, kennis en tijd. De VMSW verwacht dat de meerjarenplanning voor een aantal SHM’s wellicht nog een paar jaar door de VMSW zal moeten worden opgemaakt. Dit is een illustratie van het feit dat een aantal SHM’s nog onvoldoende zijn geprofessionaliseerd. Het is de bedoeling om deze tijdsintensieve bijstand af te bouwen. Daarom worden in het najaar 2008 opleidingen gepland voor de SHM’s. Aan de hand van de financiële planning kan een SHM de impact nagaan van nieuwe projecten op haar financiële situatie en krijgt ze zicht op de evolutie van haar liquiditeiten op een langere termijn (5 jaar). Indien een maatschappij een project wil realiseren met eigen middelen, kan de VMSW aan de hand van de financiële planning nagaan of dit wel haalbaar is. Alhoewel het advies hierover niet bindend is, gaat de VMSW ervan uit dat de maatschappijen het advies van de VMSW zullen volgen. Indien nodig kan op basis van de financiële planning tijdig worden bijgestuurd, teneinde een eventuele precaire financiële situatie te vermijden. De informatie die de VMSW hierdoor verkrijgt is ook noodzakelijk voor de VMSW zelf om een betere thesaurieplanning op te maken. Het is m.a.w. een win-win situatie. Het concept van de financiële planningen moet gaandeweg op een hoger niveau worden getild. De SHM’s moeten er toe komen om de financiële planning te gebruiken als een dagelijks instrument in het beheer van hun maatschappij i.p.v. het jaarlijks éénmalig op te maken en vervolgens niet meer te gebruiken. Het is de bedoeling om een bijgewerkte versie van de planningtoepassing beschikbaar te stellen. Deze versie zal o.m. een prognose van de evolutie van de GSC (gewestelijke sociale correctie) (cf. rubriek 5.2.3.2) van de SHM bevatten. De SHM’s zullen hiermee een simulatie kunnen maken en nagaan of ze al dan niet in aanmerking komen voor de GSC. 5.1.5.3

De cel actorenbegeleiding en helpdesk sociale verhuring bij de VMSW

Norm Cf. bijlage 2 Bevindingen De cel actorenbegeleiding heeft tot doel om via een multidisciplinaire aanpak de SHM’s te ondersteunen en zo een brug te vormen tussen VMSW en de maatschappijen. Bij de uitbouw van de cel actorenbegeleiding wordt verwezen naar de VWC, die stelt dat de VMSW ondersteunend moet werken en begeleiden. De omschrijving in de VWC is een heel rekbare en weinig concrete omschrijving. Als de VWC naar de letter wordt geïnterpreteerd, betekent dit dat de VMSW belast is met de ondersteuning van de sociale woonactoren inzake projectrealisaties en de financiering ervan. Decretaal of statutair is bv. de helpdesk sociale verhuring niet voorzien bij de VMSW. Taken m.b.t. tot wonen-welzijn maken deel uit van het eerste opdrachtenluik van de cel actorenbegeleiding (ondermeer het overlegplatform met de sociale diensten van de SHM’s).

9

9 van de 108 SHM's hebben een planning ingediend op basis van een eigen model.


36


Het tweede luik binnen de cel actorenbegeleiding, nl. de werkafspraken, werd hierboven apart behandeld (cf rubriek 5.1.5.1). Het derde luik van de opdracht van de cel actorenbegeleiding betreft de taken inzake het advies en overleg met de SHM’s over beheersaspecten. Hierover bestaat er een informeel overleg tussen de VMSW en IVA Inspectie RWO, dat tot stand kwam om verschillende interpretaties en bijhorende conflicten tussen beide entiteiten te vermijden. Elke maand wordt er een inventaris gemaakt van alle dossiers m.b.t. beheerszaken waarvoor er overlegd wordt met IVA Inspectie RWO. Tijdens dit overleg wordt er informatie uitgewisseld en worden er standpunten ingenomen. De helpdesk sociale verhuring vormt het vierde luik binnen de cel actorenbegeleiding. Het departement RWO neemt conform de principes van BBB een vrij strikte positie in voor wat betreft haar taakstelling, namelijk interpretatie van de regelgeving en juridische onduidelijkheden uitklaren, eerder dan bijstand verlenen aan de sector. Het behoort immers niet tot de taak van het departement om op alle praktische en concrete vragen van de sociale woonactoren te antwoorden. Door de op til zijnde invoering van het KSH waren er eind 2007 bij de SHM’s veel vragen voor ondersteuning en toelichting. Daar de nood aan ondersteuning op korte termijn aanzienlijk was, werd door het kabinet de oprichting van een helpdesk sociale verhuring bij de VMSW als oplossing naar voor geschoven. De Raad van Bestuur en de leiding van de VMSW gingen akkoord met het voorstel van het kabinet om de ondersteunende opdracht van de VMSW ruimer te zien en ook te voorzien in ondersteuning m.b.t. de toepassing van de sociale huurreglementering. Artikel 35 van de VWC stelt immers dat bepaalde zaken in de beheersovereenkomst kunnen worden geregeld. In de BO van de VMSW zijn hierover bepalingen opgenomen, zij het niet op expliciete wijze 10 . Bij de discussie over de beheersvergoeding zal de helpdesk sociale verhuring terug op de agenda staan. Volgens het departement RWO hoort de helpdesk sociale verhuring thuis bij de VMSW, op voorwaarde dat de VMSW zich houdt aan haar begeleidende en ondersteunende rol en niet in de plaats treedt van het departement. Als het principiële zaken betreft, moet de VMSW escaleren naar het departement, wat momenteel soms nog moeizaam verloopt. Het merendeel van de voormalige VHM-medewerkers met kennis van sociale verhuring waren overgestapt naar de afdeling Toezicht van IVA Inspectie RWO en in mindere mate naar het departement RWO en IVA Wonen-Vlaanderen. Aangezien de helpdesk sociale verhuring initieel niet was voorzien bij de VMSW en de vereiste deskundigheid niet langer meer aanwezig was, moest de helpdesk helemaal nieuw worden uitgebouwd. Het gebrek aan ervaring en kennis m.b.t. sociale verhuring bij de VMSW heeft in de voorbije periode soms geleid tot verkeerde of onvolledige adviezen door de VMSW. In de toekomst is het ook de bedoeling om de andere sociale woonactoren dan de SHM’s te gaan ondersteunen, o.a. door het uitbreiden van de helpdesk naar die doelgroep (is ondertussen gebeurd). Een bijkomende moeilijkheid hierbij is dat voor deze actoren andere regelgeving van toepassing is, waarin de medewerkers van de helpdesk nog dienen opgeleid te worden. Met het oog op de verdere professionalisering en responsabilisering van de SHM’s stelt zich de vraag of het niet is aangewezen om deze ondersteunende taak op het gebied van de sociale huurreglementering af te bouwen. De expertise moet immers op de eerste plaats bij de actoren op het terrein worden opgebouwd. Vanuit de koepelorganisatie VVH wordt er een alternatief ontwikkeld om te fungeren als ondersteuner voor de SHM’s (naar analogie met het VOB voor de erkende huurdersorganisaties en de vzw Sociaal Woonkrediet voor de erkende kredietmaatschappijen). Dit uit zich reeds in de forse verhoging van het lidgeld voor de SHM’s. Indien de VVH deze ondersteuning effectief zal aanbieden, kan dit worden beschouwd als een ‘tweede helpdesk’, wat dan weer het streven naar een verdere professionalisering zou kunnen afremmen. De werking van de cel actorenbegeleiding wordt gehypothekeerd door de grote aandacht die naar de helpdesk sociale verhuring gaat. Vier van de zes medewerkers van de cel actorenbegeleiding worden immers ingezet voor de helpdesk sociale verhuring. De SHM’s doen nog al te vaak beroep op de cel actorenbegeleiding voor zaken die reeds op Woonnet toegelicht zijn. Dit neemt niet weg dat de mensen steeds worden voortgeholpen. 10

Cf. punt 10.4.1 (p. 25) en 10.4.4 (p. 27) van de goedgekeurde BO VMSW.


37


Het klachtenbeheer m.b.t. de dienstverlening door de SHM’s situeert zich niet meer bij de VMSW (cf. het klachtendecreet), maar bij de SHM’s zelf. In tweede lijn komen de klagers bij de Vlaamse Ombudsdienst terecht. De cel actorenbegeleiding van de VMSW probeert echter toch nog geregeld klachten op te lossen van particulieren en spreidt hierbij soms een te grote betrokkenheid ten toon. 5.1.5.4

Conclusie

Door de VMSW wordt het accent meer gelegd op begeleiding en ondersteuning van de SHM’s. Binnen de VMSW is er een cel actorenbegeleiding actief die werkt rond vier grote luiken: wonen-welzijn, werkafspraken, advies over beheerszaken en helpdesk sociale verhuring. M.b.t. het eerste luik zijn de taken eerder beperkt. Het tweede luik bevat de taken die betrekking hebben op de werkafspraken die met het oog op de responsabilisering van de SHM’s met hen worden afgesloten. De voordelen van een werkafspraak zijn op het eerste zicht niet zo duidelijk. Bedoeling van de werkafspraken is vooral de samenwerking tussen de VMSW en de SHM’s en de werking van de sector in zijn geheel te verbeteren. Een multidisciplinaire begeleidingscommissie, samengesteld uit ambtenaren van de VMSW, begeleidt de SHM’s in het behalen van hun doelstellingen. Dit moet leiden tot nieuwe uitvoeringsovereenkomsten die meer op maat van de betrokken SHM’s zijn gemaakt. De VMSW heeft daartoe een aantal werkmethoden geïntroduceerd zoals bv. de financiële meerjarenplannen. Om de SHM’s er toe te bewegen een financieel meerjarenplan op te maken, heeft de VMSW in 2007 een model en bijhorende softwaretoepassing ontwikkeld. De planningen leveren input voor de thesaurieplanning van de SHM’s en bijgevolg ook voor de thesaurieplanning van de VMSW zelf. In de praktijk blijkt dat vele SHM’s niet in staat zijn om zelf de oefening rond de meerjarenplanning te maken en dat de VMSW dit veelal in hun plaats doet. Het concept van de financiële planningen moet gaandeweg op een hoger niveau worden getild. Het is immers de bedoeling de financiële planning te gebruiken als een dagelijks instrument in het beheer van de SHM. Een bijgewerkte versie van de planningtoepassing die o.m. een prognose van de evolutie van de gewestelijke sociale correctie (GSC) van de SHM zal bevatten, wordt uitgewerkt. De activiteiten rond het derde luik ‘advies rond beheerszaken’ zullen door de inwerkingtreding van het Toezichtsbesluit en het bijhorend ministerieel besluit grotendeels vervallen. Het vierde luik betreft de helpdesk sociale verhuring. De situering van een dergelijke helpdesk bij de VMSW is niet decretaal geregeld. Naar aanleiding van de inwerkingtreding van het KSH waren er eind 2007 bij de SHM’s veel vragen voor ondersteuning. Daar de nood aan ondersteuning op korte termijn aanzienlijk was, werd door het kabinet het oprichten van een helpdesk sociale verhuring bij de VMSW als oplossing naar voor geschoven. Door het vertrek van ervaren medewerkers m.b.t. deze materie naar IVA Inspectie RWO, beschikt de VMSW op dit vlak over weinig kennis en competentie m.b.t. beleidsaspecten 11 . Dit heeft de voorbije periode een aantal keren geleid tot verkeerde of onvolledige adviezen die nadien door de VMSW werden herzien. De vraag wordt gesteld of het niet eerder aangewezen is deze ondersteuning door de VMSW af te bouwen met het oog op de verdere professionalisering van de SHM’s. Vanuit de koepelorganisatie VVH wordt er ook een alternatief ontwikkeld om te fungeren als ondersteuner voor de SHM’s. Indien de VVH deze ondersteuning effectief zal aanbieden, kan dit worden beschouwd als een ‘tweede helpdesk’, wat dan weer het streven naar een verdere professionalisering zou kunnen afremmen. De verdere uitbouw van en investering in een permanente helpdesk sociale verhuring en actorenbegeleiding bij de VMSW druist echter in tegen het vooropgestelde professionaliseringsprincipe. Gelet op de vele knelpunten is het echter duidelijk dat er op korte termijn een sterke behoefte bestaat aan ondersteuning. In de praktijk werd hier een oplossing aan gegeven door de oprichting van de helpdesk. Hoe dan ook dient een duidelijke keuze te worden gemaakt: ofwel worden effectief maatregelen en/of initiatieven genomen die inzetten op de verdere responsabilisering en professionalisering van de sociale woonactoren, ofwel heeft men hierin weinig vertrouwen en wordt resoluut geïnvesteerd in de ondersteunende rol van de bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau.

11 Wanneer verder in het rapport gesproken wordt over ‘kennis en competentie’ bij het departement dient dit steeds gelezen te worden als kennis en competentie m.b.t. beleidsaspecten. Hiermee wordt bedoeld dat er te weinig ‘beleids’medewerkers zijn en te veel uitvoerende medewerkers.


38


5.1.6 Financiering VMSW en de beheersvergoeding

Norm VWC Art. 36. Behalve met eigen inkomsten wordt de werking van de VMSW gefinancierd door bijdragen van de sociale huisvestingsmaatschappijen, die haar in staat moeten stellen haar opdracht behoorlijk te vervullen. De Vlaamse Regering stelt nadere regels vast voor de betaling van de bijdragen van de sociale huisvestingsmaatschappijen na een overlegprocedure die de inbreng van de sociale huisvestingsmaatschappijen en van de VMSW waarborgt. De Vlaamse Regering kan ook nadere regels vaststellen voor de bijdragen van andere actoren als vermeld in artikel 33, § 1, eerste lid. Beleidsbrief Wonen 2007-2008 (p. 93) Inzake de beheersvergoeding van de VMSW, stelt art. 36 van de VWC dat de werking van de VMSW wordt gefinancierd via de eigen inkomsten en door bijdragen van de sociale huisvestingsmaatschappijen. De Vlaamse Regering stelt nadere regels vast voor de betaling van de bijdragen van de SHM’s, na een overlegprocedure die de inbreng van de SHM’s en van de VMSW waarborgt. De bijdragen van de SHM’s zijn momenteel gebaseerd op basis van het statische gegeven van de omvang van hun patrimonium. Naar de toekomst toe zullen deze vergoedingen herbekeken worden in overleg met de sector. Bevindingen De schulden van de VMSW worden op Europees niveau niet aanzien als overheidsschuld binnen de begrotingstechnische/boekhoudkundige consolidatie van het Vlaamse gewest. De VMSW wordt op basis van bepaalde criteria 12 immers als een financiële instelling aanzien en niet als een overheidsinstelling. Reeds sinds haar ontstaansgeschiedenis wordt de VMSW (en haar rechtsvoorgangers) gefinancierd door middel van een beheersvergoeding. Dit zijn bijdragen van de SHM’s, die de VMSW in staat moeten stellen om haar opdracht behoorlijk te vervullen. Momenteel is het bedrag van de beheersvergoeding van de SHM’s gebaseerd op de waarde van hun patrimonium. Mede omwille van dit consolidatie-gegeven zijn de kredieten van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur ingeschreven gebleven op de begroting van het departement in plaats van op de begroting van de VMSW 13 . De allocatie van de projectsubsidies bij het departement is niet conform de principes van BBB, aangezien de projectsubsidiëring een louter uitvoerende taak is. Om deze situatie in de praktijk werkbaar te maken, werd er tussen het departement RWO en de VMSW een protocol afgesloten m.b.t. de deeltijdse affectatie van personeelsleden van de VMSW (afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur) aan het departement RWO. Dit laat de personeelsleden van de VMSW toe om voor rekening van het departement vastleggingen te doen, subsidies te betekenen en uit te betalen. Hierbij doen zich diverse problemen voor op vlak van eindverantwoordelijkheid (vb. m.b.t. doorlooptijd (25 dagen) tussen doorsturen factuur door afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur naar boekhoudcel van beleidsdomein RWO en uitbetaling factuur, waardoor er ondertussen RSZ schuld kan zijn en de VMSW bijgevolg verantwoordelijk is). Bij de SHM’s ligt de beheersvergoeding en de wijze waarop het bedrag wordt berekend, onder vuur. Een uitgangspunt van BBB binnen het beleidsveld wonen was immers de responsabilisering van de actoren op het terrein en de afbouw van de ondersteuning door de VMSW. Uit de praktijk blijkt evenwel dat het principe van ‘geen ondersteuning’ niet werkbaar is bij de implementatie van nieuwe regelgeving. Wanneer de SHM’s vaststellen dat er enerzijds te weinig ondersteuning is door de entiteiten op Vlaams niveau (vb. onvoldoende expertise bij de helpdesk sociale verhuring van de VMSW), maar dat anderzijds door de SHM’s een aanzienlijke beheersvergoeding moet worden betaald aan de VMSW, ervaren zij dat als een onbillijke situatie. De VMSW ontvangt kapitaalsubsidies van het Vlaams Gewest. Als de subsidies boven een bepaald percentage zouden uitstijgen (bijvoorbeeld door het ontvangen van een werkingsdotatie of door het ontvangen van de kapitaalsubsidies van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur voor infrastructuurwerken), zou de VMSW niet langer als financiële instelling worden beschouwd, en als gevolg daarvan binnen de consolidatie van de Vlaamse overheid vallen. 13 De afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur, als onderdeel van de VMSW, mag immers evenmin rechtstreekse dotaties ontvangen om te vermijden dat de norm zou worden overschreden om als financiële instelling te kunnen worden gecatalogeerd. 12


39


Ook de vaststelling dat andere sociale woonactoren beroep kunnen doen op de dienstverlening en ondersteuning van de VMSW maar geen beheersvergoeding betalen, verhoogt het ongenoegen bij de SHM’s. Momenteel wordt geëvalueerd in welke mate een wijziging van parameters voor de berekening van de beheersvergoeding noodzakelijk is. Daarbij zal worden nagegaan in welke mate de effectieve dienstverlening meer kan doorwegen in de berekening van de beheersvergoeding. De ontevredenheid m.b.t. de beheersvergoeding heeft er mede toe geleid dat de VVH, als koepelvereniging van SHM’s uit de huursector, blijkbaar de intentie heeft om zelf een structuur op te zetten om deze ondersteuning aan te bieden tegen een bepaalde vergoeding (cf. personeelsuitbreiding en verhoogde ledenbijdrage van de VVH). Conclusie De VWC stelt dat de werking van de VMSW wordt gefinancierd via de eigen inkomsten en door bijdragen van de SHM’s, nl. de beheersvergoeding aan de VMSW. Om buiten de begrotingstechnische/boekhoudkundige consolidatie van het Vlaams Gewest te blijven, mogen de werkingsmiddelen van de VMSW immers niet op de begroting van de VMSW worden ingeschreven. Mede omwille van dit consolidatiegegeven zijn ook de kredieten van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur ingeschreven gebleven op de begroting van het departement. Om de medewerkers van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur toe te laten de nodige financiële transacties te verrichten, worden ze voor die taken ‘gedetacheerd’ naar het departement. Dit is een weinig transparante oplossing die bovendien problemen stelt op het vlak van eindverantwoordelijkheid De bijdragen van de SHM’s zijn momenteel gebaseerd op de waarde van hun patrimonium. De Vlaamse Regering kan ook nadere regels vaststellen voor de bijdragen van andere actoren. In overleg met de sector zal de berekening van de beheersvergoedingen herbekeken worden. Er zal worden nagegaan in welke mate de effectieve dienstverlening meer kan doorwegen in de berekening van de beheersvergoeding. De ontevredenheid m.b.t. de beheersvergoeding heeft er mede toe geleid dat de VVH eraan denkt om zelf een structuur op te zetten om deze ondersteuning aan te bieden tegen een bepaalde vergoeding. Dit heeft ondertussen reeds geleid tot een verhoogde ledenbijdrage. 5.2 Regelgeving m.b.t. sociale huisvesting In deze rubriek wordt eerst ingegaan op de opmaak, interpretatie en toepassing, communicatie en handhaving van regelgeving (cf. rubriek 5.2.1). Vervolgens komt de totstandkoming en implementatie van regelgeving aan bod (cf. rubriek 5.2.2). In rubriek 5.2.3 worden de voornaamste wijzigingen in de regelgeving besproken. 5.2.1 Opmaak, interpretatie en toepassing, communicatie en handhaving van regelgeving 5.2.1.1

Opmaak van regelgeving

Bevindingen De scheiding ten gevolge van BBB tussen beleidsvoorbereiding (departement) en beleidsuitvoering (VMSW) blijkt geen onverdeeld geslaagde operatie. Momenteel beschikt het departement nog over ex – VHM medewerkers die omwille van hun verleden nog voeling hebben met de praktijk. Als deze medewerkers uitstromen heeft het departement een probleem door de vervreemding van de praktijk en een gebrek aan affiniteit met de realiteit. Bij het voorbereiden van nieuwe regelgeving zou het departement daarom op structurele wijze moeten kunnen samenwerken met de bevoegde agentschappen binnen het beleidsdomein RWO. Momenteel is het bestaande overleg vooral informeel en gebeurt het veelal op initiatief van medewerkers die elkaar vanuit hun vroegere functie kennen. Samenwerken in een open geest blijkt evenwel geen evident gegeven tussen de verschillende entiteiten van het beleidsdomein RWO.


40


Voor het uitwerken van bepaalde specifieke regelgeving beschikt het departement RWO over te weinig kennis en competentie. Voor de opmaak van het nieuwe rekeningstelsel werd bijvoorbeeld, op uitdrukkelijke vraag van het kabinet, medewerking verleend door de VMSW. Voor wat betreft NFS2 werd de eerste aanzet gegeven door de VMSW en gebeurden daar ook de simulaties. Het schrijven van het besluit zelf gebeurde door het departement. Soms gaat de beweging ook in de omgekeerde richting, in die zin dat het departement een eerste aanzet geeft en dat de VMSW dan verder input aanreikt. In bepaalde gevallen geeft dit aanleiding tot ‘grensconflicten’, waarbij de opmaak van regelgeving heen en weer gaat tussen het departement RWO en de VMSW. Ook IVA Inspectie RWO levert input aan het departement en signaleert knelpunten die betrekking hebben op onduidelijkheid of ‘niet toepasbaarheid’ van regelgeving. Het departement RWO krijgt vaak hulp van IVA Inspectie RWO bij de opmaak van regelgeving. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de totstandkoming van het Toezichtsbesluit. Door de absolute prioriteit die momenteel aan het Grond- en Pandenbeleid wordt gegeven en gezien de beperkte beleidscapaciteit van het departement RWO, verschuiven een aantal aangelegenheden, die nog dienen uitgewerkt te worden, noodgedwongen naar het achterplan. De houding die het departement RWO momenteel aanneemt, bestaat erin dat men zich concentreert op de echt dringende zaken. Het stellen van prioriteiten is het enige alternatief, teneinde niet helemaal de trappers te verliezen. De prioriteiten van het kabinet zijn niet steeds dezelfde aangelegenheden die het departement RWO als dringend beschouwt, of omgekeerd. Het departement ondersteunt de minister bij de uitvoering van de beleidsprioriteiten. Bij de cel Wetenschappelijk Onderzoek van het departement staan er drie medewerkers in voor het opvolgen van het wetenschappelijk onderzoek, dat wordt gebruikt als onderbouwing voor de beleidsvoorbereiding. Volgens het departement RWO is het een onhaalbare opdracht om dit met drie medewerkers te doen. Het departement RWO vaardigde op 20 december 2007 een richtlijn uit inzake het normenkader voor de beheersaspecten van de SHM’s. Op dat ogenblik waren het nieuwe Toezichtsbesluit en bijhorend ministerieel uitvoeringsbesluit m.b.t. interne beheersaspecten er nog niet. Bepaalde SHM’s hebben de bepalingen van de omzendbrief toegepast. In feite betrof de richtlijn pseudoregelgeving, die in de plaats kwam van pseudoregelgeving van de toenmalige VHM. Door IVA Inspectie RWO werden een aantal beslissingen geschorst die SHM’s troffen op basis van de omzendbrief. Het gevolg hiervan was verwarring binnen het SHM-landschap. 5.2.1.2

Interpretatie en toepassing regelgeving

Bevindingen De vier bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau zijn nevengestelde entiteiten, waartussen geen hiërarchische band bestaat. Het departement kan bijvoorbeeld enkel proberen IVA Inspectie RWO te overtuigen van een bepaalde interpretatie. Dat creëert een spanningsveld en zorgt voor verwarring en onduidelijkheid in de sector, die duidelijkheid wenst en verwacht dat de verschillende entiteiten van de Vlaamse administratie steeds een eenduidig standpunt innemen. De samenwerking tussen de entiteiten op Vlaams niveau is niet geregeld en hangt volledig af van de goodwill en initiatieven van de entiteiten. IVA Inspectie RWO overlegt met het departement RWO over zaken waarvoor er een verschillende interpretatie mogelijk is. Het behoort tot de verantwoordelijkheid van het departement om, zonder te interfereren in concrete dossiers, via actieve communicatie de juiste, wetsconforme interpretatie te verspreiden en eventueel de regelgeving bij te sturen. Het kabinet heeft een ad hoc overleg opgestart, waarvan het de bedoeling was dat het departement RWO, VMSW en IVA Inspectie RWO er deel zouden van uitmaken. In realiteit namen enkel het departement RWO en VMSW deel aan dit overleg. Volgens bepaalde entiteiten op Vlaams niveau is dit een gemiste kans, aangezien het vooral IVA Inspectie RWO is die door haar dagelijkse contacten met de actoren op het terrein voeling heeft met wat er in de praktijk gebeurt.


41


Bij het verschijnen van nieuwe regelgeving worden er door het departement RWO infosessies georganiseerd en worden er brochures verspreid. Vervolgens is het aan de VMSW om de vragen uit de sector te filteren en is het niet langer de bedoeling dat het departement RWO steeds wordt bevraagd. De antwoorden op veelgestelde vragen worden op Woonnet geplaatst. Enkel voor echt onduidelijke zaken (die het departement RWO bereiken via de VMSW of via IVA Inspectie RWO) die interpretatie vergen, kan nog beroep worden gedaan op het departement RWO. De ervaring leert evenwel dat wetgeving die reeds enige tijd van toepassing is, stilaan stabiel wordt. Als voorbeeld kan worden verwezen naar het KSH en naar het overdrachtenbesluit, waarvoor de grote stroom interpretatievragen is gestopt. De scheidingslijn tussen interpretatie van regelgeving (departement RWO) en de ondersteuning bij de toepassing van regelgeving (VMSW) is niet steeds even duidelijk. 5.2.1.3

Communicatie m.b.t. regelgeving

Bevindingen Woonnet, het beveiligde extranet, is een instrument dat werd ontwikkeld door de VMSW en dat door de vier entiteiten op Vlaams niveau wordt gebruikt om te communiceren met de sociale woonactoren. Woonnet werd verder uitgebouwd met het oog op het verschaffen van informatie over de nieuwe regelgeving. De SHM’s, de entiteiten binnen het beleidsdomein RWO en het Vlaams Overleg Bewonersbelangen hebben toegang tot Woonnet (cf. rubriek 5.1.1.1). Via Publilink hebben de gemeenten, OCMW’s, en het Vlaams Woningfonds sinds kort ook toegang. Het is de bedoeling om Woonnet als communicatiemiddel te gebruiken en ook de stand van zaken van dossiers naar de lokale sociale woonactoren te ontsluiten. De SVK’s hebben voorlopig nog geen toegang omwille van een discussie rond de betaalbaarheid ervan en omwille van beveiligingsaspecten. De antwoorden op vragen rond regelgeving die op Woonnet raadpleegbaar zijn, zijn niet (altijd) aangepast voor de sociale woonactoren andere dan de SHM’s. Hierna volgen een aantal voorbeelden van zaken die op Woonnet terug te vinden zijn: • De brochure ‘Wegwijs in het nieuwe sociale huurbesluit’, die door het departement RWO samen met de VMSW werd opgemaakt ter sensibilisering van de sector. Deze brochure houdt rekening met het BVR van 14 maart 2008 tot wijziging van diverse bepalingen op het vlak van wonen (optimalisatiebesluit), dat het nieuwe sociale huurbesluit op verschillende plaatsen heeft gewijzigd; • Ter ondersteuning bij het opstellen van een eigen toewijzingsreglement werd door het departement en de VMSW een brochure ‘Het gemeentelijke toewijzingsreglement voor sociale woningen’ uitgegeven; • Handleidingen over de huurprijsberekening (beide van het departement RWO): ‘Handleiding bij bepaling referentiehuur – basishuur 2008’, ‘handleiding bij huurprijsberekening 2008’; • Presentaties over het kaderbesluit sociale huur en over de huurprijsberekening; • Presentatie ‘Nieuw Financieringssysteem NFS2’ (infosessies van de VMSW in december 2007 en januari 2008). Daarnaast verspreidt de VMSW telexen om andere regelgeving en puur technische zaken toe te lichten en te communiceren aan de SHM’s. Er werden ook tal van infosessies georganiseerd (3 voor de sociale huisvestingsmaatschappijen en de sociale verhuurkantoren en 5 in het kader van de cursus voor huisvestingsconsulenten en de OCMW’s en gemeenten). Daarnaast waren er 5 provinciale informatiesessies, specifiek rond taal- en inburgeringsbereidheid, voor de Huizen van het Nederlands, de onthaalbureaus, de sociale huisvestingsmaatschappijen, de gemeenten, de OCMW’s, en het VWF. Zo leerden de verschillende actoren elkaar beter kennen en werd informatie uitgewisseld.


42


5.2.1.4

Handhaving van regelgeving

Bevindingen Een positief aspect van de reorganisatie n.a.v. BBB is de afsplitsing van de inspectietaken in een apart agentschap, nl. IVA Inspectie RWO. IVA Inspectie RWO wenst niet te werken op basis van regelgeving die nog in ontwikkeling is. Enkel de vigerende regelgeving is voor hen een basis voor toezicht (cf. rubriek 5.2.1.1). Over aangelegenheden in de regelgeving die duidelijk zijn, wordt er niet gediscussieerd en niet overlegd met het departement. De controle van IVA Inspectie RWO is in principe ex-post. Als het agentschap evenwel een problematische situatie verwacht, wordt er niet gewacht om in te grijpen tot de fout gemaakt is. De sociale woonactoren andere dan de SHM’s vragen meer duidelijkheid m.b.t. de rol van IVA Inspectie RWO. Het is belangrijk dat de interpretaties/invullingen van de regelgeving op Vlaams niveau op elkaar afgestemd worden. 5.2.2 Totstandkoming en implementatie van regelgeving

Bevindingen Het uitgangspunt van het beleid (het kabinet) bestond erin om te starten met de opmaak van nieuwe regelgeving i.p.v. een eerder afwachtende houding aan te nemen en de nieuwe regelgeving alsnog uit te stellen. Dit resulteerde in veel nieuwe regelgeving op zeer korte tijd. De grote uitdagingen zijn volgens het kabinet het nieuwe KSH, NFS2 en het gronden pandenbeleid, dat momenteel alles doorkruist. Het tot stand komen van het nieuwe KSH en het nieuwe financieringssyteem NFS2 zijn voorbeelden van processen die niet planmatig en in een aantal gevallen zelfs als overrompelend werden ervaren. Het tot stand komen van het KSH heeft heel lang geduurd. Op een bepaald ogenblik moest het allemaal snel gaan, aangezien er reeds bepaalde deadlines (bv. inwerkingtreding KSH op 1 januari 2008) extern werden gecommuniceerd. Dit had tot gevolg dat de nieuwe regelgeving te snel, te bruusk en ongeordend werd ingevoerd. Het KSH trad in werking op 1 januari 2008, maar het was beter geweest wanneer dit geleidelijker was gebeurd (langere periode tussen tot stand komen en in werking treden). Deze werkwijze had tot gevolg dat heel snel een bijsturing van het KSH diende te gebeuren via het optimalisatiebesluit (door sommigen ‘reparatiebesluit’ genoemd). Het nieuwe financieringssysteem NFS2 werd ingevoerd zonder dat het globale kader voorhanden was. Naast de financiering moest immers ook het planningsluik voor de sociale woonprojecten ontwikkeld worden (investeringsprogramma met bijhorend uitvoeringsprogramma). Hierdoor is het moeilijk om de medewerkers juist aan te sturen. Bepaalde regelgeving is nog niet volledig klaar of er zijn nog geen uitvoeringsbesluiten beschikbaar, wat op het terrein voor problemen zorgt. Een aantal ontwerpen van ministeriële uitvoeringsbesluiten werden reeds aan het kabinet overgemaakt. Maar zowel het streven naar consensus met de sector, gekenmerkt door soms tegenstrijdige belangen, als de politieke terugkoppeling en screening van de ontwerpen zorgden voor aanzienlijke vertraging. Om in afwachting van de nieuwe regelgeving in de praktijk toch verder te kunnen werken, hebben de verschillende entiteiten op Vlaams niveau intern overlegd en afspraken gemaakt. Het in werking treden van bepaalde nieuwe regelgeving (bv. het BVR UP en het MB ter uitvoering van het BVR UP) zal tot gevolg hebben dat een andere werkwijze zal worden gevolgd voor de planning (programmatie) van de sociale woonprojecten.


43


De sector kent geen noodzakelijke momenten van stabiliteit, aangezien er steeds maar nieuwe regelgeving bijkomt (“lawine aan regelgeving”). Hierdoor slagen de actoren op het terrein er niet meer in om zich te bekwamen in deze nieuwe regelgeving. Ook de entiteiten op Vlaams niveau ondervinden problemen om de nieuwe regelgeving steeds bij te benen. IAVA stelde vast dat er een zekere ‘vermoeidheid’ en gelatenheid heerst bij verschillende personeelsleden van de entiteiten op Vlaams niveau. Er zijn m.a.w. nooit rustpauzes, die de actoren op het terrein en de entiteiten op Vlaams niveau toelaten om de nieuwe regelgeving te absorberen en te assimileren. Een voorbeeld hiervan is het KSH, dat niet op punt stond toen het op 1 januari 2008 in werking trad. Na enkele maanden was er reeds een eerste bijsturing via het optimalisatiebesluit van 14 maart 2008. Ondertussen is de evaluatie van het KSH al aan de gang. Initieel was het de bedoeling om een evaluatie te maken van de huurprijzen, maar de evaluatie is ruimer opgevat, aangezien ook andere aangelegenheden aan bod komen (bijvoorbeeld weigeringsgronden, leefbaarheid, het begrip hoofdhuurder). Dit zal opnieuw resulteren in een wijziging van het KSH. Nieuwe regelgeving op zich wordt niet als een probleem ervaren, maar het probleem bestaat erin dat de hoeveelheid nieuwe regelgeving te omvangrijk en te snel opeenvolgend is. Dat voor de meeste regelgeving een overgangsperiode (overgangsregeling) is voorzien, kan hieraan niet verhelpen. Momenteel komt er terug een grote verandering op de sector af, namelijk het gronden pandenbeleid. Het is de bedoeling om deze ingrijpende verandering nog door te voeren tijdens deze legislatuur. Het decreet Grond- en Pandenbeleid zal opnieuw aanleiding geven tot een aantal wijzigingen. Tegelijkertijd stelt zich eveneens het probleem van de regelgevingskwaliteit. Het snel invoeren van bepaalde regelgeving zonder voldoende analyse resulteerde soms in een lage kwaliteit van deze regelgeving. Het is dan ook van belang om reeds bij de opmaak verschillende interpretatiemogelijkheden te vermijden. Daar is een rol weggelegd voor de afdeling Juridische Dienstverlening van het departement RWO. Aangezien IVA Inspectie RWO de regelgeving minutieus toepast, is de regelgevingskwaliteit ontzettend belangrijk. Soms worden evenwel hiaten vastgesteld als regelgeving naar de letter wordt gevolgd. Sommige zaken zijn wellicht niet zo bedoeld, maar zijn wel degelijk in de regelgeving opgenomen. Dit veroorzaakt spanningen in de sector, die duidelijkheid wenst en wil dat de verschillende entiteiten van de Vlaamse administratie een eenduidig standpunt innemen en dit ook zo communiceren. Ook de pseudo-regelgeving zorgt voor problemen. Door het grote aantal belanghebbenden wordt het bereiken van een consensus bemoeilijkt, hetgeen een snelle totstandkoming van regelgeving soms hypothekeert In een aantal gevallen krijgt de sector de indruk onvoldoende betrokken te worden en is er het aanvoelen dat er onvoldoende gestructureerd overleg gevoerd werd met de verschillende koepelorganisaties. In het kader van het KSH bijvoorbeeld werd de VVH 14 enkel pro forma betrokken, maar werd hen blijkbaar niet echt de kans gegeven om een inbreng te doen. Het overleg rond taalbereidheid was ook een voorbeeld van ‘windowdressing’. Binnen de sector stonden de verwachtingen echter diametraal tegenover elkaar. Op een bepaald ogenblik moesten er echter knopen worden doorgehakt. Soms past het overleg niet in de timing die men wil aanhouden. De koepelorganisaties kregen blijkbaar ook nagenoeg geen inspraak in het optimalisatiebesluit, wat vermoedelijk te wijten was aan het dringende karakter van dit besluit. Ook voor het NFS2-besluit vond er geen overleg met de sector plaats. De betrokkenheid van de sector in het kader van de evaluatie van het KSH (medio 2008) was eveneens laag. Vaak worden ook niet alle actoren op het terrein evenveel of even goed betrokken. In een aantal andere gevallen vond wel overleg plaats. Een voorbeeld hiervan zijn de ministeriële besluiten in het kader van het KSH. 5.2.3 Voornaamste wijzigingen in de regelgeving

De normen die in deze rubriek zijn opgenomen zijn hoofdzakelijk gebaseerd op de beleidsbrieven Wonen. Alhoewel het niet steeds een woordelijke weergave van de beleidsbrieven betreft, is de tekst in de norm toch cursief weergegeven, teneinde duidelijk aan te geven dat het de norm betreft.

14

VVH: Koepel- en belangenvereniging van de sociale huisvestingsmaatschappijen uit de huursector.


44


5.2.3.1

Kaderbesluit sociale huur

Norm In uitvoering van het regeerakkoord werd in 2007 een nieuwe sociale huurregeling uitgewerkt. Titel VII van de Vlaamse Wooncode, die de verhuring van woningen in de sociale sector regelt, is op een aantal punten gewijzigd door het decreet van 15 december 2006 tot wijziging van het decreet van 15 juli 1997 houdende de Vlaamse Wooncode (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 19 februari 2007). Deze decretale bepalingen worden in het besluit van de Vlaamse Regering tot reglementering van het sociale huurstelsel ter uitvoering van titel VII van de Vlaamse Wooncode verder uitgewerkt (verder genoemd het ‘kaderbesluit sociale huur’ en afgekort als KSH). Het KSH is op 12 oktober 2007 door de Vlaamse Regering definitief goedgekeurd, op 7 december 2007 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd en op 1 januari 2008 in werking getreden. Toepassingsgebied Het kaderbesluit sociale huur is in tegenstelling tot het vorige sociale huurbesluit van toepassing op alle sociale gesubsidieerde huurwoningen: van de SHM’s, de VMSW, de gemeenten en OCMW’s, de SVK’s en het VWF. Hierdoor komt er meer eenvormigheid in de sociale huisvesting in Vlaanderen. Toewijzingsbeleid Het toewijzingsbeleid is meer op maat van de lokale context geschreven. Er blijft weliswaar een centraal, algemeen geldend toewijzingssysteem bestaan, waaronder onder normale omstandigheden het gros van de toewijzingen zal gebeuren. Dit toewijzingssysteem stemt in grote lijnen overeen met de oude situatie. In feite bestaan er zijn twee toewijzingssystemen. Het eerste toewijzingssysteem vertoont grote gelijkenissen met dat van het oude sociaal huurbesluit van 20 oktober 2000 en moet worden toegepast door de sociale huisvestingsmaatschappijen. Het tweede toewijzingssysteem (gebaseerd op een puntensysteem) moet door de sociale verhuurkantoren worden toegepast. De OCMW’s, gemeenten en VWF hebben de keuze. Daarnaast kan op lokaal niveau een afwijkend toewijzingsreglement worden opgemaakt dat specifiek gericht is op bepaalde doelgroepen en/of wijken. Hierdoor kan effectief worden ingespeeld op de lokale situatie en kan maximaal rekening worden gehouden met de specifieke noden. Inschrijvings- en toelatingsvoorwaarden Het betreft volgende zaken: inschrijvings- en toelatingsvoorwaarden, voorwaarde van inschrijving in het bevolkingsregister, voorwaarde van taalbereidheid, voorwaarde van inburgeringsbereidheid en de proefperiode. Huurprijsberekening De oude huurprijsberekening op basis van de basishuurprijs van de woning en de inkomenscoëfficiënt werd afgeschaft. Bij de nieuwe huurprijsberekening staan de betaalbaarheid van de woning voor de huurder en de transparantie van de huurprijsberekening centraal. De huurprijs wordt nu berekend op basis van het gezamenlijk belastbaar inkomen en de kwaliteit van de woning. Per persoon ten laste wordt een korting toegekend. Maar er zal een toeslag aangerekend worden indien een huurder een woning onderbezet. Met deze principes wordt een antwoord geboden op de hiaten in het oude systeem. In het nieuwe sociale huurbesluit wordt bij de huurprijsbepaling een onderscheid gemaakt tussen de sociale verhuurkantoren en de andere verhuurders. Voor de sociale verhuurkantoren geldt in principe de huurprijs die het sociaal verhuurkantoor betaalt aan de eigenaar/verhuurder. Een nieuw stelsel werd uitgewerkt voor de andere verhuurders. Voor de VMSW en de sociale huisvestingsmaatschappijen trad dit stelsel in werking op 1 januari 2008 met een overgangsperiode van drie jaar om de overstap soepel te laten verlopen. Er werd eveneens afgesproken dat de huurprijs voor een huurder bij gelijk inkomen en bij dezelfde kwalitatieve woning, per jaar niet meer dan 5% mag stijgen of dalen. Op 1 januari 2011 gaat de nieuwe huurprijsberekening effectief van start. Voor de andere verhuurders (OCMW’s, gemeenten en VWF) zal de inwerkingtreding van de nieuwe huurprijsberekening nog worden bepaald door de Vlaamse Regering. In afwachting hiervan moeten de OCMW’s en gemeenten de huurprijsberekening zoals opgenomen in het besluit van 29 september 1994 verder toepassen en het VWF moet de huurprijs vaststellen zoals voorheen.


45


Inwerkingtreding Het KSH en het nieuwe financieringsstelsel (cf. rubriek 5.2.3.2) zijn op 1 januari 2008 in werking getreden. In totaal vallen zo’n 140.000 woningen en 287.000 huurders onder het nieuwe systeem. Gezien de grote omvang van de hervorming dienden op technisch vlak grote aanpassingen te gebeuren. Alle partners hebben in het najaar van 2007 intensief vergaderd om het geheel operationeel te krijgen tegen 1 januari 2008. De nieuwe huurprijsberekening wordt in vier stappen ingevoerd, zodat het nieuwe systeem op 1 januari 2011 volledig geïmplementeerd is en dus vanaf dan effectief in werking treedt. Zo worden te bruuske huurprijsschommelingen voor zowel huurder als verhuurder vermeden. Bovendien krijgen de SHM’s de tijd om de nieuwe software voor de huurprijsberekening te implementeren. De Vlaamse Regering zal in deze overgangsperiode elk jaar aan de SHM’s meedelen binnen welke contouren de huurprijzen moeten evolueren. Evaluatie van het kaderbesluit sociale huur Bij de definitieve goedkeuring van het kaderbesluit sociale huur werd beslist om een evaluatie uit te voeren. Tegen 1 juli 2008 en 1 juli 2010 zal het overgangssysteem van de huurprijsberekening en de nieuwe huurprijsberekening worden geëvalueerd en tegen 1 juli 2009 volgt er een globale evaluatie van het kaderbesluit sociale huur, telkens met mogelijkheid tot bijsturing. De resultaten van deze evaluaties worden aan de Vlaamse Regering meegedeeld. Bevindingen Wijzigingen aan het KSH Op 14 maart 2008 gebeurde er via het Besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van diverse bepalingen op het vlak van wonen (Belgisch Staatsblad 21 maart 2008 – het zogenaamde optimalisatiebesluit) reeds een bijsturing van het KSH van 12 oktober 2007. Dit optimalisatiebesluit heeft het KSH en de typehuurovereenkomst gewijzigd (hoofdstuk XIII van het optimalisatiebesluit). Bovendien is er in het optimalisatiebesluit een overgangsregeling opgenomen met betrekking tot de berekening van huurcompensatie in de oude stelsels van huurcompensatie (BVR van 19 mei 1987) en alternatieve financiering (BVR van 4 april 1990). Die wijziging en de overgangsregeling treden retroactief in werking vanaf 1 januari 2008. Initieel was het de bedoeling om, zoals voorzien, medio 2008 een evaluatie te maken van de huurprijsberekening. Deze evaluatie werd evenwel ruimer opgevat en aangegrepen om ook andere elementen, zoals weigeringsgronden, leefbaarheid en het begrip ‘hoofdhuurder’, aan bod te laten komen. Het betreft hier aangelegenheden die in beginsel de realisatie van de genomen beleidsopties niet verhinderen, maar die in de concrete toepassingspraktijk aanleiding geven tot onduidelijkheid of tot een technisch bemoeilijkte implementatie. Het wegwerken van deze gebreken zal aanleiding geven tot een volgende wijziging van het KSH van 12 oktober 2007, die losstaat van het optimalisatiebesluit van 14 maart 2008. Dit wijzigend besluit, het Besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 12 oktober 2007 tot reglementering van het sociale huurstelsel ter uitvoering van titel VII van de Vlaamse Wooncode, bevindt zich momenteel in de ontwerpfase. Dit voorontwerp werd op 14 november 2008 principieel goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Het advies van de Raad van State werd verkregen op 9 december 2008 en momenteel ligt het ontwerp ter advies bij de Vlaamse Woonraad. Hierna wordt ingegaan op de huurprijsberekening. De marktwaarde 15 vormt de basis voor de berekening van de reële sociale huur van een sociale woning zoals die door de huurder moet worden betaald vanaf 2008. Door een reeks van overgangsmaatregelen neemt het belang van de marktwaarde systematisch toe waardoor in 2011 de reële huurprijs bijna nog enkel zal berekend worden op basis van de marktwaarde. Voor de bepaling van de marktwaarde wordt de marktwaarde van een representatief staal van sociale huurwoningen geschat door een notaris. De marktwaarde van de niet-geschatte woningen wordt autonoom en objectief bepaald door de SHM’s op basis van de marktwaarde van de geschatte woningen (=niet-geschatte woning “refereren” t.o.v. een geschatte woning).

15

Artikel 38 van het Kaderbesluit Sociale Huur: De marktwaarde van een sociale huurwoning is de huurprijs die voor een woning van vergelijkbaar type en vergelijkbare leeftijd en met vergelijkbare onderhoudstoestand in een vergelijkbare omgeving op de private huurmarkt zou worden betaald. Op het ogenblik van het aangaan van een huurovereenkomst wordt de marktwaarde van de woning bepaald en in de huurovereenkomst vastgelegd. Die waarde wordt de basishuurprijs genoemd.


46


In de huurprijsberekening voor 2009 speelt de referentiehuur 16 17 een cruciale rol. Het departement RWO zal opnieuw richtlijnen opstellen om de vaststelling ervan in overeenstemming te brengen met de markthuurwaarde van de woningen. Om die richtlijnen terdege te kunnen onderbouwen is het noodzakelijk om een degelijke kennis te hebben van de markthuurwaarde van de woningen in het sociale huurpatrimonium in Vlaanderen. Een tijdige opstart van de voorbereiding van de huurprijsberekening voor het jaar 2009 hangt dus onlosmakelijk samen met het tijdig verzamelen van de informatie met betrekking tot die markthuurwaarde. In uitbreiding van de reeds door de notarissen uitgevoerde referentieschattingen voor het representatieve staal dienen de markthuurwaarden voor het volledige patrimonium hiervan te worden afgeleid. De SHM kan de marktwaarde van de niet tot het staal behorende woningen zelfstandig bepalen, met dien verstande dat zij in evenredigheid dienen te zijn met de corresponderende referentieschattingen. De SHM’s werden verzocht om de markthuurwaarden voor hun volledige patrimonium uiterlijk op 1 september 2008 te bezorgen aan de VMSW. In een telex van de VMSW van 18 september 2008 werd bij de SHM’s nogmaals aangedrongen om zo spoedig mogelijk te beschikken over de geëxtrapoleerde markthuurwaarden voor het volledige patrimonium, teneinde de nodige simulaties te kunnen maken in functie van het bepalen van de wijze van huurprijsberekening voor 2009. De gegevens van de SHM’s kwamen maar binnen half september 2008 en sommige informatie was eind september 2008 nog aan het binnenkomen. Eind september 2008 moest het departement RWO nog starten met het opstellen van de richtlijnen. Tegen november 2008 hadden de richtlijnen zeker moeten verspreid worden. Er werden uiteindelijk richtlijnen verspreid door middel van een brief, die was gedateerd op 7 november 2008. In deze brief van 7 november 2008 werd evenwel het volgende gesteld: ‘Gezien de problemen die werden ondervonden bij de extrapolatie van de schattingen naar marktwaarden van alle woningen, is er besloten om deze vaststelling met een jaar uit te stellen. Dit betekent dat de basishuur bij een huurovereenkomst in de loop van 2009 wel degelijk gelijk is aan de vastgestelde marktwaarde, maar dat dit vooralsnog een voorlopige vaststelling blijft. Het blijft dus nog mogelijk om in de loop van het jaar een bijsturing door te voeren van de vastgestelde marktwaarden. Er wordt vooropgesteld dat dit gebeurt in overleg met de VMSW. Ook deze aanpassing zal worden doorgevoerd via het wijzigende besluit naar aanleiding van de evaluatie.’ Op 10 oktober 2008 werd het besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 22 juli 2005 betreffende de Huizen van het Nederlands en van het KSH van 12 oktober 2007 definitief goedgekeurd. Het besluit trad in werking op 7 december 2008 (bekendgemaakt in Belgisch Staatsblad van 27 november 2008). Met dit besluit wordt een bijkomende mogelijkheid gecreëerd voor de kandidaat-huurder om zijn taalbereidheid aan te tonen. De sociale verhuurder zal immers, na een opleiding door de Huizen van het Nederlands, zelf een eenvoudige taaltest kunnen afnemen van de kandidaathuurder. Ministeriële besluiten ter uitvoering van het KSH Een aantal van deze ministeriële besluiten zijn reeds in werking getreden. In het ministerieel besluit van 21 december 2007 houdende uitvoering van een aantal bepalingen van het besluit van de Vlaamse Regering van 12 oktober 2007 tot reglementering van het sociale huurstelsel ter uitvoering van titel VII van de Vlaamse Wooncode (Belgisch Staatsblad 18 januari 2008 en in werking op 1 januari 2008), zijn o.a. de volgende bepalingen uit het KSH verder uitgevoerd: • het actueel besteedbaar inkomen van de huurder • de personen ten laste • de taalbereidheid als inschrijvingsvoorwaarde en toelatingsvoorwaarde • het tweede toewijzingssysteem • de huurprijsberekening voor sociale verhuurkantoren In de nieuwe huurprijsberekening staat het begrip basishuur voor de marktwaarde van de woning. In de overgangsperiode speelt de referentiehuur daarom de rol van de oude basishuurprijs. 17 De oude berekeningswijze was gebaseerd op een referentiehuurprijs. Het is niet de bedoeling dat er door de overgang van het oude naar het nieuwe systeem ineens abnormaal grote verschillen ontstaan qua huurprijs. Daarom is er een overgangsfase van 2008 tot en met 2010. Voor elk van deze drie jaren is er een aparte formule. Zo worden drie stappen gezet naar de nieuwe huurprijsberekening en wordt de marktwaarde van de woning steeds belangrijker. Iedere formule heeft twee hoofdtermen. De eerste wordt overheerst door de referentiehuurprijs, de tweede door het inkomen. Geleidelijk aan zal de invloed van de eerste term dalen en de invloed van de tweede stijgen waardoor een overgang ontstaat van het oude naar het nieuwe systeem. 16


47


Daarnaast is er het ministerieel besluit van 17 juni 2008 tot vaststelling van de coëfficiënt voor het berekenen van de geactualiseerde kostprijs van sociale huurwoningen (Belgisch Staatsblad 25 juni 2008 en in werkingtreding op 1 juli 2008). Het betreft louter het jaarlijks aanpassen van een coëfficiënt. Verder is er het ministerieel besluit van 30 juli 2008 tot bepaling van nadere regels voor het vaststellen, de wijze van bijhouden, de inhoud en het actualiseren van het inschrijvingsregister voor kandidaat-huurders (Belgisch Staatsblad 10 september 2008 en in werking op 1 januari 2008 (overgangsregeling voorzien)). Dit ministerieel besluit regelt het inschrijvingsgebeuren. Ondertussen is er reeds een ontwerp tot wijziging van de ministeriële besluiten van 21 december 2007 en 30 juli 2008 in opmaak. Dit ontwerp ligt ter goedkeuring op het kabinet. Dit ministerieel besluit zal regelen wanneer een cursus Nederlands tweede taal omwille van beroepsmatige redenen tijdelijk kan opgeschort worden. Volgende ministeriële besluiten zijn nog in ontwikkeling. Het ministerieel besluit betreffende de verhuring buiten het stelsel 18 is terug te vinden onder artikel 91, §1, 3° en 4° van de VWC. Dit ministerieel besluit moet uitvoering geven aan artikel 2 van het KSH. Op 19 december 2008 werd dit ministerieel besluit ondertekend door de minister en overgemaakt ter publicatie in het Belgisch Staatsblad. Het ministerieel besluit zal in werking treden op de dag van bekendmaking in het Belgisch Staatsblad. Met het KSH van 12 oktober 2007 is de regelgeving rond de bepaling van de sociale huurprijs ingrijpend gewijzigd. Deze wijziging heeft repercussies voor de boekhoudkundige verwerking ervan. Met name de te gebruiken grootboekrekeningen inzake de huurprijs en huurlasten wijzigen met ingang van boekjaar 2008. In het KSH is bepaald dat de minister het rekeningenstelsel van de SHM’s bepaalt. Dit ministerieel besluit betreffende het (bijsturen van het) rekeningstelsel zit momenteel in de ontwerpfase. Aangezien het departement niet over de nodige expertise op dit vlak beschikt, moet hiervoor beroep worden gedaan op de VMSW. M.b.t. deze bijsturing werd het overleg met de sector reeds opgestart. De nodige tijd voor de implementatie ervan is een gezamenlijke zorg. Het ministerieel besluit betreffende het bijsturen van het rekeningstelsel van de SVK’s trad wel reeds in werking op 1 januari 2009. Daarnaast zijn er nog twee niet-prioritaire ministeriële besluiten in voorstudie. Het betreft het ministerieel besluit betreffende de onderbezettingsvergoeding en het ministerieel besluit betreffende de energiekorting. 5.2.3.2

Nieuw financieringssysteem (NFS2)

Norm De financiering van de projecten van de SHM’s verliep tot 2007 via verschillende historisch gegroeide kanalen. De twee belangrijkste lopende financieringsmechanismen zijn het gewone investeringsprogramma ‘kapitaalsubsidie’ (IP) en het projectsubsidiesysteem ‘SBR’ (subsidie bouw en renovatie). Het SBR-systeem werkt met vaste subsidiepercentages (tot bepaalde plafonds) op een gegeven project. Het financieringssysteem ‘kapitaalsubsidie’ verloopt via leningen met een verlaagde rentevoet. Het vorige financieringsmechanisme boette aan effectiviteit in. Er stelden zich twee problemen: nieuwe projecten zijn de eerste jaren financieel zelden sluitend en ook de huuractiviteit van de SHM’s was niet langer sluitend om diverse redenen (schulden uit het verleden, moeilijk patrimonium e.d.). Met het nieuw financieringssysteem (NFS2) is het de bedoeling om een sluitende financiering aan te bieden. Op 12 oktober 2007 heeft de Vlaamse Regering het besluit houdende de financiering van de SHM’s voor de realisatie van sociale huurwoningen en de daaraan verbonden werkingskosten 19 definitief goedgekeurd (Belgisch Staatsblad 31 oktober 2007). 18 19

Met ‘buiten het stelsel’ wordt buiten het sociaal huurstelsel bedoeld. Voortaan verkort weergegeven als NFS2-besluit.


48


De nieuwe regelgeving trad in werking vanaf 1 januari 2008. De nieuwe financiering van de sociale huursector wordt verzekerd via een tweedelig financieringssysteem dat bestaat uit: een renteloze lening aan de SHM voor de bouwen renovatieprojecten; een jaarlijkse gewestelijke sociale correctie (GSC) per SHM, berekend als het verschil tussen de genormeerde inkomsten en de genormeerde uitgaven van de SHM. Met deze tweedelige benadering is het enerzijds de bedoeling de sector aan te moedigen om haar activiteiten verder uit te bouwen en anderzijds om de sector te stimuleren haar beheer te optimaliseren. Essentieel hierbij is dat een goed evenwicht gevonden wordt tussen responsabilisering en autonomie. Luik 1: subsidiëring van bouwen renovatieprojecten van SHM’s De SHM’s kunnen voor projecten die op een uitvoeringsprogramma staan, goedkope langlopende leningen krijgen bij de VMSW. Het betreft een lening van 0% op 33 jaar voor de aankoop van een grond, van een woning, voor de sloop en de bouw en renovatie van een woning. De SHM’s kunnen een dergelijke lening krijgen tot bepaalde plafonds. Wat boven deze plafonds gaat, moet de SHM financieren met eigen middelen, met een subsidie van een andere partner (bijvoorbeeld de gemeente), of met een marktconforme lening aangegaan bij de VMSW. Voor de aankoop van een grond zal een SHM evenwel niet onmiddellijk beroep kunnen doen op een goedkope lening. Grond wordt verworven via eigen middelen of via een marktconforme bulletlening. Als de SHM een dergelijke lening aangaat, betaalt ze enkel interest. Wanneer de grond gebruikt wordt in een concreet project, wordt de bulletlening omgezet in een goedkope lening. Op deze manier is het de bedoeling om de SHM’s ertoe aan te zetten om op recent verworven gronden zo snel mogelijk een project te realiseren. Enkel voor strategische grondaankopen, met andere woorden grond die niet onmiddellijk aansnijdbaar is, maar die wordt aangekocht met het oog op de toekomst, kan een uitzondering worden gemaakt. Luik 2: subsidiëring van de werking van de SHM’s Het nieuwe financieringssysteem hangt nauw samen met het nieuwe KSH en dan vooral met de huurprijsberekening. De reële huurprijs die een sociale huurder betaalt, is geen marktconforme huurprijs, maar een verminderde huurprijs die rekening houdt met de inkomenssituatie van de huurder. De SHM heeft, gelet op haar maatschappelijke opdracht, weinig greep op haar inkomenszijde. In het nieuwe sociale huurstelsel wordt de koppeling van de huurprijs en de inkomenssituatie van de huurder bestendigd en staat de betaalbaarheid voor de huurder voorop. Om dit uitgangspunt overeind te houden, is het redelijk dat een systeem wordt opgezet waarbij maatschappijen middelen van de overheid bijgepast krijgen naarmate een gebrek aan huurinkomsten een redelijke dekking van hun uitgaven in het gedrang brengt. Deze subsidie wordt de ‘gewestelijke sociale correctie’ (GSC) genoemd en ondersteunt de werking van de SHM’s. Per SHM wordt jaarlijks de GSC berekend, als het verschil tussen de inkomsten en de reële of genormeerde uitgaven van de SHM. Jaarlijks gebeurt er een verrekening, waarbij de inkomsten uit het hele huurpatrimonium van de SHM’s vergeleken worden met een aantal reële en een aantal genormeerde kosten. De inkomsten betreffen in essentie de huurinkomsten en de inkomsten uit beschikbaar kapitaal (waarop een zekere vrijstelling is voorzien). Reële kosten zijn bijvoorbeeld de onroerende voorheffing, de beheersvergoeding aan de VMSW en de financiële lasten van de SHM. De belangrijkste genormeerde kosten zijn de onderhouds- en werkingskosten, alsook de kosten voor leegstand en wanbetaling. Het moet echter duidelijk zijn dat niet zomaar alle kosten zullen worden bijgepast. Uiteindelijk blijft in eerste instantie de SHM verantwoordelijk voor een goed beheer. De GSC houdt rekening met de voornaamste inkomsten en uitgaven, maar waar nodig worden deze genormeerd. Deze genormeerde uitgaven vormen de maatstaf van goed beheer bij het al dan niet uitkeren van de GSC. Indien het resultaat negatief is, zal de Vlaamse overheid het verschil tot aan de norm bijpassen. Alle projecten, historische en nieuwe, zullen mee opgenomen worden in de GSC-verrekening. Het geheel van huurinkomsten en subsidiëring moet de SHM uiteindelijk in staat stellen om bij goed beheer te verhuren zonder verlies. Het moet tevens nieuwe investeringen in de huursector betaalbaar maken. Door de invoering van genormeerde kosten in het nieuwe financieringssysteem wordt duidelijk in welke mate een beroep kan gedaan worden op overheidsfinanciering. Goed bestuur, kostenefficiëntie, autonomie en responsabilisering zijn dan ook de kernprincipes van het nieuwe systeem.


49


Het nieuwe financieringsstelsel en het KSH (cf.. rubriek 5.2.3.1) zijn in werking getreden op 1 januari 2008. Het nieuwe stelsel betreft enkel de financiering van de publieke huursector en de draagwijdte is beperkt tot de SHM’s 20 . Andere actoren die sociale huurwoningen bouwen, vallen buiten dit nieuwe stelsel. Voor deze actoren (een gemeente, een vereniging van gemeenten, een OCMW, een vereniging van OCMW’s, het Vlaams Woningfonds van Grote Gezinnen) blijft het principe van de projectsubsidies aangehouden, maar het bestaande stelsel werd herwerkt (cfr. rubriek 5.2.3.4). Een globale evaluatie van dit besluit zal gebeuren twee jaar na de definitieve goedkeuring ervan. De resultaten van deze evaluatie zullen meegedeeld worden aan de Vlaamse Regering. Bevindingen In het NFS2-besluit zijn een aantal ministeriële uitvoeringsbesluiten voorzien. In artikel 3 van het NFS2-besluit wordt gesteld dat de minister bepaalt wat verstaan wordt onder de renovatie van een woning of de omvorming van een pand tot een woning en onder de investering in de verbetering of aanpassing van een woning. Tot op heden werd dit evenwel nog niet bepaald. Dit heeft voor gevolg dat de omzendbrieven van de toenmalige VHM, waarin dit onderscheid werd geduid, nog steeds als officieuze regelgeving worden gehanteerd. Het ministerieel besluit van 28 april 2008 houdende de goedkeuring van een algemeen reglement van de leningen met het oog op de kredietverlening van de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen aan de sociale huisvestingsmaatschappijen werd op 5 juni 2008 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Het algemeen reglement van de leningen trad (retroactief) in werking op 1 februari 2008. Het ministerieel besluit tot bepaling van de voorwaarden voor de voorlopige en definitieve vaststelling van het subsidiepercentage en voor de uitbetaling van de kapitaalsubsidie aan de VMSW en tot regeling van de werking van het intern financieringsfonds werd goedgekeurd op 8 december 2008. Het ministerieel besluit tot bepaling van de voorwaarden voor de vaststelling van het voorschot op de GSC werd medio december 2008 goedgekeurd. Simulatietabellen van de VMSW versus het algemeen reglement van de leningen (in uitvoering van het NFS2-besluit) Vóór de inwerkingtreding van NFS2 hanteerde de VMSW de zogenaamde simulatietabel, met als doel om voor ieder project een inschatting te kunnen maken van de kostprijs van een vergelijkbare werf in vergelijkbare omstandigheden. Als de feitelijke kostprijs van het project aanzienlijk hoger lag, was er ruimte voor overleg hierover, maar in principe was het de bedoeling om de prijzen onder een zekere algemene norm te houden, rekening houdend met de complexiteit van projecten. Een dergelijk project kon uiteindelijk hetzij worden afgekeurd voor uitvoering, hetzij slechts gedeeltelijk gefinancierd worden. Specifiek met betrekking tot de aankoop van goede woningen, werd er uitgegaan van een norm op 80% van de normale bouwkost. Uitgangspunt was immers dat het bij een dergelijke aankoop om een opportuniteit moest gaan. Bovendien gaat het veelal (ondermeer natuurlijk precies door deze benadering) niet over nieuwe woningen. De kostprijs moest dus lager liggen. In het NFS2-besluit zijn er algemene normen opgenomen die zonder onderscheid naar de technische complexiteit, prijzen vooropstellen. Het eventuele saldo van de reële kost dat deze norm overschrijdt, kan niet worden gefinancierd met een gesubsidieerde lening. Er is dan ook een belangrijk onderscheid in de benadering van de ‘normen’, zoals die uit de simulatietabel komen en zoals die voor NFS2 zijn geconcipieerd. Van de simulatietabel kan worden gesteld dat zij cijfers nastreeft die een beeld geven van wat een vergelijkbaar project gemiddeld zal kosten. Het resultaat is relatief rekbaar, want er zijn ook projecten mogelijk met een hogere kost. De prijsplafonds in NFS2 hebben tot doel om het merendeel van de projecten met een redelijke kostprijs te omvatten, ook de wat complexere projecten. De prijsplafonds liggen dus noodzakelijkerwijs in de meeste gevallen een stuk hoger dan de bedragen zoals ze uit de simulatietabel komen, zeker voor eenvoudiger projecten. 20

NFS2 is dus niet van toepassing voor verrichtingen m.b.t. sociale koopwoningen. De enige verrichting met betrekking tot sociale huurwoningen waarvoor een SHM vanaf 1 januari 2008 nog een beroep kan doen op rechtstreekse projectsubsidie, is de verrichting ‘infrastructuurwerken’.


50


Specifiek met betrekking tot de aankoop van goede woningen, werd het plafond gelegd op 100% van de bouwkost. Dit weliswaar in de veronderstelling dat ook alle investeringen, noodzakelijk om de woning ter beschikking te kunnen stellen, mee onder dat plafond gebracht moeten worden. Eén van de zaken die immers opgenomen diende te worden onder de noemer goede woning, was ook de aankoop van nieuwbouwwoningen onder BTW-stelsel. Maar ook voor andere woningen werd de opportuniteit van de snelle activering van aangekocht patrimonium als expliciete meerwaarde gezien ten opzichte van bouwprojecten die enkele jaren van voorbereiding en opvolging vereisen. Door de verwervings- en de investeringskost samen te nemen ontstaat er daardoor een systeem van communicerende vaten: voor een woning waaraan meer investeringskosten zijn, kan de verwervingskost al wat lager liggen dan voor een andere woning. In de praktijk blijkt dat de VMSW voor de kostprijsevaluatie voor verouderde goede woningen gebruik maakt van de oude simulatietabel aan 80% van de in het NFS2-besluit voorziene kostprijsplafonds. Dit betekent dat de VMSW voor de aankoop van verouderde goede woningen de normen uit de vroegere simulatietabellen blijft toepassen. Dit blijkt uit de notulen van de Raad van Bestuur dd. 12 februari 2008 van de VMSW 21 en werd gecommuniceerd in telex 2008/018 dd. 25 februari 2008 van de VMSW. In het NFS2-besluit en in het ministerieel besluit van 28 april 2008 houdende goedkeuring van een algemeen reglement van de leningen met het oog op kredietverlening van de VMSW aan de SHM’s is evenwel nergens een bepaling opgenomen die toelaat om beperkingen door te voeren op de effectief toe te kennen leningsbedragen, voor zover deze onder de toepasselijke prijsplafonds uit het NFS2-besluit blijven. De VMSW wijkt m.a.w. af van het NFS2-besluit zonder hiervoor over een juridische basis te beschikken. Commentaar van de VMSW Momenteel worden er geen woningen meer aangekocht op basis van de oude simulatietabel aan 80 % van de in het NFS2 besluit voorziene kostprijsplafonds. Als ‘goede woningen’ worden enkel woningen aangekocht die nieuw zijn of praktisch nieuw zijn en die beantwoorden aan de kwaliteitseisen van nieuwbouw of die met minimale aanpassingswerken aan deze eisen kunnen voldoen. 5.2.3.3

Toezichtsbesluit

Norm In het kader van de herstructurering van de Vlaamse administratie (BBB) werd het toezicht op de woonactoren en op de verrichtingen, krachtens Titel V, VI en VII van de VWC binnen het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed (RWO) toevertrouwd aan het agentschap Inspectie RWO. De spilfiguren hier zijn de toezichthouders voor sociale huisvesting, opererend vanuit dat agentschap. Ter uitvoering van de decretale bepalingen (VWC art. 29 bis, §2 en art. 47) zijn in het besluit van de Vlaamse Regering van 18 juli 2008 houdende bepaling van de specifieke regels voor het toezicht op de sociale woonactoren de nadere voorwaarden voor de uitoefening van het toezicht op de sociale woonorganisaties verder uitgewerkt (het ‘Toezichtsbesluit’). In dat Toezichtsbesluit wordt de methodiek ingevoerd om bepaalde beslissingen of documenten systematisch te bezorgen aan de toezichthouder, ofwel integraal, ofwel in de vorm van een rapportering van beslissingen. Daarnaast werden in het Toezichtsbesluit bepalingen opgenomen over het schorsen en vernietigen van beslissingen en het opleggen van administratieve geldboetes. Voorts kan op basis van artikel 7, eerste lid, van het Toezichtsbesluit de minister ook nadere regels uitwerken voor: interne beheersaspecten van de SHM’s: het betreft de aanwervings- en bezoldigingsregeling van de directeur van een SHM, de presentiegelden en de onkostenvergoedingen voor de leden van de beraadslagende vergaderingen; onroerende transacties: verwerving en vervreemding van onroerende goederen, met uitzondering van individuele vervreemdingen van sociale koop- of huurwoningen en van middelgrote woningen; boekhoudkundige verrichtingen door de SHM’s: het betreft de toepassing van de onderrichtingen en telexen daaromtrent van de VHM en de VMSW; verhuring van niet-residentiële ruimten en gemeenschapsvoorzieningen door de SHM’s.

21

In de notulen van de Raad van Bestuur van de VMSW dd. 12 februari 2008 werd gewag gemaakt van de verwerving van “verouderde” goede woningen. Voor “nieuwe” goede woningen worden de prijsplafonds uit het NFS2-besluit gehanteerd.


51


Bevindingen Toezichtsbesluit Het besluit van de Vlaamse Regering van 18 juli 2008 houdende bepaling van de specifieke regels voor het toezicht op de sociale woonactoren werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 23 september 2008 en trad in werking op 3 oktober 2008. Aangezien de teksten reeds in het voorjaar van 2008 beschikbaar waren, heeft het uiteindelijk toch vrij lang geduurd voor het Toezichtsbesluit er kwam. De reden hiervoor was dat er op politiek niveau een aantal zaken moesten uitgeklaard worden. Ook hier heeft de uitgebreidheid van de sector, met zijn soms uiteenlopende belangen, een rol gespeeld. In het Toezichtsbesluit moest een moeilijke evenwichtsoefening worden gemaakt tussen, enerzijds, de verzuchtingen van de sector om op grond van haar autonomie en responsabilisering het opportuniteitstoezicht zover mogelijk terug te dringen en het toezicht te beperken tot een strikt wettigheidstoezicht en, anderzijds, toezichtsprocedures en -instrumenten in te schrijven die de entiteiten op Vlaams niveau toelaten in te grijpen wanneer het algemeen belang bij een effectieve besteding van de overheidsmiddelen ten gunste van de doelgroepen in het gedrang komt door een optreden dat niet in overeenstemming is met de reglementering en de normale regels van behoorlijk bestuur. Bij de definitieve goedkeuring door de Vlaamse regering werden nog een paar zaken aan het ontwerp van Toezichtsbesluit toegevoegd. Het betrof volgende zaken: in artikel 1 werd een punt 3° toegevoegd, waarin het begrip ‘niet-residentiële ruimte’ wordt omschreven; in artikel 7, eerste lid, werd een punt 4° toegevoegd, waarbij de minister werd gemachtigd om nadere regels uit te werken voor de verhuring van niet-residentiële ruimten en gemeenschapsvoorzieningen door de SHM’s. Er bestaat nog steeds discussie of er voldoende decretale basis aanwezig is voor het aanbrengen van deze toevoegingen in het Toezichtsbesluit. Het in werking treden van het Toezichtsbesluit had voor de SHM’s tot gevolg dat het verplichte overleg met de VMSW en de verplichte meldingen aan de VMSW of het agentschap Inspectie RWO vervielen vanaf 3 oktober 2008. Artikel 7, tweede lid van het Toezichtsbesluit verlengt evenwel gedeeltelijk de overgangsregeling vervat in het besluit van de Vlaamse Regering van 30.06.2006 tot gedeeltelijke operationalisering van het beleidsdomein Ruimtelijke ordening, Woonbeleid en Onroerend erfgoed en houdende aanpassingen van de regelgeving inzake wonen als gevolg van het bestuurlijk beleid (‘Domeinbesluit’) 22 zolang de voornoemde nadere regels nog niet in werking zijn getreden. Tot dan gold hiervoor het verplichte overleg met de VMSW en de verplichte meldingen aan de VMSW of het agentschap Inspectie RWO. Door het in werking treden van het het ministerieel besluit van 22 oktober 2008 tot bepaling van nadere regels met betrekking tot de interne beheersaspecten en de onroerende transacties van de SHM’s op 28 oktober 2008, is het verplichte overleg van de SHM’s met de VMSW en de verplichte meldingen van de SHM’s aan de VMSW of IVA Inspectie RWO komen te vervallen voor de interne beheersaspecten en de onroerende transacties. Over de andere aangelegenheden die vervat waren in de vorige overgangsregeling en waarvoor m.a.w. het verplichte overleg van de SHM’s met de VMSW en de verplichte meldingen van de SHM’s aan de VMSW of IVA Inspectie RWO van toepassing waren (externe financiering, organiseren van een beroep op de mededinging, statutenwijzigingen, voorontwerpen, …) is dus, gelet op dit Toezichtsbesluit, vanaf 3 oktober 2008 geen overleg met de VMSW meer verplicht. In telex 2008/059 dd. 14 oktober 2008 van de VMSW wordt gesteld: “Dit belet uiteraard niet dat het de SHM’s vrij staat en zelfs aanbevolen wordt vooraf het advies van de VMSW te blijven inwinnen”. Dit betekent dat voor de aangelegenheden die niet geregeld zijn in een MB ter uitvoering van het Toezichtsbesluit, het blijkbaar wordt aanbevolen om het advies van de VMSW te blijven inwinnen.

22

De overgangsregeling in het Domeinbesluit was de volgende: “Het besluit van de Vlaamse Regering van 8 juni 1999 tot bepaling van de specifieke regelingen van het toezicht op de SHM’s wordt opgeheven maar blijft gelden (met uitzondering van art. 7, 8 en 9) in afwachting dat de Vlaamse Regering de voorwaarden voor de toepassing van de nieuwe toezichtsbepalingen van de VWC bepaalt. De bevoegdheden die de VHM terzake had worden toevertrouwd aan het agentschap RWO of aan de VMSW op de volgende manier: de procedure van machtiging of goedkeuring wordt vervangen door een overleg met de VMSW met melding aan het agentschap RWO, waarbij de VMSW het agentschap Inspectie RWO informeert over het resultaat van het overleg.”


52


Het Toezichtsbesluit is vooral een procedurebesluit (o.a. het doorsturen van een aantal documenten), maar dat was ook zo voorzien. Het is nooit de bedoeling geweest om alle situaties die zich mogelijk kunnen voordoen in regels en normen te gieten. Ook in het MB m.b.t. de interne beheersaspecten en de onroerende transacties worden weinig normen opgelegd. Wat de interne beheersaspecten betreft, zijn er bijvoorbeeld nog enkel (zeer ruime) normen opgenomen over de verloning van de directeur en de groepsverzekering. Het beleid heeft resoluut geopteerd voor de responsabilisering van de sector. Het uitgangspunt hierbij was dat de sector een kans moet krijgen en dat de sector ondertussen voldoende geresponsabiliseerd en geprofessionaliseerd is. Als na verloop van tijd zou blijken dat dit niet (voldoende) het geval is, kan de wetgeving nog steeds bijgestuurd worden en kunnen er alsnog bijkomende normen en regels opgenomen worden. Bovendien kan de toezichthouder terugvallen op het ‘behoorlijk bestuur’ dat in de VWC is voorzien. Door de keuze voor minder normen en regels, bestaat evenwel het risico dat de discussie over wat kan en wat niet kan weer oplaait en dat er opnieuw pseudo-regelgeving gaat ontstaan. De VVSG ervaart dat de entiteiten op Vlaams niveau te weinig kennis hebben van de omgeving waarin de lokale actoren moeten werken. De praktische toepassing van het Toezichtsbesluit conflicteert soms met de OCMW-wetgeving. Het Toezichtsbesluit stelt bijvoorbeeld dat de toezichthouder kan aanwezig zijn op de vergadering van een ‘OCMW SVK’ waarop een toewijzing gebeurt. In de OCMW –wetgeving staat evenwel dat niet iedereen zomaar op die vergadering kan aanwezig zijn. Er is binnen de Vlaamse overheid te weinig overleg tussen de beleidsdomeinen Bestuurszaken en RWO bij de opmaak van regelgeving. Een oplossing kan erin bestaan dat de toezichthouders enkel op de vergadering aanwezig zijn voor de punten m.b.t. titel V van de VWC. Het aftoetsen van de compatibiliteit tussen beide wetgevingen moet nog gebeuren. Ministeriële besluiten ter uitvoering van het Toezichtsbesluit Voor de onroerende transacties en de interne beheersaspecten is er het ministerieel besluit tot bepaling van nadere regels met betrekking tot de interne beheersaspecten en de onroerende transacties van de SHM’s. Dit ministerieel besluit werd bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 28 oktober 2008 en trad in werking op 28 oktober 2008. Daarnaast is er het ministerieel besluit tot nadere invulling van het boekhoudkundige rekeningstelsel, de boekhoudkundige waarderingsregels en de financiële rapportering door SHM’s. Dit hangt nauw samen met het ministerieel besluit betreffende het rekeningstelsel (ter uitvoering van het KSH). Dit ministerieel besluit zit in de ontwerpfase en werd voor kritische reflectie aan de sector bezorgd. Omwille van het technische karakter vergt dit ministerieel besluit meer tijd. Het ministerieel besluit tot bepaling van de voorwaarden voor verhuring van niet-residentiële ruimten en gemeenschapsvoorzieningen zit in de ontwerpfase. 5.2.3.4

Planning van sociale woonprojecten (IP/UP)

Norm De Vlaamse Wooncode voorziet in een planmatige aanpak voor de sociale woningbouw, meer bepaald in artikel 22. De investeringen voor de sociale huisvesting worden gepland op basis van de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek en van het lokaal woonoverleg. Deze beleidsoptie garandeert dat de middelen worden ingezet daar waar de behoeften en de noden zich stellen, zowel op het vlak van huurwoningen als op het vlak van koopwoningen. De Vlaamse Wooncode voorziet dan ook in de opmaak van een meerjarig beleidsmatig investeringsprogramma (IP). Dat investeringsprogramma heeft betrekking op vijf jaar. Het houdt een verdeling in van de middelen over sociale koop- en huurwoningen en een regionale spreiding tot op het niveau van gemeenten of groepen van gemeenten. Zowel de verdeling van de middelen als de regionale spreiding beantwoordt aan de reële woonbehoeften. Deze meerjarenplanning moet concreet gestalte krijgen in een jaarlijks uitvoeringsprogramma (UP). Om hieraan de nodige uitvoering te geven en het geheel optimaal te laten verlopen, was het noodzakelijk een regeling uit te werken. Op 18 juli 2008 werd het besluit van de Vlaamse Regering houdende de procedure voor de planning, de vaststelling en de goedkeuring van de uitvoeringsprogramma’s in het kader van de planmatige realisatie van sociale woonprojecten en houdende de financiering van verrichtingen in het kader van sociale woonprojecten, definitief goedgekeurd. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

53


Het wetenschappelijk onderzoek vormt de basis van de meerjarenplanning en is het referentiekader waaraan de aangemelde verrichtingen en woonprojecten afgetoetst worden. Vanuit het terrein worden de projecten aangemeld. Deze projecten moeten passen binnen de contouren van de meerjarenplanning. Het concrete jaarlijkse uitvoeringsprogramma wordt dan ook mee aangestuurd vanuit het lokale veld. Het lokaal woonoverleg is om die reden dan ook een doorslaggevend element bij de totstandkoming van het uitvoeringsprogramma. Het is tevens de bedoeling om de realisatie van sociale woonprojecten en de financiering ervan op elkaar af te stemmen. In het NFS2-besluit wordt de financiering van de verrichtingen van de SHM’s die sociale huurwoningen realiseren, sinds 2008 gekoppeld aan de meerjarenplanning. Voor de tenlasteneming of subsidiëring van de sociale woonprojecten van de SHM’s die sociale koopwoningen en sociale kavels realiseren, en de tenlasteneming of subsidiëring van de sociale woonprojecten van de andere initiatiefnemers, is dit momenteel nog niet het geval. De procedure voor deze projectgebonden subsidies is evenwel niet afgestemd op de planning van de sociale huisvesting via een beleidsmatig meerjarenprogramma en jaarlijkse uitvoeringsprogramma’s. Planning kan echter niet zinvol op een deel van de investeringen slaan, maar dient alle initiatieven te omvatten. Een aanpassing en afstemming van de procedure voor deze verschillende financieringsmechanismen drong zich dan ook op. Mede daarom bevat de voorgestelde regeling niet enkel de planning en programmering van de sociale woningbouw, maar ook een regeling voor de tenlasteneming of subsidiëring van de verrichtingen die niet onder het NFS2-besluit vallen. De regeling verloopt, voor wat de subsidiecriteria en de subsidieberekening betreft, parallel met de huidige regeling voor projectsubsidiëring, maar houdt een sterke vereenvoudiging en een actualisering van de procedure in. In dit kader worden de bestaande regelingen voor de projectsubsidiëring, opgenomen in diverse besluiten van de Vlaamse Regering 23 , opgeheven door het Domeinbesluit van 30 juni 2006, maar met behoud van een overgangsregeling voor de lopende dossiers. De bestaande regeling wordt vervangen door een qua procedure aangepaste, doch inhoudelijk grotendeels gelijklopende regeling die voor een deel reeds op de Vlaamse Wooncode en voor het overige nog steeds op de Huisvestingscode gebaseerd is. Om tegemoet te komen aan de decretale voorwaarden en modaliteiten voor de totstandkoming van het uitvoeringsprogramma, worden een aantal procedurestappen uitgewerkt. Algemeen moet worden benadrukt dat de VMSW een cruciale rol speelt in de procedure 24 . De VMSW fungeert voor alle initiatiefnemers als aanmeldingspunt (terwijl in de huidige procedure inzake projectsubsidiëring het project aangemeld wordt bij het agentschap Wonen-Vlaanderen en beoordeeld wordt door het departement. Andere projecten van de sociale huisvestingsmaatschappijen worden dan weer aangemeld bij de VMSW). De procedure wordt op dit vlak gestroomlijnd en alle projecten kennen één enkel aanmeldingspunt en één enkele procedure. Het komt vervolgens aan de VMSW toe om op basis van de aangemelde verrichtingen een voorlopige lijst op te stellen. Algemeen beschouwd is het cruciaal dat de nieuwe éénvormige programma’s sociale woningbouw enkel projecten omvatten die effectief klaar zijn voor uitvoering in het betreffende jaar. Van elk van de projecten die voorgesteld worden voor een uitvoeringsprogramma zal afgewogen worden of een begin van realisatie voor dat jaar kan verwacht worden. Op deze manier zullen dan ook de projecten die vastgelegd worden in een jaar, ook uitgevoerd worden in datzelfde jaar. Het agentschap Wonen-Vlaanderen toetst vervolgens het voorstel af aan de bevindingen van het lokaal woonoverleg en aan de door de initiatiefnemers gemelde lokale knelpunten en opportuniteiten. Het departement toetst het voorstel af aan de prioriteiten en criteria zoals opgenomen in het investeringsprogramma. Op basis van de bevindingen van het agentschap en het departement stelt de VMSW een ontwerp van uitvoeringsprogramma op.

Het betreft volgende besluiten van de Vlaamse Regering: -BVR SV (subsidie voor verwerving van gronden en panden voor huisvestingsdoeleinden in woonkernen, waarbij de panden in kwestie hetzij gerenoveerd, hetzij gesloopt en vervangen moeten worden); -BVR SSI (subsidie voor wooninfrastructuur en gemeenschapsvoorzieningen voor sociale woonwijken, die mogelijk worden voorafgegaan door sloopwerken en het bouwrijp maken van het terrein); -BVR SBR (subsidie voor bouw van nieuwe sociale woningen of de renovatie van bestaande woningen met het oog op sociale huisvesting); -BVR SBE (subsidie voor bouwprojecten in de eigendomssector). 24 Artikel 33 VWC. 23


54


In een volgende fase wordt de betrokkenheid van de sociale woonorganisaties, de gemeenten en de privé-sector georganiseerd. Hiertoe wordt een beoordelingscommissie gevraagd een advies te verlenen bij het ontwerp van uitvoeringsprogramma. Daarop stelt de VMSW een aan het advies van de beoordelingscommissie aangepast ontwerp van uitvoeringsprogramma op, dat door het departement ter goedkeuring aan de minister wordt voorgelegd. Om de overgang tussen de huidige regeling en de nieuwe planningsmethodiek vlot te laten verlopen en geen belemmeringen te creëren voor projecten die in voorbereiding zijn, wordt een uitzonderingsregel voorzien voor de totstandkoming van uitvoeringsprogramma’s voor 2008 en 2009. Bevindingen Investeringsprogramma (IP) Het was de bedoeling dat het departement RWO een eerste investeringsprogramma zou opmaken voor de periode 2008-2010. Vanaf dan zou met vijfjarige programma’s worden gewerkt, zodat kon aangesloten worden bij de Vlaamse legislatuurperioden. Momenteel is er nog geen vijfjaarlijks investeringsprogramma. De opmaak van het investeringsprogramma werd immers doorkruist door het in ontwikkeling zijnde decreet Grond- en Pandenbeleid (cfr. infra), dat absolute prioriteit heeft. BVR UP en ontwerp van wijziging BVR UP Het besluit van de Vlaamse Regering houdende de procedure voor de planning, de vaststelling en de goedkeuring van uitvoeringsprogramma’s in het kader van de planmatige realisatie van sociale woonprojecten en houdende de financiering van verrichtingen in het kader van sociale woonprojecten (BVR UP) werd definitief goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 18 juli 2008. Dit besluit van de Vlaamse Regering werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 13 november 2008 en trad in werking op 23 november 2008. Momenteel is het Grond- en Pandenbeleid volop in ontwikkeling. De Vlaamse Regering keurde, na advies van de Raad van State, het ontwerpdecreet betreffende het Grond- en Pandenbeleid goed op 5 december 2008. Dit ontwerp van decreet bevat enkele voor het woonbeleid nieuwe en belangrijke bepalingen. Het betreft volgende krachtlijnen: een gewestelijke én lokale planning van het grondbeleid; maatregelen die een stimulans inhouden om gronden en woningen op de markt te brengen; normen en verplichtingen, maar ook mogelijkheden en middelen om een sociaal én een bescheiden woonaanbod te creëren, met een bijzondere inhaalbeweging voor sociale huurwoningen waarbij private initiatiefnemers betrokken worden. Het ontwerp van decreet kan als een belangrijke stap gezien worden in het Vlaamse woonbeleid. De maatschappelijke discussie omtrent de samenhang tussen een sociaal woonbeleid en de ruimtelijke ordening krijgt er een duidelijk antwoord. Gemeenten die ondermaats presteren inzake sociaal huuraanbod zullen een minimumnorm moeten realiseren. Ter voorbereiding van de uitvoering van de decretale tekst werden al ontwerpen van de uitvoeringsbesluiten opgesteld die uitvoering geven aan een aantal decretale bepalingen. Aangezien het ontwerp van decreet Grond- en Pandenbeleid eveneens bepalingen bevat die de planning van sociale huisvesting regelen of normeren, zal de procedure om een uitvoeringsprogramma vast te stellen hieraan worden aangepast na goedkeuring van het decreet door het Vlaams Parlement. Hiertoe is reeds gestart met de opmaak van het ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het BVR UP van 18 juli 2008 om de koppeling te maken met het decreet Grond- en Pandenbeleid. Een eerste wijziging, die zich beperkt tot artikel 24 van het BVR UP, is op 12 december 2008 principieel goedgekeurd door de Vlaamse Regering en ligt nu voor advies bij de Raad van State. Een tweede, grotere wijziging, die het UP-besluit moet inpassen in de systematiek van het ontwerp van decreet betreffende het Grond- en Pandenbeleid, is in voorbereiding. Uiteraard zal het pas door de Vlaamse Regering goedgekeurd kunnen worden nadat het Vlaams Parlement zich heeft uitgesproken over het ontwerp van decreet betreffende het Grond- en Pandenbeleid. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

55


MB ter uitvoering van het BVR UP Het ministerieel besluit houdende uitvoering van het besluit van de Vlaamse Regering UP van 18 juli 2008 werd op 9 december 2008 door de minister ondertekend. Het is met terugwerkende kracht in werking getreden op 23 november 2008, de datum van inwerkingtreding van het BVR UP van 18 juli 2008 Uitvoeringsprogramma’s (UP) 2008 en 2009 Het besluit van de Vlaamse Regering UP van 18 juli 2008 trad pas in werking op 23 november 2008. Toch werd in het overgangsjaar 2008 reeds gedeeltelijk volgens de principes van het toen nog niet in werking getreden BVR UP gewerkt. Hierna volgen enkele illustraties: enveloppefinanciering: de onderverdeling van het programma in een lijst met ‘effectieve’ projecten/verrichtingen en een ‘reservelijst’ waarbij er binnen het programma en zonder programmawijziging op een eenvoudige manier kan gewisseld worden tussen ‘reserven’ en ‘effectieven’; m.a.w. projecten die op de reservelijst staan, maar die snel evolueren en klaar zijn voor aanbesteding, kunnen zonder programmawijziging en de daarbij horende goedkeuring overgaan tot aanbesteding en vastlegging van het budget. De soepelheid in het wisselen van projecten (een soepelheid die tot nu toe alleen weggelegd was voor SHM’s met een werkafspraak) kan binnen het uitvoeringsprogramma voor alle initiatiefnemers; ondanks het ontbreken van een gepubliceerd BVR UP is er toch constructieve samenwerking geweest tussen het departement RWO, IVA Wonen-Vlaanderen en VMSW en werd gekomen tot een ontwerp van uitvoeringsprogramma. Een aantal zaken van het toen nog niet in werking getreden BVR UP werden nog niet toegepast. Hierna volgen enkele illustraties: bij gebrek aan een IP en (op dat ogenblik) een UP gebeurt de programmatie van sociale woonprojecten op basis van de vordering van de projecten; de beoordelingscommissie is er nog niet en zal er pas komen als de IP/UP cyclus volledig in werking is, m.a.w. in principe in 2010; het elektronische aanmeldingsformulier is pas operationeel sinds 24 november 2008. Ter vervanging werd er met een excel-document gewerkt (voor projectsubsidies werd nog verder gewerkt met het formulier O). 5.2.3.5

Overige nieuwe regelgeving van toepassing op de sociale huisvestingssector

Naast de grote wijzigingen op regelgevend vlak (cf. 5.2.3.1 tot 5.2.3.4), werd er nog een hele reeks andere regelgeving van toepassing op de sociale huisvestingssector. Hierna worden ter illustratie een aantal voorbeelden gegeven. •

Voorkooprecht (nieuwe bepalingen in de VWC) In het Belgisch Staatsblad van 26 maart 2008 is het decreet van 29 februari 2008 ‘houdende wijziging van artikel 85 van het decreet van 15 juli 1997 houdende de VWC wat het voorkooprecht betreft’ gepubliceerd. De bepalingen in dit decreet traden in werking op 5 april 2008. Met dit decreet worden vooreerst een aantal onroerende goederen uitgesloten van het recht van voorkoop (bv. woningen die deel uitmaken van een gebouw met meerdere woningen, waarbij de verkoop mede-eigendom over gemeenschappelijke delen doet ontstaan; afzonderlijke garages). Het decreet bevestigt bovendien de belangrijke rol van de steden en gemeenten in het lokale woonbeleid. Daar waar het aandeel van de sociale huurwoningen ten opzichte van het totale woningenpatrimonium meer dan 10% bedraagt (jaarlijks vastgelegd door de Vlaamse Regering), kunnen de VMSW en de SHM’s hun voorkooprecht vermeld in artikel 85 § 1, tweede lid van de VWC, slechts uitoefenen na een positief advies van het college van burgemeester en schepenen. Dat moet de lokale besturen in staat stellen om in het kader van de zorg voor een goede sociale vermenging, de uitoefening van het recht van voorkoop niet toe te laten in buurten of wijken waar reeds een grote concentratie aan sociale huurwoningen bestaat.


56


•

Besluit van de Vlaamse Regering van 14 maart 2008 tot wijziging van diverse bepalingen op het vlak van wonen (‘optimalisatiebesluit’) (Belgisch Staatsblad 21 maart 2008) Het optimalisatiebesluit heeft betrekking op diverse bepalingen op het vlak van wonen. Naast wijzigingen aan het kaderbesluit sociale huur, heeft het ook betrekking op andere besluiten uit de sector van de sociale huisvesting. Zo zijn er bijvoorbeeld ook wijzigingen aan het overdrachtenbesluit van 29 september 2006 en het besluit van de Vlaamse Regering van 8 juni 1999 houdende de verbintenissen, voorwaarden, vergoedingen en sancties voor de bewoners van sociale koopwoningen en verkochte sociale huurwoningen ter uitvoering van de Vlaamse Wooncode.

•

Energieprestatiecertificaten 25 Het besluit van de Vlaamse Regering van 11 januari 2008 legt de basis voor de energieprestatiecertificaten (EPC) bij verkoop of herverhuring van residentïele gebouwen volgens de Europese Richtlijn 2002/91/EG (ook EPBD genoemd of Energy Performance of Buildings Directive). De invoering van de energieprestatiecertificaten voor verkoop en verhuur van residentiële woningen is – naast de reeds in 2006 doorgevoerde EPB-regelgeving voor nieuwbouwwoningen – een omzetting van de Europese Richtlijn 2002/91/EG betreffende de energieprestatie van gebouwen. Doel is om het energieverbruik van de woon- en tertiaire sector in kaart te brengen en op een kostenefficiënte wijze terug te dringen. De opmaak van dit energieprestatiecertificaat is verplicht bij de verkoop en verhuur van woongebouwen. Per wooneenheid (woning, appartement, studio, …) moet de eigenaar die zijn gebouw wil verkopen of verhuren de nodige acties ondernemen om ervoor te zorgen dat een energieprestatiecertificaat beschikbaar is. Voor verkoop van woongebouwen gaat de verplichting in op 1 november 2008. Op 1 januari 2009 volgt het energieprestatiecertificaat bij verhuur van woongebouwen.

•

Besluit Vlaamse Regering betreffende de erkenning van initiatieven huisbewaarder in de sociale huisvesting in het kader van de lokale diensteneconomie Op 4 juli 2008 heeft de Vlaamse Regering het besluit betreffende de erkenning van initiatieven huisbewaarder in de sociale huisvesting in het kader van de lokale diensteneconomie definitief goedgekeurd. In toepassing van het decreet en uitvoeringsbesluit lokale diensteneconomie wordt nu een duidelijk kader gecreëerd voor sociale huisvestingsmaatschappijen om doelgroepwerknemers aan te werven voor de uitvoering van ondersteunende taken die bijdragen aan het samenleven en de sociale cohesie binnen sociale wooncomplexen en –buurten. De doelgroepwerknemers zijn niet-werkende werkzoekenden die moeilijkheden ondervinden om via de reguliere arbeidsmarkt aan een structurele tewerkstelling te geraken. Het betreft mensen die reeds geruime tijd werkzoekende zijn en lager opgeleid.

•

Nieuwe grondverzetsregeling – VLAREBO 26 hoofdstuk XIII Door de goedkeuring van VLAREBO op 14 december 2007 door de Vlaamse Regering, zijn een aantal nieuwe bepalingen en normen van kracht inzake het grondverzet. Er is voorzien in een overgangsfase, zodat de nieuwe normen niet onmiddellijk van toepassing zijn op de werven. Deze overgangsperiode loopt van 1 juni tot en met 27 november 2008.

•

Veiligheids- en gezondheidsplan (VGP) 27 De verantwoordelijkheden zijn opgenomen in het KB van 25 januari 2001 betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen. Conform artikel 30 van het KB van 25 janauri 2001 is er de verplichting voor de inschrijvers op een overheidsopdracht om zovel de invulwijze van het VGP als de prijsberekening hiervoor apart bij hun offerte te voegen. Het doel van artikel 30 is om de inschrijvers te verplichten om na te denken over een veilige en gezonde uitvoeringswijze die impliciet rekening houdt met de tussenkomst van andere betrokken partijen op de bouwplaats en ervoor te zorgen dat de bouwheer beschikt over de contractueel door de inschrijver aangeboden uitvoeringswijze.

25

Het energieprestatiecertificaat informeert potentiële of toekomstige kopers of huurders over de energetische kwaliteit van een gebouw door een energetische score aan het gebouw toe te kennen. Deze score wordt berekend op basis van de eigenschappen van het gebouw, zoals de gebruikte materialen en de isolatiewaarden van muren en dak, ramen en deuren, en op basis van de installaties voor verwarming en warm water. Vlaams Reglement rond de bodemsanering. Het geheel van documenten dat de risicoanalyse en vast te stellen preventiemiddelen bevat ter voorkoming van de risico’s waaraan de werknemers kunnen blootgesteld worden.

26 27


57


Ondertussen is er de omzendbrief van de Kanselarij van de Eerste Minister dd. 18 december 2007 (verschenen in het Belgisch Staatsblad van 27 december 2007 en in werking getreden op 10 januari 2008) betreffende de praktische richtlijnen met betrekking tot de documenten die in toepassing van artikel 30, tweede lid, van het KB van 25 januari 2001 betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen bij de offerte moeten worden gevoegd. Deze omzendbrief verduidelijkt de vereiste casuïstische benadering van de gunningsdossiers in functie van het vooropgestelde veiligheids- en gezondheidsplan. •

Wet van 18 juni 2008 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek wat betreft de procedure inzake bepaalde huurgeschillen In het Belgisch Staatsblad van 14 juli 2008 werd de Wet van 18 juni 2008 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek wat betreft de procedure inzake bepaalde huurgeschillen, gepubliceerd. Deze wet trad in werking op 24 juli 2008.

•

Inhoudingsverplichting en hoofdelijke aansprakelijkheid voor de sociale en fiscale schulden van een aannemer waarvoor de SHM optreedt als opdrachtgever Sinds 1 januari 2008 is de reglementering inzake de hoofdelijke aansprakelijkheid en de inhoudingsverplichting voor de sociale en fiscale schulden van de aannemer ingrijpend gewijzigd. Volgens de nieuwe regeling heeft de aannemersregistratie geen invloed meer op het gebied van de inhoudingsplicht en de hoofdelijke aansprakelijkheid. Het criterium voor het ontstaan van de inhoudingsplicht en de hiermee verbonden hoofdelijke aansprakelijkheid is voortaan het feit of de aannemer fiscale en/of fiscale schulden heeft of niet.

5.2.4 Conclusie

Naast het project BBB, dat de organisatie en de taken m.b.t. sociale huisvesting fundamenteel hertekende, werd het regelgevend kader grondig herwerkt. Dit resulteerde op korte tijd in veel belangrijke nieuwe wetgeving. De voornaamste wijzigingen betreffen o.a. het kaderbesluit sociale huur, het nieuwe financieringssysteem NFS2, het Toezichtsbesluit en de planning van sociale woonprojecten (IP/UP). Ondertussen werd de opmaak van het meerjarig investeringsprogramma (IP) doorkruist door het in ontwikkeling zijnde en als prioritair beschouwde decreet m.b.t. het Grond- en Pandenbeleid. Ondanks het feit dat het besluit van de Vlaamse Regering m.b.t. het uitvoeringsprogramma op dat ogenblik nog niet in werking was getreden, werd toch al gedeeltelijk volgens de nieuwe principes gewerkt. Naast deze grote luiken waren er nog tal van andere nieuwe (al dan niet sectorspecifieke) regelgevende initiatieven zoals de uitbouw van het lokaal woonbeleid, het voorkooprecht, het overdrachtenbesluit, de energieprestatiecertificaten, een nieuwe regeling voor het grondverzet,… De implementatie van nieuwe regelgeving is een continu proces, zonder dat de nodige adempauzes zijn voorzien. Samen met het ontbreken van een aantal uitvoeringsbesluiten heeft dit een zekere instabiliteit voor de sector tot gevolg. Het voorzien van een overgangsperiode kon hierbij niet altijd soelaas brengen. Ondanks het feit dat fors werd geïnvesteerd in infosessies en handleidingen (brochures) om de sector wegwijs te maken en te ondersteunen, ondervindt de sector toch ernstige moeilijkheden om de grote hoeveelheid aan nieuwe regelgeving te absorberen en te assimileren. Dit is ook het geval voor de entiteiten op Vlaams overheidsniveau. De implementatie van bepaalde regelgeving verliep niet altijd even vlekkeloos. Vaak werd de regelgeving te snel of te bruusk en in vele gevallen retroactief ingevoerd, wat voor gevolg had dat er vrij snel wijzigingen in een aantal besluiten moesten aangebracht worden. In dit verband kan o.a. verwezen worden naar het kaderbesluit sociale huur. Na het in werking treden op 1 januari 2008, was er op 14 maart 2008 reeds het optimalisatiebesluit dat bepaalde wijzigingen aan het KSH inhield. Momenteel is reeds een volgende wijziging van het KSH in opmaak. In een aantal gevallen werd de sector onvoldoende betrokken in het wordingsproces van de regelgeving. De totstandkoming van regelgeving wordt bemoeilijkt door het grote aantal belanghebbenden met soms tegengestelde belangen. Het snel invoeren van bepaalde regelgeving zonder voldoende voorafgaande analyse resulteerde soms in een lage kwaliteit van deze regelgeving. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

58


Door de prioriteit die wordt geschonken aan het Grond- en Pandenbeleid en gezien de beperkte beleidscapaciteit van het departement RWO, zijn een aantal aangelegenheden, die nog dienen uitgewerkt te worden, noodgedwongen naar het achterplan verschoven. Verder kan ook worden verwezen naar het grote aantal uitvoeringsbesluiten die vrij laattijdig werden gepubliceerd of die nog in ontwikkeling zijn (of nog moeten worden ontwikkeld). Het uitblijven van de uitvoeringsbesluiten bemoeilijkt in sterke mate de werking op het terrein. Nieuwe regelgeving op zich vormt geen probleem, het feit dat de sector continu met overgangsregelingen wordt geconfronteerd daarentegen wel. Door een gebrek aan kennis en competentie doet het departement RWO beroep op de agentschappen voor de opmaak van bepaalde specifieke regelgeving. De interpretatie van de regelgeving komt aan het departement toe. In de praktijk blijkt evenwel dat de scheidingslijn tussen de interpretatie en de toepassing van regelgeving niet altijd eenduidig te trekken is. Het uitvoeringsprogramma (UP) is van toepassing op alle initiatiefnemers voor zover zij voor de financiering van hun sociaal huisvestingsproject een beroep willen doen op financiële tussenkomst van het Vlaamse Gewest. Binnen het UP bestaan er verschillende financieringskanalen, namelijk het nieuwe financieringssysteem NFS2 en de tenlasteneming of de subsidiëring van verrichtingen in het kader van het uitvoeringsprogramma (=de projectsubsidiëring). Niettegenstaande de regeling voor de projectsubsidiëring werd vereenvoudigd en geactualiseerd, blijft de financiering een complexe aangelegenheid. Deze twee financieringskanalen verlopen ook via een apart administratief en financieel circuit, wat de transparantie niet ten goede komt. Bovendien is het ook moeilijk werken omdat de financiering (NFS2) reeds geregeld is, terwijl de planning van de sociale woonprojecten (IP/UP) nog niet is gerealiseerd. Het is de bedoeling om deze complexiteit in de toekomst stapsgewijs weg te werken.


59


6 Globale conclusie en aanbevelingen van de thema-audit Sociale Huisvesting Lokaal woonbeleid Het decreet houdende de Vlaamse Wooncode (VWC) stelt dat de gemeente de regisseur is van het lokale woonbeleid en door overleg zorg draagt voor de afstemming van de woonprojecten en de individuele verrichtingen van de sociale woonorganisaties. Het agentschap Wonen-Vlaanderen begeleidt dat overleg, ondersteunt de gemeenten en dient vanuit deze opdracht ook de lokale opportuniteiten en mogelijke knelpunten aan te geven. Op termijn moet dit resulteren in een beter lokaal woonbeleid, met bijzondere aandacht voor de planning van sociale woonprojecten en een gemeentelijk toewijzingsbeleid dat is afgestemd op de lokale situatie. Inzake de ondersteuning van het lokale woonbeleid heeft het IVA Wonen-Vlaanderen nog geen visie ontwikkeld. Door IVA Wonen-Vlaanderen wordt er geen gestructureerde rapportering aan het departement bezorgd over de ervaringen m.b.t. deze kerntaak. IVA Wonen-Vlaanderen stelt dat dit indirect gebeurt via de input voor het uitvoeringsprogramma. Momenteel spelen de gemeenten nog onvoldoende hun rol als regisseur, zij ervaren de ondersteuning door IVA Wonen-Vlaanderen nog als te beperkt. IVA Wonen-Vlaanderen heeft recent een meer gestructureerde aanpak uitgewerkt. Door de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) wordt met een prospectieteam gewerkt om via de sociale huisvestingsmaatschappijen (SHM’s) de gemeenten te stimuleren om hun regierol op te nemen. Dit gebeurt in overleg en complementair met de initiatieven die worden opgezet door IVA Wonen-Vlaanderen. Ondersteuning sociale woonactoren De sociale woonactoren op het terrein zijn de belangrijkste uitvoerders van het sociaal woonbeleid. In de VWC is de ondersteuning van alle sociale woonactoren opgenomen als taak voor de VMSW (wat bouw, exploitatie van gebouwen en financiering betreft). In de praktijk is de verleende ondersteuning vooralsnog hoofdzakelijk gericht op de SHM’s. Vanaf oktober 2008 kunnen gemeenten en OCMW’s ook met hun vragen terecht bij de helpdesk sociale verhuring bij de VMSW. Ook het toezicht van IVA Inspectie is uitgebreid naar alle lokale woonactoren. Behoudens voor de sociale verhuurkantoren (SVK’s), omwille van een discussie rond beveiligingsaspecten en de financiering van de toegang tot Woonnet, wordt Woonnet meer en meer een portaal dat voor alle sociale woonactoren beschikbaar is. De SHM’s zijn de voornaamste uitvoerders van het sociaal woonbeleid en dienen te evolueren naar sterke, professionele en efficiënt beheerde organisaties. Van hen wordt een grotere mate van zelfsturing en organisatiebeheersing verwacht. In dit kader kunnen de nieuwe op stapel staande erkenningen van de SHM’s een belangrijke katalysator zijn in het professionaliseringsproces. In de praktijk is de professionaliteitsgraad heel verschillend van maatschappij tot maatschappij. Dit hangt niet noodzakelijk samen met de schaalgrootte van de SHM maar wordt mee beïnvloed door de aanpak van de directie en de wijze waarop de Raad van Bestuur functioneert. Globaal genomen worden de deskundigheid en klantvriendelijkheid van de maatschappijen in toenemende mate ervaren. Toch gaat dit proces heel langzaam en zijn sommige entiteiten op Vlaams niveau de mening toegedaan dat de nieuwe erkenningsronde een krachtige impuls moet geven. Om de erkenningsronde voor te bereiden, werd een werkgroep opgericht die de erkenningscriteria moet bepalen. In deze werkgroep worden voor de strategische en operationele doelstellingen van de SHM’s objectief meetbare indicatoren bepaald. Naast de kwantitatieve indicatoren zullen er ook kwalitatieve indicatoren worden bepaald. Daarom zal er worden gewerkt met een visitatiecommissie bestaande uit onafhankelijke beoordelaars, die o.a. documenten zal analyseren en gesprekken voeren met de SHM’s. Om dit beoordelingssysteem uit te testen, zal in het najaar een ‘proefronde’ worden georganiseerd bij een vijftal SHM’s. Momenteel is het erkenningsbesluit in opmaak waarbij ook alternatieven m.b.t. sanctionering worden bestudeerd.


60


Op vlak van kennisverwerving en toepassing van de regelgeving m.b.t. sociale huisvesting hebben de gemeenten, OCMW’s en SVK’s nog een langere weg af te leggen. Gezien de VWC in de opdracht van de VMSW het accent legt op begeleiding en ondersteuning van de SHM’s, is er binnen de VMSW een cel actorenbegeleiding actief die werkt rond vier grote luiken: wonenwelzijn, werkafspraken, advies over beheerszaken en helpdesk sociale verhuring. Met betrekking tot het eerste luik zijn de taken eerder beperkt. Het tweede luik bevat de taken m.b.t. de werkafspraken die met het oog op de responsabilisering van de SHM’s worden afgesloten. De voordelen van een werkafspraak zijn op het eerste zicht niet zo duidelijk. Bedoeling van de werkafspraken is vooral de samenwerking tussen de VMSW en de SHM’s en de werking van de sector in zijn geheel te verbeteren. Een multidisciplinaire begeleidingscommissie, samengesteld uit ambtenaren van de VMSW, begeleidt de SHM’s in het behalen van hun doelstellingen. Dit moet leiden tot nieuwe uitvoeringsovereenkomsten die meer op maat van de betrokken SHM’s zijn gemaakt. De VMSW heeft daartoe een aantal werkmethoden geïntroduceerd zoals de financiële meerjarenplannen. Om de SHM’s er toe te bewegen een financieel meerjarenplan op te maken, heeft de VMSW in 2007 een model en bijhorende softwaretoepassing ontwikkeld. De planningen leveren input voor de thesaurieplanning van de SHM’s en bijgevolg ook voor de thesaurieplanning van de VMSW zelf. In de praktijk blijkt dat vele SHM’s niet in staat zijn om zelf de oefening rond de meerjarenplanning te maken en dat de VMSW dit veelal in hun plaats doet. Het concept van de financiële planningen moet gaandeweg op een hoger niveau worden getild. Het is immers de bedoeling de financiële planning te gebruiken als een dagelijks instrument in het beheer van de SHM. Een bijgewerkte versie van de planningtoepassing die o.m. een prognose van de evolutie van de gewestelijke sociale correctie (GSC) van de SHM zal bevatten, wordt uitgewerkt. De activiteiten rond het derde luik ‘advies rond beheerszaken’ zullen door de inwerkingtreding van het Toezichtsbesluit en bijhorend ministerieel besluit grotendeels vervallen. Het vierde luik betreft de helpdesk sociale verhuring. De situering van dergelijke helpdesk bij de VMSW is niet decretaal geregeld. Naar aanleiding van de inwerkingtreding van het kaderbesluit sociale huur (KSH) waren er eind 2007 bij de SHM’s veel vragen voor ondersteuning. Daar de nood aan ondersteuning op korte termijn aanzienlijk was, werd door het kabinet het oprichten van een helpdesk sociale verhuring bij de VMSW als oplossing naar voor geschoven. Door het vertrek van ervaren medewerkers m.b.t. deze materie naar IVA Inspectie RWO, beschikt de VMSW op dit vlak over weinig kennis en competentie. Dit heeft de voorbije periode een aantal keren geleid tot verkeerde of onvolledige adviezen die nadien door de VMSW werden herzien. De verdere uitbouw van en investering in een permanente helpdesk sociale verhuring en actorenbegeleiding bij de VMSW strookt echter niet met het vooropgestelde professionaliseringsprincipe. De vraag wordt gesteld of het niet eerder aangewezen is deze ondersteuning door de VMSW af te bouwen met het oog op de verdere professionalisering. Vanuit de koepelorganisatie Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen (VVH) wordt er ook een alternatief ontwikkeld om te fungeren als ondersteuner voor de SHM’s. Indien de VVH deze ondersteuning effectief zal aanbieden, kan dit worden beschouwd als een ‘tweede helpdesk’, wat dan weer het streven naar een verdere professionalisering zou kunnen afremmen. Hoe dan ook dient een duidelijke keuze te worden gemaakt: ofwel worden effectief maatregelen en/of initiatieven genomen die inzetten op de verdere responsabilisering en professionalisering van de sociale woonactoren, ofwel heeft men hierin weinig vertrouwen en wordt resoluut geïnvesteerd in de ondersteunende rol van de bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau. Samenwerking en overleg tussen de entiteiten op Vlaams niveau Naar aanleiding van de hervormingsoperatie Beter Bestuurlijk Beleid is er m.b.t. het beleidsitem ‘sociale huisvesting’ een grondige organisatorische herschikking doorgevoerd m.b.t. de structuur en de taken van de bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau. Niettegenstaande de taakstelling van de verschillende entiteiten in diverse bestuurlijke documenten vrij duidelijk is afgebakend, blijken er in de praktijk m.b.t. deze taakstelling toch diverse knelpunten te bestaan die zowel door de actoren op het terrein als door de entiteiten op het Vlaamse niveau werden aangehaald, hoewel de nieuwe structuur soms ook als een excuus wordt gebruikt om onderlinge samenwerking uit de weg te gaan.


61


Het is blijkbaar niet evident voor de verschillende actoren op het terrein om hun weg te vinden naar de bevoegde entiteit op het Vlaamse niveau. Er bestaan wel principiële afspraken, maar deze moeten nog hun toepassing vinden in de praktijk. Waar de VHM vroeger bijna het alleenrecht had voor sociale huisvesting, is dit nu de bevoegdheid van verschillende entiteiten. Blijkbaar maken de actoren op het terrein soms echter misbruik van de onduidelijkheid om hun eigen verantwoordelijkheid te ontlopen. De hervormingsoperatie had een verschuiving tot gevolg van medewerkers met hun bijhorende expertise. Het blijven bevragen van experten door de actoren op het terrein, ongeacht waar ze gepositioneerd zijn, is een knelpunt en leidt tot problemen inzake de gereorganiseerde bevoegdheidsstructuur. Het managementcomité van RWO kan een rol spelen in de verduidelijking en afbakening van het takenpakket maar besteedt in de praktijk te weinig aandacht aan het overleg tussen de verschillende entiteiten op het Vlaams overheidsniveau. De nieuwe structuur wordt bovendien soms als een excuus gebruikt om samenwerking uit de weg te gaan. De agentschappen en/of departement focussen op de eigen prioriteiten, eerder dan op de prioriteiten van het grotere geheel. De samenwerking over het departement en de agentschappen heen is daarom één van de uitdagingen voor de toekomst. Naar aanleiding van BBB is de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur geïntegreerd in de VMSW met de bedoeling een structurele coördinatie tussen de bouw van de woning en de aanleg van de bijhorende infrastructuur te bewerkstelligen. De integratie in de praktijk is evenwel nog niet voltooid en ook op vlak van cultuur zijn er aanzienlijke verschillen. Om een betere afstemming tussen de betrokken afdelingen Gesubsidieerde Infrastructuur en Projecten te bekomen, heeft de VMSW een projectbureau geïnstalleerd dat momenteel nog niet optimaal functioneert. Daarom wordt veel verwacht van de integratie van de databanken en processen van beide afdelingen dat als een belangrijk project wordt opgevat en extern wordt begeleid. Met betrekking tot informatie-uitwisseling tussen de verschillende entiteiten op Vlaams niveau en actoren op het terrein onderling werd het project ‘huisvestingsdatabank’ opgezet. De uitbouw van deze databank heeft tot doel het woonbeleid te ondersteunen en als basis te dienen voor beleidsvoorbereidend werk. Een knelpunt bij de uitbouw van de huisvestingsdatabank is de gegevensoverdracht tussen de verschillende entiteiten en over de verschillende bestuursniveaus heen. Het is uitermate belangrijk dat op korte termijn informaticatechnische en inhoudelijke afspraken worden gemaakt op basis van de informatiebehoeften van het beleidsdomein algemeen en van elk van de entiteiten afzonderlijk. In de praktijk verloopt dit project moeizaam, waarbij er een wezenlijk gebrek bestaat aan informatisering en aan uitwisseling van gegevens. Dit is ondermeer te wijten aan een discussie over middelen tussen de entiteiten van het beleidsdomein RWO. Het gevolg is dat er afzonderlijke initiatieven ontstaan. Volledige en correcte informatie m.b.t. gesubsidieerde woningen (vooral van gemeenten en OCMW’s) is momenteel niet beschikbaar maar wel noodzakelijk om bepaalde regelgeving te kunnen toepassen. Overeenkomstig het Domeinbesluit en in afwachting van het Toezichtsbesluit, werd de procedure van machtiging en goedkeuring door de vroegere Vlaamse Huisvestingsmaatschappij (VHM) vervangen door een overleg tussen de SHM en de VMSW en bijhorend advies met meldingen aan de VMSW of IVA Inspectie RWO. Tussen de VMSW en IVA Inspectie RWO werden m.b.t. de werkwijze diverse protocols afgesloten. De inwerkingtreding van het Toezichtsbesluit had tot gevolg dat het verplichte overleg met de VMSW en de verplichte meldingen aan de VMSW of Inspectie RWO wegvielen vanaf 3 oktober 2008. In de periode van de door IAVA uitgevoerde terreinwerkzaamheden was de overgangsmaatregel inzake advies en overleg evenwel nog van toepassing. Door IAVA werd in dit kader vastgesteld dat de VMSW zich nog teveel beriep op haar vroegere functioneel gezag. Ze hanteerde soms normen die nergens waren neergeschreven, waardoor de regeling van overleg en advies slechts een halfslachtige oplossing was. De VMSW is niet langer de voogdijoverheid en moet dienstverlenend en ondersteunend werken. Niet alle medewerkers van de VMSW konden zich echter onmiddellijk de gewijzigde situatie eigen maken en beschouwden de adviezen als bindend. Mede hierdoor percipieerden de actoren op het terrein het verplichte overleg als een vorm van voogdij.


62


Aan het standpunt van de VMSW hechtten de SHM’s evenwel minder belang aangezien het standpunt van de IVA Inspectie RWO voor hen gevolgen kon hebben. Om de standpunten op elkaar af te stemmen, werd er op kabinetsniveau een ad hoc overleg georganiseerd. IVA Inspectie RWO wenste hierop niet aanwezig te zijn aangezien het agentschap niet wou tussenkomen in de voorafgaande fases van overleg en advies en het toezicht post-factum uitvoert. Deze situatie hield voor de VMSW het risico in dat een advies werd verleend dat in tegenspraak was met het standpunt van IVA Inspectie RWO. Met betrekking tot beheerszaken had de VMSW daarentegen op geregelde basis overleg met IVA Inspectie RWO. Dat overleg betrof geen principiële aangelegenheden maar wel concrete dossiers. Hoewel dit op zich geen slecht initiatief was, strookte deze werkwijze niet met de houding van IVA Inspectie RWO om vooraf geen standpunt in te nemen m.b.t. concrete dossiers. Financiering VMSW De VWC stelt dat de werking van de VMSW wordt gefinancierd via de eigen inkomsten en door bijdragen van de SHM’s, nl. de beheersvergoeding aan de VMSW. Om buiten de boekhoudkundige consolidatie van het Vlaams Gewest te blijven, mag de VMSW immers geen rechtstreekse dotatie krijgen boven een bepaalde norm. Mede omwille van het consolidatie-gegeven zijn de kredieten van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur ingeschreven op de begroting van het departement. Om de medewerkers van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur toe te laten de nodige financiële transacties te verrichten, worden ze voor die taken ‘gedetacheerd’ naar het departement. Dit is een weinig transparante situatie die bovendien problemen stelt op het vlak van eindverantwoordelijkheid. De beheersvergoeding is momenteel gebaseerd op de waarde van het patrimonium van de SHM. De Vlaamse Regering kan nadere regels vaststellen voor de bijdragen van andere actoren. In overleg met de sector zal de berekening van de beheersvergoeding herbekeken worden. Daarbij zal worden nagegaan in welke mate de effectieve dienstverlening meer kan doorwegen in de berekening. Dit ongenoegen heeft er mee toe geleid dat de VVH eraan denkt om zelf een structuur op te zetten om de ondersteuning aan te bieden tegen een bepaalde vergoeding, wat geen goede evolutie is. Dit heeft ondertussen geleid tot een verhoogde ledenbijdrage van de SHM’s. Regelgeving Naast het project BBB, dat de organisatie en de taken m.b.t. sociale huisvesting fundamenteel hertekende, werd het regelgevend kader grondig herwerkt. Dit resulteerde op korte tijd in veel belangrijke nieuwe wetgeving. De voornaamste wijzigingen betreffen o.a. het kaderbesluit sociale huur, het nieuwe financieringssysteem NFS2, het Toezichtsbesluit en de planning van sociale woonprojecten (IP/UP). Ondertussen werd de opmaak van het meerjarig investeringsprogramma (IP) doorkruist door het in ontwikkeling zijnde en als prioritair beschouwde decreet m.b.t. het Grond- en Pandenbeleid. Ondanks het feit dat het besluit van de Vlaamse Regering m.b.t. het uitvoeringsprogramma op dat ogenblik nog niet in werking was getreden, werd toch al gedeeltelijk volgens de nieuwe principes gewerkt. Naast deze grote luiken waren er nog tal van andere nieuwe (al dan niet sectorspecifieke) regelgevende initiatieven zoals de uitbouw van het lokaal woonbeleid, het voorkooprecht, het overdrachtenbesluit, de energieprestatiecertificaten, een nieuwe regeling voor het grondverzet,… De implementatie van nieuwe regelgeving is een continu proces, zonder dat de nodige adempauzes zijn voorzien. Samen met het ontbreken van een aantal uitvoeringsbesluiten heeft dit een zekere instabiliteit voor de sector tot gevolg. Het voorzien van een overgangsperiode kon hierbij niet altijd soelaas brengen. Ondanks het feit dat fors werd geïnvesteerd in infosessies en handleidingen (brochures) om de sector wegwijs te maken en te ondersteunen, ondervindt de sector toch ernstige moeilijkheden om de grote hoeveelheid aan nieuwe regelgeving te absorberen en te assimileren. Dit is ook het geval voor de entiteiten op Vlaams overheidsniveau. De implementatie van bepaalde regelgeving verliep niet altijd even vlekkeloos. Vaak werd de regelgeving te snel of te bruusk en in vele gevallen retroactief ingevoerd, wat voor gevolg had dat er vrij snel wijzigingen in een aantal besluiten moesten aangebracht worden. In dit verband kan o.a. verwezen worden naar het kaderbesluit sociale huur (KSH). Na het in werking treden op 1 januari 2008, was er op 14 maart 2008 reeds het optimalisatiebesluit dat bepaalde wijzigingen aan het KSH inhield. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

63


Momenteel is reeds een volgende wijziging van het KSH in opmaak. In een aantal gevallen werd de sector onvoldoende betrokken in het wordingsproces van de regelgeving. De totstandkoming van regelgeving wordt evenwel bemoeilijkt door het grote aantal belanghebbenden met elk hun eigen bekommernissen. Het snel invoeren van bepaalde regelgeving zonder voldoende voorafgaandelijke analyse resulteerde soms in een lage kwaliteit van deze regelgeving. Door de prioriteit die wordt geschonken aan het Grond- en Pandenbeleid en gezien de beperkte beleidscapaciteit van het departement RWO, zijn een aantal aangelegenheden, die nog dienen uitgewerkt te worden, noodgedwongen naar het achterplan verschoven. Verder kan ook worden verwezen naar het grote aantal uitvoeringsbesluiten die vrij laattijdig werden gepubliceerd of die nog in ontwikkeling zijn (of nog moeten worden ontwikkeld). Het uitblijven van de uitvoeringsbesluiten bemoeilijkt in sterke mate de werking op het terrein. Nieuwe regelgeving op zich vormt geen probleem, het feit dat de sector continu met overgangsregelingen wordt geconfronteerd daarentegen wel. Door een gebrek aan kennis en competentie doet het departement RWO beroep op de agentschappen voor de opmaak van bepaalde specifieke regelgeving. De interpretatie van de regelgeving komt aan het departement toe. In de praktijk blijkt evenwel dat de scheidingslijn tussen de interpretatie en de toepassing van regelgeving niet altijd eenduidig te trekken is. Het uitvoeringsprogramma (UP) is van toepassing op alle initiatiefnemers voor zover zij voor de financiering van hun sociaal huisvestingsproject een beroep willen doen op financiële tussenkomst van het Vlaamse Gewest. Binnen het UP bestaan er verschillende financieringskanalen, namelijk het nieuwe financieringssysteem NFS2 en de tenlasteneming of de subsidiëring van verrichtingen in het kader van het uitvoeringsprogramma (=de projectsubsidiëring). Niettegenstaande de regeling voor de projectsubsidiëring werd vereenvoudigd en geactualiseerd, blijft de financiering een complexe aangelegenheid. Deze twee financieringskanalen verlopen ook via een apart administratief en financieel circuit, wat de transparantie niet ten goede komt. Bovendien is het ook moeilijk werken omdat de financiering (NFS2) reeds geregeld is, terwijl de planning van de sociale woonprojecten (IP/UP) nog niet is gerealiseerd. Het is de bedoeling om deze complexiteit in de toekomst stapsgewijs weg te werken. Algemeen De Vlaamse Wooncode werd in 1997 door het Vlaams Parlement goedgekeurd. In de Vlaamse Wooncode worden de basisinstrumenten en principes bepaald, die voor het beleid als uitgangspunten gelden. Deze instrumenten kunnen dan door de bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau worden ingezet om het woonbeleid gestalte te geven. Ook voor de sociale huisvestingssector, zijn heel wat aangelegenheden in de Vlaamse Wooncode geregeld. Sinds de inwerkingtreding van de Vlaamse Wooncode, heeft het beleidsitem ‘sociale huisvesting’, zowel op het vlak van de invulling van de opdracht van de verschillende bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau als op het regelgevend vlak, fundamentele wijzigingen ondergaan. Gelet op de omvang en de impact van deze veranderingen voor de sociale huisvestingssector, had dit veranderingstraject reeds van in het begin projectmatig moeten worden aangepakt over de betrokken entiteiten heen en gekoppeld worden aan een gestructureerde communicatie, ook naar de actoren op het terrein. De finaliteit en timing van dit veranderingstraject had in de voorbereidende fase van het project duidelijk moeten worden vastgelegd, waarbij de risico’s dienden te worden opgelijst evenals de wijze waarop de entiteiten op Vlaams niveau hier konden mee omgaan. Dit is evenwel niet gebeurd, waardoor een voedingsbodem kon ontstaan voor alle knelpunten, tekortkomingen en problemen waar de sector momenteel mee wordt geconfronteerd. Om deze knelpunten en problemen te verhelpen, is het ten zeerste aangewezen om alsnog over te gaan tot een projectmatige benadering van het resterende veranderingstraject.


64


Voor de implementatiefase van dit project dient een projectleider te worden aangesteld en een projectplan te worden opgemaakt. In dit projectplan dienen de verantwoordelijkheden en de rol van elke entiteit op Vlaams niveau m.b.t. het veranderingstraject te worden vastgelegd. Een kritiek tijdspad met bijhorende mijlpalen en afhankelijkheden moet worden uitgewerkt om de vooruitgang van het project kritisch te kunnen opvolgen en indien nodig bij te sturen. Een communicatieplan, waarin dient te worden voorzien in een tijdige en duidelijke communicatie naar alle betrokken entiteiten op Vlaams niveau en de actoren op het terrein, is tevens onontbeerlijk om het nodige draagvlak te creëren en het veranderingsproject alsnog te laten slagen. Aanbevelingen De bevindingen en aanbevelingen van IAVA werden meer in detail met de betrokken entiteiten besproken. Hierbij kan het ‘comply or explain’ principe worden toegepast. Dit betekent dat de entiteiten hun intenties m.b.t. de realisatie van de aanbevelingen verduidelijken. In het geval geen verdere stappen worden gezet, dienen de entiteiten hiervoor de redenen aan te geven en expliciet aan te geven dat het bijhorende risico wordt aanvaard. 1

De knelpunten en problemen op organisatorisch en regelgevend vlak m.b.t. het beleidsitem ‘sociale huisvesting’ worden als een veranderingsproject aangepakt over de betrokken entiteiten op Vlaams niveau heen. Aan de hand van een projectplan implementeert de projectleider het veranderingsproces en zorgt voor de nodige opvolging en bijsturing.

Toelichting: op basis van de vaststellingen in het kader van deze auditopdracht moeten volgende elementen in het kritieke pad en bijhorend mijlpalenplan en afhankelijkheden alleszins aan bod komen (zonder de bedoeling limitatief te zijn): • Het departement en de agentschappen erkennen het belang van onderling overleg en besteden er de nodige aandacht aan om zo tot een betere samenwerking te komen en de resultaten op het terrein te verhogen. • Binnen het beleidsveld ‘wonen’ wordt er concreet werk gemaakt van de uitbouw van een databank die voor alle actoren belangrijke informatie m.b.t. wonen, en sociale huisvesting in het bijzonder, samenbrengt en ontsluit. • De actoren op Vlaams niveau bouwen de uitvoering van hun opdracht ten dienste van de overige woonactoren (= niet-shm) gestructureerd uit en maken zich waar nodig de specifieke regelgeving eigen. • Er wordt een duidelijke keuze gemaakt tussen de installatie van een permanente helpdesk sociale verhuring en actorenbegeleiding bij de VMSW óf een resolute en verregaande responsabilisering en professionalisering van de sociale woonactoren. • Indien geopteerd wordt voor een resolute en verregaande responsabilisering en professionalisering van de sociale woonactoren, kan de erkenningsronde met bijhorend erkenningsbesluit voor de SHM’s hiertoe ingezet worden als een objectief en effectief middel. • De integratie van de afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur en de afdeling Projecten wordt bewaakt teneinde betere resultaten op het terrein te bereiken. • Bij de totstandkoming en de implementatie van nieuwe regelgeving wordt erover gewaakt dat de regelgeving ‘integraal’ (inclusief de bijhorende uitvoeringsbesluiten) wordt ingevoerd. • Nieuwe regelgeving ondergaat een kwaliteitstoets vóór de implementatie, teneinde te vermijden dat te snel moet worden bijgestuurd. Een belangrijk aspect hierbij is dat wordt nagegaan of deze regelgeving compatibel is met bestaande regelgeving en regelgeving die nog in ontwikkeling is. • Bij het invoeren van veel nieuwe regelgeving wordt gestreefd naar een geleidelijke invoer, teneinde de sector toe te laten zich de nieuwe regelgeving eigen te maken.


65


2

In het kader van het veranderingsproject wordt er een communicatie- en informatiestrategie bepaald en een bijhorend communicatieplan opgemaakt om de entiteiten op Vlaams niveau en de actoren op het terrein duidelijk en tijdig te informeren en zo het draagvlak voor de veranderingen te verhogen. Toelichting: Volgende elementen komen aan bod bij de communicatie- en informatiestrategie: • Naar alle betrokken leidinggevenden en medewerkers wordt er over de diverse stappen in het projectplan en over de voortgang ervan gecommuniceerd. Deze communicatie houdt niet alleen informatievoorziening in maar ook dialoog en interactie tussen topmanagement, leidinggevenden en medewerkers van de verschillende bestuurlijke entiteiten. Op die manier wordt er voor de nodige afstemming gezorgd om de in het projectplan uitgezette mijlpalen te halen. • Bij de communicatie- en informatiestrategie wordt bepaald hoe de betrokkenheid van het personeel wordt georganiseerd. • In de communicatiestrategie wordt aandacht besteed aan mogelijke weerstand van de medewerkers en de wijze waarop ermee wordt omgegaan. De communicatie is er ook op gericht om aan de medewerkers duidelijk te maken wat voor hen de voordelen zullen zijn in de nieuwe situatie en wat de finaliteit is van het veranderingstraject. • In het communicatieplan wordt vastgelegd welke informatie op welk tijdstip wordt verstrekt aan de actoren op het terrein. • Zowel de interne als de externe (naar de actoren op het terrein) gecommuniceerde informatie is consequent en niet tegenstrijdig.

Carine Bogaert Senior auditor

Kristof Jacques Senior auditor

Wim De Naeyer Manager-auditor


Eddy Guilliams Administrateur-generaal

66


Managementreactie


67

THEMA-AUDIT SOCIALE HUISVESTING MANAGEMENTSREACTIE 1. inleiding De thema-audit sociale huisvesting werd uitgevoerd in de loop van 2008. Bij de audit werden op een voldoende wijze de verschillende actoren en de gewestelijke instanties betrokken. Op basis van meerdere gesprekken en het doornemen van documenten heeft het auditteam de nodige inzichten opgebouwd om een aantal pijnpunten te kunnen bloot leggen. Het management van de betrokken gewestelijke entiteiten erkent dan ook dat een aantal processen niet optimaal verlopen is, onder meer op het vlak van voorbereiding, communicatie, implementatie en algemene organisatie. Hierbij dient wel te worden benadrukt dat de algemene context, meer bepaald de veelheid aan opgestarte beleidsopdrachten en de gewijzigde organisatorische omgeving, mede aan de grondslag lagen van het vastgestelde deficit. Deze algemene context duidt op een ingrijpend transitietraject dat zich binnen het beleidsveld Wonen voltrekt. In dit licht dient te worden vermeld dat het auditrapport de algemene context slechts in beperkte mate in rekening heeft gebracht, waardoor de bevindingen los staan van oorzaken en duiding. Het management beschouwt dit als een gemiste kans, maar stelt anderzijds met genoegen vast dat hoofdstuk 4 (Algemene Kadering), dat het Departement opstelde, toch meer evenwicht in het rapport heeft gebracht. 2. algemene bedenkingen op het auditrapport 2.1 de scope en de werkwijze De thema-audit bestrijkt verschillende inhoudelijke deelthema’s die alle rechtstreeks of onrechtstreeks te maken hebben met sociale huisvesting. De scope omvat tal van processen en een veelheid aan informatie komt aan bod. De deelthema’s worden inhoudelijk en procesmatig belicht, niet enkel in relatie met de sociale huisvestingsmaatschappijen maar eveneens in relatie met de andere initiatiefnemers (voor wie het sociaal huurregime, en het toezicht volledig nieuw waren). De scope van de thema-audit wordt door het management ervaren als bijzonder ruim, wat op zich al een moeilijkheid betreft, maar door de specifieke aanpak nog extra werd bemoeilijkt. De veelheid aan inhoudelijke deelthema’s maakt het namelijk bijzonder moeilijk om nog per deelthema gerichte bevindingen en resultaten aan te geven. Hierdoor wordt alvast de indruk gewekt dat binnen de scope alle processen een problematisch verloop kennen. In geval gerichter was gewerkt had men meer in de diepte kunnen werken en hadden de bevindingen wellicht meer nuance en differentiatie gekend. Zo zijn er zowel m.b.t. het sociale huurregime als het lokaal woonbeleid diverse positieve resultaten geboekt die niet in het auditrapport zijn opgenomen. Verder moet worden gesteld dat in het auditrapport een eerder hybride werkwijze wordt gehanteerd. Zo wordt een organisatorische invalshoek gehanteerd bij de toelichting van de taakverdeling (voorbeelden hiervan zijn onder meer de verschillende processen bij de verschillende afdelingen in de VMSW en de aangehaalde taakverdeling m.b.t. lokaal woonbeleid), maar de uitgangspunten van de transitie en een aantal nieuw te nemen beleidsopties worden daarbij vermengd. Zo is er in dit deel sprake van de responsabilisering van de actoren en de gewijzigde opdrachten van de VMSW, maar wordt tegelijk de vraag naar een ander stelsel voor de

beheersvergoedingen gesteld (wat dan weer een beleidskeuze inhoudt). Hier was het aangewezen om de uitgangspunten die te maken hebben met BBB vooraf en afgescheiden weer te geven, en te benadrukken dat de transitie nog moet doorwerken in de betrokken organisaties. Het verweven van uitgangspunten van BBB, wijzigende processen binnen de organisatiestructuur en beleidskeuzes zorgen voor onduidelijkheid in dit deel van het auditrapport. In een ander deel van het rapport worden de nieuwe beleidsopdrachten dan weer bekeken vanuit het perspectief van de regelgeving en wordt voornamelijk een stand van zaken weergegeven. 2.2 beeld van een transitie Zoals aangegeven in de inleiding werd de audit uitgevoerd kort na een aantal cruciale organisatorische wijzigingen binnen de Vlaamse administratie en de sector. De naweeën van deze structurele wijzigingen waren nog volop voelbaar ten tijde van de audit. Heel wat opmerkingen of negatieve ervaringen die de sector heeft geformuleerd vinden dan ook hierin hun oorsprong. Uiteraard heeft de gewijzigde organisatiestructuur een grote invloed op de sector. Verduidelijking van de nieuwe opdrachten en structuren is vanzelfsprekend op zijn plaats, maar er is meer. Het is cruciaal te benadrukken dat de nieuwe organisatiestructuur, de hierop geënte opdrachten en de gewijzigde rol van de sector zelf nog niet volledig hebben kunnen doorwerken. Dit is onder meer het geval met het toezicht dat onafhankelijk wordt georganiseerd, de gewijzigde begeleidingsrol van de VMSW en de toegenomen eigen verantwoordelijkheid van de sector (sociale huur, planning, responsabilisering). Deze gewijzigde context vergt een ingrijpende mentaliteitswijziging, die er nog niet is op het terrein. Het kost de sector tijd om zich de gewijzigde werkomgeving eigen te maken en om dit te laten doorwerken. Het proces van doorwerking wordt bovendien extra bemoeilijkt omdat gelijktijdig diverse nieuwe beleidsinitiatieven werden ontwikkeld die wezenlijk de werking en de te hanteren instrumenten binnen de sociale huisvesting hebben gewijzigd. Alle in het rapport opgesomde beleidsinitiatieven kunnen hierin worden gekaderd. Zo is een wijzigend sociaal huurregime tot stand gekomen, een andere financiering voor de SHM en een meer gerichte planningsaanpak. Bovendien is de voorbereiding opgestart om bij de erkenning van de SHM rekening te houden met prestatiemeting. Deze wijzigingen houden een ommezwaai in voor de sector en vergen een doorwerking op het terrein en een mentaliteitswijziging. Door de vele wijzigingen had de sector net behoefte aan begeleiding en duiding, terwijl vanuit BBB juist geopteerd werd om de sector meer autonomie te verlenen (met gevolg dat de begeleiding van de sector ten dele werd teruggeschroefd).

3. aanbevelingen 3.1 de voorgestelde aanbevelingen Het auditrapport stelt dat het aangewezen is om - over de betrokken entiteiten heen - de problemen op organisatorisch en regelgevend vlak te laten aanpakken via een projectleider. Het management is van oordeel dat dit voorstel geen haalbare kaart is. Vooreerst is het toepassingsgebied ‘sociale huisvesting’ inhoudelijk veel te ruim en te divers om een dergelijk opzet beheersbaar te houden. Bovendien zijn heel wat instanties op het terrein betrokken partij (de gemeenten voor de regie, de planning en het lokale woonbeleid, de SHM en SVK voor de verhuring en programmatie, alle lokale actoren voor de toewijzingsreglementen e.d.m.). Het is dan ook voor een projectleider onhaalbaar om een globaal implementatieplan op te maken die dit alles moet bestrijken. Bovendien is het voor de betrokken entiteiten - als een algemene projectleider al nuttig zou bevonden worden - niet duidelijk welk mandaat en bevoegdheden deze projectleider zou hebben: heeft betrokkene voor het welslagen van het project de bevoegdheid tussen te komen in het verloop en de organisatie van de processen over en binnen de diverse entiteiten? Dit druist immers in tegen de autonomie van de verzelfstandigde entiteiten, en kan op zijn beurt conflictinducerend werken. De voorgestelde aanbeveling om een algemene projectleider aan te duiden is dan ook noch haalbaar, noch wenselijk. Een algemeen communicatieplan over sociale huisvesting is omwille van de scope eveneens bijzonder breed. Hier kan wel worden nagegaan of per deelthema een gerichte communicatie kan worden voorbereid ( zie hierna). 3.2 alternatieve voorstellen Het auditrapport legt wel een aantal pijnpunten bloot waarop het management impact heeft. Wij stellen dan ook volgende alternatieve voorstellen voor om deze pijnpunten aan te pakken. 3.2.1. optimaliseren uitwisselen informatie en datagegevens In het auditrapport wordt diverse malen de gegevensuitwisseling aangehaald als een pijnpunt binnen het beleidsveld. Het management erkent de noodzaak om de gegevenstroom beter af te stemmen en meer optimaal te organiseren. Dit wordt bijzonder zinvol geacht met het oog op het vervullen van de op te starten beleidsopdrachten (meer in het bijzonder het opmaken van een gezamenlijk UP via de nieuwe procedure en de beoordeling van de gegevens van de SHM in functie van de prestatiemeting). Tevens zullen de beschikbare gegevens dienstig zijn om de werking op het terrein te ondersteunen, en om de toezichtfunctie te voorzien van de nodige gegevens. De aanpak vergt een gezamenlijk initiatief en engagement van alle betrokken entiteiten.

DOEL

Het opmaken van een gestructureerd databeheer met het oog op het uitwisselen van gegevens om de beleidswerking, de ondersteuning op het terrein en de toezichtfunctie te verzekeren. Gegevens moeten onderling worden beschikbaar gesteld m.b.t.: • sociale huurders ( en projecten ); • aangemelde projecten en verrichtingen (UP); • erkenningscriteria; • lokaal woonbeleid; • beleidsindicatoren; • andere relevante gegevens;

AANPAK

volgende aanpak wordt voorgesteld: • het departement werkt een eerste plan van aanpak uit met het oog op zowel het remediëren op korte termijn van de uitwisseling van data, in het bijzonder aangaande de verschillende stappen in de opmaak van het UP; • daarnaast werkt het departement op middellange termijn een plan van aanpak uit met het oog op een gestructureerde gegevensuitwisseling en verwerking; • het plan van aanpak omvat de verschillende deelstappen; financiële gevolgen; de taakverdeling e.d.m.; • bespreking plan van aanpak ( met mogelijke bijsturing) door het managementcomité; • validatie plan van aanpak via het managementcomité; • implementatie;

TREKKER

Het departement coördineert en bewaakt de implementatie van het plan van aanpak. De voorbereiding en de implementatie gebeurt in samenwerking met de betrokken entiteiten (departement, IVA wonen Vlaanderen; IVA Inspectie RWO en de VMSW) Initiatieven korte termijn m.b.t. uitwisseling gegevens in het kader van de opmaak UP wordt opgestart vóór de opstart cyclus UP 2010 (afronding eind 2009); Aanpak middellange termijn af te ronden medio 2011;

TIJDSTRAJECT

3.2.2. communicatie initiatieven

Het management stelt voor om de communicatie initiatieven gericht te voeren, naargelang het inhoudelijke item en het te bereiken doelpubliek. Hierbij dienen telkenmale de nodige afspraken te worden gemaakt op het managementcomité (hoe wordt het initiatief uitgewerkt, wie doet wat, wat is de timing….). Hiertoe wordt per gericht initiatief een plan van aanpak opgemaakt en gevalideerd. Daarnaast worden per entiteit de geplande initiatieven opgenomen in een jaarplan. De jaarplannen worden afgestemd op elkaar (teneinde een samenhangende communicatie naar de sector te kunnen voeren).

DOEL

Er worden gerichte acties ondernomen ter ondersteuning van de werking op het terrein. Hiertoe worden de nodige infosessies en brochures / folders uitgewerkt ( of aangepast).

AANPAK

Volgende kortlopende initiatieven op vlak van communicatie worden voorgesteld: • • • • •

opmaak van folders voor de huurder en de kandidaat huurder ( departement i.s.m. de actoren en VMSW) opmaak van een praktijkgerichte brochure voor de huurder (departement i.s.m. de actoren en VMSW) aanpassen van de bestaande brochure sociale huur ( i.f.v. de wijzigingen; departement) uiteenzetting aan de SHM / VVH over de nieuwe regelgeving uiteenzetting Grond- en pandendecreet voor de SHM;

Een stuurgroep communicatie voor het beleidsveld wordt uitgebouwd teneinde de coherentie van de communicatie initiatieven te bewaken. Een jaarplan communicatie wordt voorgesteld per entiteit en via de stuurgroep afgestemd op elkaar; jaarplannen worden gevalideerd door het managementcomité. TREKKER

TIJDSTRAJECT

Het departement coördineert en trekt de stuurgroep De kortlopende initiatieven worden uitgewerkt i.s.m. de betrokken entiteiten. Gerichte communicatie initiatieven af te ronden in 2009; andere initiatieven doorlopende opdracht

3.2.3. responsabilisering van de actoren Het management opteert voor een maximale responsabilisering van de sector. Dit ligt in het verlengde van de BBB-transitie en sluit aan op de beleidsopties die op getouw worden gezet. Deze keuze moet blijvend worden aangehouden. In dit licht moeten weliswaar de nodige ondersteunende acties worden opgezet in geval nieuwe beleidsinstrumenten worden ontwikkeld. Anderzijds moet de sector de verantwoordelijkheid opnemen en het gevoerde beleid op het terrein implementeren en uitdragen. Volgens het management is de sector op termijn niet gebaat met de uitbouw van een systematische en structurele ondersteuning vanuit de VMSW (of via infopunten zoals gesuggereerd door de Vlaamse ombudsdienst) om de sociale verhuurder gericht bij te staan in zijn opdracht sociale woningen aan te bieden (de eerstelijnsopdrachten, inclusief het informeren van de huurder, dienen te worden opgenomen door de actoren). Het zou getuigen van een slecht signaal en indruisen tegen de eerder ingeslagen weg. Het is tevens nuttig dat de beleidsverantwoordelijken deze afspraak kunnen honoreren. Bovendien meent het management dat het aangewezen is de actoren meer systematisch te betrekken bij het tot stand komen van nieuwe beleidsinstrumenten en het evalueren van het gevoerde beleid.

DOEL

Op korte termijn wordt het algemeen kader verder uitgebouwd dat de actoren toelaat maximaal hun opdrachten te kunnen opnemen als geresponsabiliseerde actoren en dat gericht is op een grotere betrokkenheid van de actoren op de beleidswerking.

AANPAK

Volgende initiatieven worden voorgesteld: • • • • •

Het woonnet verder uitbouwen als digitaal communicatiekanaal waar de actoren de nodige informatie kunnen vinden i.f.v. het uitvoeren van hun opdrachten; Woonnet maximaal toegankelijk stellen voor alle actoren; Een afsprakenkader wordt ontwikkeld om de betrokken entiteiten toe te laten gerichte communicatie via woonnet te voeren en info te verspreiden; Systematisch overleg wordt uitgebouwd om de betrokkenheid van de sector op de beleidswerking te vergroten; Er wordt een werkwijze ontwikkeld waar inbreng actoren gegarandeerd kan worden;

TREKKER

De VMSW coördineert en trekt de initiatieven m.b.t. woonnet ( i.s.m. de andere betrokken entiteiten); Het departement trekt de initiatieven gericht op grotere betrokkenheid in de beleidswerking;

TIJDSTRAJECT

Initiatieven m.b.t. woonnet af te ronden in 2009 – overleg blijft continu een opdracht

3.2.4. opmaak van nieuwe regelgeving Het auditrapport stelt terecht dat momenteel geen stramien bestaat om door structurele samenwerking tussen het departement met de bevoegde agentschappen nieuwe regelgeving binnen het beleidsveld Wonen voor te bereiden waarbij de ervaring van de beleidsuitvoering meegenomen wordt. Het management wenst daarom in overleg met de verantwoordelijke minister een stramien uit te werken dat voorziet dat het departement haar trekkersrol verder opneemt met afspraken over het kader van het politieke besluitvormingsproces en met tijdige en voldoende betrokkenheid van de agentschappen. Dit stramien moet onder meer aandacht hebben voor de kwaliteit van de regelgeving en de financiële consequenties ervan, en hoe de toepassing van deze regelgeving kan worden gemonitord.

DOEL

Onderlinge afspraken tussen kabinet, departement en agentschappen om te komen tot een gestructureerde aanpak bij de opmaak van regelgeving.

AANPAK

De aanzet of aanleiding tot nieuwe regelgeving wordt besproken op de beleidsraad, die beslist over de krachtlijnen en de taakverdeling tussen departement en kabinet, de betrokkenheid van één of meerdere agentschappen en de installatie van een projectgroep.

TREKKER

Het departement coördineert de acties inzake de totstandkoming van nieuwe regelgeving.

TIJDSTRAJECT

Eerste evaluatie in het najaar van 2009


Reactie van het Auditcomité van de VMSW


75


Bijlage 1: Glossarium aGI: afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur BBB: Beter Bestuurlijk Beleid Bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau: de intern of extern verzelfstandigde entiteiten binnen de Vlaamse administratie BO: beheersovereenkomst BVR: besluit van de Vlaamse Regering Domeinbesluit: besluit van de Vlaamse Regering van 30 juni 2006 tot gedeeltelijke operationalisering van het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed en houdende aanpassingen van de regelgeving inzake wonen als gevolg van het bestuurlijk beleid EVA: extern verzelfstandigd agentschap GIS-databank: geografisch informatiesysteem-databank GSC: gewestelijke sociale correctie (berekend als het verschil tussen de genormeerde inkomsten en de genormeerde uitgaven van de sociale huisvestingsmaatschappij) IP: investeringsprogramma IVA: intern verzelfstandigd agentschap KSH: kaderbesluit sociale huur lokale woonactoren: actoren op het terrein MB: ministerieel besluit NFS2: nieuw financieringssysteem OKA: overleg Kabinet Administratie PubliLink: het communicatieplatform (netwerk, applicaties en diensten) voor de openbare diensten RWO: Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed SHM: sociale huisvestingsmaatschappij sociale huisvestingssector: verzamelnaam voor alle actoren/organisaties die betrokken zijn bij sociale huisvesting sociale woonactoren: een OCMW, een gemeente of een vereniging van gemeenten, telkens voor zover ze optreden krachtens titel VI en VII van de Vlaamse Wooncode, een sociale woonorganisatie of een erkende kredietmaatschappij of instelling als vermeld in artikel 78 van de Vlaamse Wooncode sociale woonorganisaties: de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen, een sociale huisvestingsmaatschappij, het Vlaams Woningfonds van de Grote Gezinnen, een sociaal verhuurkantoor of een huurdersorganisatie, telkens voor zover ze optreden volgens de bepalingen van titel V van de Vlaamse Wooncode SVK: sociaal verhuurkantoor UP: uitvoeringsprogramma VHM: Vlaamse Huisvestingsmaatschappij VLAREBO: Vlaams Reglement rond de bodemsanering VMSW: Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen VOB: Vlaams Overleg Bewonersbelangen VVH: Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen (koepel- en belangenvereniging van de sociale huisvestingsmaatschappijen uit de huursector) VWC: Vlaamse Wooncode VWF: Vlaams Woningfonds van de Grote Gezinnen


79


Bijlage 2: Taken van de verschillende bestuurlijke entiteiten In deze bijlage worden de taken weergegeven van de vier bestuurlijke entiteiten op Vlaams niveau die werken rond het beleidsitem ‘sociale huisvesting’. Het overzicht is ondermeer gebaseerd op de Vlaamse Wooncode (VWC), de Beleidsbrief Wonen, de beheersovereenkomst (BO) of managementovereenkomst. Deze taken worden beschouwd als ‘de norm’ waaraan de bevindingen die onder 5.1 terug te vinden zijn, worden afgetoetst. 1. Departement RWO VWC Art. 22 § 2. De Vlaamse Regering stelt periodiek een beleidsmatig investeringsprogramma voor woonprojecten vast, dat wordt opgesteld door het departement na advies van de entiteit die door de Vlaamse Regering belast wordt met de ondersteuning van het lokale woonbeleid. Beleidsbrief Wonen 2007-2008 (p. 38) Het departement RWO zal de samenhang van het uitvoeringsprogramma met het meerjarig investeringsprogramma bewaken, en de resultaten opvolgen. (p. 50) Omwille van het feit dat het lokaal tot stand gekomen toewijzingsbeleid (cf. kaderbesluit sociale huur) een afwijking inhoudt van het reguliere regime dienen de motieven en de verantwoording te worden getoetst en beoordeeld. Dit vormt een opdracht voor het departement RWO. (p. 85) De verdere uitbouw van de huisvestingsdatabank is een blijvende opdracht voor de Cel Onderzoek. De operationele systemen van de verschillende instanties en actoren op de woonmarkt werden oorspronkelijk immers niet ontwikkeld voor het uitvoeren van statistische verwerkingen en het opstellen van statistieken. Een knelpunt bij de uitbouw van de huisvestingsdatabank is de gegevensoverdracht tussen de verschillende entiteiten en over de verschillende bestuursniveaus heen. Elke entiteit is immers producent van informatie voor wat haar opdrachten betreft en is tevens eigenaar van die informatie. In het kader van de reorganisatie van het beleidsdomein RWO is het dan ook van groot belang dat de volgende jaren, naast meer informaticatechnische (formaten, standaarden, kanalen, ....), vooral inhoudelijke afspraken worden gemaakt op basis van de informatiebehoeften van het beleidsdomein algemeen en van elk van de afzonderlijke entiteiten. Deze afspraken moeten uiteindelijk hun weerslag vinden in de beheersovereenkomsten. (p. 86) Steunpunt Ruimte en Wonen / Huisvestingsdatabank In opvolging van het samenwerkingsprotocol van 2005 werd de werkgroep ‘gegevensverzameling en –analyse’ opgericht, bestaande uit ambtenaren van het Vlaamse, provinciale en gemeentelijke beleidsniveau en mijn kabinetsmedewerkers. Deze werkgroep is onder meer belast met de opvolging van de onderzoeksopdracht ‘geïntegreerd informatiesysteem lokale woonbeleid’, uitgevoerd door het Steunpunt Ruimte en Wonen (zie hierna). Het ‘geïntegreerd informatiesysteem lokale woonbeleid’ heeft als doel de praktijk van het lokale woonbeleid inzichtelijk te maken en een basis te vormen voor een permanent registratiesysteem dat toelaat evoluties op te volgen en met kennis van zaken in te spelen op de behoeften. Hierbij is de informatiebehoefte van alle bestuursniveaus als uitgangspunt genomen. Voor de gemeente moet het een volwaardig werkinstrument worden bij het opnemen van de regiefunctie die aan haar is toegeschreven in de VWC. (p. 89) Gezien de Vlaamse overheid decretaal de opdracht krijgt om de programmatie van sociale woonprojecten op langere termijn (periode van 5 jaar) en tot op gemeenteniveau uit te werken, wordt daarenboven de 5-jaarlijkse actualisering van de gegevens inzake woonbehoeften en woningkwaliteit een noodzaak. Daarom is in de tweede generatie erkende Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek ook een ‘Steunpunt Ruimte en Wonen’ opgenomen. Een van de prioriteiten in de eerste werkjaren van het Steunpunt is de ramingen van de sociale woonbehoeften die zijn opgesteld door het Kenniscentrum voor Duurzaam Woonbeleid verder te verfijnen en de opmaak van het beleidsmatig meerjarig investeringsprogramma voor de sociale woonsector door het departement RWO wetenschappelijk te begeleiden. (p.93) De beleidsondersteunende taken worden toevertrouwd aan het departement RWO. In dit kader staat het departement in voor het analyseren en onderzoeken van beleidsrelevante kwesties, en voor het aanleveren van onderzoeksgegevens. Beleidsconcepten worden in het departement ontwikkeld en omgezet in regelgeving. In dit kader ondersteunt het departement ook de actoren en andere entiteiten door het aanleveren van de interpretaties van de regelgeving. Het woonbeleid omvat de coördinatie en het uitvoeren van het onderzoek met betrekking tot wonen, de programmatie van het sociaal huisvestingsprogramma en zijn financiële implicaties, evenals de erkenningen van lokale partners in het woonbeleid (SHM’s, KV’s, SVK’s). 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

80


Managementovereenkomst Departement •

•

•

Operationele doelstelling (OD) 27 Het uitwerken van voorstellen over een sociaal huisvestingsmodel waarbij responsabilisering en professionalisering van de sociale woonorganisaties voorop staan. Indicator Het beschikken over een beleidsvisie aangaande de toekomstige rol van de actoren. Het beschikken over een visienota waarbij wordt aangegeven in welke mate de erkenningen van de SHM kunnen leiden tot een grotere zelfstandigheid en professionalisering (met aandacht voor de relatie tussen interne controle en het generieke toezicht). Het aantal SHM’s, getoetst aan de vooropgestelde erkenningscriteria, t.o.v. het totaal aantal SHM’s. OD 30 Doorwerking van het beleid faciliteren door de eigen rol van provincies, gemeenten en SHM’s te ondersteunen. Indicator Het aantal toewijzigingsreglementen getoetst aan het beoordelingskader t.o.v. het totaal aantal ontvangen toewijzingsreglementen van de SHM’s. OD 35 Het beheren van de programmatiecyclus Indicator Jaarlijks tijdig afgeleverde uitvoeringsprogramma’s d.m.v. opvolging van de tijdige uitvoering van de procedurestappen van de cyclus. Kloof tussen vastgestelde maatschappelijke noden IP en reëel vastgestelde noden (cf. SD1) Kloof tussen het benutte krediet en voorziene krediet, afgeleid van het opgemaakte UP

Gedachtenwisseling in het Vlaams Parlement op 28 maart 2007 (doc. 07) In een gedachtenwisseling in het Vlaams Parlement op 28 maart 2007 licht het departement haar taken toe, o.a. m.b.t. sociale huisvesting. • Beter bestuurlijk beleid heeft de organisatie serieus gewijzigd. Het maakt de samenwerking met andere entiteiten noodzakelijk. De interpretatie van de regelgeving moet dezelfde zijn als die van de toezichthoudende entiteiten. Voor de beleidsvoorbereiding over het KSH (cf. rubriek 5.2.3.1) en NFS2 (cf. rubriek 5.2.3.2) werkt het departement samen met de VMSW, voor het lokale woonbeleid met het IVA Wonen-Vlaanderen. Voor de programmeringcyclus is het belangrijk om alle partners rond de tafel te krijgen. • (beleidsvoorbereiding en –evaluatie) Momenteel werkt het departement aan het nieuwe sociale huurbesluit in uitvoering van de gewijzigde VWC. Ook is het departement met het nieuwe financieringssysteem NFS2 een sluitende financiering voor de SHM’s aan het uitwerken. Het departement is voorts volop bezig met het vaststellen van de programmeringcyclus. De programmering wordt meer geënt op wetenschappelijk onderzoek over de woonbehoeften. Hetlokale woonbeleid wordt uitgebouwd. Het departement werkt voor al die aspecten samen met de andere entiteiten. Wat de beleidsevaluatie betreft, probeert het departement het bestaande instrumentarium te evalueren. Voor een goede evaluatie zijn data belangrijk. Het departement werkt volop aan een ‘datawarehouse’. Een artikel in de VWC verplicht elke woonorganisatie gegevens aan het departement te verstrekken. Het departement verzamelt die gegevensen bewerkt die tot ze bruikbaar zijn voor de beleidsvoering. Het doet ook de uitwisseling van de gegevens tussen de entiteiten. Het departement krijgt gegevens over de sociale huur van de SHM’s en de VMSW. • (wetenschappelijk onderzoek en databeheer – artikel 24 VWC) Het departement heeft een onderzoekscel en werkt met onderzoeksgegevens van het steunpunt. Ook het Datawarehouse-project is heel belangrijk. • (planning woonbeleid en de programmatiecyclus artikel 22 VWC) De planning van het woonbeleid en de programmeringcyclus zijn gebaseerd op de woonbehoeften. Het is de bedoeling om een vijfjaarlijks meerjarig investeringsprogramma op te stellen vanaf 2008. Dat programma zal gebaseerd worden op de wetenschappelijk vastgestelde woonbehoeften. De middelen zullen verdeeld worden over de huur- en koopwoningen. Er zal veel aandacht gaan naar de regionale spreiding. De woonbehoeftestudie van het departement moet leiden tot een meerjarenplan. Het IVA Wonen-Vlaanderen werkt daartoe voorstellen uit. Het overlegt daarover met gemeenten en SHM’s. De meerjarenplannen zullen getoetst moeten worden. Dat moet leiden tot een jaarlijks uitvoeringsprogramma waarin de VMSW de hoofdspeler is. Die cyclus moet nog uitgewerkt worden. • (subsidiëring) Een belangrijke opdracht voor het departement is de verstrekking van de subsidies. 2007 is een overgangsjaar. Het investeringsprogramma loopt dit jaar nog naast de projectsubsidies. Vanaf 2008 is het de bedoeling de programmeringcyclus te volgen, waarin beide financieringsmethoden zijn opgenomen. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

81


• • •

(erkenning actoren en instanties) Een volgend aspect van de woonopdrachten van het departement is de erkenning van de actoren en de instanties. Erkenning is een ministeriële beslissing. Het kan gaan over sociale verhuurkantoren (SVK’s), huurdersbonden, het Vlaams Overleg Bewonersbelangen (VOB). (goedkeuren bijzondere lokale instrumenten) Het departement bereidt tevens de goedkeuring van de toewijzingsreglementen voor. Er zijn een aantal gemeenschappelijke aspecten in de sociale huurreglementering. De SHM’s kunnen daar beperkt van afwijken en kunnen eventueel leefbaarheidsplannen laten goedkeuren. (beleidscommunicatie) De afdeling probeert in samenwerking met de betrokken entiteiten de nieuwe regelgeving bekend te maken. Het departement werkt eveneens algemene richtlijnen uit over de interpretatie van de regelgeving en behandelt interpretatieproblemen met de regelgeving (geen toepassingsproblemen). Het ondersteunt de SHM’s en de sector niet rechtstreeks. Wel sensibiliseert het en maakt algemene campagnes over nieuwe instrumenten, in nauwe samenwerking met de entiteiten.

2. VMSW VWC Art. 33. § 1. De VMSW wordt belast met de uitvoering van het investeringsprogramma, vermeld in artikel 22. § 2. Hiertoe ondersteunt ze de sociale woonorganisaties, gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, OCMW’s en verenigingen als vermeld in artikel 118 van de organieke wet betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, bij de realisatie van woonprojecten en bij het kwaliteitsgerichte en kostprijsbewuste beheer van hun woningpatrimonium, voorzover voormelde actoren in hun werking rekening houden met de bijzondere doelstellingen van het woonbeleid, vermeld in artikel 4. Daarnaast heeft de VMSW als opdracht: … 2° te zorgen voor het beheer van de financiële middelen van de sociale huisvestingsmaatschappijen die niet noodzakelijk zijn voor hun dagelijkse werking, overeenkomstig een regeling die de Vlaamse Regering vaststelt na overleg met de VMSW en de sociale huisvestingsmaatschappijen; … 4° wooninfrastructuur aan te leggen als vermeld in artikel 64; 5° zelf woonprojecten te realiseren die hetzij vernieuwend of experimenteel zijn, hetzij noodzakelijk zijn ter uitvoering van het investeringsprogramma, vermeld in artikel 22, § 2 bij gebrek aan initiatieven van actoren als vermeld in het eerste lid of van initiatiefnemers als vermeld in artikel 75; … § 3. Ter uitvoering van het investeringsprogramma, vermeld in artikel 22, § 2, stelt de VMSW een jaarlijks uitvoeringsprogramma op dat voor ten minste 30 % betrekking moet hebben op de verwerving of de renovatie en zo nodig de sloping en vervanging van ongeschikte woningen of ongeschikte gebouwen of op de verbetering of aanpassing van woningen. Beleidsbrief Wonen 2007-2008 (p. 30) Algemeen beschouwd zal het cruciaal zijn dat de nieuwe éénvormige programma's sociale woningbouw enkel projecten financieren die effectief klaar zijn voor uitvoering in het betreffende jaar. Er zal dan ook gezorgd worden voor een afweging van de realiseerbaarheid van de verrichtingen aan de hand van uitgebreide informatie over de stappen die moeten gezet worden. (p. 38) Ik zal de VMSW op basis van het investeringsprogramma jaarlijks een ontwerp van uitvoeringsprogramma laten opmaken. Daartoe verzamelt de VMSW alle verrichtingen die initiatiefnemers en lokale besturen aanbrengen in een lijst. Deze basislijst omvat zowel projecten die uitvoeringsklaar zijn als projecten die in voorbereiding zijn. Het uitvoeringsprogramma omvat alle verrichtingen voor projecten die in de loop van het betrokken jaar van start kunnen gaan en waarvoor dus een eerste gunning kan worden toegekend, met opgave van een raming van kost en subsidie, en van het financieringskanaal. De overige verrichtingen worden meegenomen als reserve, waarbij een soepele omschakeling moet mogelijk zijn wanneer sommige projecten vertraging zouden oplopen. De procedure waaronder het jaarlijkse uitvoeringsprogramma tot stand komt, zal worden bepaald via een Besluit van de Vlaamse Regering. Daarin wordt de betrokkenheid van de initiatiefnemers en van de lokale besturen gegarandeerd. Enerzijds brengen zij de projecten aan, anderzijds zullen zij via een adviescommissie hun zeg kunnen doen over het voorlopige voorstel.


82


(p. 46) Gezien de ondersteunende opdracht van de VMSW wordt het accent veel meer gelegd op begeleiding en ondersteuning van de SHM’s . (p. 69) In het kader van BBB werd Vlabinvest via een wijziging van de VWC - zij het als een afzonderlijk beheerd fonds geïntegreerd in de VMSW. De concrete invulling van deze integratie is in onderzoek. (p. 93) De uitvoerende opdrachten met betrekking tot de realisatie van sociale woonprojecten en de gesubsidieerde hypothecaire leningen voor de koop van sociale woningen, worden opgenomen door de EVA VMSW. Beheersovereenkomst VMSW (p.12 Kerntaken) 1. De investeringsprogramma’s uitvoeren • het jaarlijkse (uitvoerings)programma met de diverse deelcomponenten opstellen • sociale woonactoren ondersteunen en begeleiden • sociale woonprojecten financieren • wooninfrastructuur bij sociale woonprojecten aanleggen • bijzondere sociale leningen aan particulieren verstrekken 2. Als financieel beheerder optreden • financieringen aangaan • de financiële middelen van haarzelf en de SHM’s beheren • betalingen voor zichzelf en voor rekening van de SHM’s uitvoeren 3. Een klantgerichte ondersteunende organisatie uitbouwen • een procesondersteunende informatica beschikbaar stellen • financiële dienstverlening aanreiken • juridische ondersteuning aanreiken • kennisbeheer opzetten • communicatie verzorgen • werkafspraken/uitvoeringsovereenkomsten aangaan • beleidsgerichte informatie toeleveren • de relatie en het overleg met de sociale woonactoren verzorgen • de interne controle bij de SHM’s ondersteunen • voor de eindgebruiker (bewoner) de kwaliteit en de betaalbaarheid van de aangeboden woningen en woonomgeving stimuleren PEP VMSW 2007 1. Technische dienstverlening aan actoren Met het proces technische dienstverlening wordt de bewaking en ondersteuning verzorgd van betaalbare kwaliteit i.f.v. duurzaam wonen gerealiseerd d.m.v. gemeenschapsgelden. De dienstverlening situeert zich op twee vlakken : projectbegeleiding enerzijds en het ten dienste stellen van de verworven expertise anderzijds. • Projectbegeleiding Bouwdossiers van de SHM’s worden begeleid (via overleg en sturing) vanaf de verwerving van de grond tot en met de oplevering van de werken, ten behoeve van de kwaliteitsbewaking en de economie van de projecten sociale woningbouw (o.a. in de ontwerpfase, bij de gunning, bij de werfopvolging, ... Het is de bedoeling om in de toekomst bij projectbegeleiding een aantal accenten te verleggen: nog meer de nadruk te leggen op het voorontwerp, eerder dan op het definitief ontwerp, bij gunningen vanaf 67.000 euro. Voor de processen SBR 28 wordt ervan uitgegaan dat die op termijn worden afgebouwd en opgenomen in de IPprojecten 29 . Zolang dit proces echter blijft bestaan, wordt er vooral heil verwacht van een betere afstemming tussen de activiteiten die hiervoor door verscheidene actoren worden ontwikkeld (afdeling Projecten en afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur). 28 29

BVR SBR (subsidie voor bouw van nieuwe sociale woningen of de renovatie van bestaande woningen met het oog op sociale huisvesting). IP-projecten zijn projecten die op het gewone investeringsprogramma van de VMSW stonden en die gefinancierd werden met kapitaalsubsidies (cf. 5.2.3.2)


83


•

Wel moet hierbij aandacht uitgaan naar de initiatiefnemers die momenteel enkel via het SBR-subsidiekanaal hun projecten kunnen realiseren (OCMW’s, gemeentes, …). Het ten dienste stellen van expertise Door de ervaring, opgebouwd met de projectopvolging, wordt een centraal kennis- & expertisecentrum voor (sociale) groepswoningbouw in Vlaanderen ten dienste gesteld (daarbij is een verdere integratie van de verschillende databanken een aandachtspunt).

2. Financiële dienstverlening aan actoren Het proces financiële dienstverlening aan actoren verzorgt het financiële verkeer van en beheer voor actoren, met betrekking tot financiering van onroerend goed in het algemeen, en woongelegenheden in het bijzonder, en begeleidt actoren bij het verwerven van meer inzicht in hun huidige of toekomstige financiële situatie. Het proces financiële dienstverlening bevat een aantal deelprocessen • Financiële begeleiding uitvoering woonprojecten Aan de technische uitvoering van projecten kunnen verschillende financieringen gekoppeld worden, en soms verschillende financieringsmethodes per project. Het raakvlak tussen deze twee aspecten vindt men in de programmatie. Bij het opstellen van het (uitvoerings)programma moet op financieel gebied aangegeven worden of een project opgenomen mag worden. • Algemene financiële begeleiding Actoren die daarom vragen, worden ondersteund op boekhoudkundig en financieel vlak. Daarnaast worden de boekhoudkundige gegevens (jaarrekening en bijlagen) verzameld en elektronisch opgeslagen, zodat analyses over de sector gemaakt kunnen worden. Deze informatie is ook nodig bij het opmaken van een financiële meerjarenplanning, een activiteit waarbij de VMSW SHM’s die dat wensen bijstaat. Actoren met een structureel negatieve financiële situatie worden opgevolgd en begeleid via een begeleidingscommissie. Wanneer een SHM een externe financiering aangaat (voor het bouwen van hun kantoren, of voor andere niet-sociale bouwprojecten) verstrekt de VMSW advies bij het keuzeproces van de betrokken SHM. • Beheer van middelen sector In feite verzorgt de VMSW een bankfunctie voor de sector • Het ten dienste stellen van financiële expertise (vb. ontwikkeling van diverse intstrumenten, zoals het model voor financiële planning) 3. Infrastructuurvoorziening Het proces Infrastructuurvoorziening voorziet in de aanleg van buitenruimte, openbare verlichting en waterleiding, en het bouwrijp maken van percelen en gemeenschapsvoorzieningen. 4. Actorenondersteuning en relatiebeheer Actorenondersteuning en relatiebeheer ondersteunt de werking van actoren op vlak van beheer en interne werking en maakt de brug tussen de lokale huisvestingsactor en de VMSW door de begeleiding van werkafspraken en door het geven van gespecialiseerde adviezen. Daarnaast wordt, in overleg met diverse actoren, door de opmaak van een uitvoeringsprogramma, het beleid inzake sociale huisvesting in een concrete planning vertaald. De groep van bevoorrechte actoren wordt wellicht binnen afzienbare tijd uitgebreid met lokale besturen als gemeenten en OCMW’s. Een aantal materies waarvoor de VMSW nu nog wettelijk gezien overleg moet plegen, valt tegen die tijd wellicht weg, maar mogelijk treedt er een verschuiving op: overleg rond bijvoorbeeld fusies van SHM’s wordt dan mogelijk geïntegreerd in de ‘gewone’ (juridische) dienstverlening. • Actorenondersteuning De organisatie en administratie van het overleg rond de aanwerving en de verloning van directeurs van SHM’s, rond fusies en statutenwijzigingen van SHM’s is het eerste deelproces binnen de actorenondersteuning. Het initiatief gaat uit van de SHM’s zelf, maar is verplicht gesteld door het zgn. ‘Domeinbesluit’ 30 . De VMSW geeft na overleg advies op basis van een kader dat reeds gehanteerd werd door de VMSW. Verder speelt de VMSW een rol bij de projectplanning door het opstellen van een uitvoeringsprogramma na overleg met de (alle) lokale actoren, en met aandacht voor de diverse financieringssystemen en voor de stand van de projecten.

30

Besluit van de Vlaamse Regering dd. 30 juni 2006 tot gedeeltelijke operationalisering van het beleidsdomein RWO en houdende aanpassingen van de regelgeving inzake wonen als gevolg van de operatie BBB.


84


•

De coördinatie van de werking van de VMSW en van de verschillende lokale actoren is een ander facet van dit deelproces. Tot slot bestaat de ondersteuning van de werking van SHM’s in een dienstverlening die zowel spontaan kan zijn als op aanvraag en die zich situeert op velerlei vlakken (juridisch, op vlak van informatica, …) Relatiebeheer Een deelproces binnen relatiebeheer dat nog specifiek gericht is op de SHM’s is de opvolging van speciale gebeurtenissen zodat VMSW-afgevaardigden aanwezig kunnen zijn op manifestaties van SHM’s of zodat gepast kan worden gereageerd met felicitaties of condoleanties (voor SHM’s) of met mediacontacten en persmededelingen. Ook de aanlevering van informatie op aanvraag maakt deel uit van het relatiebeheer. Dat kan gebeuren uit wettelijke overwegingen maar bestaat meestal uit de oplevering van rapporten en nota’s op vraag van andere (lokale) administraties, kabinetten, onderzoeksinstellingen. Het verzorgen van een aantal eigen publicaties hoort ook bij dit onderdeel.

Gedachtenwisseling in het Vlaams Parlement op 28 maart 2007 VMSW zit nog in een opstartfase en zoekt nog naar haar juiste positionering. De VMSW zit ook in een overgangsfase. Sommige regelgeving is uitdrukkelijk voorlopig, sommige is nog niet af. De cultuuromslag door de overstap van voogd naar dienstverlener is voor de VMSW zeker even belangrijk als de aanpassing van de structuren zelf. • M.b.t. tot de eerste kerntaak opgenomen in de BO (uitvoeren investeringsprogramma), stelt de AG dat het betrekken van de sociale woonorganisaties, de gemeenten, het departement RWO en IVA Wonen-Vlaanderen bij de opmaak van het uitvoeringsprogramma nog moet worden vastgelegd. Ook de tussentijdse aanpassing van het vijfjaarlijkse programma is nog een vraag. Als de SHM’s te kort schieten, kan VMSW een beroep doen op andere sociale woonactoren of zelf optreden. De uitdaging bestaat in het uitwerken van een gedetailleerd beleidsprogramma dat nog ruimte laat aan een uitvoeringsprogramma. • De tweede kernopdracht bestaat in projectondersteuning. In het kader van het Domeinbesluit werd de vroegere VHMgoedkeuring vervangen door voorafgaand overleg met de VMSW. Daarbij laat de VMSW zich leiden door o.a. exVHM-normering. De uitdaging hier wordt gevormd door een vlotter dossierverloop bij meer geresponsabiliseerde actoren. Het overleg met de koepels startte vorige week. VMSW wil de focus leggen op concept en voorontwerp, waarin de basiskeuzes worden gemaakt, zodat de verdere verantwoordelijkheid voor af- en uitwerking ruimer en duidelijker kan gelegd worden bij de huisvestingsmaatschappijen. Een andere vraag is wat van de bestaande VHM-normering moet behouden blijven en in een reglementering kan of moet gevat worden. • Ten gevolge van het Domeinbesluit is m.b.t. de beheerszaken een nieuwe situatie ontstaan. In een overgangsfase moet de VMSW overleg plegen met de SHM’s over de aanwervingsvoorwaarden en -procedure voor hun directeur en zijn bezoldigingsregeling, statutenwijzigingen en de inbreng in andere vennootschappen. Dat overleg gebeurt in het kader van de beoordelingsprincipes die gehanteerd werden door de vroegere VHM. De VMSW rapporteert daarover onmiddellijk aan IVA Inspectie RWO. Uitdaging is hoe deze delicate overlegfunctie in te passen binnen de nieuwe uitvoerende en vooral ondersteunende opdracht van de VMSW. • De opdracht van VMSW als kennis- en dienstencentrum is in de VWC (art. 33, §1) vervat maar uitsluitend projectgebonden. De VMSW neemt die op vraag van het beleid wel ruimer op en wel aanvullend op de interpretatieopdracht van het departement. Aanvullend ten aanzien van haar eigen opdrachten onderzoekt VMSW ook de financiële planning en sterkte van de SHM’s om te zien of zij projecten kunnen opnemen. De vraag is hierbij hoe dient te worden omgegaan met de dienstverlening die VHM destijds opzette en nu als VMSW wordt doorgevoerd op eigen initiatief. • Woonnet, als beveiligd intranet tussen VMSW en de SHM’s, wordt geleidelijk ook naar andere actoren uitgebreid. Het heeft een plaats verworven als referentieplatform en werkt tevens als applicatieserver. Uitdaging en opportuniteit is hier om Woonnet te consolideren tot het enige en relevante informatie- en communicatiekanaal voor alle betrokkenen bij het sociale woongebeuren. 3. IVA Wonen-Vlaanderen VWC Art.28 §3 De Vlaamse Regering begeleidt en ondersteunt de gemeenten bij het uitwerken van hun woonbeleid en in het bijzonder bij het toezien op de coördinatie met het Vlaamse woonbeleid. De entiteit die door de Vlaamse Regering belast wordt met de ondersteuning van het lokale woonbeleid kan deelnemen aan de overlegvergaderingen, die door de gemeente met toepassing van § 2 worden samengeroepen. Ze kan ook op eigen initiatief een dergelijke overlegvergadering samenroepen. 0801 002 – Rapport thema-audit Sociale Huisvesting STRIKT VERTROUWELIJK

85


Beleidsbrief Wonen 2007-2008 Het agentschap Wonen-Vlaanderen staat in voor de ondersteuning van het lokaal woonoverleg, en zal vanuit die opdracht ook de lokale opportuniteit en mogelijke knelpunten aangeven. (p. 66) In het agentschap Wonen-Vlaanderen zal een team van medewerkers worden samengesteld bij wie de lokale besturen terecht kunnen voor de begeleiding en ondersteuning bij het lokaal woonoverleg en de totstandkoming en uitvoering van een lokaal woonbeleid. Op termijn moet dit resulteren in meer en beter lokale woonbeleid, met bijzondere aandacht voor de planning van sociale woonprojecten en een gemeentelijk toewijzingsbeleid dat is afgestemd op de lokale situatie. (p. 66) Met het oog op de geleidelijke uitbouw van een resultaatsgerichte ondersteuning van het lokaal woonbeleid, heb ik een reglementair kader uitgewerkt voor de subsidiëring van projecten lokaal woonbeleid. Bij de subsidiëring wordt prioriteit gegeven aan het stimuleren van intergemeentelijke samenwerkingsverbanden. De subsidiëring van projecten lokaal woonbeleid is complementair aan het aanbod van eerstelijns- en tweedelijns ondersteuning aan de lokale besturen bij de opdrachten en taken die door de Vlaamse Wooncode aan de gemeenten worden toebedeeld. (p. 67) Bij een aantal gemeenten wordt er in de praktijk een tekort ervaren aan kennis inzake de mogelijke initiatieven die zij kunnen nemen op vlak van sociale huisvesting. Deze behoefte verklaart de gestegen vraag vanwege de lokale overheden (vooral kleine gemeenten) naar ondersteuning door het Vlaamse beleidsniveau. Om hieraan tegemoet te komen zal IVA Wonen-Vlaanderen een inhoudelijke ondersteuning aanbieden aan gemeenten, waarbij ook de nodige aandacht zal worden besteed aan visievorming. In concreto zal IVA Wonen-Vlaanderen een aangepast informatie-aanbod samenstellen en communiceren naar de lokale besturen en de gemeenten ondersteunen en begeleiden bij het vertalen van die informatie naar de praktijk. (p. 93) De uitvoerende taken van het beleidsveld wonen die geen betrekking hebben op de realisatie van sociale woonprojecten of op sociale kredietverlening, worden ondergebracht in IVA Wonen-Vlaanderen. Oprichtingsbesluit IVA Wonen-Vlaanderen BS 16 februari 2006 Art. 3. Met behoud van de toepassing van artikel 4 heeft het agentschap tot taak binnen het kader dat vastgesteld is door de Vlaamse minister, bevoegd voor de huisvesting : 1° de gemeenten te begeleiden bij de uitwerking van het lokale woonbeleid en het lokale woonoverleg; 4° werkingssubsidies uit te betalen aan erkende sociale verhuurkantoren en huurdiensten; 6° te zorgen voor kennisbeheer, informatieverstrekking en sensibilisering met betrekking tot alle hiervoor omschreven taken. Beheersovereenkomst IVA Wonen-Vlaanderen Artikel 7: … kernopdrachten van het agentschap: de lokale actoren te ondersteunen en samen te brengen rond de realisatie van een op de specifieke woonbehoeften afgestemd beleid. PEP IVA Wonen-Vlaanderen (juli 2007) 3.2 Lokaal woonbeleid (eerstelijnsondersteuning door decentrale diensten en tweedelijnsondersteuning door centrale dienst) 3.2.1. Terreinwerking: begeleiding en ondersteuning van de lokale besturen bij de organisatie van lokaal woonoverleg en de totstandkoming en uitvoering van een lokale woonbeleid. 3.2.2. Begeleiden en opvolgen van de lopende experimentele projecten lokale woonbeleid (tot eind 2009). 3.2.3. Begeleiden en opvolgen van projecten lokale woonbeleid (vanaf 2007) 3.4. Advisering woonprojecten en lokale ruimtelijke plannen (BPA’s, RUP’s) 3.4.1. Advisering sociale woonprojecten Het agentschap is bevoegd voor het geven van preliminaire adviezen in het kader van de projectsubsidiëring (adviezen voor sociale woonprojecten die een individuele subsidie ontvangen). Bij de invoering van een eenheidsprogrammatie inzake sociale woningbouw zal het agentschap een cruciale rol vervullen bij het opstellen van het jaarlijkse uitvoeringsprogramma door het adviseren van alle potentieel in aanmerking komende sociale huisvestingsprojecten. Momenteel beperkt de adviesverlening zich tot projecten voorgesteld voor projectsubsidiëring. Hierbij spelen de gedeconcentreerde diensten een hoofdrol. 3.5. Opvolging SVK’s, huurdersdiensten en erkende kredietvennootschappen


86


Gedachtenwisseling in het Vlaams Parlement op 28 maart 2007 Hierbij licht IVA Wonen-Vlaanderen haar taken toe, o.a. m.b.t. sociale huisvesting. • (begeleiden van de gemeenten in hun woonbeleid) Het agentschap Wonen-Vlaanderen begeleidt en ondersteunt de gemeentelijke overheden op het vlak van wonen. Ze begeleidt het lokale woonbeleid, de woonplanning en het woonoverleg en geeft advies over de beleidsprogrammering van de sociale huisvesting. Zo staat het in de VWC. Volgens artikel 28 van de VWC moet de gemeente de regisseur zijn van het lokale woonbeleid. De gemeente draagt zorg voor de afstemming van de woonprojecten en de individuele verrichtingen van de sociale woonorganisaties (SHM’s, SVK’s, OCMW’s, Vlaams Woningfonds) en zorgt voor overleg. Het agentschap Wonen-Vlaanderen begeleidt dat overleg en steunt de gemeenten. Het kan deelnemen aan het overleg, en bij gebrek aan gemeentelijk initiatief, zelf de partners samenbrengen. Momenteel overlegt IVA Wonen-Vlaanderen met de minister over een kader daarvoor. • (projectsubsidiëring) De projectsubsidies zijn in principe afgeschaft. Slechts bij uitzondering zullen dergelijke subsidies nog uitgekeerd worden. Het is de bedoeling om te werken met een algemene programmering van sociale woonprojecten. Zolang het systeem niet in werking is, blijft het projectsubsidiestelsel gelden. De overgangsregeling is in het zogenaamde Domeinbesluit opgenomen. De gedeconcentreerde diensten van IVA Wonen-Vlaanderen zullen het zogenaamde preliminaire advies bij de projecten geven. De preliminaire adviezen komen, samen met een advies van de VMSW terecht bij het departement. De projecten worden door het agentschap Wonen-Vlaanderen bekeken vanuit het oogpunt van het gemeentelijke woonbeleid. • (meerjarig investeringsprogramma) Het agentschap doet suggesties op basis van voorstellen van de gemeenten die rekening houden met de doelgroepen, de leefbaarheid en de kansen. Het beleidsmatige programma zal geen concrete projecten bevatten maar per gemeente of cluster van gemeenten aangeven waar de prioriteiten liggen. De uitvoering daarvan is toevertrouwd aan de VMSW. Het agentschap moet advies geven over de lokale voorstellen en ze verzamelen in een gecoördineerd advies voor het departement. Anderzijds zal IVA Wonen-Vlaanderen beoordelen of het uitvoeringsprogramma voldoet aan de criteria van het beleidsmatig programma. Het zal daarvoor samenwerken met het departement, de sociale woonpartners en de lokale besturen. 4. IVA Inspectie RWO (afdeling Toezicht) VWC Art. 29bis. § 1. Het toezicht op de verrichtingen, krachtens titel V, VI en VII, van de sociale woonorganisaties en op de verrichtingen, krachtens titel VI en VII, van het OCMW, de gemeente en de verenigingen van gemeenten wordt uitgeoefend door een toezichthouder voor de sociale huisvesting, hierna toezichthouder te noemen, binnen het ambtsgebied dat hem wordt toegewezen. Beheersovereenkomst Art. 8 Kernopdrachten - uitoefenen van toezicht op de sociale woonorganisaties - controleren van de toewijzing van woningen - organiseren van specifiek administratief toezicht op de lokale besturen in zoverre ze subsidies ontvangen voor het toewijzen van woningen Oprichtingsbesluit IVA Inspectie RWO Art. 3. § 1. Het agentschap heeft tot taak : … 2° toezicht uit te oefenen op de sociale woonorganisaties en de sociale kredietverstrekkers met toepassing van het decreet van 15 juli 1997 houdende de VWC, met inbegrip van de sancties die kunnen worden getroffen door de toezichthouder voor de sociale huisvesting;… 4° controle uit te oefenen op de toewijzing van woningen; 5° de subsidies, toelagen, premies of tegemoetkomingen, vermeld in 3°, in te vorderen bij de begunstigden die de voorwaarden waaronder ze werden toegekend niet naleven of die ze niet aanwenden voor de doeleinden waarvoor ze werden toegekend;


87


Gedachtenwisseling in het Vlaams Parlement op 28 maart 2007 In een gedachtenwisseling in het Vlaams Parlement op 28 maart 2007 licht IVA Inspectie RWO haar taken toe, o.a. m.b.t. sociale huisvesting. Er wordt toezicht gehouden op 112 SHM’s, 46 sociale verhuurkantoren, de koepel VOB en zeven huurderbonden. Voorlopig wordt het toezicht op de SHM’s nog gehouden door de 70 tot 80 VHMcommissarissen die er nog zijn en elders door de zes ambtenaren van IVA Inspectie RWO die zoals gezegd die bevoegdheid hebben gekregen. Die laatsten doen dat ook voor de sociale verhuurkantoren, het VOB en de huurderbonden. Het toezicht op de 46 erkende sociale kredietvennootschappen, de gemeenten, de OCMW’s, de intercommunales, de VMSW en Vlabinvest werd toegewezen aan IVA Inspectie RWO. Voor de lokale besturen blijft het beperkt tot de subsidies die in het kader van de VWC worden toegekend voor de realisatie van woonprojecten. Het toezicht op het Vlaams Woningfonds wordt nog steeds uitgeoefend door de commissarissen die zijn aangewezen op grond van de wet van 16 maart 1954. Wat de concrete uitoefening van het toezicht betreft, is de grote lijn dat men evolueert van goedkeuring en machtiging – met andere woorden voogdij – naar controle achteraf. Beslissingen worden steekproefsgewijs gecontroleerd nadat ze zijn genomen. Verder gebeurt de controle op basis van de melding door de VMSW van de resultaten van haar overleg met de SHM’s. Als de SHM van die resultaten afwijkt, moet dat onderzocht worden en kan eventueel geschorst en vernietigd worden. Dat kan ook als een maatschappij niet overlegd heeft, want dat is een overtreding van de regels. Wat wordt getoetst is de wettigheid maar voorlopig werd beslist om dat ook te doen met het normenkader dat nog werd goedgekeurd door de raad van bestuur van de voormalige VHM. De vraag welke van die normen moet worden opgenomen in een besluit, maakt thans voorwerp uit van overleg tussen het agentschap en alle organisaties. De toezichthouder heeft de bevoegdheid om bij woonorganisaties bestuursvergaderingen bij te wonen (art. 29bis, §2, VWC), plaatsbezoeken af te leggen, zonder beperking inzage te nemen van alle stukken en bescheiden, en bijkomende informatie te vragen in het kader van de wettigheidscontrole. Stelt hij een inbreuk vast, dan kan hij onmiddellijk ingrijpen door te schorsen of te vernietigen. Overige bevoegdheden zijn: de gedwongen beraadslaging in het kader van het algemene belang, wetten, decreten, reglementen en statuten, of na de vernietiging van een beslissing van de woonorganisatie; indeplaatsstelling na vernietiging, het gemotiveerd verzoek aan het departement om een erkenning in te trekken, het gemotiveerde verzoek tot verplichte fusering van SHM’s. Naast deze controle a posteriori kan eventueel ook vooraf ingegrepen worden, met name op basis van de resultaten van steekproefsgewijze controles en als de organisatie ook na gedwongen beraadslaging op het foute spoor blijft Omdat niet alles kan gecontroleerd worden, maken wij een selectie. Wij kennen de woonorganisaties en hun pijnpunten. Na overleg met VMSW weten wij waar verhoogde waakzaamheid geboden is. Bij klachten over SHM’s wordt het klachten- en ombudsdecreet toegepast. Dat wil zeggen dat de eerstelijnsbehandeling gebeurt door de woonorganisatie zelf. Er werd afgesproken met de Vlaamse ombudsman, die de tweede lijn waarneemt, om klachten die betrekking hebben op de overtreding van regelgeving, onmiddellijk aan de inspectie door te spelen. Ook op de correcte toepassing van het klachtendecreet zelf wordt door ons toezicht uitgeoefend.


88

Rapport. Thema-audit Sociale Huisvesting binnen het beleidsdomein RWO

Recommend Documents