Raad voor Cultuur
Aan
de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen p/a Rijksdienst voor de Monumentenzorg
Postbus 1001 3700 BA Zeist
onderwerp
R.J. Schimmelpennincklaan 3
Advisering MSP
postbus67243
provincie Noord-Brabant
2506 AE Den Haag
gemeente Bindhoven
reletoon 070-31066 86 Telefox 070 - 361 47 27
E-mail
[email protected] Datum
Mijnheer de Staatssecretaris, Ons kenmerk
In het kader van het in 1991 gestarte Monumenten Selectie Project (MSP) is inmiddels van een groot aantal van alle Nederlandse gemeenten de selectie te beschermen monumenten ter advisering aan de Raad voorgelegd. Op het leeuwendeel van deze adviesaanvragen is zonder het maken van nadere opmerkingen positief geadviseerd. De voorganger van de Raad voor Cultuur, de Raad voor het Cultuurbeheer en meer specifiek de subcommissie Registratie van de Rijkscommissie voor de Monumenten, heeft immers enige jaren geleden in overleg met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RDMZ) gekozen voor het achterwege laten van een inhoudelijke adviserende rol van de commissie bij adviesaanvragen die voortvloeiden uit het MSP. Voorwaarde hierbij was dat consensus moest bestaan tussen gemeente en provincie over de beschermwaardigheid van de desbetreffende objecten. Indien deze consensus niet bestond, zou de commissie de arbiterrol op zich nemen. Aanleiding voor deze aanpak vormde enerzijds het vertrouwen dat bestond in het project -mede vanwege de betrokkenheid van de Raad bij het opstellen van de toetsingscriteriaen anderzijds de onvoldoende capaciteit bij zowel de Raad als de RDMZ om de grote hoeveelheid extra werk die gepaard zou gaan met een objectgerichte inhoudelijke toets, binnen een redelijk tijdsbestek te verwerken. In november 1995 heeft de Raad voor het Cultuurbeheer u geïnformeerd over zijn teleurstellende constatering dat een groot deel van de op dat moment in het kader van het MSP ter bescherming voorgedragen objecten niet voldeed aan de selectiecriteria zoals opgenomen in de handleidingen "Inventarisatie jongere bouwkunst en stedebouw (1850-1940)" (1987) en "Selectie en Registratie jongere stedebouw en bouwkunst (1850-1940)" (1991) en zoals verfijnd in de "Circulaire inzake Monumenten Selectie Project (MSP) en Monumenten Registratie Procedure (MRP)" (1994). De aanbeveling van de Raad voor het Cultuurbeheer dat alsnog een inhoudelijke toets
mon-2000.2022/1
naad voor Cultuur
per object voor alle MSP-objecten uitgevoerd zou moeten worden is vanwege de buitensporige werkdruk die dit tot gevolg zou hebben voor diens opvolger, de Raad voor Cultuur, en de RDMZ niet overgenomen. In plaats hiervan zou volstaan worden met een steekproefsgewijze evaluatie van het MSP waarbij circa twintig middelgrote steden en provinciehoofdsteden betrokken zouden worden. Deze evaluatie is nog niet afgerond. In april 1998 is de Bijzondere Commissie Monumenten en Archeologie (toen nog Uitvoeringscommissie geheten) van de Raad geïnformeerd over het feit dat er volgens de RDMZ in het zuiden van het land een 'ondergrensproblematiek' zou bestaan. Bij de afrondende procedures van het MSP en MRP werd door de dienst namelijk geconstateerd dat een onaanvaardbaar aantal objecten voor rijksbescherming geselecteerd bleek te zijn terwijl de monumentwaarde hiervoor niet voldoende was. Vervolgens werd vastgesteld dat het ruimhartige selectiebeleid met name in het zuiden van Limburg en het oosten van Noord-Brabant was toegepast. Omdat in veel gevallen de ruimhartige selectie door zowel de provincie als de desbetreffende gemeente vrijwel in haar geheel positief werd beoordeeld, heeft het kunnen gebeuren dat de Raad voor Cultuur positief heeft geadviseerd over selecties waarin zich objecten bevinden waaraan qua beschermwaardigheid op rijksniveau getwijfeld werd, zonder hiervan op de hoogte te zijn. Enige tijd nadat deze 'ondergrensproblematiek' bij de Raad bekend werd, is het adviesverzoek met betrekking tot de aanwijzing van de door de provincie Noord-Brabant en door de gemeente Eindhoven in het kader van het MSP voorgedragen objecten tot van rijkswege beschermde monumenten, bij de Raad voor Cultuur binnengekomen. Dit adviesverzoek met het hiernaast vermelde kenmerk is op 8 december 1999 ontvangen. In de gemeente bevinden zich twee objecten waarover tussen gemeente en provincie verschillende zienswijzen bestaan, beide op het Philips-terrein. Voorts bevinden zich in de verder door beide overheden geaccordeerde MSP-selectie van de gemeente Eindhoven nog 23 objecten c.q. complexen die naar het oordeel van de RDMZ niet voor rijksbescherming in aanmerking komen. Deze zijn eveneens afzonderlijk aan de Raad voorgelegd. Na afweging van al het ter beschikking gestelde materiaal, heeft de Raad per object het volgende geconcludeerd, waarbij wordt opgemerkt dat de korte verantwoording per object geen recht doet aan de uitvoerige discussies die zijn gevoerd. De opgenomen conclusies zijn dan ook beknopte weergaven hiervan. Barriereweg 219: Het beschermingsvoorstel betreft een schoolgebouw met licht hellende tentdaken (paviljoen-opzet). Typologisch beschouwd is geen sprake van een bijzonder of zeldzaam object. Evenmin rechtvaardigen de architectuur- en cultuurhistorische waarden rijksbescherming. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Dommelstraat 4: Het betreft een villa uit 1902. De vormgeving van de
Pagina 2 ons kenmerk mon-2000.2022/1
Raad voor Cultuur
villa is geïnspireerd door de 'chaletstijl' en relatief gangbaar. De architectonische kwaliteit is niet van voldoende niveau om rijksbescherming te rechtvaardigen. Bovendien bestaat er geen architectonische of anderszins oorspronkelijke relatie met het complex waarmee het pand in de voordracht is gecombineerd zodat hieraan evenmin rijksbescherming ontleend kan worden. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Emmasingel29: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op het voormalige hoofdkantoor van Philips, ook wel bekend onder de naam 'De Bruine Heer'. Ten aanzien van de beschermwaardigheid op rijksniveau van dit pand bestaan er tussen gemeente en provincie verschillende zienswijzen. Het kantoor dateert uit 1929 en is gebouwd naar ontwerp van architect Roosenburg. Het in functionalistische stijl gebouwde pand staat tegenover de markante gebouwen 'De Witte Dame' en de 'Lichttoren'. De Raad meent dat het onderhavige kantoorgebouw een essentieel onderdeel is binnen het waardevolle Philips-complex en dat derhalve sprake is van grote ensemblewaarde. Dit, in combinatie met de architectuur- en cultuurhistorische kwaliteiten van het kantoor, geeft voldoende aanleiding om het gebouw in het rijksmonumentenregister in te schrijven. De Raad voor Cultuur adviseert u daarom positief te beslissen op het voorstel tot rijksbescherming. Hemelrijhen 77: Het voorstel heeft betrekking op een voormalige school in traditionalistische stijl uit 1904. Het interieur verkeert in redelijk gave staat, maar wordt niet gekenmerkt door bijzondere of zeldzame materialen en/of detaillering. Hetzelfde geldt voor het exterieur. De monumentwaarde is van lokaal belang. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Hoogstraat 301 a-b-c: Het voorstel heeft betrekking op een kloostercomplex. De architectuur- en cultuurhistorische kwaliteiten van het klooster worden door de Raad niet op nationaal niveau ingeschaald. Er bestaat dan ook geen aanleiding om het klooster in het rijksmonumentenregister in te schrijven. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Kleine Berg 22: Het voorstel betreft een woon-/winkelpand van drie verdiepingen. Het pand wordt niet gekenmerkt door een bijzondere en/of zeldzame materialisering of detaillering. Evenmin vertegenwoordigt het pand een bijzonder en/of zeldzaam type of is het een bijzondere representant van een specifieke architectuurstijl. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Kwartelstraat 3: Het voorstel heeft betrekking op een ziekenhuis. Het pand is oorspronkelijk gebouwd als klooster. De architectuur is relatief vlak en weinig bijzonder. De cultuurhistorische en typologische waarden zijn eveneens van onvoldoende niveau om het voormalige klooster voor rijksbescherming in aanmerking te laten komen. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming.
Pagina 3 onskenmerk mon-2000.2022/1
Raad voor Cultuur
Markstraat 1 / Markt 23b: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op een bankgebouw. Het pand is in 1914 gebouwd naar ontwerp van architect J. Stuyt in een nieuw-historiserende stijl. Binnen het hoogwaardige oeuvre van Stuyt is dit object geen hoogvlieger. De monumentwaarde wordt van onvoldoende belang geacht om de bank onder de beschermende werking van de Monumentenwet te plaatsen. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Parklaan 32: Het betreft hier een villa die zeer gangbaar is qua type en vormgeving. Het pand wordt niet gekenmerkt door een bijzondere en/of zeldzame materialisering of detaillering. Evenmin vertegenwoordigt het pand een bijzonder en/of zeldzaam type of is het een bijzondere representant van een specifieke architectuurstijl. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot ri jksbescherming. Parklaan 83: Het betreft hier een relatief grote villa. Het woonhuis wordt niet gekenmerkt door een bijzondere en/of zeldzame materialisering of detaillering. Evenmin vertegenwoordigt het pand een bijzonder en/of zeldzaam type of een specifieke architectuurstijl. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Rechtestraat 36: Het beschermingsvoorstel betreft een boekhandel uit 1925, gebouwd naar ontwerp van architect O. Leeuw. Het pand wordt gekenmerkt door een afgeronde hoek en hoekbalkons op de verdiepingen. Voorts is het pand voorzien van een opmerkelijk gedecoreerde penantbekroning. Desalniettemin wordt de architectuurhistorische waarde van lokaal belang geacht. Er bestaat dan ook geen aanleiding het pand van rijkswege te beschermen. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Rechtestraat 33: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op een woonhuis waarvan de kern uit de 17° eeuw stamt. Het interieur en de begane grond pui zijn in nieuw-historiserende stijl vernieuwd. Het brede pand speelt een intrigerende rol binnen de ontwikkeling van Eindhoven en met name het achterhuis dient met zorg behandeld te worden. Het is niet uitgesloten dat de monumentwaarde van het pand van rijksbelang kan worden geacht. Een nader bouwhistorisch en waardestellend onderzoek is dan ook gewenst. Echter gelet op het bouwjaar, meent de Raad dat het object niet via het MSP voor rijksbescherming in aanmerking komt. Op dit moment kan de Raad dan ook niet anders dan u te adviseren negatief te beslissen op het voorstel het pand Rechtestraat 53 van rijkswege te beschermen. Riel8: Het voorstel betreft een langgevelboerderij. Het object wordt niet gekenmerkt door een bijzondere en/of zeldzame materialisering of detaillering. Evenmin vertegenwoordigt het pand een bijzonder en/of zeldzaam type of is het te beschouwen als een bijzondere representant van een specifieke bouwstijl. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Stratumsediji 6: Het betreft hier een hoekwoning die wordt gekenmerkt door witte pilasters en rood metselwerk velden. Voorts is
Pagina 4 onskenmerk mon-2000.2022/1
Raad voor Cultuur
het woonhuis voorzien van gedecoreerde raamlijsten. Het woonhuis vertegenwoordigt geen bijzonder en/of zeldzaam type. Evenmin is het object een bijzondere representant van een specifieke architectuurstijl. De Raad voor Cultuur adviseert u daarom negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Stratumsedijk 27-29: Het beschermingsvoorstel betreft een dubbel herenhuis met curieus vormgegeven dakkapellen. Verder bezit het pand geen bijzondere of zeldzame kenmerken die rijksbescherming zouden kunnen rechtvaardigen. De Raad voor Cultuur adviseert u daarom negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Strijpsestraat 127-129: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op de RK Kerk Sint Trudo en de bijhorende pastorie. De kerk is in 1884 gebouwd, in 1932 uitgebreid en in 1937 van een nieuw front voorzien. Hoewel de toegepaste ramen van Mengelberg waardevol zijn, zijn beide gebouwen architectuurhistorisch beschouwd niet bijzonder genoeg om voor rijksbescherming in aanmerking te komen. De Raad voor Cultuur adviseert u daarom negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming van het RK complex. Alberdingh Thijalaan 18: Het betreft hier een gezellenhuis waarvan de architectuur geïnspireerd is op de Amsterdamse School. De opmerkelijke functie (vrijgezellen-wooneenheden) komt niet duidelijk in de verschijningsvorm tot uitdrukking. Zowel typologisch als architectuur- en cultuurhistorisch beschouwd bestaat er geen aanleiding om het object in het rijksmonumentenregister in te schrijven. De monumentwaarde wordt van lokaal belang geacht. De Raad voor Cultuur adviseert u daarom negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming. Tongelresestraat 81: Het betreft een voormalige sigarenfabriek uit 1910, thans kunstenaarscentrum. Gelet op de architectuur- en cultuurhistorische kwaliteiten, is er geen sprake van een pand waaraan rijksbelang kan worden toegekend. Hierbij wordt opgemerkt dat er geen gegevens over het interieur bekend zijn. Op grond van de beschikbaar gestelde informatie bestaat er geen reden tot aanwijzing over te gaan. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming.
Wilhelminaplein 10-11: Het betreft hier een symmetrisch dubbel woonhuis. Het woonhuis wordt, afgezien van eenvoudig siermetselwerk, niet gekenmerkt door een bijzondere en/of zeldzame materialisering of detaillering. Evenmin vertegenwoordigt het pand een bijzonder en/of zeldzaam type of is het te beschouwen als een bijzondere representant van een specifieke architectuurstijl. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming.
Wilhelminaplein 15 / Catharinastraat 1: Het voorstel heeft betrekking op een rijk gedetailleerd woonhuis. De kwaliteit van de architectuur is echter van onvoldoende niveau om rijksbescherming te kunnen rechtvaardigen. Typologisch en cultuurhistorisch beschouwd is er evenmin sprake van een rijksmonument. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot rijksbescherming.
Pagina 5 onskenmerk mon-2000.2022/1
Raad voor Cultuur
Willemstraat 204: De Raad heeft geconstateerd dat het tweede object waarover tussen gemeente en provincie verschillende zienswijzen bestaan, inmiddels volledig gesloopt is. Advisering over dit object is dan ook niet opportuun. Voor alle overige in het kader van het MSP geselecteerde adressen c.q. objecten geldt dat de Raad instemt met de bescherming van de bedoelde objecten. Ter voorkoming van misverstanden wordt in dit kader opgemerkt dat de Raad meent dat het woon-/winkelpand Kleine Berg 33-35-37 - een ri jk gedecoreerde kunstenaarswoning uit 1890 met voor de kunstenaar P.J. v.d. Mark representatieve ornamenten-, StratumsedijÅ 4 -een woonhuis met onder andere een sterk geprononceerde dakkapel en waardevolle interieurelementen- en Groenewoudseweg 4 -een ommuurde joodse begraafplaats- wél voor rijksbescherming in aanmerking komen. Hetzelfde geldt voor het complex Het Witte Dorp, een in ruimtelijk opzicht bijzonder waardevol woongebied.
Dit advies is voorbereid door de Bijzondere Commissie Monumenten en Archeologie van de Raad voor Cultuur, onder voorzitterschap van mw. drs. A.G. Giltaij-Lansink, secretariaat ir. A.W. Mol en ir. J.C. Verheul.
H o achtend,
mr. 7 Sorgdrager Voo(zitter
r. J.A. Brandenbarg Algemeen secretaris
pagina 6 onskenmerk mon-2000.2022/1
