Radicale prostatectomie
Inleiding U heeft met uw behandelend arts afgesproken dat bij u een radicale prostatectomie wordt uitgevoerd omdat prostaatkanker is vastgesteld. Een radicale prostatectomie is een operatie waarbij de gehele prostaat inclusief de zaadblaasjes wordt weggenomen. Deze operatie is mogelijk, omdat het vooronderzoek geen afwijkingen laat zien die op uitzaaiingen wijzen. Uw uroloog heeft u verteld wat u kunt verwachten. In deze folder kunt u alles nog eens rustig nalezen.
Voor de operatie
Na de operatie
De prostaat De prostaat, ook wel de voorstanderklier genoemd, is het orgaan onder de blaas waar de plasbuis doorheen loopt. Het is een klier die vocht maakt dat in de zaadvloeistof wordt uitgescheiden. Dit vocht draagt bij tot de zaadkwaliteit.
2
Boven de prostaat, achter de blaas liggen de 2 zaadblaasjes waar de zaadvloeistof ligt opgeslagen. De zaadcellen zelf, afkomstig uit de zaadballen in de balzak (scrotum), bevinden zich niet in deze zaadblaasjes maar worden vóór de zaadlozing aan de zaadvloeistof in de prostaat toegevoegd.
Vóór de operatie Voor de operatie en de anesthesie (narcose) zijn meestal enige voorbereidingen noodzakelijk. Dit noemen we ook wel preoperatieve voorbereiding. Om deze preoperatieve voorbereidingen te bespreken bezoekt u het spreekuur van de anesthesioloog of zijn/haar assistent(e). Uw operatie vindt plaats onder volledige narcose. Wanneer u bloedverdunnende medicijnen gebruikt moet u dit van tevoren melden aan de uroloog. In overleg zult u het gebruik van deze medicijnen geruime tijd voor de operatie moeten stoppen. U wordt opgenomen op de afdeling chirurgie - urologie. Hier geeft een verpleegkundige u uitleg over de afdeling en uw operatie. Om de vorming van trombose (bloedstolsels) te voorkomen krijgt u iedere dag een fragmin-injectie. Hiermee starten wij de dag voor uw operatie. Ook om trombose te voorkomen krijgt u aan beide benen lange TED kousen aangemeten. Deze kousen moet u de gehele dag (dus 24 uur per dag) dragen tot 4 weken na de operatie. Op de afdeling wordt het operatiegebied geschoren. Ook krijgt u een darmvoorbereiding waarbij we een deel van uw darmen leegmaken. Hierdoor kan de arts de operatie makkelijker uitvoeren.
3
De operatiedag Voor de operatie moet u met een paar dingen rekening houden: • Wanneer u een kunstgebit en/of contactlenzen draagt, moet u deze uitdoen. • U mag tijdens de operatie geen sieraden en piercings dragen. Vóór de operatie krijgt u op de afdeling de voorbereidende medicijnen voor de anesthesie. Verder krijgt u een operatiehemd aan. Een verpleegkundige rijdt u met uw bed naar de voorbereidingsruimte van de operatieafdeling waar u een infuus krijgt. Daarna gaat u naar de operatiekamer en schuift u over op de operatietafel. U wordt dan aangesloten op de bewakingsapparatuur, waarna de anesthesioloog u de narcosemiddelen via het infuus toedient.
Na de operatie Na de operatie laat de uroloog meestal twee slangetjes (wonddrains) in uw buikwand achter om het vrijkomende lymfevocht en bloed af te voeren. Het infuus dat u hebt, dient voor toediening van vocht en eventueel medicijnen. Via een ruggenprik is een slangetje achter gelaten waardoor u gedurende 2 à 3 dagen continu pijnbestrijding krijgt toegediend. Ook krijgt u een verblijfskatheter in de plasbuis. Deze is voor afvoer van urine en zorgt voor een goede inwendige wondgenezing tussen blaas en plasbuis. Al deze slangen worden afhankelijk van uw gezondheidstoestand in de loop van de herstelperiode verwijderd met uitzondering van de katheter. De katheter blijft meestal twee weken zitten, daarom zult u met katheter naar huis gaan. De verpleegkundige geeft u hierover de nodige informatie en materialen om het naar huis gaan mogelijk te maken. De mogelijkheid bestaat dat u na de operatie 1 dag op de afdeling intensive care zal verblijven. Gemiddeld genomen is het ontslag 3 tot 5 dagen na de operatie.
4
Wondcomplicaties In enkele gevallen kunnen na de operatie complicaties aan de operatiewond optreden. Een infectie van de wond proberen we zoveel mogelijk te voorkomen door schoon te werken en goed te observeren op de verschijnselen van een infectie, zoals roodheid, pijn, zwelling en koorts.
Katheterproblemen Zoals gezegd krijgt u na de operatie een katheter die nodig is voor de afvoer van urine uit de blaas en zorgt voor een goede inwendige wondgenezing tussen blaas en plasbuis. De katheter wordt in de blaas gehouden door een opgeblazen ballonnetje met vloeistof. Dit ballonnetje kan lek raken waardoor de katheter er onverwacht uit kan vallen. Als dit gebeurt, moet u direct contact opnemen met uw uroloog. Ook kan de blaas geïrriteerd raken door de katheter, wat kan leiden tot vervelende blaaskrampen en het lekken van urine langs de katheter. Tevens is een katheter een ingang voor bacteriën waardoor het mogelijk is dat een infectie ontstaat. Toch moet u niet bang zijn om de katheter aan te raken; bij het douchen wast u de katheter heel makkelijk schoon. Verder is het belangrijk om goed te blijven drinken als u een katheter hebt: in ieder geval 2 – 2,5 liter per dag.
Incontinentie (urineverlies) Na de operatie krijgt u bijna altijd te maken met incontinentie. De man heeft 2 sluitspieren om de urine op te kunnen houden. Eén van deze sluitspieren die ter hoogte van de prostaat zit, wordt door de operatie verwijderd. De tweede sluitspier zit ter hoogte van de bekkenbodem. Deze sluitspier moet samen met de bekkenbodem ervoor zorgen dat u uw plas kunt ophouden.
5
Om vast te stellen of de nieuwe aansluiting tussen blaas en plasbuis waterdicht is wordt een röntgenfoto gemaakt. Als sprake is van lekkage blijft de katheter langer dan 2 weken na de operatie zitten. Hoeveel langer is afhankelijk van de situatie. Wanneer de katheter verwijderd is, heeft 95% van de mannen moeite met ophouden van de urine. Dat betekent dat u scheutjes urine kunt verliezen bij bijvoorbeeld tillen, hoesten, niezen en overeind komen. Meestal is deze incontinentie van korte duur; door het regelmatig oefenen van uw bekkenbodem en het goed toepassen van de leefregels na uw operatie merkt u al binnen enkele weken verbetering. Binnen één jaar kunnen de meeste patiënten hun plas weer goed ophouden. Bij 5% van de mannen kunnen blijvende vormen van incontinentie ontstaan.
Weer naar huis Meestal kunt u drie tot vijf dagen na de operatie naar huis. Enkele aandachtspunten: • Katheter: de katheter moet nog blijven zitten. Deze wordt overdag aangesloten op een beenzak. ’s Nachts wordt een katheterzak aangesloten. Op de afdeling leert de verpleegkundige hoe u hiermee om moet gaan. • Pijnklachten: als u thuis nog pijnklachten heeft mag u hiervoor een pijnstiller innemen. Het is verstandig dit te overleggen met uw uroloog. • Zitten: zitten kan na de operatie pijnlijk zijn. Het zitvlak is tijdelijk gevoelig omdat de weggenomen prostaat dicht tegen de endeldarm ligt. Probeer eens op een kussen, windring of zwemband te zitten.
Complicaties op de langere termijn Verlies van erectie treedt op als de vaat- zenuwbundels niet gespaard kunnen worden. Deze bundels zijn gelegen aan de achterzijde, vlak tegen de prostaat en zorgen ervoor dat een erectie kan optreden. In vrij veel
6
gevallen zal het bij deze radicale operatie niet mogelijk zijn de vaatzenuwbundels te sparen, omdat het verwijderen van tumorweefsel belangrijker is. Slechts wanneer de tumor erg klein is of aan één kant van de prostaat zit, kan geprobeerd worden één of beide vaat- zenuwbundels te sparen. Omdat deze bundels dun en slecht zichtbaar zijn lukt dit jammer genoeg niet altijd. Ook als de bundels gespaard worden kan het een half jaar duren voordat de erecties terugkomen.
Poliklinische controles Na uw ontslag uit het ziekenhuis blijft u nog vele jaren, soms tot tien jaar, poliklinisch onder controle van de uroloog. Tijdens deze controles vraagt de uroloog naar uw algemene gezondheid, maar ook naar specifieke klachten als continentie. Tevens vindt regelmatig bloedonderzoek plaats.
Leefregels tijdens de eerste maand • Geen zware arbeid zoals stofzuigen en niet meer dan 2 kg tillen. • Geen alcohol gebruiken. • Niet fietsen of bromfietsen. • Alleen licht persen bij ontlasting, anders laxeermiddelen gebruiken. • Niet in bad gaan. • Autorijden is toegestaan, maar houdt rekening met een verminderd concentratievermogen. • Bij meer dan 38.5° C koorts zo spoedig mogelijk polikliniek urologie of spoedeisende hulp bellen en koortsverlagers innemen. • De wonden van de operatie verzorgen door voorzichtig te wassen met natuurlijke zeep. • Bij ernstige pijn in de onderbuik contact opnemen met de polikliniek urologie of de spoedeisende hulp. • Urineverlies langs de katheter is normaal. U krijgt hiervoor mannenverband.
7
Eten en drinken • Urineverlies kan verergeren door het gebruik van koffie, thee, koolzuurhoudende dranken en alcoholische dranken. • Harde ontlasting kan pijnlijk zijn en is niet bevorderlijk voor een goede genezing van het operatiegebied. Het eten van goede vezelrijke voeding met voldoende groente en fruit en voldoende drinken zorgen voor zachtere ontlasting. Ook voldoende beweging is belangrijk. Als deze maatregelen onvoldoende werken kan de arts u tijdelijk medicijnen voorschrijven die de ontlasting zachter maken.
Werk, bewegen en sport Bewegen is belangrijk voor een goed herstel na de operatie. U bouwt uw conditie weer op. Het is wel belangrijk dit rustig aan te doen. Hieronder vindt u enkele aandachtspunten: • Door regelmatig te wandelen bouwt u uw conditie weer op. Begin bijvoorbeeld met 15 minuten en breidt dit langzaam maar zeker uit. • Beweging is goed voor de genezing, maar luister naar uw lichaam. • De eerste maanden na de operatie is een lange autorit vaak niet prettig, omdat u lang in dezelfde houding zit. Regelmatig een “(plas) pauze” inlassen kan een oplossing zijn.
Belangrijk! Bedenk dat u na deze operatie niet alleen met lichamelijk herstel te maken heeft, maar ook dat de psychische verwerking van wat u heeft doorstaan, tijd nodig heeft. Onderschat dit vooral niet.
8
Vragen Als u na het lezen van deze folder vragen hebt, neemt u dan contact op met: • behandelend uroloog of de verpleegkundige op de afdeling chirurgie/ urologie: 040 - 286 4179. • polikliniek urologie: 040 - 286 4865, route 26.
9
Notities Heeft u na het lezen van deze folder vragen? We raden u aan ze hier op te schrijven. Zo weet u zeker dat u ze niet vergeet. ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— —————————————————————————————————
10
————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— ————————————————————————————————— —————————————————————————————————
11
