Raad voor Cultuur
Aan
de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen p/a Rijksdienst voor de Monumentenzorg Postbus 1001 3700 BA Zeist
Onderwerp
R.J. Schimmelpennincklaan 3
Advisering MSP
postbus61243
provincie Noord-Brabant
25o6AEDen Haag
gemeente Breda
Telefoon 070 - 31066 es Telefax 070 - 36 1 47 27
E-mail
[email protected]
Mijnheer de Staatssecretaris,
Datum
Op 24 maart 2000 heeft de Raad voor Cultuur uw adviesverzoek rnet het hiernaast vermelde kenmerk ontvangen. Dit verzoek heeft betrekking op de aanwijzing van de door de provincie Noord-Brabant en door de gemeente Breda in het kader van het MSP voorgedragen objecten tot van rijkswege beschermde monumenten. In de gemeente bevinden zich maar liefst tweeëntwintig objecten waarover tussen provincie en gemeente verschillende zienswijzen bestaan ten aanzien van de beschermwaardigheid op rijksniveau van die objecten. Na afweging van de ter beschikking gestelde gegevens heeft de Raad het volgende geconcludeerd: Van Coothplein 37: Het betreft hier de stadsschouwburg met sociëteitsgebouw. Met de schouwburgen in Amsterdam, Arnhem en Groningen is de Bredase schouwburg een voor Nederland zeer zeldzaam geworden voorbeeld van een 19 eeuws theater in een (middel)grote stad. De schouwburg is in 1881 gerealiseerd in een eclectische stijl. Het sociëteitsgebouw is in 1890 tegen de schouwburg aangebouwd. Beide bouwwerken zijn provinciale vertegenwoordigers in hun categorie. Gelet op de architectuur- en cultuurhistorische kwaliteiten alsook op de typologische waarde, adviseert de Raad voor Cultuur u de Bredase stadsschouwburg met sociëteit in het rijksmonumentenregister in te schrijven; Dreef 6: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op een herenhuis uit 1863 in een classicistische stijl. Het witgepleisterde huis wordt gekenmerkt door onder andere een fraai gedetailleerde kroonlijst en een schilddak. Het huis verkeert in een opvallend gave staat. Ook in het interieur is een aantal waardevolle elementen behouden. Vanuit de cultuur- en bouwhistorie beschouwd bestaat er voldoende aanleiding om het woonhuis in het rijksmonumentenregister in te schrijven. De Raad voor Cultuur adviseert u dan ook hiertoe over te gaan; Galderseweg 3-9; Het betreft hier tuchtschoolcomplex 'Heyacker' Het complex, bestaande uit een tuchtschool en twee dienstwoningen, is in 1904 gebouwd naar ontwerp van architect W.C. Metzelaar. Van de
uw brefv n 23 maart 2000 uwkenmerk 994756 onskenmerk mon-2000.1271/2
5 §EP '
Raad voor Cultuur
drie vergelijkbare tuchtscholen (Zeist, Amersfoort en Breda) verkeert deze in de meest oorspronkelijke staat. Zowel typologisch als architectuur- en cultuurhistorisch beschouwd, bestaat er voldoende aanleiding om tot rijksbescherming over te gaan. De Raad voor Cultuur adviseert u positief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Ginnehenweg 333: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op het voormalige gesticht 'Pius'. Het gesticht bestaat uit een voorhuis uit 1871 en een kapel uit circa 1900. Het geheel is in een mengeling van neobarok en neoclassicisme gebouwd. Het voorhuis wordt gekenmerkt door een symmetrische gevelindeling met een geaccentueerd en zorgvuldig gedetailleerd middendeel. Zowel typologisch als stedenbouwkundig is het gesticht een interessant en waardevol object. De Raad voor Cultuur adviseert u positief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Ginnehenweg 333: Het betreft hier een Heilig Hartbeeld uit 1926. Het beeld, gemaakt door A. Falise, staat vóór de beschermde RK Laurentiuskerk. Gelet op de situatie, de artistieke kwaliteit en de visuele relatie met de kerk (ontwerp J.Th.J. Cuypers) bestaat er voldoende aanleiding om het beeld van rijkswege te beschermen. De Raad voor Cultuur adviseert u positief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Seeligsingel 1-2: Het betreft hier een natuurstenen plaquette uit 1899 met de beeltenis van generaal-majoor H.G. Seelig. Seelig heeft in de 19' eeuw een belangrijke rol gespeeld in het Nederlandse leger en in het bijzonder bij de KMA te Breda. De plaquette, gemaakt door F. Stracké, is bijzonder fraai geornamenteerd. Gelet op de militairhistorische waarde, kan de plaquette als rijksmonument worden aangemerkt. Bovendien zijn portretreliëfs een zeldzaam verschijnsel in het straatbeeld. De Raad voor Cultuur adviseert u positief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Zandberglaan 36: Het betreft hier de H. Sacramentsparochie uit 1926. De kerk is naar ontwerp van architect J. van Dongen gebouwd, zij het zonder geplande toren, en wordt gekarakteriseerd door kenmerken van verschillende bouwstijlen. De curieus vormgegeven kerk heeft een burchtachtig karakter en is hierdoor een uitzonderlijk fenomeen. Hieraan kan echter onvoldoende waarde worden toegekend die rijksbescherming zou rechtvaardigen. De mogelijkheden die de toegepaste architectuur biedt, zijn hiervoor onvoldoende uitgebuit. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Haagweg 429: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op een eclectisch vormgegeven winkel-/woonhuis uit circa 1890. Het object is gebouwd naar ontwerp van de architecten Oomes en Van der Pas. Het pand wordt gekenmerkt door een uitzonderlijk gaaf bewaard gebleven winkelpui ter halve breedte van de gevel. De winkelpui is in neorenaissancestijl en heeft zijn oorspronkelijke kleurstelling behouden. De pui is hiermee een zeer zeldzaam verschijnsel geworden. De Raad voor Cultuur adviseert u positief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister;
Pagina 2 onskenmerk mon-2000.1271/2
Raad voor Cultuur
Wilhelminaparh: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op een memoriebank. Zowel de aanleiding voor de realisatie als de vormgeving en uitvoering van het asymmetrische en gemetselde object zijn van lokaal belang, Rijksbescherming is dan ook niet gerechtvaardigd. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Seeligsingel 12-13: Het betreft hier een dubbel woonhuis, totaal negen traveeën breed, uit circa 1880. Het herenhuis is gebouwd naar ontwerp van architect A. van Loon Boschart in een eclectische stijl. Het evenwichtig en symmetrisch vormgegeven woonhuis heeft een paleisachtig voorkomen met een middenaccent met loggia en twee balkons op geornamenteerde consoles boven de entrees. Het pand verkeert in een uitzonderlijk gave staat, zowel qua exterieur als interieur en is vanuit de architectuurhistorie waardevol. Het pand is vri jwel identiek aan het dubbelpand Nieuw Ginnehenstraat 3032 (eveneens een object waarover verschillende zienswijzen bestaan ten aanzien van rijksbescherming). Het pand aan de Nieuw Ginnekenstraat dateert uit 1882 en is van dezelfde architect. Het onderscheidt zich in oorspronkelijke staat van het pand aan de Seeligsingel door de toepassing van een balkon in plaats van een loggia en een afwijkende kroonli jst c.q. gootdetaillering. Het exterieur van de Seeligsingel heeft minder wijzigingen ondergaan. Voor beide panden geldt dat het interieur grotendeels oorspronkelijk is. De Raad is geen voorstander van rijksbescherming van beide dubbelpanden. Hoewel de architectuur imposant is, is er immers sprake van een relatief gangbare vormgeving. De Raad voor Cultuur adviseert a positief te beslissen op het beschermingsvoorstel dat betrekking heeft op het 'originele' dubbelpand aan de Seeligsingel 1213 en negatief te beslissen op het beschermingsvoorstel dat betrekking heeft op de 'kopie' aan de Nieuw Ginnekenstraat 30-32; Nieuw Ginnehenstraat 34: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op een vijf traveeën breed herenhuis. Het huis is in 1884 in eclectische stijl gebouwd naar ontwerp van architect T. van Elzen. Architectuuren cultuurhistorisch beschouwd is het pand niet dusdanig waardevol dat van een rijksmonument gesproken kan worden. De monumentwaarde wordt van lokaal belang geacht. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Nieuwe Boschstraat 27: Het betreft hier een woongebouw (totaal vier woningen) dat rond 1890 gebouwd is in neorenaissancestijl. De vormgeving, de materialisering en de detaillering zijn zeer gangbaar en vormen geen aanleiding om tot rijksbescherming over te gaan. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregistet; Montenspari 3: Het betreft hier een villa in landelijke stijl uit circa 1930. De villa wordt gekarakteriseerd door onder andere een steil rieten dak. Het huis heeft verder geen bijzondere kenmerken. Zowel architectuur- als cultuurhistorisch beschouwd, bestaat er daarom geen aanleiding om tot rijksbescherming over te gaan. De Raad voor
Pagina 3 onskenmerk mon-2000.1271/2
Raad voor Cultuur
Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Mauritsstraat 8: Het betreft hier een rijk gedecoreerd woonhuis met neorenaissance kenmerken. Het huis, dat als protserig kan worden aangemerkt, is in 1880 gebouwd naar ontwerp van architect Marijnen. De architectuur- en cultuurhistorische waarden zijn niet dusdanig dat van een rijksmonument gesproken kan worden. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Kloosterlaan 138: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op het voormalige administratiegebouw van de Chassékazerne. Het gebouw dateert uit 1888 en wordt gekenmerkt door elementen van de neorenaissance. De Raad meent dat het administratiegebouw een essentieel onderdeel vormt van het waardevolle kazernecomplex. Hoewel de huidige ruimtelijke situatie hiertoe aanleiding kan geven, wordt het -mede gelet op (behoud van) de ensemblewaarde van het complex- niet wenselijk geacht het pand buiten het complex te houden. Bovendien geeft de individuele monumentwaarde van het fraai geornamenteerde administratiegebouw voldoende aanleiding om het als rijksmonument aan te merken De Raad voor Cultuur adviseert u positief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Kasteelplein 10: Het betreft hier een complex van de Rijks Hogere Burgerschool. Het complex bestaat uit een schoolgebouw in eclectische stijl uit 1867 en een schoolgebouw in traditionele stijl uit circa 1940. De vormgeving van het oudere schoolgebouw is beïnvloed door de opvattingen van de 19"-eeuwse hygiënisten wat tot uitdrukking komt door de ventilatieroosters in de gevel die tevens onderdeel uitmaken van de ornamentiek. Gelet op de architectuur- en cultuurhistorische waarden, komt dit schoolgebouw uit 1867 in aanmerking voor rijksbescherming. De monumentwaarde van het nieuwere schoolgedeelte daarentegen is van onvoldoende niveau om dit gedeelte als rijksmonument aan te merken. Het gebouw heeft geen bijzondere architectonische kenmerken en evenmin is de typologische waarde van voldoende belang. De Raad voor Cultuur adviseert u positief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister voor wat betreft het schoolgedeelte uit 1867. Met betrekking tot het schoolgedeelte uit 1940 adviseert de Raad voor Cultuur u negatief te beslissen op het beschermingsvoorstel; Haagweg 21: Het beschermingsvoorstel heeft betrekking op een voormalige kloosterschool, 'St. Anna' genaamd, uit circa 1905. De architectonische kwaliteit van het door J. van Groenendaal ontworpen schoolgebouw is van onvoldoende niveau om rijksbescherming te kunnen rechtvaardigen. De vormgeving en detaillering zijn van een middelmatig niveau. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Fellenoordstraat 93: Het betreft hier twee gebouwen, een voormalige paardenstal/manege en paardenwacht/paardenziekenstal. Beide gebouwen behoren bij de Seeligkazerne en zijn rond 1928 gebouwd.
Pagina 4 onskenmerk mon-2000.1271/2
itaad voor Cultuur
Zij worden niet gekenmerkt door een bijzondere of waardevolle materialisering en/of detaillering. Evenmin vertegenwoordigen beide panden een bijzondere architectuurstijl. Er bestaat geen aanleiding om de panden als rijksmonument aan te merken. De Raad voor Cultuur adviseert u negatief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Chassesineel 3349 en .39-40: Het betreft hier een aaneengesloten rijt je van acht eenvoudige arbeidershuisjes uit 1892. De woningen hebben een éénlaagse lijstgevel en een hoog pannendak. Vrijwel alle huisjes zijn inmiddels voorzien van een dakkapel aan de voorzijde. Het ensemble is te beschouwen als een zeldzaam geworden reeks arbeiderswoningen in een Noord-Brabantse stad. Hoewel de onderhavige woningen behoren tot een in architectonisch opzicht kwetsbare categorie en een aantal hiervan min of meer ingrijpende wijzigingen heeft ondergaan, bestaan er geen zwaarwegende argumenten om niet tot rijksbescherming van het rijtje woningen over te gaan. De Raad voor Cultuur adviseert u positief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister;
Chassesingel 60: Het betreft hier het complex van de voormalige Chassékazerne. Dit complex bestaat uit een administratiegebouw, een officierskantine, een manschappenkantine en twee exercitieloodsen. Het complex is in 1899 gebouwd en wordt gekarakteriseerd door het administratiegebouw met neogotische en neorenaissance kenmerken. Het ensemble is zowel in architectuur- en cultuurhistorisch opzicht als in typologisch opzicht (als voorbeeld van een kamvormig kazernecomplex) voldoende waardevol om voor rijksbescherming in aanmerking te komen. De Raad voor Cultuur adviseert u positief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister; Baronielaan 20-24: Het betreft hier de neogotische Heilig Hartkerk met pastorie en klooster. Het complex is in 1900 gebouwd naar ontwerp van architect P.J. van Genk. De kerk is rond 1930 naar ontwerp van architect J. Stuyt uitgebreid. Naar aanleiding van een in 1994 ingediend verzoek om rijksbescherming (een artikel 3-aanvraag) heeft de voorganger van de Raad voor Cultuur, de Raad voor het Cultuurbeheer, op 12 juli 1995 een negatief advies uitgebracht. De architectonische waarde werd van onvoldoende belang geacht. Bij de waardestelling is destijds geen rekening gehouden met het (behouden) oeuvre van de gerenommeerde architect Van Genk. Inmiddels is hierover meer bekend en de Raad meent dat de Bredase kerk een prominente plaats inneemt in dit oeuvre, met name vanwege de ontleningen aan de Vlaamse (neo)gotiek. Voorts heeft de Raad meer inzicht verkregen in de materialisering, detaillering en historische ontwikkeling van het religieuze complex mede dankzij via diverse instanties toegezonden informatie. Het opmerkelijk gaaf bewaard gebleven complex, dit geldt voor zowel het exterieur als het interieur, vormt een duidelijke architectonische eenheid. De Raad is er dan ook van overtuigd dat, gelet op de architectuur- en cultuurhistorische kwaliteiten, het complex
Pagina 5 onskenmerk mon-2000.1271/2
ruimschoots voldoet aan de criteria die in het kader van het MSP aan een rijksmonument gesteld worden en dat het derhalve als rijksmonument aangemerkt kan worden. Aan de bijzonder fraaie stedenbouwkundige situatie kan bovendien een meerwaarde ontleend worden. De Raad voor Cultuur adviseert u positief te beslissen inzake het voorstel tot inschrijving in het rijksmonumentenregister. Met betrekking tot de objecten waarover tussen provincie en gemeente geen verschillende zienswijzen bestaan, adviseert de Raad voor Cultuur bedoelde objecten in het rijksmonumentenregister in te schrijven.
Pagina
Dit advies werd voorbereid door de Bijzondere Commissie Monumenten en Archeologie van de Raad voor Cultuur, onder voorzitterschap van
onskenmerk mon-2000.1271/2
6 mw. drs. A.G. Giltaij-Lansink, secretaris ir. A.W. Mol. H
chtend,
mr. . Sorgdrager Voorz tter
dr. gÄ. Brandenbarg Algemeen secretaris
