QUICKSCAN NAAR HET EFFECT VAN BELEIDSINSTRUMENTEN IN OVERIJSSEL OM HET FOSSIEL BRANDSTOFGEBRUIK VAN PARTICULIERE WONINGEN TE REDUCEREN

QUICKSCAN NAAR HET EFFECT VAN BELEIDSINSTRUMENTEN IN OVERIJSSEL OM HET FOSSIEL BRANDSTOFGEBRUIK VAN PARTICULIERE WONINGEN TE REDUCEREN

dr. ir. A.G. Entrop & prof. dr. ir. A.G. Dorée

             

QUICKSCAN NAAR HET EFFECT VAN BELEIDSINSTRUMENTEN IN OVERIJSSEL OM HET FOSSIEL BRANDSTOFGEBRUIK VAN PARTICULIERE WONINGEN TE REDUCEREN

           

 

dr. ir. A.G. Entrop & prof. dr. ir. A.G. Dorée Construction Management & Engineering

April 2014

CE&M research report 2014R001 / CME-001 ISSN 1568-4652

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

Colofo on   Titel rap pport:    Auteurs:    htgever:  Opdrach   Datum:    Publicattienummer:    ISSN‐nummer:    Versie:    Omvangg:   

Quickscan naar het effect vaan beleidsinsstrumenten iin Overijssel om het  fosssiel brandstoofgebruik van n particuliere e woningen tte reduceren n.    dr. ir. A.G. Entroop & prof. drr. ir. A.G. Dorrée    J. Dolstra M.Sc.   april 2014  23 a   CE& &M Researchh Report 201 14R001 / CME‐001    N 1568‐46522  ISSN   Deffinitief    pagina’s + 9  pagina’s bijlaagen  57 p

      Opdrach htgevende o organisatie:  

Opdrach htnemende o organisatie: 

      Provincie Overijssel      Program mma Nieuwe Energie    Project O Overijsselse Aanpak 2.0   Luttenbeergstraat 2      8012 EE  Zwolle       Postbus 10078        8000 GB B Zwolle      

Universitteit Twente Faculteitt Construeren nde Techniscche Wetenscchappen  Vakgroep p Constructio on Managem ment & Engin neering  Drienerlo olaan 5  7522 NB Enschede  Postbus 217  7500 AE Enschede 

 



2    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

Voorw woord Voor  u  ligt  een  onderzoeksrrapport  als  resultaat  van  een  quickscan  naaar  het  efffect  van  beleidsin nstrumenten n  in  de  prrovincie  Oveerijssel  om  fossiel  bra andstofgebruuik  van  particuliere  koopwo oningen  te  reeduceren.  In n  septemberr  2013  is  door  de  provin ncie  Overijsssel  de  opdra acht  voor  deze quickscan gegeeven om inzicht te krijgeen of de moggelijkheid bestaat om zicch als overhe eid zijnde  terug tee trekken van n de energie ebesparingsm markt, waarb bij een zelfstandige marrkt van onde ernemers  het huid dige momenttum qua toe epassing van  energietech hnieken en ‐m maatregelenn (ETMs) wee et vast te  houden of zelfs te veergroten.  De vakgroep Construction Mana agement & EEngineering  heeft uitvoe ering gegeve n aan dit on nderzoek.   Bij  de  gemeenten  Enschede,  Hardenbergg,  Twenteraand  en  Zwa artewaterlannd  zijn  amb btenaren  ns  zijn  er  m met  een  vrragenlijst  betrokkeen  bij  de  Overijsselse  Aanpak  2..0  geïnterviewd.  Teven onderneemingen ben naderd om h hun visie te  geven inzake de inzet van beleidsinnstrumenten door de  gemeenten  en  pro ovincie.  De  onderzoekeers  zijn  de  provincie  Overijssel  eerkentelijk  voor  de  e. Tevens is eer dank verscchuldigd aan n alle responndenten die d door hun  interessante  onderzzoeksopgave antwoorrden  in  de  interviews  i en  e via  de  vraagenlijsten  hun  h medewerking  hebbben  geboden n  aan  dit  onderzo oek.    Bram En ntrop en And dré Dorée     

Enscchede, 23 ap pril 2014  

3    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

Samen nvatting Met  dee  Overijsselse  Aanpakk  2.0  wordden  particu uliere  woningeigenarenn  gestimuleerd  om  energiettechnieken  en  e –maatreggelen  (ETMss)  toe  te  passsen  via  gem meentelijke  eenergielokettten,  een  duurzaamheidsprem mie en  ‐lenin ng. De Provinncie Overijsssel wilt meerr inzicht krijggen in welke e actieve  marktaaanpak  het  meest  m succesvol  is  om  d e  implemen ntatie  van  ET TMs  in  partiiculiere  won ningen  te  vergroteen. Door de  Universiteit  Twente is eeen quickscaan uitgevoerd naar succeesvolle aanp pakken in  de Overijsselse gemeenten en de e rol in deze  aanpakken van het lokale bedrijfslevven.  In het eeerst deel van n de quicksca an is bestudeeerd welke cconcepten en instrumennten een rol sspelen in  het energiebeleid vaan de 24 gemeenten, diie participeren in de Overijsselse Aaanpak 2.0. Er zijn zes  nte  Zwolle  worden  de meeste  concepten  en  tien  instrumentten  ondersccheiden.  In  de  gemeen men, terwijl d de gemeente Enschede ziich sterk rich ht op één  concepten en instrumenten ter hand genom ppelijke InveesteringsOpggave (MIO). D Daarnaast iss er bekeken hoeveel  concept, namelijk de Maatschap mheidsprem ie  en  –lenin ng  hebben  aangevraagd a ,  waarbij  he et  aantal  woningeeigenaren  eeen  duurzaam koopwo oningen in eeen gemeente e en de enerrgetische kwaliteit van de e gemeentellijke woningvvoorraad  in  ogenschouw  is  genomen.  g In n  de  gemeeente  Wierden,  Zwartewa aterland  en  Dalfsen  wo orden  de  meeste  duurzaamheeidspremies  naar  rato  v an  het  aantal  koopwoniingen  toegekkend.  Wanneer  naar  de  stand den  in  juli  en  e december  2013  worddt  gekeken,  zijn  in  de  gemeenten  H Hardenberg,  Dalfsen,  Twenterrand en Zwartewaterland d de meeste  duurzaamhe eidsleningen n aangevraaggd.   Op basiss van de inzicchten in het eerste deel  van het ond derzoek is be esloten om inn het tweede e deel de  vier  situ uaties  in  de  gemeenten  1)  Enschedee,  vanwege  de  MIO,  2)  Hardenbergg,  vanwege  de  d brede  inzet  vaan  instrumenten  en  het  hoge  aanttal  leenaanvvragen,  3)  Twenterand, T ,  vanwege  de  d grote  toenamee in leenaanvragen in de e periode julli‐december  2013, en 4) Zwartewateerland, vanwege haar  betrokkeenheid in eeen gemeente elijk samenw werkingsverb band, het hog ge gemiddellde premiebedrag en  het hogee aantal leen naanvragen, nader te besstuderen.  Er zijn in nterviews gehouden mett de betrokkeen gemeente eambtenaren, waarin weerd gevraagd d naar de  inzet  vaan  beleidsinsstrumenten,  de  rol  van  ondernemin ngen  en  de  visie  van  dee  responden nt  op  de  huidige  Overijsselse  Aanpak. Er kunnen op bbasis van de  reacties van n de responddenten in ied der geval  daties in marrktwerking in nzake de rol  van de geme eenten word den onderschheiden, namelijk:  vier grad 1. aan nbesteding van de gehele e energiever duurzamingssopgave van een gemeennte aan de m markt;  2. gem meentebreed d gedeeltelijk outsourcenn van de stim mulerende en n coördinereende rol;  3. op projectniveaau outsource en van de rol  van de gem meente aan een marktparrtij;  besteden.  4. geeen taken of rollen van de gemeente aaan het bedrijfsleven uitb Uit  de  interviews  bleek  b dat  de duurzaamhheidspremie  en  –lening  van  de  provvincie  Overijjssel  een  belangriijke rol hebb ben om woniingeigenarenn te stimulerren ETMs te implementeeren. Een pe ersoonlijk  en  goed d  energieadvvies  heeft  ook  o een  niett  mis  te  verrstane  invloed  op  woniingeigenaren n  als  het  aankomt  op  het  toepassen  t ETMs.  E De  potentie  vaan  een  ene ergieadvies  zou  zodoen nde  een  promineentere  rol  mogen  m spelen.  Wanneerr  de  premie e  en  lening  bij  een  teruugtredende  overheid  komen  tte  vervallen,  dan  zal  err  momentum m  verloren  gaan.  g De  gemeenten  geeven  wel  aan n  dat  de  isolatiem markt en de markt van ph hotovoltaïsc he systemen n al goed zelffstandig funcctioneren.  In  het  d derde  deel  van  v het  ond derzoek  worrdt  aan  onde ernemingen  gevraagd  hhoe  zij  tegen nover  de  Overijsselse  Aanpakk  2.0  staan.  Er  zijn  21  onndernemingen  die  actief  zijn  in  de  vvier  gemeen nten,  per  4    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   email beenaderd mett een vragen nlijst. Van ellf ondernemingen werd  een ingevul de vragenlijst retour  ontvanggen.  Het  blijjkt  dat  niet  elke  onderrneming  eve en  goed  op  het  vizier  had  wat  prrecies  de  Overijsselse Aanpakk 2.0 (met da aarin de ene rgieloketten, duurzaamh heidspremie  en –lening) inhoudt.  b haddeen,  daarvan  geeft  g het  merendeel  aa n  dat  ze  wat  betreft  De  respondenten  diie  wel  een  beeld  d energielo oketten,  duuurzaamheidspremie  en  –lening  heebben.  Slecchts  één  afzet  profijt  van  de  dent  is  de  du uidelijke  men ning  toegedaaan  dat  alle  drie  niet  bijdragen  en  ddat  de  overheid  zich  respond afzijdig  zou  moeten n  houden.  De e  aanvraagpprocedure  vo oor  de  premie  en  de  lenning  kent  echter  nog  omingen. Neet als bij de ggemeenten, zzijn er ook n nu responden nten die vann mening zijn n dat een  tekortko energiep prestatieadvvies  (met  een n  energielabbel)  van  toeggevoegde  wa aarde  is  om  klant  en  levverancier  dichter b bij elkaar te brengen.  Om tot cconclusies en aanbevelin ngen te kom en, is er een n overzicht gemaakt van  de verschille ende aan  bod  gekkomen  instrrumenten  op p  een  achteergrond  van n  relaties  tu ussen  de  vieer  meest  be esproken  partijen,,  te  weten  de  provincie,  gemeenteen,  onderne emingen  en  woningeigeenaren.  Wan nneer  de  snelheid d,  waarmee  ETMs  worrden  toegeppast,  moet  worden  verhoogd,  dann  kunnen  er  e in  de  antwoorrden van de respondente en hoofdzakeelijk twee sccenario’s worrden ondersccheiden:  Scena ario 1: de ingeslagen we eg met de Ovverijsselse A Aanpak 2.0 w wordt met ennige verbeteringen in  het kklantproces vvoortgezet, o of;  Scena ario 2: er wo ordt sterker  ingezet op hhet komen tot een zelfsttandige enerrgiebesparingsmarkt,  waarrbij  de  overh heid  zich  lan ngzaam  teruugtrekt  doorr  generieke  instrumenteen  meer  spe ecifiek  te  makeen en door eenkele instrumenten aan  ondernemin ngen over te laten.  Wanneeer  de  verduu urzamingsop pgave  aan  dde  markt  wo ordt  overgelaten,  dan  zzal  de  relatie  tussen  woningeeigenaren en n ondernemingen voor vveel ETMs mo oeten worde en versterkt.. De markten n van na‐ isolatie  en  photovo oltaïsche  sysstemen  zijn  in  positieve  zin  vrij  uniek,  omdatt  deze  al  een  goed  momenttum  kennen n.  Isolatiebed drijven  die  dde  wijken  in ntrokken  en  productinfoormatie  van  deur  tot  deur  kw wamen  aanb bieden,  hebben  veel  w woningeigenaaren  kunnen n  bereiken  een  zien  zich h  op  dit  momentt  ook  gesteu und  door  de e  duurzaamhheidspremie.  Voor  photo ovoltaïsche  systemen  is  er  geen  premie, maar de len ning wordt do oor veel wonningeigenare en wel hiervo oor gebruikt..   Dichtbij  de  relatie  woningeigen w naren‐onder nemingen  staan  de  zon nnekaart,  dee  thermosca an  en  de  duurzaamheidsmarkkten,  maar  daar  d was  voooralsnog  en nige  inbreng  van  gemeeenten  nodig  geweest  oor  de  respo ondenten  woordt  grote  waarde  w gehe echt  aan  hett  maatwerka advies  en  danwel  gewenst.  Do het  bijbehorende  energielabel.  De  potentiee  van  een  dergelijk  advies  is  dat  deeze  net  als  de  reeds  mde  instrumeenten  de  woningeigenaaar  niet  een n  algemeen  generiek  beeeld  biedt,  maar  de  genoem situatie  voor deze p potentiele afnemer van EETMs specifiek maakt. Deze instrum enten weten n het gat  de klant –die ETMs afnee emt– en de oonderneminggen –die ETM Ms aanbiedenn– te verkleinen.  tussen d  



5    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

Inhou udsopgav ve   Colofon ........................................................................................................................................................ 2    Voorwoord .................................................................................................................................................. 3    Samenvatting .............................................................................................................................................. 4    1  Inleeiding ............................................................................................................................................... 8  1.1 Do oelstelling ....................................................................................................................................... 8  1.2 On nderzoeksop pzet ............................................................................................................................. 8  1.3 Ovverijsselse Aanpak 2.0 ................................................................................................................. 10    2  Anaalyse voortgaang gemeenten Overijsseelse Aanpak 2.0 ................................................................ 12  2.1 Inleiding ........................................................................................................................................... 12  2.2 Kaarakteristieken gemeenten .......................................................................................................... 12  2.2.1 Karakterisstieken woniingvoorraad  gemeenten ...................................................................... 12  2.2.2 Karakterisstieken energgiebeleid ge meenten ........................................................................... 14  2.3 Du uurzaamheid dspremie ................................................................................................................... 18  2.4 Du uurzaamheid dslening .................................................................................................................... 20  2.44.1 Duurzaam mheidsleningg naar type m maatregel ........................................................................... 21  2.44.2 Ontwikkeling aanvragen duurzaam mheidsleningg naar gemee ente .......................................... 23  2.5 Deeelconclusie ................................................................................................................................. 24    3  Inzeet gemeenteen energiebe esparing partticulieren .......................................................................... 26  3.1 Inleiding ........................................................................................................................................... 26  3.2 Geemeente Ensschede ...................................................................................................................... 27  3.2.1 Inzet gem meente Ensch hede ....................................................................................................... 27  mingen geme eente Enscheede ................................................................................... 28  3.2.2 Ondernem 3.2.3 Ervaringen en toekom mstvisie gemeeente Ensche ede ................................................................ 29  3.3 Geemeente Hardenberg .................................................................................................................. 30  3.3.1 Inzet gem meente Harde enberg ................................................................................................... 30  3.3.2 Ondernem mingen geme eente Hardeenberg ................................................................................ 32  3.3.3 Ervaringen en toekom mstvisie gemeeente Hardenberg ............................................................ 32  wenterand .................................................................................................................. 33  3.4 Geemeente Tw 3.44.1 Inzet gem meente Twenterand ................................................................................................... 33  3.44.2 Ondernem mingen geme eente Twentterand ............................................................................... 35  3.44.3 Ervaringen en toekom mstvisie gemeeente Twentterand ............................................................ 35  3.5 Geemeente Zw wartewaterlan nd .......................................................................................................... 36  3.5.1 Inzet gem meente Zwarttewaterland ......................................................................................... 36  3.5.2 Ondernem mingen geme eente Zwarteewaterland ....................................................................... 37  3.5.3 Ervaringen en toekom mstvisie gemeeente Zwarte ewaterland ..................... . .............................. 38  3.6 Deeelconclusie ................................................................................................................................. 39    6    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   4 

  5 

Ideentificering ro ol ondernem mingen in eneergiebesparing .................................................................. 41  4.1 Inleiding ........................................................................................................................................... 41  4.1.1 Selectie reespondenten n ............................................................................................................ 41  4.1.2 Samensteelling vragenllijst ........................................................................................................ 42  n ondernem ingen ................................................................................ 43  4.2 Prroducten en diensten van 4.3 Reelaties tussen overheid e en ondernem mingen ............................................................................... 44  4.3.1 Overheid als partner ............................................................................................................... 45  4.3.2 Inzet instrrumenten .................................................................................................................. 45  4.3.3 Promotieaactiviteiten in de gemeennten .................................................................................. 47  mpact Overijssselse Aanpa ak 2.0 ..................................................................................................... 48  4.4 Im 4.5 Deeelconclusie ................................................................................................................................. 50  nclusies en aaanbevelinge en ........................................................................................................... 52  Con 5.1 Co onclusies ....................................................................................................................................... 52  5.2 Aaanbevelingen n ............................................................................................................................... 54 

  Referentties ................................................................................................................................................ 57    A: Gebruikte vragenlijst vvoor gemeennten ................................................................................... 58  Bijlage A Bijlage B B: Gebruikte vragenlijst vvoor onderneemingen ............................................................................ 60  Bijlage C C: Uitgebreid d overzicht va an aanbeveliingen ................................................................................. 62     



7    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

1 Inle eiding De provvincie Overijsssel heeft alss doelstellingg om 10.000 0 woningen  in de periodde 2012 – 20 014 twee  energielabelstappen n  energiezuiniger  te  m maken.  Om  dit  te  bereiken  wordden  de  particuliere  nten  in  de   provincie  op  dit  mo oment  op  vverschillende e  wijzen  huishoudens  door  de  gemeen gestimuleerd om energietechnie eken en –maaatregelen (EETMs) te imp plementeren  ten einde het fossiel  ofgebruik te reduceren.  Het ligt echtter uiteindelijk in de bed doeling dat dde gemeenten en de  brandsto provincie  zich  kunneen  terugtrekkken  uit  dezze  markt  van n  energetisch he  woningveerbetering,  terwijl  t er  voldoende  momenttum  is  en  blijft  om  de  markt  op  eigen  kracht  verder  te  laaten  werken n  aan  de  energieb besparingsdo oelen,  die  bij  moeten  dragen  aan  beperktere  afhankel ijkheid  van  fossiele  brandsto offen en lageere milieubelasting, dan  op dit mome ent het geval is.     Het  is  d de  ambitie  van  v de  provvincie  Overijjssel  om  te  komen  tot  een  zelfsta ndig  functio onerende  energieb besparingsm markt,  waariin  producteen  en  dien nsten  van  bedrijven  b een  de  wensen  van  (particuliere)  wonin ngeigenaren  bij  elkaar  komen.  Op  dit  moment  spelen  ggemeenten  nog  een  particulieren te stimulereen beslissinggen te neme en om ETMs  toe te passe en, maar  belangriijke rol om p deze  rol  zou  idealitter  kleiner  moeten  m kunnnen  worden n.  Het  Kennis‐  en  Coorddinatiepunt,  welke  is  nder anderee  mee de am mbitie van  de e provincie  tte verwezenlijken. In  ingericht door Synteens, helpt on totaal  bieden  25  geemeenten  in  Overijssel  aaan  particulie eren  danwel  bedrijven  dde  ruimte  en n  kansen  doen met de energiebespparingsmarkkt. De benadering van dee provincie O Overijssel  om ervaaring op te d via  actieeve  marktbeenadering  wordt  w de  “O Overijsselse  Aanpak  2.0””  genoemd  en  valt  bin nnen  het  provinciale  program mma  “Nieu uwe  Energiee”.  Dit  pro ogramma  he eeft  de  am mbitie  het  aandeel  wbare energgie te vergrotten naar 20% % in 2020.  hernieuw

1.1 Doe elstelling De vakgroep Constru uction Mana agement & E ngineering vvan de Universiteit Twentte is benade erd om te  n  welke  geemeenten  en  bedrijvenn  een  succesvolle  aanpak  hanterren  om  particuliere  bekijken huishoudens  hun  energiegebru e uik  te  laten  reduceren. De  gemeenten  in  de  provincie  Overijssel  O beogen  immers  hettzelfde  doel  te  bereikenn,  maar  hebben  elk  zo  hun  eigen  aaanpak.  Binn nen  deze  n het (lokale) bedrijfsleveen een meerr of minder g grote rol speelen. Deze ro ol van het  aanpak sspeelt of kan bedrijfsleven dient b bij voorkeur  groter te w worden, waarrbij de overh heid zich moogelijk geleid delijk kan  oelstelling vo oor het ondeerzoek dat w wordt uitgevo oerd binnen  de vakgroep CME is  terugtreekken. De do om  voor  het  eind  van  v 2013  meer  m inzicht  te  verkrijgen n  in  welke  actieve  a marrktaanpak  heet  meest  succesvo ol  is  om  de  implementa atie  van  eneergietechniekken  en  –maatregelen  (EETMs)  in  particuliere  woningeen te vergrotten door hett uitvoeren vvan een quickkscan naar d de huidige suuccesvolle aa anpakken  van Oveerijsselse gem meenten en d de rol in dezee aanpakken van het loka ale bedrijfsleeven.  Het eind dproduct zal  bestaan uit een onderzooeksrapport waarin wordt vastgesteeld op welke wijze de  actieve  marktaanpak goed of juiist slecht weerken om de implementa atie van ETM Ms te bevorde eren met  d wat de roll van gemeeenten en bed drijven was,  is en mogel ijk kan zijn.  Op basis  daarbij ggespecifieerd van  dezze  inzichten n  kan  word den  gerefleccteerd  op  hoe  h de  onttwikkeling  vvan  een  ze elfstandig  function nerende  eneergiebesparin ngsmarkt  er  voor  staat,  zodat  overrheidsstimulii  mogelijk  overbodig  kunnen worden.  

1.2 Onderzoekso opzet Gezien  de  wens  vaan  de  provin ncie  Overijsssel  om  op  korte  k termijn  de  result aten  beschikbaar  te  nderzoek ond der andere ggebruik word den gemaakt van data vaan de Stichtin ng “Meer  hebben,, zal in dit on 8    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   met  Min nder”,  welkee  de  voortga ang  monitorrt  van  de  Ovverijsselse  Aanpak  A 2.0.  Deze  data  geeft  g per  gemeente  inzicht  in n  hoeverre  duurzaamhei dpremies  do oor  huishoud dens  zijn  ge reserveerd  en  e welke  duurzaamheidleninggen  zijn  versstrekt.  Het  pplan  is  om  de  d quickscan n  uit  te  voeeren  in  drie  stappen,  welke nu u zullen worden behandeld.  Stap 1: A Analyse voortgang Overijsselse Aanppak 2.0 naarr actieve marktaanpak.  In  overleg  met  de  projectleiderr  “Energiebeesparing  wonen”  van  de e  Provincie  Overijssel  iss  er  voor  gekozen n  om  het  on nderzoek  te e  richten  opp  die  aanpakken,  die  er  in  positievve  en  negattieve  zin  uitspringgen op basiss van de data aset voor de  voortgangsrrapportage O Overijsselse A Aanpak 2.0 vvan 1 juli  2012 tott 30 juni 201 13. De verwa achting is datt niet elke ge emeente in sstaat zal zijn  elke maatre egel even  succesvo ol  te  promotten. Het  doe el van deze  eerste stap  is om te ach hterhalen weelke vier gemeenten  met  hu un  specifiekee  aanpakke en  het  bestte  presteren n  naar  maa atregel  en  naar  rato  van  het  energieb besparingspo otentiaal datt in de geme ente aanwezzig is. Met vier gemeenteen zal verderr worden  gewerktt in Stap 2 vaan deze quickkscan.  Stap 2: B Bepaling inzet gemeente en inzake ennergiebesparring particuliiere woningeeigenaren.  Details vvan de aanp pakken van d de vier verscchillende gem meenten zullen bekend  moeten zijn n om een  beeld tee kunnen vorrmen waarin n de aanpakkken van elkaaar verschillen n of juist elkkaars gelijken n zijn. Dit  is  de  tw weede  stap  in  de  voo orziene  quic kscan.  De  aanpak  a van  een  gemeeente  kan  meerdere  m instrumeenten omvattten om particuliere wo ningeigenare en te beweg gen ETMs te  implemente eren. Het  kan zijn dat specifiekk één instrum ment in grot e mate de w woningeigena aren motiveeert, terwijl een ander  De websites vvan de verscchillende gem meenten en  hun energie eloketten  instrumeent juist niett aanslaat. D bieden  enig  inzicht  in  de  aanp pak.  Daar  w waar  nodig  zullen  z extra  documentenn  bij  de  gemeenten  worden  opgevraagd d en interview ws worden uuitgevoerd o om te achterhalen wat pprecies per gemeente  aan  partticuliere  woningeigenare en  qua  stimuulansen  worrden  aangeb boden.  Er  zall  eveneens  aandacht  a worden  besteed  aan n  het  mome ent  waarop  dde  gemeente  de  door  haar  h benuttee  instrumentten  heeft  ingezet.  Een  gemeeente  die  al  jaren  inzett  op  energiiebesparing  of  bijvoorbbeeld  een  specifieke  n geboekt, daan een geme eente die  maatreggel of aanpakk, kan immerrs reeds een  groter resulltaat hebben pas sind ds korte tijd  haar particu uliere woninggeigenaren sstimuleert hun energieggebruik te reduceren.  Het ligt  dus niet in d de bedoelingg het onderzzoek te bepe erken tot de genoemde  tijdspanne vvan 1 juli  13. Nadat dezze inzichten  zijn verkrege en, volgt Stap 3.  2012 tott 30 juni 201 Stap 3: IIdentificering van de rol van bedrijveen in behaallde energiev verbeterings resultaten  De  provvincie  Overijjssel  wil  komen  tot  eeen  zelfstand dig  functione erende  enerrgiebesparingsmarkt,  waarin  d de  rol  van  de  d overheid  kleiner  is,  m maar  waar  de e  implementtatie  van  ET Ms  door  particuliere  huishoudens onverm minderd doorzet. Het laaatste onderdeel van de quickscan behhelst een stu udie naar  die  bedrijven n  hadden  om  in  de  vieer  gemeente en  de  reducttie  van  fosssiele  brandsttoffen  te  de  rol  d bewerksstelligen.  Via  de  gem meenten,  huun  loketten n  en  de  innovatie‐addviseur  “Ke ennis  en  Coördinatiepunt”  vaan  Syntens  zal  worden  achterhaald d  welke  bed drijven  hun  ddiensten  aanbieden.  en  welke  producten  en  diensten  in nzake  de  Deze  beedrijven  zullen  worden  benaderd  oom  te  vrage energiem markt  zij  aaanbieden,  wat  w hun  ontw wikkeling  in n  afzet  is  in n  relatie  tott  de  aanpakk  van  de  betreffeende  gemeeente  en  we elke  barrièrres  zij  op  dit  moment  ervaren  om  de  particuliere  woningeeigenaren  tee  bedienen.  Per  gemeeente  zal  wo orden  getraccht  circa  vijjf  MKB‐bedrijven  te  benaderren.  Er  moett  daarbij  nie et  alleen  woorden  gedach ht  aan  bedriijven  die  be paalde  fysie eke  ETMs  aanbieden,  maar  oo ok  aan  bedriijven  die  beppaalde  taken n  van  de  gem meenten  inzzake  de  redu uctie  van 

9    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   fossiel b brandstofgeb bruik door de e gebouwdee omgeving kkunnen overnemen of all aan het ove ernemen  zijn.  Met hett doorlopen vvan deze drie e stappen woordt een better beeld verrkregen van hhoe de aanp pakken er  ten opziichte van elkkaar voor sta aan, welke eeffecten die aaanpakken h hebben gehaad voor de specifieke  gemeente en hoe het  (lokale) b bedrijfslevenn in deze onttwikkelingen n staat. Bij  dde uitvoeringg van het  oek  wordt  err  vanuit  geggaan  dat  de  gemeenten  en  bedrijve en  bereid  zuullen  zijn  om m  mee  te  onderzo werken  aan het ond derzoek. Tevvens wordt eer vanuit geggaan dat me edewerkers vvan de te be enaderen  h in  hhun  agenda  om  de  partijen  hun  medeewerking  verlenen  en  redelijkerwijjs  ruimte  hebben  oeker te woo ord te staan. Het aankonndigen van d de start van h het onderzoeek door de p provincie  onderzo Overijssel  naar  de  gemeenten n  toe,  kan  mogelijk  he elpen  de  be enodigde  m medewerking  van  de  betrokkeen gemeenteelijke ambtenaren te verrkrijgen.   Vanuit  het  oogpu unt  van  de e  vakgroep  Constructiion  Manage ement  &  Engineering  is  het  wetenscchappelijk  geezien  intere essant  om  tte  achterhalen  hoe  particuliere  wooningeigenarren  door  gemeenten  danwel  bedrijven  kunnen  w worden  beïn nvloed  in  hun  h keuze  bepaalde  ETMs  E te  particuliere w woningeigen naren zelf  implemeenteren. De beschreven methode is aaantrekkelijkk omdat de p juist  niiet  worden  ondervraa agd,  zodat  eventuele  sociaal  we enselijke  anntwoorden  van  de  woningeeigenaren zeelf worden uitgesloten. 

1.3 Ove erijsselse Aanpak 2..0 Het  pro ovinciale  pro ogramma  “N Nieuwe  Enerrgie”,  dat  als  ambitie  heeft  het  aa ndeel  hernieuwbare  energie  te  vergroten  naar  20%  in  2020,  keent  zestien  verschillende v e  instrumentten  die  orga anisaties,  ancieel  kunnnen  helpen  om  energiebesparing  en  –verduu urzaming  bedrijveen  en  particculieren  fina mogelijkk  te  maken n  (Provincie  Overijssel,  2013).  De  Overijsselse  Aanpak  22.0  valt  bin nnen  dit  program mma  met  alss  specifiek  doel  om  10.0000  woninge en  in  Overijsssel  met  circca  twee  (ind dicatieve)  labelstappen energiezuiniger te maken. Dit  onderdeel b binnen het programma N Nieuwe Energie loopt  van 2012 tot en mett 2014. De hoger gelegenn ambitie van de Overijsselse Aanpakk 2.0 is om tte komen  en naar een  energiebesparingsmarkkt met een nnormaal mecchanisme  tot een  transitie bij  marktpartije d en die niet langer afhannkelijk is van n overheidssttimulering.  van vraaag en aanbod Er  zijn  voor  de  Overijsselse  Aanpak  A zeveen  kritische e  succesfactoren  onderrscheiden,  te  weten  (Provinccie Overijssell, 2012):  1. Co ontinuïteit / betrokkenhe eid bedrijfsleeven;  2. Gerichte (marrkt)benadering particulieere woningeigenaren;  ördinatie;  3. Keennisontwikkeling en coö meenten‐bedrijfsleven; 4. Lo okale actievee marktbenaderingen gem 5. Vo oortzetten eenergielokettten gemeentten;  6. Ondersteunen nd financieell instrumentaarium;  7. Saamen de schouders eronder Markt & & Overheid (R Rijk‐Provincie e‐gemeentenn).  Om partticuliere won ningeigenare en daadwerkkelijk te stim muleren het ffossiel branddstofgebruik terug te  brengen n  zijn  binneen  de  Overijsselse  Aannpak  2.0  de e  volgende  stimulansenn  ingezet  (P Provincie  Overijssel, 2012):   

10    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   

   

Premieregeling: één labe elstap energ ieprestatieve erbetering door het aanbbrengen van isolatie  ubsidie op va an € 300,‐, tw wee labelstappen leidt to ot € 600,‐ subbsidie en twee  levert een su labelstappen n samen mett de buren leeidt tot maximaal € 900,‐‐ subsidie;  Laagrentend de duurzaam mheidlening:  max. € 20.00 00,‐ en 3% lagere rente ddan de marktt;  Verwachten circa 4.000 leningen te vverstrekken, circa € 40 m miljoen;  Onafhankelijk informatie epunt (gemeeentelijk Energieloket);  Gerichte en actieve bena adering, sam menwerking ggemeenten e en bedrijven . 

  pak omvat onder anderee vijf koplope erprojecten in vijf versch illende geme eenten:  De Overrijsselse Aanp  Dalfsen, Staphorst en Zw wartewaterlaand “Duurzaaam (T)huis”; Blok‐voor‐Blo ok”;   Deventer “B  Enschede “M Maatschappe elijke Investeerings Opgavve (MIO)”;   Hardenberg  “Blok‐voor‐Blok”;   Zwolle “Verb beter en Besspaar”.   

 

11    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

2 Ana alyse voo ortgang g gemeente en Overijsselse Aa anpak 2.0 0 In  dit  h hoofdstuk  zal  z worden  bekeken  opp  basis  van n  data  van  de  provinccie  Overijsse el  welke  ontwikkelingen  er  zijn  qua  aa anvragen  va n  duurzaam mheidspremies  en  –leniingen,  ten  einde  te  n staat zijn toot een succe esvolle invulling te komenn van de Ove erijsselse  achterhaalen welke ggemeenten in Aanpak 2.0.  

2.1 Inle eiding De  provvincie  Overijjssel  kent  25 5  gemeenteen,  waarvan  in  2013  24 4  gemeentenn  meedraaie en  in  de  Overijsselse Aanpak 2.0. De gem meente Haakssbergen zal p pas vanaf 1 januari 2014  meedoen. N Naast dat  nbiedt  om  energiebespa e aring  in  particuliere  de  provvincie  dit  geemeenschappelijke  proggramma  aan koopwo oningen  te  stimuleren,  s bieden  b somm mige  gemee enten  op  eig gen  initiatieff  een  aanvu ullend  of  mogelijkk deels overllappend programma aann om het energiegebruikk in hun gem meente te reduceren.  In  somm mige  gevalleen  kunnen  die  d instrumeenten  ook  het  h fossiele  energiegebrruik  van  particuliere  koopwo oningen  reduceren.  De  verwachtinng  is  dat  dergelijke  d lo okale  gemeeentelijke  initiatieven  eveneen ns  het  aanttal  aanvrage en  qua  duu rzaamheidsp premie  en  ‐lening  ‐ zal  beïnvloeden n  en  dat  uitvoereende danwel toeleverend de bedrijven  in de omgevving hiervan profiteren.  Er  mag  tevens  wo orden  verwa acht  dat  in  een  gemee ente  met  een  e grotere  omvang  oo ok  meer  koopwo oningen  staan.  Het  aanta al  aanvragenn  voor  de  duurzaamheid dspremie  enn  –lening  zal  in  deze  gemeenten  naar  veerwachting  groter  g zijn  daan  in  een  kleine  gemee ente  met  weeinig  koopw woningen.  woningen  re eeds  investe eringen  hebbben  gedaan  om  het  Aangezieen  eigenareen  van  energiezuinige  w energieggebruik  te reeduceren en n weinig tot  geen financieel profijt  zullen  z hebbeen  bij  toepasssing van  nog meeer ETMs, is h het belangrijkk om te weteen hoeveel vverbeteringsp potentieel err in een gem meente is.  In een gemeente meet veel energgiezuinige kooopwoningen n is dit verbe eteringspoteentieel klein. Er zullen  dan verm moedelijk minder aanvra agen van duuurzaamheidsspremies en leningen pla atsvinden da an in een  gemeente met veel woningen m met een slechhte energieprrestatie.  In de vo olgende sectiie zal eerst in detail worrden ingegaaan op de karakteristiekenn van de Ove erijsselse  gemeenten qua won ningvoorraad d en qua eneergiebeleid. In de sectie daarna zulleen de ontwikkkelingen  qua  aan nvragen  van n  de  duurza aamheidspreemie  worden  beschouw wd.  Hierna  vvolgen  uiterraard  de  ontwikkelingen  quaa  aanvragen n  duurzaam mheidsleningg.  Om  vervvolgens  af  te  sluiten  met  de  deelconclusie waarin vier gemeenten wordeen gekozen  om in het volgend hooffdstuk mee vverder te  werken.  

2.2 Karrakteristie eken geme eenten Het  eersste  deel  van n  deze  sectie e  levert  kwaantitatieve  karakteristiek k ken  waarmeee  we  de  soorten  en  aantallen  premie‐  en  leenaanvragen  kun nen  bescho ouwen  in  de  context  vvan  de  bettreffende  eeft  een  ov erzicht  van  kwalitatieve e  karakteristtieken  in  de e  zin  van  gemeente.  Het  tweeede  deel  ge concepten en instrumenten energiebeleid inn de Overijsselse gemeen nten.  2.2.1 Ka arakteristieken wonin ngvoorraad d gemeente en In totaal staan er in  de 24 geme eenten betrookken bij dit onderzoek circa 460.0000 woningen, waarvan  woningen  en n  meer  dan  183.000  huurwoningen.  De  in  dit  oonderzoek  betrokken  bijna  2773.000  koopw gemeenten  hebben n  gemiddeld d  elk  11.3 64  koopwo oningen.  Deze  waardenn  omvatten n  allerlei  verschilllende  vormeen  van  woningen,  variërrend  van  vrijjstaande  woningen  tot  aappartementten.  Met  zo’n 69.000 woningeen is Enschede de gemeeente met veruit de meesste woningenn. Zwolle sta aat op de  12    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   tweede plaats, maarr is met circa a 52.600 wonningen aanzienlijk kleiner (‐23,7%). D De kleinste gemeente  oningaantal iss Staphorst m met 5.473 w woningen. Deze gemeente e heeft echteer met 72,7% % relatief  naar wo veel koo opwoningen (Swing, 2011 1). 

Figuur 2‐1: W Woningvoorraadd in Overijssel per gemeente (Swing, 2011) 

Figuur 22‐1 toont perr gemeente het aantal w woningen, he et aantal koo opwoningen  en tevens het aantal  aangemelde  energieelabels.  Er  iss  duidelijk  tte  zien  dat  er  e vijf  grote gemeentenn  zijn  met  meer  m dan  wolle,  Deve enter,  Hengelo  en  Alm melo.  Er  zijn n  negen  25.000  woningen,  namelijk  Enschede,  Zw nder dan 10.0 000 woningeen in hun voorraad. Er re esteert een m middenmoott van tien  gemeenten met min 00 en 25.0000 woningen.  gemeenten met tusssen de 10.00

Figuur 2‐2: Energielabels  in Overijsselse e gemeenten (Swing, 2011) 

13    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   In  totaal  waren  er  in  i 2011  bijna a  160.000  e nergielabelss  voor  de  gehele  woninggvoorraad  affgegeven  poraties  verpplicht  zijn  energielabels  vast  te  latten  stellen  voor  v hun  (34,5%)..  Aangezien  woningcorp woningeen,  mag  worden  w aan ngenomen  dat  de  meeste  energielabels  ziijn  toegeke end  aan  huurwoningen,  dessalniettemin is  de  verrwachting  dat  d de  verdeling  van  energielabe els  naar  et  met  de  gebouwgebbonden  theo oretische  energiekklasse  wel  enig  inzichtt  verschaft  in  hoe  he energiep prestatie van n alle woninggen in een geemeente is ggesteld. In Figuur 2‐2 is ddaarom te zie en welke  energielabels er in w welke gemee enten zijn afggegeven (Swing, 2011).  2.2.2 Ka arakteristieken energ giebeleid geemeenten Zoals  reeeds  vermeld d,  hebben  24  2 van  de  2 5  Overijsselsse  gemeenten  er  voor  ggekozen  zich  aan  te  sluiten  b bij  de  Overiijsselse  Aanp pak  2.0.  Dit  betekent  dat  d die  geme eenten  in  ieeder  geval  een  e loket  hebben..  Via  dit  loket  kunne en  particuliieren  inform matie  krijge en  over  ennergiebesparing,  de  duurzaamheidsprem mie en  de du uurzaamheiddslening.  Hett  betreft  hierbij niet zozzeer  een fysiek loket,  maar  eeen  digitaal  loket  (bijvoorbeeld  httpp://www.energiebesparenborne.nl)  waar  informatie  te  verkrijgeen  is.  Wanneeer  een  partticulier  daaddwerkelijk  ee en  premie  off  lening  wil  aanvragen,  wordt  er  doorverwezen  naar  een  centraal  l oket  oftew wel  een  centrale  website,  namelijk  http://w www.slimeneergiethuis.nl..  Daar  zal  de  woningeigenaar  da an  een  wo ningdossier  moeten  aanmaken waarbij p persoonsgeggevens en wooningkenme erken moet w worden opgeegeven, eer  hij of zij  een prem mie of leningg kan aanvra agen. Deze geegevens worrden verzameld en beheeerd door de Stichting  Meer  m met  Minder.  Eenmaal  in  het  woninggdossier  worrdt  aan  de  hand  van  koorte  filmpjess  precies  uitgelegd wat elke m maatregel in nhoudt, er kuunnen offerttes worden a aangevraagdd en er is tevvens een  webwinkel waar direect verschille ende energieebesparende e producten kunnen wordden aangescchaft.   Wanneeer er wordt o overgegaan ttot het daad werkelijk aanvragen van n een premiee of lening, m moet een  aanvraagformulier  met  een  offferte  voor  de  voorzien ne  werkzaamheden  en   producten  worden  er met Mindeer, zodat me et hun oordeel (of de inddiener voldoe et aan de  verzonden aan de Sttichting Mee provinciale eisen) dee premie danwel lening  kan worden n gereserveerd. Wannee r in het geva al van de  ng  alle  besccheiden  naa r  het  Stimu uleringsfonds  Volkshuisvvesting  Ned derlandse  duurzaamheidslenin n, vindt daarr een toetsin ng plaats qua a financiële ddraagkracht, alvorens  gemeenten (SVn)  zijn verzonden e toekenningg van de lening. De lening is gestoeldd op het prin ncipe van  over te ggaan tot daaadwerkelijke een bou uwdepot; alleeen op basis van originelle facturen w wordt het ge ereserveerdee geld uitgekeerd aan  de uitvo oerende partij of partijen.    De  centrale  websitee  en  het  woningdossier  is  voor  alle  woningeige enaren  in  Ovverijssel  bescchikbaar.  derscheid  in  hoeverre  woningeigena w aren  gemotivveerd  zijn  daadwerkelijkk  een  aanvraag  voor  Het  ond een prem mie of leningg te doen, ka an afhankelij k zijn van in hoeverre zij worden gesstimuleerd in n en door  hun  gem meente.  Hett  blijkt  dat  gemeenten  op  verschillende  wijzen  hun  inwooners  inform meren  en  stimulerren. Uiteraarrd zal door m middel van bberichten in  het lokale w weekblad en  op de geme eentelijke  website  de  doelgroeep  worden  aangesproke a en,  maar  er  zijn  ook  een n  aantal  gem meenten  die  een  wat  abstractter concept d danwel een  visie ten groondslag laten n liggen aan hun manierr om de redu uctie van  fossiel  b brandstofgeb bruik  in  de  gebouwde  g oomgeving  te  bewerkstelligen.  In  dezze  sectie  wordt  eerst  ingegaan n op deze co oncepten en daarna op d e meer conccrete instrum menten die g emeenten hanteren.  Om de cconcepten en n instrumentten inzake heet energiebe eleid van gem meenten in kkaart te brengen, is in  de basiss gebruik gem maakt van b beknopte facctsheets die  door de gem meenten zellf zijn aangeleverd in  mei 2013 aan Synten ns (Syntens, 2013). Dezee overzichten n werden opg gesteld voorr de startbije eenkomst  14    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   “Slim  En nergie  Thuis;;  aan  de  slagg!”  van  de  pprovincie  Overijssel  op  3  3 juni  2013.  Aan  de  hand  van  de  energieb besparingsw websites  van  de  gemeennten  is  gecontroleerd  off  er  nog  nieeuwe  ontwikkkelingen  waren in nzake de con ncepten en in nstrumentenn.  Conceptten energieb beleid gemee enten  In  de  provincie  Overijssel  worden  door  d e  gemeente en,  die  zijn  aangeslotenn  bij  de  Ove erijsselse  pten danwel  visies gehanteerd:  Aanpak 2.0, de volgeende concep A. Duurzzaam Thuis en Energieambassadeurr concept: in dit concept staan de keuukentafelgessprekken  met  een n  energieadvviseur  centra aal  om  de  e igenaren  van  een  wonin ng  te  inform meren  over  mogelijke  m ETMs. H Het concept is onder de n noemer van  Duurzaam (TT)huis door d de gemeenteen Dalfsen, SStaphorst  en Zwarrtewaterland d geadopteerrd.   In  de  ggemeente  Haardenberg  wordt  w gesprroken  van  Bewust  B Duurzaam  Thuiss  als  onderd deel  van  Duurzaaam  Hardenb berg.  In  deze  d gemeeente  staat  de  marketing  van  EETMs  centraal;  de  woningeeigenaren zu ullen worden verleid mett een aanbod d op maat om m de technieeken toe te p passen.   In  de  geemeenten  Kaampen  en  Zwolle  wordtt  niet  een  (p professionele e)  energiead viseur  ingezzet,  maar  een eneergieambassaadeur. Deze inwoners st imuleren andere bewoners uit hun sstraat en helpen hen  met het aanvragen vvan offertes en besparenn van energie e in huis;  B.  Duurrzaamheidsteeam  concep pt:  De  gemeeente  Zwarte ewaterland  heeft  sinds  november  2013  2 het  Duurzaaamheidsteam m  Zwartewaterland,  datt  bestaat  uiit  adviseurs,,  aannemerrs,  installateurs,  een  schilder  en  een  glasszetter  die  nauw  n samennwerken  mett  de  gemeen nte.  Het  teaam  verzorgt  het  hele  traject  van  adviees,  subsidie es  en  uittvoering  vaan  de  energiebespareende  maattregelen.  Woningeeigenaren  krijgen  k eersst  bezoek  van  een  EPA‐adviseur E r  om  de  m mogelijkheden  voor  energieb besparing tee bekijken. Ze e krijgen ookk informatie  over subsidies, de duurzzaamheidspremie en  ‐lening een het verlaaagde btw‐tarief. Het gessprek wordt  deels betaald door de geemeente. Err kan een  maatweerkadvies volgen en met e een aanvraa g van de offe erte (Slim En nergie Thuis,  2013);  C. Blok vvoor Blok aa anpak / Wijk k aanpak: aaangezien in w woningen met vergelijkbbare bouwkundige en  installatietechnischee kenmerken n ook min off meer dezelfde ETMs ku unnen wordeen toegepast om het  brandstofgeb bruik  te  redu uceren,  richtten  sommige e  gemeente  zich  graag  oop  bepaalde e  clusters  fossiel  b van won ningen.   In  de  Bllok  voor  Blo ok‐projecten  werken  minnstens  drie  marktpartije m n  samen  in  een  consortium.  De  e eerste veeertien pilotprrojecten dele en hun kennnis en ervarin ng om zo  partijen  die betrokkken zijn bij de mogelijke landelijke introoductie van d deze manier van werkenn. Voor de uitvoering  te komeen tot een m van  de  p projecten  is  geld  uit  de  markt  nodigg,  bijvoorbee eld  van  institutionele  beeleggers.  De  subsidie  van  het  Rijk  was  alleen  bedoeld  om  een  bbijdrage  te  leveren  in  de  extra  procceskosten  tijjdens  de  pilotfasee  (AgentschaapNL,  2013).  In  de  gem meente  Deventer  is  de  “Blok  “ voor  BBlok”  aanpakk  ingezet  onder dee naam “Slim m Deventer”. In totaal zij n elf bedrijven en partne ers met een  marketingaa anpak via  energieaambassadeurs de wijken ingegaan.  Naast dee term Blok  voor Blok a aanpak, worddt er ook regelmatig gessproken oveer een Wijkaanpak of  een  and dere  geografische  afbakkening  waarrin  in  bepaaalde  mate  gelijkwaardigge  woningen n  danwel  groepen n  van  bewon ners  voorkom men.  De  gem meenten  Kam mpen,  Olst‐W Wijhe,  Raaltte  en  Zwolle  spreken  bijvoorb beeld van een Wijkaanpa ak. De gemeeente Harden nberg zet in o op een actievve marktben nadering,  waarbij  zij  zich  in  eerste  e instantie  richt  o p  de  particu uliere  wonin ngeigenaren  in  Dedemsvaart  en  Balkbrugg;  15    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   D. Woon nlasten‐neutraal: een viisie waarbij dduurzaam energiegebruik tot stand  komt met de nodige  aandach ht voor het ffinanciële vra aagstuk. In dde provincie  Overijssel zet de gemeeente Steenw wijkerland  in  op  eeen  woonlassten‐neutrale e  aanpak,  w waarbij  de  kosten  k voor eventuele  financieringg  van  de  energieb besparende  maatregelen n  in  een  besstaande  won ning  gelijk  of  o lager  zijn  dan  de  daarr  mee  te  realisereen  besparingen.  Dit  ge ebeurt  op  bbasis  van  ee en  “maatwe erkadvies  ni euwe  stijl”,  waarbij  stapsgew wijze en logiisch samenh hangende paakketten van n maatregele en uiteindelijjk moeten le eiden tot  een  eneergieneutralee  woning,  mits  m de  bewooners  dat  willen.  De  gem meente  steltt  dat  bewoners  geen  spijt  van n  zullen  krijjgen  van  hu un  investeri ng  en  spree ekt  daarom  van  een  ““no  regret”‐m methode  (Gemeente Steenwijjkerland, 2012). Er wordden echter ge een garanties gegeven m met betrekkin ng tot de  h nieuwe  stijl  s maatweerkadvies  mo oet  het  met  name  mogeelijk  maken  de  focus  woonlassten,  maar  het  van  de  woningeigeenaar  op  te erugverdienttijden  te  ve erschuiven  naar  n gelijkbllijvende  wo oonlasten  (Persoon nlijke communicatie mevvr. Tees, 4‐3‐‐2014);  E.  Maattschappelijkee  Investering gs‐Opgave  ((MIO):  dit  co oncept  erkent  dat  energgiebesparingg  staat  of  valt bij d de context. H Het reducere en van fossie l brandstofggebruik is niet alleen een  technisch vrraagstuk,  maar  keent  ook  een n  bedrijfseconomische  en  sociaal‐m maatschappe elijke  contexxt.  In  de  gemeente  Ensched de is de MIO Duurzaam W Wonen & W Werken het ge eadopteerde e concept. M Marktpartijen n worden  daarbij ggevraagd om m te investerren in ETMs met oog voo or de woninggebruiker.  Uiteindelijk  wordt er  niet alleeen beoogd d dat de toege epaste ETMss rendementt bieden aan de woningggebruikers, m maar ook  aan  de  marktpartij  of  –partijen  die  de  o pgave  oppakken.  De  acctieve  markktbenaderingg  van  de  de  en  Losse er  heeft  de  naam  “Doe e  groen  dat  scheelt”  m eegekregen,,  waarbij  gemeenten  Ensched aanbodkkant,  vraagkkant  en  pro oceskant  vaan  de  markkt  worden  onderscheide o en.  De  MIO O  maakt  onderdeeel uit, alduss de gemeen nte Enschedee, van de proceskant, alwaar vraag een aanbod b bij elkaar  worden gebracht;  F.  Faciliiterende  porrtal:  vrijwel  alle  gemeennten  in  de  provincie  p Overijssel  biedden  op  en  naast  hun  digitaal  loket  de  mo ogelijkheid  voor  v bedrijv en  om  zich  te  profileren.  Er  in  dat   geval  is  dus  ruimte  gereservveerd op hett digitaal lokket of op eenn aparte (gemeentelijke) website vooor links naar diverse  De  gemeen lokale    bedrijven,  die  ETMs  aanbieden.  a nten  Kampe en  en  Zwollle  spreken  van  het  plein  Regio  Zwolle–Kam Z meenten  Alm melo,  Olst‐W Wijhe,  Ommeen,  Raalte  en  Zwolle  Energiep pen.  De  gem laten hu un inwoners kennis make en met bedriijven in de re egio via  “Powered by yoou”; een initiatief van  onderneemers en Verreniging Natuurmonumeenten (zie htttp://www.po oweredbyyoou.nl).   Zoals reeds aangegeeven, werken n de gemeennten Dalfsen n, Staphorst en Zwartew waterland sam men met  m  (T)huis.  Ze e  hebben  n iet  elk  hun  eigen  geme eentelijk  eneergieloket,  maar  m een  als  mottto  Duurzaam regionaaal  energieloket  (zie  htttp://www.duuurzaamdsz.nl)  met  voo or  elk  van  de  drie  gemeenten  informattie.  Deze  drie  gemee enten  haddden  ook  ee en  gezamenlijk  projecct  waarin  collectief  c photovo oltaïsche  sysstemen  kond den  worden  aangeschafft.  De  gemeenten  Tubbeergen  en  Diinkelland  delen oo ok een energgieloket onde er de naam ““Noaberkraccht”.  Er  zijn  h hiermee  zess  verschillende  concepteen,  aanpakken  of  visies onderscheiiden.  De  gemeenten  Borne,  D Dinkelland,  Hof  van  Tw wente,  Oldennzaal,  Omme en,  Rijssen‐H Holten,  Stapphorst  en  Tu ubbergen  lijken geeen specifiekk concept of brede visie tte hebben uitgewerkt wa aarbinnen huun activiteite en om te  komen  tot  woningeen  met  een n  lager  fossiiel  brandsto ofgebruik  zijn n  ondergebrracht.  De  gemeente  n heeft enkeel te kennen  gegeven zicch te zullen  richten op w wijken en buuurten. De gemeente  Wierden Twenterrand is voorn nemens zich h juist te richhten op speccifieke sociaa almaatschapppelijke doelgroepen,  zoals spo ortclubs, buu urtverenigingen, de wonningcorporatie en 55‐plusssers.  16    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Instrumenten energgiebeleid gem meenten   oot  deel  van n  de  gemee enten  in  Oveerijssel  kenn nen  één  of  meerdere  vvisies,  aanpa akken  of  Een  gro concepten  om  inwo oners  te  mo otiveren  hunn  energiegeb bruik  te  verd duurzamen.  Er  is  een  pallet  aan  e  gemeenten  spreken  o p  zijn  minst  van  een  instrumeenten  om  dee  bewoners  te  bewegenn.  De  meeste informerende, facilitterende en sstimulerendee rol. Alle gemeenten bie eden, zoals reeeds vermeld, een 1.  Energieloket  aan.  Vrijwel  V alle  gemeenten  g ggeven  daarn naast  aan  2.  Informatiebbijeenkomste en  en/of  duurzaamheids‐marrkten  te  zulle en  organiserren  en  3.  Pe ersberichten  of  artikelenn  te  zullen  plaatsen.  p nten  willen,  naast  deeze  drie  in nstrumenten n,  de  doellgroep  “particuliere  Een  paaar  gemeen woningeeigenaren” o ook op anderre wijzen bennaderen. De volgende insstrumenten  worden genoemd:  4. Energ giebus: de geemeenten Almelo, Kamppen, Olst‐Wijhe, Raalte en n Zwolle hebbben de zoge enaamde  energieb bus  ingezet.  Deze  oude  Amerikaansse  schoolbuss  kan  op  bijvvoorbeeld  drrukke  zaterd dagen  bij  winkel‐ een bouwcentra worden ggeparkeerd oom woninge eigenaren een kort energgieadvies te ggeven;  5.  Keukkentafelgesp prek  tot  maa atwerkadviees:  passend  binnen  o.a.  het  Duurzaaam  (T)huis  concept  bieden d de gemeenteen Almelo, D Dalfsen, Stap horst en Zwartewaterlan nd inwoners  de mogelijkkheid aan  om een  zogenaamd keukentafe elgesprek aann te vragen om de mogelijkheden vvan energieb besparing  en de veerduurzamin ng van de en nergievoorzieening te besspreken. De  gemeente W Wierden bied dt voor €  95,‐ (inccl. BTW) een  energiecoacch aan, die eeen twee uurr durend huisbezoek kom mt brengen, waarvan  één uur  wordt besteeedt aan de  huisopnamee en één uur aan een ke eukentafelgeesprek. De gemeente  sponsort € 100,‐ van n het in totaa al € 195,‐ ko stende bezo oek. De geme eente Borne  geeft € 100,,‐ korting  op een m maatwerkadvies;  6.  Inforrmatie‐  en  servicepunte s en:  de  gemeeente  Deven nter  zet  een n  informatiee‐  en  servicepunt  in  “Energiee Deventer” bij de Energiecoöperatiee, zodat inwo oners een ce entraal punt  hebben waa ar ze met  hun vraggen omtrentt energiebesparing en ennergieopwekkking terechtt kunnen. In  de gemeentte Zwolle  is met een helpdesk een vergelijkbaar initiattief ontplooid d;  7.  Subsiidie  voor  ETTMs:  de  gem meenten  Heellendoorn  en  e Twentera and  hadden  een  Energie ePremie‐ Regelingg (EPR) waarbij energiem maatregelen vvoor bestaan nde woninge en werden geesubsidieerd d. De EPR  is  echter  stopgezet  toen  werd  aangeslotenn  bij  de  Overijsselse  Aan npak  2.0.  Dee  gemeente  Hengelo  erijsselse  Aaanpak  2.0,  een  e stimulerringsregelingg  aan  haar  inwoners  heeft,  vvoorafgaand  aan  de  Ove aangebo oden onder n noemer van “Dikke Jas”.  Deze regelin ng was ingezzet om de addoptie van na a‐isolatie  in de spo ouw te bevo orderen in pa articuliere wooning met ee en WOZ‐waa arde van maxximaal € 250 0.000,‐ of  binnen  een  VVE  van  v maximaal  €  168.1000.  Afhanke elijk  voor  het  gekozen  materiaal  voor  de  spouwissolatie  kon  de  subsidie e  oplopen  ttot  100%  van  v het  te  investeren  bedrag.  He et  totale  beschikb bare bedrag van € 467.50 00 voor heell 2011 en 2012, was reed ds in januari 22012 op;  8. Voorb beeldwoning gen: de gemeenten Kam mpen en Zwo olle bieden w woningeigenaaren de kanss om hun  woning  als voorbeelldwoning aan te meldenn voor andere woningeigenaren, die  nog moeten n worden  aat er een vvoorbeeldwo oning van  overtuiggd van bespaaringsmogeliijkheden. In  de gemeentte Zwolle sta Enexis. In het EcoNeexis huis in Zw wolle kan m en ervaren h hoe een slim energienet  of ‘smart grid’ straks  in  een  d doorsnee  hu uishouden  kan  werken.  Het  huis  is  onafhankelijk  van  fossiiele  brandstoffen  en  voorziett  op  duurzam me  wijze  in  zijn  eigen  ennergie.  Diverse  moderne e  ETMs  zijn  in  het  EcoNexis  huis  onder ééén dak sameengebracht (E EcoNexis Hu is, 2013). 

17    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Samen m met de provvincie Overijsssel, Platform m 31 en Pion neering bied den onder anndere de gemeenten  Dalfsen,, Ommen, Haardenberg, ZZwolle, Kam pen en Deve enter hun inwoners de m mogelijkheid d om een  stapje verder te gaaan bij het ve erduurzamenn van de eigen woning.  Het doel vann de proeftu uin is dat  minimaaal 50 woninggen tot enerrgieneutraal  worden gerenoveerd. A Alle bewonerrs die hun be estaande  woning  met label C  of lager ene ergieneutraaal willen renoveren kunn nen meedoeen. Bij deze p proeftuin  krijgen  zze  ondersteu uning  van  ee en  energiereegisseur  en  ontvangen  ze  z een  subsiidie  van  20% %  van  de  uitvoerin ngskosten  (m met  een  ma aximum  vann  €  8.000,‐).  Daarnaast  nemen  de  bewoners  deel  d aan  commun nities  of  praactice  met  an ndere  bewooners,  waarin n  ze  ervaring gen  en  kennnis  delen  (Gemeente  Dalfsen,, 2013). Andere gemeen nten hebben  ook reeds ssubsidie aangevraagd bijj de  provinccie om  te  komen ttot demowoningen;  9.  Zonn nekaart:  diveerse  gemeen nten  werkenn  mee  aan  de  zonneka aart.  Dit  is  eeen  website e  waarop  woningeeigenaren  ku unnen  zien  hoe  h geschiktt  hun  dak  is  voor  photo ovoltïasche  zzonnepanelen  of  een  thermiscche  zonneco ollector.  De  volgende  O Overijsselse  gemeenten  g zijn  op  dit  moment  (november  2013) opgenomen:  Almelo, Borne, Dalfsen,  Dinkelland,  Enschede, K Kampen, Lossser, Oldenza aal, Olst‐ Wijhe,  O Ommen,  Raaalte,  Tubbergen,  Twentterand,  Wie erden  en  Zw wolle.  De  zoonnekaarten n  van  de  gemeenten  Deventeer,  Hardenberg,  Wierdeen  en  Zwartewaterland  komen  binnnenkort  bescchikbaar.  oorn,  Hengeelo  en  Hoff  van  Twente,  Rijssenn‐Holten,  Sttaphorst,  Van  dee  gemeenteen  Hellendo Steenwijkerland  zijn n  geen  zonnekaarten  bbeschikbaar  en  deze  zijn  voorlopigg  ook  niet  voorzien  (Zonnekkaart, 2013);  10.  Thermoscan:  vaan  vergelijkb bare  aard  alls  de  zonnekaart  is  de  thermoscann  van  de  gemeenten  de, Losser en n Borne. De tthermoscan llaat zien op basis van inffraroodfoto’ss welke dake en in een  Ensched gemeente  een  slech hte  of  juist  goede  warm mteweerstan nd  hebben.  De  infraroodd  plattegron nden  van  ernet te raaddplegen.  deze drie gemeenten zijn op inte Er zijn d dus in totaal  tien door de e Overijsselsse gemeente en gebruikte instrumenteen te ondersscheiden.  Een aanzienlijk deel van de gemeenten met  een relatief groot inwon nersaantal m maakt gebruik van vrij  n  deze  instru umenten,  te  weten  de  ggemeenten  Almelo,  A Deve enter,  Enschhede,  Harden nberg  en  veel  van Zwolle.  Vermoedelijjk  kunnen  deze  d gemeennten  meer  budget  b beschikbaar  makken  om  inw woners  te  motivereen  hun  eneergiegebruikk  te  verduuurzamen,  daan  de  geme eenten  met  een  kleine er  aantal  inwonerrs.  De  gemeente  Hengelo  heeft  welliswaar  binn nen  de  provincie  Overijs sel  een  groo ot  aantal  inwonerrs en woninggen, maar ze et na het succcesvolle sub bsidieprogramma “dikkee jas” op dit  moment  geen aanvullende in nstrumenten n in. Veel vann de, naar w woningaantallen, kleineree gemeenten leunen  p  de  diensten  van  één  of  o meer  privvate  partijen  om  woning geigenaren  aaan  te  spreken  en  te  sterk  op motivereen. De bedriijven tripelRadvies, QuesstScope en ZZienenergie lijken in dez e een belangrijke rol  te speleen. In de volggende sectie es wordt bekkeken hoe p populair de d duurzaamhe idspremie en ‐lening  de afgelopen periode waren in d de gemeenteen. 

2.3 Duurzaamhe eidspremie e Op basiss van de voo ortgangsrapp portage van  3 juli jongsttleden van d de Stichting ““Meer met  Minder”,  kan worrden vastgestteld dat 5.69 97 duurzaam mheidspremie es in Overijsssel waren geereserveerd e en dat er  reeds  3..261  premies  waren  toe egekend.  Perr  2  september  waren  er reeds  6.3233  aanvragen  gedaan.  Maar  naa  correctie  voor  de  afggewezen  en   vervallen  aanvragen,  a blijven  b er  n og  5.681  aa anvragen  overeind d. Deze prem mie geldt spe ecifiek voor issolatiemaatrregelen, zoals gespecificeeerd in Tabel 2‐1. 

18    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Tabel 2‐1: So oorten isolatie dduurzaamheidsspremie provin ncie Overijssel 

Type isola atie  Dakisolatie e  Gevelisolattie 

Vloerisolattie  Isolatieglass 

Kwa aliteitseis Rd‐waaarde groter off gelijk aan 2,5 50 m2K/W Rd‐waaarde groter off gelijk aan 1,3 30 m2K/W,   voor sppouwmuuriso olatie Rd‐waarrde groter  of gelijjk aan 1,30 m2 2K/W Rd‐waaarde groter off gelijk aan 2,5 50 m2K/W U‐waarrde kleiner off gelijk aan 1,6 60 W/m2.K

Het  aantal  gereservveerde  duurzzaamheidsprremies  geeftt  aan  dat  er  een  aardig  m momentum  is  in  het  n  van  partiiculiere  huisshoudens.  EEr  is  immerrs  voor  2,1 1%  van  de  koopwoningen  een  bereiken duurzaamheidsprem mie  aangevra aagd.  Wannneer  men  nagaat  dat  vermoedelijk v k  nog  geen  139.000  en dat reedss 4,1% van het aantal  woningeen een energgielabel D off slechter heeeft, dan zou dit betekene kandidaat‐koopwoningen  in  Ovverijssel  is  b ereikt.  De  opgave  o om  daadwerkelij d jk  elke  woning  circa  belstappen eer op vooruit te laten gaaan, lijkt ech hter verder w weg. Van de  5.697 reserrveringen  twee lab op  3  ju uli  waren  er  namelijk  4.322  (75,99%)  gericht  op  slechts  één  maatrregel,  1.170  (20,5%)  reserverringen  zijn  gedaan  g voorr  twee  isole rende  maatregelen  en  slechts  205  (3,6%)  huisshoudens  lijken op p buurtniveau samen te w werken, waaardoor ze de maximale su ubsidie van €€ 900,‐ ontva angen. In  totaal w was er op 3 juli € 2.183.1 100 aan sub sidie gereserveerd. De sstand van zaaken op 2 se eptember  bleek € 22.142.600 aaan aanvragen n te zijn, waaarvan € 1.462.800 reeds was uitbetaaald.  Tabel 2‐‐2: Top 10 gemeenten qua abbsoluut aantal a aangevraagde d duurzaamheidsspremies 

Positie  1  2  3  4  5  6  7  8  9  10 

Gemeente 

Aanntal  koopwooningen  E Enschede  34.260 Z Zwolle 27.303 H Hardenberg  14.882 H Hengelo  19.983 A Almelo  17.345 R Rijssen‐Holten   9.488 D Dalfsen  7.803 D Deventer  23.009 W Wierden  6.185 Z Zwartewaterla and  5.487

Aantal  A aanvragen  634 569 468 331 311 288 287 280 262 219

Subsidie‐ S bedrag  € 222.600 € € 258.000 € € 166.500 € € 110.400 € € 108.000 € € 109.200 € € 120.300 € € 99.900 € 97.200 € 106.200 €

G Gemiddeld  pper aanvraag  € 351,10  € 453,43  € 355,77  € 333,53  € 347,27  € 379,17  € 419,16  € 356,79  € 370,99  € 484,93 

In Tabel 2‐2 is de to op tien van ggemeenten qqua aanvrage en subsidiegelden weerggegeven op b basis van  de  geco orrigeerde  gegevens  g va an  2  septem mber  2013. In  absolute e  aantallen  staat  de  gemeente  Ensched de met 634 aaanvragen m met een waaarde van € 222.600,‐ bovvenaan. Dit iis echter me et 69.028  koopwo oningen  teveens  de  grootste  stad  biinnen  de  prrovincie  Ove erijssel.  De  waarden  zu ullen  nog  gerelativveerd gaan w worden naarr het aantal  koopwoninggen in een ge emeente. In  deze eerste e top tien  is echterr al goed te  zien dat niett alleen gem meenten met een koopwo oningvoorraaad van meerr dan het  gemiddeelde  zijn  opggenomen.  Het  H lukt  in  hhet  bijzonder  in  de  gem meenten  Rijsssen‐Holten,  Dalfsen,  Wierden n en Zwartew waterland errg goed om dde woningeigenaren berreid te vinde n te investeren in de  isolatiem maatregelen  vallende  on nder  de  eneergiepremieregeling.  In  de  d gemeenteen  Zwartewa aterland,  Zwolle een Dalfsen w worden veel ggezamenlijkee aanvragen (respectieve elijk 35, 44 e n 54 aanvraggen) met  de buren n ingediend,, vandaar datt het gemidddelde bedragg per aanvraag in deze geemeenten hoog is. In  dezelfdee  gemeenten n  worden  naar  rato  oook  vrij  veel  aanvragen  a gedaan  g voor  r  subsidie  vo oor  twee  maatreggelen, maar  blijkbaar will niet iedereeen wachten op of afhan nkelijk zijn vaan buren om m ook de  derde prremie van € 300,‐ op te sstrijken.  19    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Wanneeer  het  aantal  koopwonin ngen  mee  w wordt  genom men  in  de  analyse  van  heet  aantal  aanvragen,  ontstaatt een nog du uidelijker bee eld van in weelke gemeen nten in verho ouding de m meeste eigenaren van  koopwo oningen  actieef  zijn  in  het  aanvragenn  van  de  pre emie  (zie  Tabel  2‐3).  Dee  gemeente  Wierden  o basis  vann  een  registrratie  van  blijkt  daan  voorop  tee  lopen.  Deze  analyse  iis  tot  stand  gekomen  op  aantallen koop‐ en  huurwoningen uit 2012,, terwijl Swin ng inzicht ge eeft in aantaal woningen  met een  bepaald  energielabel.  Deze  laa atste  dataseet  stamt  uitt  2011,  terw wijl  ook  in  2012  en  20 013  veel  woningeen  van  energgielabels  zijn n  voorzien.  Het  aantal  woningen  w in  een  Overijssselse  gemeente  dat  een  eneergielabel  heeeft  is  12%  (Ommen  enn  Staphorst)  tot  47%  (Enschede)  m met  een  gem middelde  waarde  van  28,1%.  Er  is  aange enomen  dat de  gehele  woningvoor w raad  binnenn  een  gemee ente  een  nstelling kentt naar energgielabel, zoals door de g gegevens uit  2011 in Swing werd  vergelijkkbare samen weergeggeven.  In  dat  geval  is  te e  zien  dat  naaar  rato  van  het  aantal  woningen  w m met  energiela abel  D  of  slechter, kortom de niet‐groene energielabeels, in Dalfsen n vermoedelijk de meestte woningen met een  die hebben g eopteerd vo oor de premie. De betrouuwbaarheid van deze  slechte eenergiepresttatie staan d laatste  aanalysestap  laat  enigszin ns  te  wense n  over,  daarr  in  het  alge emeen  met  nname  huurw woningen  zijn voorrzien van eneergielabels e en niet koopw woningen.  Tabel 2‐‐3: Ranking van n de Overijsselsse gemeenten n naar relatief aa antal premie‐aaanvragen 

Positie 

Gemeente 

1  2  3  4  5  6  7  8  9  10 

Wierden  Zwartewatterland  Dalfsen  Ommen  Hardenberrg  Rijssen‐Holten Borne  Dinkelland  Losser  Zwolle 

Aan nvragen prem mie naar rato  ko oopwoningenn  4,244 % 3,999 % 3,688 % 3,600 % 3,144 % 3,044 % 2,488 % 2,333 % 2,200 % 2,088 %

Positie

Geme eente

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Dalfsen Borne Wierden Hellendo oorn Zwartewaterland Hardenberg Staphorst Ommen Rijssen‐H Holten Losser

Aanvragen prremie  naaar rato label D t/m G  ngen   koopwonin 10,13 % 9,86 % 9,54 % 7,73 % 7,00 % 6,58 % 5,40 % 5,24 % 5,02 % 4,94 %

  ovember  2013  stonden  er  in  veel  ggemeenten  minder  prem mie‐aanvrag en  open  dan  in  juli,  Op  1  no omdat rrelatief weinig nieuwe premies zijn aaangevraagd d, terwijl er w wel aanvrageen waren afgewezen  en vervaallen. Alleen in de gemeenten Oldennzaal en Hen ngelo nam het aantal preemie‐aanvra agen met  respectievelijk 0,24% % en 0,14% n naar rato vann het aantal koopwoning gen iets toe. 

2.4 Duurzaamhe eidslening Naast dee duurzaamh heidspremie wordt doorr de provincie Overijssel via het SVn  ook de moggelijkheid  aan  parrticuliere  wo oning‐eigena aren  gebodeen  om  een  duurzaamheidslening  aaf  te  sluiten n.  Per  2  december  2013  waren  er  1.100 0  aanvragenn  voor  de  du uurzaamheid dslening  ged aan,  waarva an  61,7%  o. Er was op  dat moment dus per  reeds was beschikt vvoor een totaal bedrag vvan circa 5,5 miljoen Euro beschiktte  lening  €  8.080,‐  8 aangeboden.  Eenn  bedrag  datt  zo’n  19,2% %  lager  ligt  ddan  het  uitga angspunt  van de p provincie van n € 10.000,‐ p per lening.  In  deze  sectie  zal  op  basis  van  de  gegevenns  van  3  juli  worden  bekkeken  in  weelke  gemeenten  voor  eerde interppretatie van  de stand  welke ETTMs de lening wordt aangevraagd.  Een dergelijke gedetaille van zakeen op 2 septeember is niet mogelijk, oomdat de len ningen toen n niet meer dooor de stichting Meer 

20    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   met Min nder zijn uitggesplitst naar ETM. Er zaal daarom qu ua ontwikkeling per gem eente alleen n worden  gekeken n naar het totaal aantal a aanvragen enn de totale omvang van d deze leninge n.  2.4.1 Du uurzaamhe eidslening n naar type m maatregel De  duurrzaamheidsleening  kan  worden  w aangeevraagd  voo or  een  aantal  ETMs,  die  zijn  weerge egeven  in  Tabel 2‐‐4. Het is toeegestaan om maximaal 300% van de le ening te spen nderen aan w woningverbe etering in  meer energiemaatregelenn. De omvan ng van een le ening is bij eeen looptijd  van tien  relatie ttot één of m jaar  tusssen  de  €  2.5 500,‐  en  €  7.500,‐  7 en  bijj  een  looptijjd  van  vijftie en  jaar  tusseen  de  €  7.49 99,‐  en  €  20.000,‐‐.  Tab bel 2‐4: Overziccht van maatregelen die in aa nmerking kom men voor de duu urzaamheidslenning van Overijjssel 

Maatreggelen   Dakisolatie  Gevelisolatiee  Spouwmuurisolatie  Vloerisolatiee  Isolatieglas  Isolatiekozijn n  Warmtepom mp bron bodem m  Warmtepom mp bron lucht  Warmtepom mpboiler/Combiwarmtepom mp (tap) Pelletketel/p pelletkachel/H HR houtkache l Micro‐WKK//HRe‐ketel  WTW voor vventilatie  PV‐cellen/Zo onnecollectore en  LTV (laag tem mperatuur verwarming) Douchewateer WTW  Vraag‐/Drukk‐/CO2gestuurde ventilatier oosters Groen dak/ ggroene gevelss 

Kwalitatieve criteeria   Rd groter of gelijk aan 2,50 m m2K/W  Rd groter of gelijk aan 2,50 m m2K/W  Rd groter of gelijk aan 1,30 m m2K/W  Rd groter of gelijk aan 2,50 m m2K/W  Uglas kleiner of gelijk aan 1,600 W/m2K  Uraam kleiner off gelijk aan 1,770 W/m2K  COP(bij 7/45°C C) groter of geelijk aan 4  COP(bij 7/45°C C) groter of geelijk aan 3  COP(bij 7/45°C C) groter of geelijk aan 3  geen geen geen geen geen geen  geen  geworteld in de constructie((gevel/dak) 

  ortage  van  Stichting  S “M eer  met  Min nder”  maaktt  niet  speciffiek  een  ond derscheid  De  voorrtgangsrappo naar isolatiemaatreggel of soort w warmtepompp. De eerste zes maatreg gelen in Tabeel 2‐4 zijn alss zodanig  atregelen” geebracht en aallen typen w warmtepom pen vallen e eveneens  onder één noemer  “isolatiemaa pwekking vann elektrische e energie  onder ééén noemer. Opvallend genoeg lijkenn de PV‐cellen voor de op en  de  thermische  zonnecollecto z oren  wel  vaan  elkaar  te  zijn  gescheiden.  Van  dee  817  aange evraagde  n  op  3  juli  waren  w de  me eeste  gerichtt  op  PV‐celle en,  waarvoo or  een  totaall  leenbedragg  van  4,6  leningen miljoen Euro (63,0% %) werd aangevraagd via 5567 (69,4%) huishoudens. Er waren 2203 (24,8%) leningen  aangevrraagd  voor  issolatiemaatrregelen  (als  totaal  van  zes  z specifiekke  isolatiemaaatregelen)  met  een  totaal  iinvesteringsvvolume  van n  2,1  miljo en  Euro  (2 29,1%).  Mett  deze  tweee  categorie eën  van  maatreggelen is dus aal meer dan 90% van de  aanvragen e en het leenbe edrag weggeezet. Dit bete ekent dat  alle andeere maatreggelen eigenlijk maar een m marginale ro ol spelen.  TTabel 2‐5: Overzicht van maatregelen waarvvoor in Overijsssel een duurzaa amheidsleningg is aangevraagd 

Maatrege el    1. P PV‐cellen  2. Issolatiemaatreegelen 3. P Pellet‐ / HR‐ho outkachel  4. M Micro‐WKK / H HRe‐ketel  5. W Warmtepompeen  6. G Groen dak  

Aantal aanvrragen #  % 567  69,4 203  24,8 25  3,1 11  1,3 9  1,1 2  0,2

21    

Aangevraagd be edrag € x 106 % 4,60 63,0 2,13 29,1 0,30 4,1 0,12 1,7 0,12 1,6 0,03 0,5

Ge middeld bedrrag  per lening  € 8.1 121,‐ € 10.4 476,‐ € 12.1 105,‐ € 10.9 974,‐ € 13.1 152,‐ € 17.1 109,‐

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Voor de populariteitt van photovoltaïsche sysstemen zijn e een paar mo ogelijke verkl aringen te geven:  een subsidie  op nationaaal niveau van 2 juni 20122 tot 7 augusstus 2013   De beschikbaaarheid van e m met een maxiimum van €  600,‐ op lanndelijk niveau ter hoogte e van 15% o p de aansch hafkosten  (eexclusief installatiekosten n) van een phhotovoltaïscch systeem;  Financieel  gezzien  is  een  vergelijkbare v e  verklaring  de  mogelijkheid  om  sinnds  oktober  2013  als  paarticulier meet zonnepane elen ingeschhreven te staan als onderrnemer, waaardoor de BT TW op de  in nstallatie bij d de Belastingd dienst kan w worden terugggevorderd o op basis van  het Fuchs arrrest;   De eenvoudigge installatie van deze sysstemen ten o opzichte van n de andere m maatregelen n, waarbij  geeen  ingrijpen nde  bouwku undige  of  insstallatietechnische  maatregelen  noddig  zijn.  Er  dient  niet  eccht gesloopt of naderhan nd afgewerktt te worden;   De grote aand dacht voor d deze systemeen in de med dia in combinatie met eeen groot aan ntal goed  tee vinden fysieeke en virtue ele verkoopppunten;   De  flexibiliteit  in  investe eringsomvangg  in  combin natie  met  gunstige  teruugverdientijd den.  Een  hu uishouden  kan  k er  vrijelijk  voor  kieezen  een  kllein,  gemidd deld  of  grooot  systeem  te  laten  in nstalleren. Dee mogelijkhe eid bestaat m met een klein n systeem te beginnen enn later uit te breiden,  teerwijl bij een n warmtepom mp, micro‐w wkk of pelletkachel er ee en vrij hoge  minimuminvvestering  no odig is. De gemiddelde le eenbedragenn in Tabel 2‐‐5 lijken dit a argument te  ondersteunen, want  heet  gemiddeld  leenbedra ag  voor  PV‐ccellen  is  duid delijk  lager  dan  de  bed ragen  voor  leningen  vo oor andere m maatregelen..  Het aantal leningen  voor het be ekostigen va n photovoltaaïsche system men is met  name in Harrdenberg  erg  hoo og,  te  weten n;  93  aanvra agen.  Daarnna  volgt,  op  grote  afsta and,  een  cluuster  van  vier  –naar  woningaaantallen– vrrij kleine gem meenten, na melijk Kamp pen met 44, D Dalfsen met  42, Twenterrand met  41  en  H Hellendoorn  met  38  aanvvragen.  Het  grote  aantaal  leningen  voor  v Harden berg  is  verm moedelijk  het  gevvolg  van  eeen  gezamenlijke  subsid ieaanvraag  van  133  pa articuliere  hhuishoudenss  (en  73  bedrijveen).  De  gezamenlijke  sub bsidieaanvraaag  is  een  in nitiatief  van  energielokeet  Bewust  Duurzaam  D Thuis  vaan  de  gemeeente  Hardenberg,  in  saamenwerkingg  met  advie esbureau  Duuvast,  kennisscentrum  Hibertad d  en  het  bed drijf  Rozenlo oui  Eco  Enerrgie  (tegenw woordig  Mijn n  Energiefabbriek).  In  maart  2012  vonden  in  Hardenberg  twee  informatiebijeeenkomsten  plaats.  Inwo oners  en  beedrijven  heb bben  zich  naar aan nleiding van die avonden n ingeschreveen voor deelname aan de gezamenlijjke subsidiea aanvraag  (Gemeente  Hardenberg,  2012).  Een  aanzi enlijk  aantaal  van  de  particuliere  hhuishoudenss  lijkt  de  ben  bekostiggd  met  eenn  lening  van n  de  provinccie.  Wanneeer  de  leninggen  voor  investerring  te  hebb isolatiem maatregelen worden besschouwd, spaant wederom m de gemeen nte Hardenbberg met haa ar 14.882  koopwo oningen  de  kroon  met  29  aanvraggen.  Ze  wo ordt  direct  gevolgd  dooor  het  mett  34.260  koopwo oningen  veel  grotere  Ensschede  met  28  aanvragen.  In  het  –met  – 5.487  kkoopwoningen–  veel  kleineree Zwartewateerland werde en 20 leningeen aangevraagd voor isolerende maaatregelen.  Als uit w wordt gegaan n van de stand van zake n op 2 december 2012 ((zie Tabel 2‐ 6), staat Harrdenberg  met het aantal aanvvragen duidelijk op kop. G Gezien het vrij kleine aan ntal koopwonningen, doen n Dalfsen  en  Twen nterand  mett  respectieve elijk  45  en  442  beschikte e  aanvragen  het  erg  goeed.  Zwolle  staat  s qua  beschiktte  aanvrageen  maar  ietts  onder  Tw wenterand,  maar  heefft  meer  da n  drie  keer  zoveel  koopwo oningen  binn nen  haar  gemeentegreenzen.  In  de e  gemeente e  Oldenzaal  is  het  gem middelde  geleende  bedrag  met  m €  6.451 1,‐  het  laaggst.  Het  hoo ogste  gemid ddelde  leenbbedrag  kan  worden  gevondeen in Staphorst, namelijkk € 10.255,‐,  maar daar ziijn pas elf lee enaanvragenn beschikt.    22    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Taabel 2‐6: Top 10 0 gemeenten q qua absoluut aaantal beschikte e duurzaamheid dsleningen op 22 december 20 012 

Posittie 

Gemeente 

1  2  3  4  5  6  7  8  9  10 

Hardenb berg Kampen n  Dalfsen  Twenterrand Zwolle  Deventeer  Raalte  Hengelo o  Zwartew waterland  Almelo 

Aantal  oopwoningenn  ko

Aantal  aanvragen 

14.8822 12.4488 7.8033 8.0833 27.3033 23.0099 9.7400 19.9833 5.4877 17.3455

16 61 10 02 64 6 86 8 63 6 56 5 46 4 46 4 36 3 50 5

Aantal Gemid ddeld  Beschikkt  beschiktte  leenbed rag  per beschikte  aanvrage en  aanvrraag  116 € 894.8835  € 7.7 714,09 78 7 € 560.5517  € 7.1 186,12 45 4 € 339.3373  € 7.5 541,62 42 4 € 349.0039  € 8.3 310,43 38 3 € 328.3325  € 8.6 640,13 35 3 € 237.4420  € 6.7 783,43 30 3 € 244.2230  € 8.1 141,00 29 € 193.8816  € 6.6 683,31 27 € 235.3318  € 8.7 715,48 25 € 215.2254  € 8.6 610,16

2.4.2 On ntwikkelin ng aanvrage en duurzaam mheidsleniing naar gemeente In  de  vo orige  sectie  zijn  de  duurrzaamheidsleeningen  naar  type  maattregelen  nadder  bekeken,  in  deze  sectie w wordt de ontw wikkeling in a aanvragen pper gemeente e bestudeerd d.   Tabel 2‐7: Gem meenten naar a aantal leenaannvragen in juli e en december 20 013 naar rato kkoopwoningen.  Po Posittie gemeente   Aanvraag  Positie geemeente  Aanvraag  A ositie gemeentte inzet  Toename  ar  decembeer 2013  len ningen naar  juli 2013  leningen naa juli‐dec  leniingen  rato koop‐‐ ra ato koop‐ aanvra aag naar  woningen  woningen  w ra ato  1. Hardenberg  0,87 % %  1. Hardenbberg  1,08 %  1. Twenterand  0,433 %  0 2. Zwaartewaterland  0,73 % %  2. Twenterrand  1,06 %  2. Kampen  0,426 %  0 3. Dalffsen  0,64 % %  3. Dalfsen 0,82 %  3. Staphorst  0,277 %  0 4. Tweenterand  0,63 % %  4. Kampen   0,82 %  4. Hardenberg  0,208 %  0 5. Ommen  0,55 % %  5. Ommen   0,69 %  5. Borne  0,205 %  0 6. Wieerden  0,49 % %  6. Zwartew waterland  0,66 %  6. Dalfsen  0,179 %  0 7. Helllendoorn  0,43 % %  7. Hellendooorn  0,60 %  7. Hellendoorn  0,172 %  0 8. Kam mpen  0,39 % %  8. Wierdenn  0,52 %  8. Ommen  0,138 %  0 9. Raalte  0,39 % %  9. Olst‐Wij he  0,47 %  9. Oldenzaal  0,122 %  0 10. Olsst‐Wijhe  0,37 % %  10. Raalte 0,47 %  10. Olst‐Wijhe  0,103 %  0 11. Losser  0,30 % %  11. Staphoorst  0,43 %  11. Zwolle  0,095 %  0 12. Steeenwijkerland  0,29 % %  12. Borne 0,41 %  12. Dinkelland  0,086 %  0 13. Din nkelland  0,26 % %  13. Dinkellaand  0,35 %  13. Raalte  0,082 %  0 14. Rijssen‐Holten  0,23 % %  14. Losser 0,33 %  14. Almelo  0.081 %  0 15. Ho of van Twente  0,22 % %  15. Almeloo  0,29 %  15. Deventer  0,074 %  0 16. Alm melo  0,21 % %  16. Oldenzzaal  0,28 %  16. Hengelo  0,065 %  0 17. Bo orne  0,21 % %  17. Deventter  0,24 %  17. Tubbergen  0,058 %  0 18. Tubbergen  0,17 % %  18. Hof vann Twente   0,24 %  18. Losser  0.033 %  0 19. Deeventer  0,17 % %  19. Zwolle 0,23 %  19. Wierden  0,032 %  0 20. Heengelo  0,17 % %  20. Tubberrgen  0,23 %  20. Enschede  0,026 %  0 21. Old denzaal  0,16 % %  21. Hengello  0,23 %  21. Hof van Tweente  0,021 %  0 22. Staaphorst  0,15 % %  22. Steenw wijkerland  0,22 %  22. Rijssen‐Holteen  ‐0 0,011 %  23. Enschede  0,14 % %  23. Rijssen  Holten  0,22 %  23. Steenwijkerlland  ‐0 0,067 %  24. Zw wolle  0,14 % %  24. Enscheede  0,16 %  24. Zwartewaterrland  ‐0 0,073 % 

Op basiss van het aan ntal koopwo oningen in eeen gemeente e wordt duid delijk dat in zzowel in begin juli als  in begin december d de gemeente e Hardenberrg op kop loo opt (zie Tabe el 2‐7). Inmidddels is voor ruim 1%  ngevraagd d oor de eigen naren. In  van de kkoopwoningen in Hardenberg een dduurzaamheidslening aan die  periode  van  julii  tot  decemb ber  is  echte r  in  de  gem meente  Twen nterand  mett  8.083  woningen  de  n leenaanvra agen te besppeuren, terwijl deze gemeente in juli  reeds tot de top vijf  grootstee toename in behoord de.  Mogelijkk  dat  een  bepaalde  promotieacttiviteit  door  de  gemeeente,  bedrrijven  of  particuliieren  hieraaan  heeft  bijgedragen.  O Opvallend  in n  het  overzzicht  zijn  oook  enkele  negatieve  n 23    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   waarden n. In deze vijjf gemeenten n zijn een aaantal aanvraggen teruggettrokken en eeen aantal aa anvragen  is gewoo onweg niet ggehonoreerd d. 

2.5 Dee elconclusiie In dit ho oofdstuk is ggetracht vanuit drie persspectieven liccht te schijnen op hoe ssuccesvol gemeenten  trachten n te zijn in heet motiveren n van particu liere woninggeigenaren. Perspectief energieb beleid  Het is vaanuit het perrspectief ene ergiebeleid dduidelijk gew worden dat e er in ieder geeval zes verscchillende  concepten  en  in  to otaal  tien  in nstrumentenn  tot  het  energiebespa e aringspallet  van  de  Ove erijsselse  n.  De  gemee ente  Zwolle  steunt  daarbij  op  dit  moment  de  m meeste  conce epten  en  gemeenten  behoren instrumeenten en lijkkt daarmee in die zin dee meest actie eve gemeentte. Bijzonderre aandacht  verdient  de insteeek van de geemeente Enschede, die  graag inzet o op de Maatsschappelijke  InvesteringssOpgave,  op te pakken n. Een handsschoen die in n andere  waarbij  marktpartijeen wordt gevvraagd de haandschoen o gemeenten,  bijvoorrbeeld  Deve enter  en  Zw wartewaterlaand,  al  gedeeltelijk  lijkkt  te  zijn  opgepakt,  o h betrrokken,  maar  dan  op  aangezieen  zij  het  beedrijfsleven  bij  de  energgiebesparingssopgave  al  hebben  kleineree  schaal.  Er  zijn  ook  een  paar  ge meenten  ju uist  vrij  passsief,  bijvoorrbeeld  Oldenzaal  en  meenten, He ellendoorn, H Hengelo en TTwenterand, hebben in hhet recente verleden  Tubberggen. Drie gem al  met  b behulp  van  een  subsidie e  particulierre  woningeiggenaren  tracchten  te  mootiveren  ETM Ms  toe  te  passen.  Hierdoor kan het aantal woningen ddat nu baat h heeft bij een n duurzaamhheidspremie of lening  den.  Vanuit  het  perspe ctief  energiebeleid  is  vanwege  v de  e  MIO  de  gemeente  kleiner  zijn  geword de interessan nt voor nade er onderzoekk. Een gemee ente met een  Blok voorr Blok aanpak of Wijk  Ensched aanpak zzou ook deel uit moeten maken van  het vervolgo onderzoek, g gezien de bouuwkundige logica die  schuilgaat achter ditt energiebeleid.  Tot slott lijkt het we enselijk om  een gemeennte  met een  subsidie  ng in het verrleden in he et vervolgond derzoek te bbetrekken, aangezien  voor energetische vverduurzamin hierdoor  het  aan ntal  woninggen  in  dee  betreffende  gemeen nte  dat  bbaat  heeft  bij  de  mie  of  –lenin ng  daardoorr  kleiner  zal  zijn  geworrden.  Een  aaantal  wonin ngen  zijn  duurzaamheidsprem immers al voorzien vvan een aanttal ETMs.     Perspectief duurzaaamheidsprem mie  Vanuit  h het  perspecttief  van  de  duurzaamheeidspremie  staan  s Wierde en,  Zwartew waterland  en n  Dalfsen  bovenaaan qua prem mie‐aanvrage en naar  rato  koopwoninggen. Wanneer  de doelgrroep specifie ek wordt  beperkt  tot (een benadering van n) koopwoniingen met een energiela abel D of slecchter, dan komen de  W op  dde  eerste  driie  plaatsen.  In  de  gemeeenten  Tubbe ergen  en  gemeente  Dalfsen,  Borne  en  Wierden  uist de minste premies tooegekend. H Het is tevens interessant  om die gem meente te  Deventeer worden ju bestudeeren  waar  de  gemiddeld de  uitgekeeerde  premie hoog  ligt,  want  daar  worden  binnen  één  postcodegebied  de  werkzaamhe eden  naar h et lijkt  op elkaar afgeste emd. Dit is m met een gem middelde  premietoekenning  van  v €  451,58 8  per  woningg  de  gemeente  Zwartew waterland.  V Vice  versa  is  ook  een  gemeente  waar  de  gemiddelde e  uitgekeerd e  premie  laag  ligt  interressant,  omddat  dan  rela atief  veel  emaatregel uuitvoeren. D De gemeente en Oldenzaall en Hengelo o kennen  huishoudens slechtss één isolatie een lagee gemiddeldee premie‐uitkering van reespectievelijk € 319,23 en € 326,56 pper woning.   Perspectief duurzaaamheidslenin ng  voor  de  gemeente  ng  bekeken,,  is  er  een n  eervolle  vermelding  v Vanuit  de  duurzaaamheidslenin berg, waar naar rato van het aantal kkoopwoninge en de meeste leningen w worden aanggevraagd.  Hardenb De  gemeenten  Dalffsen,  Twente erand  en  Zw wartewaterland  komen  naast  n Hardennberg  ook  in  de  top  24    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   drie van juli en de to op drie van d december terrug. Qua gro oei in de periode juli‐deceember 2013 staan de  pen  en  Stapphorst  in  de e  top  drie.  In  het  vervoolgonderzoe ek  is  het  gemeenten  Twenteerand,  Kamp interessant om nadeer te bestude eren waarom m Hardenberrg de koppossitie kan beklleden en watt er in de  ber  gebeurd de  waardooor  met  nam me  in  Twenterand  en  Kampen  he et  aantal  periode  juli‐decemb middelde  leenaanvragen  zo  stterk  steeg.  In  de  gemeeente  Oldenzaaal  wordt  ovverigens  hett  laagste  gem e oorzaak  leenbedrag aangevraagd, terwijll in Staphorsst het geleende bedrag het hoogst is.  De precieze omvang van een lening iss eveneens eeen interessaant onderwerp.  van de o Selectie  gemeenten n  de  perspectieven  biedenn  elk  een  aantal  a intere essante  gem meenten.  Voo or  nader  De  drie  gehanteerd onderzo oek zal het aaantal gemee enten echter  moeten worden beperkkt tot vier. D it zullen de vvolgende  vier gem meenten zijn::    Gemeente  Ensch hede:  tracht  op  fundaamentele  wijze  w het  be edrijfsleven  en  particulieren  te  o die  er  e ligt  om  tee  gaan.  Het  absolute  motivveren  zelf  het  initiatief  te  nemen  oom  met  de  opgave  aantaal premie‐aaanvragen is in n deze gemeeente welisw waar hoog, m maar relatief  gezien en qu ua aantal  leenaaanvragen lijjken woningeigenaren n og niet gebrruik te make en van wat ddoor de provvincie, de  gemeeenten, danw wel de bedrijjven wordt aaangeboden;;    Gemeente  Hardenberg:  zet  zeer  veel  verscheiden ne  instrume enten  in  om m  haar  inwo oners  te  motivveren energie te besparen of duurzaaam op te w wekken. Het aantal leenaaanvragen is  hoog en  ook q qua premie aaanvragen ko omt ze goed  mee;    Gemeente Twentterand: zet rrelatief weinnig instrumenten op dit moment in oom haar inw woners te  motivveren,  terwijl  in  de  periode  juli  toot  decemberr  er  wel  een  aanzienlijkk  toename  was  qua  leenaaanvragen. P Premieaanvragen spelen  een kleine rrol in deze ge emeente;   Gemeente  Zwarttewaterland:  maakt  ondderdeel  uit  van  v het  succesvolle  sam menwerkingssverband  ewaterland.  In Zwartewaaterland zijn n de premie‐‐uitkeringen  hoog en  Dalfssen, Staphorst en Zwarte naar rato koopwo oningen rela atief groot in  aantal. Het aantal aange evraagde lenningen was e eveneens  vrij ggroot naar rato koopwoningen, maar  was in de pe eriode van ju uli tot decem mber 2013 da alende.       

 

25    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

3 Inze et gemee enten ene ergiebesp paring pa articulieren In Hoofd dstuk 2 zijn  vier gemeen nten geseleccteerd voor e een nadere  studie wat bbetreft hun  inzet om  particuliiere  woningeeigenaren  te e  bewegen  EETMs  te  ado opteren.  In  dit  d hoofdstuuk  zal  dieperr  worden  ingegaan n  op  hoe  deze  gemeen nten  zich  in zetten  om  met  name  particuliere  p woningeigenaren  te  bewegen hun fossiele brandstoffgebruik te reeduceren. 

3.1 Inle eiding De Nedeerlandse gem meenten heb bben diversee mogelijkheden om hun inwoners tee stimuleren ETMs te  adopteren. Gemeen nten mogen  echter niet  voorbijgaan  aan de land delijke regelggeving. Daarr waar in  mige  gemeen nten  een  laggere  Energie e  Prestatie  Coëfficiënt  C ((EPC)  verlan ngden  bij  het  verlleden  somm nieuwbo ouwprojecteen  dan  in  het  Bouwbesluuit  was  vastgelegd,  is  inmiddels  bij  menig  geme eente  en  opdrach htgever bekend dat iets d dergelijks nieet kan worde en afgedwongen. In Hooffdstuk 2 wass reeds te  zien dat er een aanttal concepten en instrum menten word den gehantee erd om het eenergiebeleid van de  nten  vorm  te  geven.  Peer  gemeente  worden  er  dus  verschilllende  conce epten  en  Overijsselse  gemeen instrumeenten ingezeet.  In  dit  h hoofdstuk  zal  voor  de  in  Hoofdsttuk  2  gesele ecteerde  ge emeenten,  tte  weten  Enschede,  Hardenb berg, Twenteerand en Zw wartewaterla nd, nader in n worden gegaan op de  door de bettreffende  gemeente ingezette weg om te komen tot eenergiebespaaring in de ge ebouwde om mgeving. De focus zal  uliere  woninggeigenaren.  Met  “inzet””  wordt  bedooeld  alle  acttiviteiten  specifiekk  zijn  gericht  op  particu van  een n  ambtenaar  ofwel  van n  meerdere  ambtenaren n  bij  een  ge emeente,  diie  uit  naam m  van  de  gemeente  direct  of  indirect  mo oeten  leidenn  tot  een  lagger  fossiel  brandstof  ge bruik  bij  particuliere  woningeeigenaren.  In  deze  omsschrijving  veerwijst  “indiirect”  naar  de  tussenkoomst  van  bedrijven,  verenigingen  of  stichtingen.  De  D draad  zaal  worden  opgepakt  bij  b de  ingezzette  conce epten  en  instrumeenten.  Dezee  zullen  worrden  aangevvuld  met  to oelichtingen  en  inzichtenn  van  de  betrokken  gemeenteambtenaren.   Om  te  achterhalen n  wat  precies  per  gem meente  deze e  zogenoem mde  inzet  iss,  zijn  er  in nterviews  afgenom men.  De  geïïnterviewde  gemeentea mbtenaren zijn  de  con ntactpersoneen  van  de  provincie  p Aanpak  2.0 .  Er  is  gewe Overijssel  voor  de  Overijsselse  O erkt  met  een n  vragenlijst   van  circa  15  1 tot  20  half uur dure ende intervieews zijn vijf o onderwerpen n aan bod geekomen:  vragen. In de anderh 1 Algem mene inform matie met betrekking tot  de responde ent en het interview;  2 Nadeere kennismaaking met de e respondentt inzake dien ns precieze fu unctie en achhtergrond;  3 Inzett beleidsinstrrumenten inzzake Overijssselse Aanpakk 2.0 in geme eenten;  4 Rol  vvan  de  ondeernemingen  in  de  gemeeente  waar  de  responde ent  werkzaaam  is  wat  be etreft  de  Overrijsselse Aanp pak 2.0 en en nergiebespa ring in de ge ebouwde omgeving;  m betrekkking  tot  de  huidige  invulling  Ove rijsselse  Aanpak  en  5 Visie  van  de  reespondent  met  toeko omstige ontw wikkelingen.  Nadat een interview w is afgenom men, is binneen één week  een uitgewe erkt verslag  van het gesprek aan  pondent verzzonden. De  respondent  heeft toen d de  gelegenhheid gekregen om op  de  betreeffende resp het versslag te reageeren. Alle vie er de gemeeenten hebben van deze g gelegenheid  gebruik gem maakt en  hun  feedback  is  verrwerkt.  In  Bijlage  B A  is  dde  gehantee erde  vragenlijst  opgenom men.  In  de  volgende  v ngegaan op de afzonder lijke invullinggen per gem meente, waarrna het hooffdstuk zal  secties zzal worden in worden afgesloten m met een deelconclusie. 

26    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   3.2 Gem meente En nschede In deze  sectie zal dee inzet van d de gemeentee Enschede,  haar samenwerking met et ondernemingen en  de toeko omstvisie voor de Overijssselse Aanpaak worden uiteengezet. D De invulling iis tot stand ggekomen  op basiss van een du ubbelintervie ew op 17 deccember 2013 3 met de beleidsadviseuuse duurzaam mheid en  een projjectmanagerr van de gem meente Enschhede.  3.2.1 In nzet gemeen nte Enschede Er  word den  in  hooffdzaak  drie  rollen  voor  de  gemeen nte  Enschede  onderscheeiden,  waarr  diverse  instrumeenten en pro ogramma’s o onder vallen . De gemeen nte Enschede e tracht 1) dde vraag te activeren,  2)  de  m markt  te  facciliteren,  zoa als  de  provinncie  Overijssel  dat  ook aan  de  ge meenten  binnen  de  Overijsselse Aanpak 2.0 vraagt, e en 3) zelf hett goede voorrbeeld te gevven.  Onder aandere de thermoscan, zonnekaart een website “D Doe groen dat scheelt” pproberen de vraag te  activeren. Hoe de m markt te faciliteren, daar w wordt nog naar gezocht. De volgend e vragen spe elen daar  bijvoorb beeld een rol; wanneer zzijn (commerrciële) initiattieven goed g genoeg om tte ondersteu unen? En  wanneer  help  je  zee  als  gemee ente  waarm mee?  Wil  je  bijvoorbeeld  als  gemeeente  een  specifieke  wijk intrekkeen en deur vvoor deur  onderneeming die ETTMs aanbiedtt helpen, waanneer zij een bepaalde w aanbiedingen gaan d doen? In hett laatste gevaal is het hun inziens in ieder geval nieet de bedoeling je als  t bemoeien n.  Voor  eneergiebijeenko omsten  uit  naam  van  dde  gemeente e  mogen  gemeente  er  mee  te  oerde (tot de e MIO) de reggie.  gecertifiiceerde bedrrijven input leveren; de ggemeente vo De  MIO O  is  de  eerstte  stadsbred de  aanpak  vvoor  de  gem meente  Enschede.  Buitenn  de  thermoscan  of  zonnekaaart  waren  er  e verder  alle een  wijkaan pakken  in  wijken  w met  een  zwakke  bbewonersgro oep.  Qua  volume  betekent ditt dat het aantal aanvraggen voor duu urzaamheidsspremies en  –leningen h haast wel  toe zou moeten nem men. Er word dt immers eeen grotere grroep aangesp proken. Het  proces om tte komen  tot de M MIO begon alls een busine ess case mett als achtergrond een lag ger energiegeebruik, mind der taken  voor de  gemeente een meer werkgelegenhei d voor lokale e bedrijven. De vraag waas wat kan de rol van  de gemeeente zijn? D De gemeente e zou zich afzzijdig moeten n houden en n de woningccorporaties in hun rol  laten; heet is immers hun vastgoe ed.  Met bettrekking tot  de rollen van bedrijven  in het verle eden wordt u uitgelegd, daat vanaf 200 09 er een  Energie  Arrangemen nt Enschede  was ontwikkkeld voor paarticulieren.  Het doel waas om 500 w woningen  per jaar  met twee eenergielabelsstappen te vverbeteren. IIn de vorm vvan een actieeve wijkaanpak voor  de wijkeen Velve‐Lind denhof en Sttroinkslande n ging de ge emeente aan n de slag. Er w werd daarbij gebruik  gemaaktt  van  energiecoaches  en  opgeleidee  studenten  om  bewone ers  energiebbewust  te  maken  m en  investerringen (eventtueel met do oor de gemeeente uitgele eend geld) te e laten doen . Deze aanpa ak leidde  in beidee wijken echtter niet echt tot een grooot succes. Ve eel inwonerss hadden al eeen lening en n wilden,  ondankss de lage ren nte, geen exttra lening. Inn deze wijkaaanpak speeld de ook mee  dat de inwo oners een  vrij laag inkomen hadden, waard door ze in eeen hoop gevaallen eigenlijk al heel eneergiebewust waren.  Na  de  teeleurstellend de  resultaten  qua  adopttie  van  ETM Ms  in  de  eersste  twee  wij ken,  werd  de  d wijk  ’t  Ribbelt‐SStokhorst op p een andere e manier aanngepakt. Er w werd een con nsortium gevvormd met d daarin de  gemeente  Enschedee  als  projecctleider.  GEA AS,  Bouwend d  Nederland d,  Stedelijk  Wonen,  Syn ntens  en  d uitvoering  waren  bijj  Meer  mett  Minder  Enerdecco  maakten  het  consortium  compl eet.  Voor  de  aangeslo oten  bedrijvven  verantw woordelijk,  w waaronder  bouwondern neming  Haaafkes.  De  gemeente 

27    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   leunde  in  die  wijkkaanpak  niett  achteroveer,  maar  mo oest  ongeve eer  een  jaaar  geleden  zich  wel  terugtreekken, omdatt de MIO er aan zat te koomen.  De ervarring in de geemeente Ensschede is datt een persoo onlijke aanpa ak in ieder geeval het bestte werkt,  maar  err  wordt  teggelijkertijd  aangegeven  dat  dit  arbeidsintensieff  is.  Tevenss  is  de  erva aring  dat  inwonerrs  niet  willen  betalen  voor  adviseuurs.  Het  Energieloket  is  in  Enschedee  ook  niet  echt  e een  geschiktt  instrumentt,  alhoewel  het  aantal  bbezoeken  aaan  de  website  wel  stijggt  als  er  ietss  op  een  bijeenko omst of in eeen artikeltje  over is gezeegd, zoals me et de aankon ndiging van  de zonnekaa art en de  thermosscan. Het aantal aanvraggen voor de dduurzaamhe eidspremie steeg ook ietts na het besschikbaar  komen vvan de therm moscan. Maa ar mensen innformeren in n het algeme een liever dirrect bij isolattiebedrijf  of  aannemer,  in  plaaats  van  via  het  energieeloket.  Veel  mensen  wo orden  overiggens  enthoussiast  van  eer ze horen  dat ze geld laten liggen. subsidiee en gaan zoeeken, wanne 3.2.2 On ndernemin ngen gemee ente Enscheede De  MIO O  begon  meet  een  open  zoektochtt  naar  wat  je  als  gem meente  wilt  met  de  be estaande  woningvvoorraad  en  met  wie  je e  wilt  werkeen  aan  de  opgave.  o Er  is  i daarom  eeerst  een  lange  fase  doorlopen om antwoorden te zo oeken. Woni ngcorporatie es zijn daarb bij een belanggrijke partne er. Er zijn  elmatig  dood d  te  lopen.  EEr  werden  to och  vaak  toen  divverse  paden  bewandelt  maar  deze  bleken  rege oplossin ngen  benoem md  waarbij  de  d gemeentee  zelf  taken  zou  moeten  uitvoeren;;  wat  nu  nett  niet  de  bedoelin ng was. De M MIO die dus  begon als eeen zoektoch ht, heeft gerresulteerd inn een vraag  naar een  advies‐ een verkoopo organisatie uit de markt. Op 19 april 2013 heeeft een marrktconsultati e plaatsgevo onden voor d de MIO. De  uitdaging die aan de  werd voorgelegd, was een aanpak tee presenteren waarmee in Enschede  e 40.000 won ningen in  markt w snel tem mpo zijn te reenoveren én n te verduurzzamen. Uiteindelijk is he et consortium m Reimarkt vverkozen  om  invu ulling  te  geven  aan  de e  MIO  in  Ennschede.  Re eimarkt  is  een  e samenw werkingsverb band  van  architecctenbureau K KAW, bouwo onderneminggen Trebbe e en Nijhuis, bouwbegeleiddingsbureau Kuub en  Ten Hagg Makelaarsggroep.  Het consortium uit d de wijk ’t Rib bbelt‐Stokhoorst heeft zicch wel ingeschreven vooor de MIO, m maar is in  de Knocck Out rondee afgevallen. Het is allee n zonde om de opgedan ne kennis enn ervaring zo o te laten  vallen en een beetjee concurrenttie ten aanziien van de M MIO zou niett verkeerd zijjn. Er wordtt dus nog  bekeken n in hoeverree de oude ko opgroep vann ’t Ribbelt, d die nu met a als penvoerdder GEAS verrder gaat  onder  de  naam  EneergieBesparin ng  Twente  ( EBT),  kan  worden  w ondersteund.  Onnlangs  heeft  EBT  een  omst in de sttad georganiiseerd, maarr zonder de h hulp van de gemeente bbleek dat de opkomst  bijeenko bij de bijjeenkomst teegen viel, ald dus de respoondenten.  De  betro okken  ambtenaren  men nen  dat  in  h et  algemeen n  gesproken de  kloof  tuussen  klant  en  e markt  moet  w worden  overb brugd.  Iederreen  wil  geldd  verdienen n,  maar  de  link  met  eneergiebesparing  moet  eerst wo orden gemaaakt. Dat is de e eerste drem mpel, welke een sociale norm vormt . Het gaat niet alleen  om geld d. Er is ook een dieper filosofisch mootief, want so ommige won ningeigenareen willen nu eenmaal  liever  zeelf  aan  de  slag.  s Reimarrkt  heeft  alss  winnaar  ee en  acht  stap ppen  process  omschreve en  welke  woningeeigenaren off huurders zullen doorloopen. “Als ge emeente waren we som ms al over sta ap 7 of 8  aan  het  praten  mett  een  woninggeigenaar  off  huurder,  te erwijl  ze  eerrst  nog  van  stap  1  naar  2  moest  v De  gemeente  Enschede  heeft  er  vert rtrouwen  in  dat  het  worden  overtuigd”  zo  wordt  verteld.  stappenproces een ggeschikte aanpak zal zijn .  28    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Qua  co oncrete  uitvvoering  van  maatregel en,  lijken  de  volgend de  bedrijvenn  succesvol  in  het  verduurzamen  en  reeduceren  va an  energiegeebruik  in  de  gemeente  Enschede:  E G EAS,  aannem mers  van  Bouwen nd  Nederland,  Tonzon  en  e Raedthuyys.  Het  isolatiebedrijf  Pluimers  P heeeft  veel  huizen  van  spouwm muurisolatie  voorzien,  maar  m heeft  naar  weten n  van  de  re espondentenn  geen  tota aaladvies  gegeven n.   Op de vrraag of het ü überhaupt no odig was gew weest om ee en call voor d de MIO uit tee zetten, ofte ewel had  de  marrkt  dit  initiatief  niet  zelf  kunnenn  ontplooien,  wordt  als  a antwoorrd  gegeven  dat  de  woningccorporaties,  die  door  de e  gemeente  Enschede  biij  elkaar  warren  gebrachtt,  500  wonin ngen  per  jaar  kon nden  aanbieeden.  Hierm mee  werd  err  een  garantie  voor  een  minimale  hoeveelheid  omzet  geboden n.  De  corporraties  bieden  dus  massaa  en  vormen n  1/3  van  de e  uitdaging,  waar  de  particuliere  woningeeigenaren, oftewel de ovverige  2/3, vaan kan profitteren. In de  toekomst koomt daar no og bij dat  huurderrs net zo ben naderd zoud den moeten  gaan worde en als particu uliere woninngeigenaren  in plaats  van op ccomplex niveeau de 70%‐‐norm te hallen. Het natu uurlijke mom ment van invvesteren is toch vaak  wanneer er een huu urder vertrekkt en dan ka n meteen ee en huurverho oging zonde r problemen n worden  ingezet.  Kortom  de  500  woninggen  per  jaarr  van  de  corrporaties  te  samen  biedeen  een  moggelijkheid  voor hett consortium m om de aanlloopkosten tterug te verd dienen. De m markt had de  handschoen n kunnen  oppakkeen  wat  betreft  koopwoningen,  alduus  de  ambte enaren,  maa ar  het  voldooende  massa a  krijgen  zonder inbreng van corporatiebe ezit was hun  inziens lastig geweest. 3.2.3 Errvaringen e en toekomsstvisie gemeeente Ensch hede Er  word dt  wel  vaak  gevraagd  na aar  subsidie s  en  dat  is  ook  een  mo ooi  marketinng  instrument,  maar  vanuit d de overheid w wordt daar n niet meer zoo snel gebruiik van gemaa akt. De prem mie is in prin ncipe een  soort  vaan  subsidie  die  er  bijvo oorbeeld  deeels  voor  zo orgt  dat  ond dernemers  hhun  productten  goed  kunnen  verkopen. ““Maar als de subsidie of  premie stop pt; valt ook d de markt stiil. Dus begin er maar  werkt marktvverstorend.” niet aan, want het w De lenin ng is, aldus de betrokken ambtenarenn, ook niet h het ideale insstrument vooor particulieren in de  gemeente Enschedee, behalve vo oor VVE’s. D De gemeente e Enschede h heeft daarom m gelobbyd  om deze  de Overijsselsse Aanpak 2.0 een mogeelijkheid te b bieden om ee en lening aann te vragen. In 2010‐ ook in d 2011 is ttoen de betreffende reggeling ook vooor VVE’s be eschikbaar ge esteld. Die ooptie voor VV VE is wat  betreft d de gemeentee Enschede d dus een kwalliteit.   In de wijjkaanpakken n zagen ze da at er veel hu ishoudens zijn, die stapje voor stapjee maatregele en willen  nemen.  Het  is  tevvens  gunstigg  dat  al  vaanaf  één  issolatiemaatrregel  een  ppremie  kan  worden  aangevrraagd. Het iss echter dan  niet mogelijjk (iets) late er nog een deel van de ppremie of ee en lening  voor een n tweede maaatregel aan te vragen.  Wanneeer  de  Overijsselse  Aanpak  2.0  strraks  wegvaltt,  zal  de  la andelijke  leeenmogelijkhe eid  voor  energiem maatregelen n en ‐technie eken er komeen. Deze zal een iets hogere rente kkennen, maa ar daarna  zal  de  markt  heet  moeten  overnemenn.  De  optties  voor  woninggebo w onden  lenin ngen  en  n  wel  bekeeken,  maar de  landelijke  overheeid  moet  de  regels  woonlasstenhypotheken  worden aanpasssen. Over hett financiële vverhaal worddt al langere e tijd gesprokken. Reimarkkt kan misschien een  ESCO‐acchtige  consttructie  bied den;  een  ssoort  superrmarkt  mod del  qua  ETTMs  comple eet  met  verschilllende financieringsconstructies. 

29    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Het  moo oiste  scenario  is,  volgen ns  de  responndenten,  om  geen  Overijsselse  Aanppak  3.0  op  te e  zetten,  maar  om m  op  provin nciaal  niveau u  een  deal  t e  sluiten  me et  het  bedrijfsleven  of  eeen  marktpa artij.  Het  aantal lo oketten dat  er nu is werrkt verwarre nd en er wo ordt regelmatig aangegevven dat bedrijven en  personeen  niet  meerr  weten  waar  ze  zich  m moeten  meld den  of  waarr  ze  moetenn  zijn.  Het  moet  m dus  eenvoud diger  worden,  maar  we el  lokaal  gebbonden,  wan nt  voor  veell  partijen  vooelt  de  provvincie  als  ongemakkelijk. 

3.3 Gem meente Ha ardenberg g In deze ssectie zal de inzet van de e gemeente  Hardenberg,, haar samen nwerking meet ondernem mingen en  de  toekkomstvisie  voor  v de  Ove erijsselse  Aaanpak  worde en  uiteengezet.  Het  ovverzicht  is  tot  stand  gekomen  op  basis  van  v een  inte erview  met  de  adviseurr  Milieu  &  Duurzaamhei D id  van  de  gemeente  berg.  Hardenb 3.3.1 In nzet gemeen nte Harden nberg In  de  ggemeente  Hardenberg  H n  en  instrumenten  inggezet.  De  gemeente  zijn  diversee  concepten Hardenb berg heeft eeen regierol e en tracht zelff het goede voorbeeld te e geven. De  rol van de gemeente  komt naaar voren in vvijf thema’s:  1 Eigen organisatie: zelf he et goede vooorbeeld geve en;  omgeving: niieuwbouw e n bestaande e bouw;  2 Gebouwde o 3 Bedrijven: duurzame bedrijventerreiinen en indivviduele bedrijven;  4 Mobiliteit: zichtbaar maken van innoovaties;  ersteunen vaan initiatieve en.  5 Duurzame eenergie: onde g aann  de  planne en  voor  ee en  bio‐ethannol  fabriek  en  een  Concreeet  wordt  err  daarom  gewerkt  windmo olenpark. Hett recentelijk opgeleverdee gemeenteh huis was hett meest duurrzame geme eentehuis  van Ned derland. De ggebouwde omgeving is eeen thema w waar vrij veel capaciteit oop is ingezett al vanaf  2008. Heet einddoel vvan de geme eente is enerrgieneutraal te worden. E Er is echter ggeen datum of jaartal  gespecifficeerd waarop dit einddoel moet zijnn bereikt.    De gemeeente heeft  een vrij stab biel bestuur  en er is vrij  veel ruimte binnen het bbeleidskaderr om aan  duurzaamheid te weerken, aldus de respondeent. De ambtenaren hoe even dus niett voor alle za aken, die  om duurzaam mheidsdoel  te bereiken,, langs het b bestuur of dee raad. Aan  de hand  worden  aangepast o p n  wordt  de  invulling  en  uitvoering g  van  het  dduurzaamheidsbeleid  van  zoggenaamde  projectbladen verantw woord. Ondan nks haar bep perkte omva ng, participe eert Hardenb berg in landeelijke projectten zoals  de Blok‐‐voor‐Blok aaanpak. Landelijk staat heet duurzaam mheidsbeleid en de aanpaak van de be estaande  bouw vaan de gemeeente Hardenberg goed oop de kaart.  Dit is mede te danken aaan de particcipatie in  het land delijke themaateam gebou uwde omgevving van Agen ntschapNL. In  de  geehele  gemeeente  Hardenberg  is,  om  woningeigenaren  energ gie  te  laten  bbesparen,  te en  eerste  het conccept Bewust Duurzaam T Thuis uitgeroold. De looptijd voor dit cconcept is vaan 2008 tot 2 2014. Het  concept wordt doorr de gemeente als relatieef succesvol beschouwd, maar kent eeen paar min npunten.  nen niet alle  woningeigen naren via dee bijeenkomssten worden n bereikt en  is de aanpakk redelijk  Zo kunn arbeidsintensief. Er moest meer aandacht koomen voor d de barrières e en drijfverenn van mensen n.   In het geebied Dedem msvaart en Balkbrug wer d daarom te en tweede he et concept B lok voor Blok aanpak  “PAKaan n!” ingezet. D Dit concept is later uitge zet dan het Bewust Duurzaam Thuis  concept. De e periode  waarin B Blok voor Blo ok loopt is va an 2012 tot 22014. De bed doeling is 5.0 000 woningeeigenaren te bereiken  30    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   met  een n  aanbod  van  ETMs  op  maat  op  bassis  van  een  energieadvie es.  Binnen  ““PAKaan!”  ziijn  er  vijf  pilots  ggespecificeerrd.  Twee  pilots  p zijn  ggekoppeld  aan  de  bu uurtvereniginngen  “Huistturf”  en  “Hoofdvvaart‐West”,  twee  pilotts  hebben  bbetrekking  op  o het  bou uwjaar  van  woningen,  namelijk  woningeen van voor 1975 en van na 1992, enn tot slot is e er een pilot gericht op heet dorp Balkb brug. Van  deze  woningeigenaaren  wil  de gemeente  er  2.000  verleiden  v om  daadwerrkelijk  één  of  meer  maatreggelen te nem men.  De  adviseur  Milieu  &  Duurzaam mheid  geeftt  aan  dat  err  rond  febru uari  2009  eeen  fonds  kw wam  voor  en. Het budgget voor datt fonds, dat startte met  € 800.000,‐  (voor de  particuliieren om geld uit te lene helft  inggebracht  door  de  provin ncie  en  de  aandere  helftt  door  de  ge emeente  ze lf),  is  een  paar  p keer  opgehoo ogd. In totaaal zijn er zo’n n 250 leningeen met een w waarde van € € 2,8 miljoenn verstrekt in n 3½ jaar  tijd.  Sind ds  de  komstt  van  de  Ovverijsselse  Aaanpak  2.0  zijn  er  in  1½  jaar  tijd  al  150  à  200  leningen  verstrekkt. Op de vraaag van de in nterviewer oof hiermee d de markt in H Hardenberg ddan al bedie end is, zo  niet  kleiin  wordt,  an ntwoordt  hij  dat  ze  de  kkopgroep  nu  wel  hebben n  gehad.  Maaar  gezien  he et  aantal  woningeen, zo’n 22.6 650 waarvan 14.882 kooppwoningen, iis er nog gen noeg markt tee bedienen.  De  ambtenaar  is  er  van  overtuiigd  dat  qua  instrumente en  een  perso oonlijk  adviees  een  sterke e  functie  2 heeft.  /3 van iedereeen met een maatwerkaadvies nam vvervolgens ook echt maaatregelen. Ee en advies  vragen is natuurlijk  al een eerste e stap in de  goede richtiing. Bij het vverlies van dee subsidie va anuit het  werkadvies  was  w er  een  periode  zonder  stimulering  van  dde  adviezen.  Zonder  Rijk  op  het  maatw adviseurrs stortte het aantal prem mie‐ en leennaanvragen in. Mensen zzijn niet bereeid € 300,‐ te e betalen  voor een eeft toen ee n medewerkker ingeschakeld om staartadviezen tte geven.  n advies. Haardenberg he Een  advvies  kost  deeze  medewe erker  ongevveer  1,5  uur  inclusief  het  h opmakeen  van  een  rapport.  Inwonerrs  kunnen  deze  d advieze en  telefoniscch  of  via  in nternet  koste eloos  aanvraagen.  Er  zijn  al  250  2 adviezen n  verstrekt,  waarbij  wed derom  /3  daaadwerkelijkk  maatregele en  neemt.  H Het  advies  is  dus  een  sterk insstrument.  In  het  w woningdossieer  kan  ook  digitaal  d een  aadvies  word den  verkrege en,  het  woni ngdossier  wordt  w dus  ook  well  ingezet,  maaar  de  respo ondent  heefft  onvoldoen nde  inzicht  in  de  impactt  van  dit  instrument.  wel een beetjee moe van alle digitale zaken? Een vr vragenlijst invvullen op  Misschieen zijn de meensen ook w internet  t  is  heel  wat  t anders  dan  de  goede  m mond  tot  mo ond  reclame van  een  echhte  adviseurr.  Sociale  ok een intereessant instru ument, tenm minste de verrwachtingen daarvan  netwerkken vormen  misschien oo zijn  hoo og.  De  helftt  van  de  sportclubs  in  Hardenbergg  doet  nu  mee  m aan  eeen  project  Energieke  E Sportverrenigingen.  Doel  van  het  h project  is  zoveel  mogelijk  m ene ergie  te  bessparen  bij  zowel  z de  sportverrenigingen  als  de  lede en  van  de  vereniginge en  thuis.  Vanuit  V het  project  worden  de  deelnem mende verenigingen (en h hun leden) hhierbij geholp pen door o.a. (Gemeentee Hardenberg, 2012):   Een energiescan voor de e sportaccom mmodatie do oor een onafh hankelijke ennergieadvise eur;  en en mogeliijkheden voo or ETMs;   Inzicht in concrete kanse  Begeleiding bij de uitvoe ering van de  meest aantrrekkelijke en haalbare ETTMs;   Ondersteuning bij aanvrragen van ev entuele subssidie voor uittvoering vann ETMs;  e leden van d de sportvere nigingen;   Een energieadvies voor de eigen wo ning voor de enigingen alss hun leden  kortingen viia 'slimme deeals' met aanbieders   Zowel voor  de sportvere o.a. door sam menwerking m met clubsponsors).  van ETMs (o

31    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Een  and der  sociaal  netwerk  n vorrmen  de  buuurthuizen  of  o het  realiseren  van  zoonnepaneelvvelden  in  wijken.  Een  businesss  case  is  op pgezet  waarrbij  tien  huisshoudens  re endabel  zoudden  moeten n  kunnen  investerren in 250 zo onnepanelen. Dit is nog inn ontwikkelin ng.  3.3.2 On ndernemin ngen gemee ente Harden nberg Ondankss dat er veel wordt geda aan in Hardeenberg, proe eft de respon ndent een a fwachtende  houding  bij  bedrrijven.  Deze  houding  is  misschien  m oook  wel  te  ve erklaren,  want  er  was  vveel  tamtam  toen  de  wachte opdraachten is er  ondanks  verduurzamingsopgaave werd uittgelegd, maaar het grote aantal verw de camp pagnes nog n niet. De bedrrijven wachteen nu een be eetje af, med de als gevolgg van de crisis. Eerder  organiseeerde de gem meente zelf  energiemarkkten. Nu zie  je ook bedrijven die acttiviteiten orgganiseren  om  huisseigenaren  te  t bereiken.  O.a.  een  innstallatiebed drijf  staat  regelmatig  meet  een  traile er  op  de  markt om mensen tee informeren n over installlaties en zon nnepanelen. Voorbeeelden  van  bedrijven  waar  de  gemeeente  Harde enberg  mee  samenwerkkt  zijn  Solar1 1,  Groen  Installatietechniek B B.V., energiea adviseur Duvvast. De laattste heeft oo ok “De Slimm merik” opgezzet om in  de wijk  Baalder het  energiegebrruik te verduuurzamen. De responden nt geeft aan  dat de overheid nog  niet  de  verduurzaming van de  gebouwde o g omgeving aan de markt  alleen  kan  ooverlaten; he et tempo  drijven  moeten  zich  nogg  ontwikkele en  om  klanten  te  bediennen.  Om  bij mensen  zou  te  laag  zijn.  Bed binnen  tte  komen  zo ouden  kleine e  maatregeleen  (zoals  tocchtstrips  en LED‐lampenn  e.d.)  een  startpunt  s kunnen  zijn, voordat de grote m maatregelen  worden bessproken en vverkocht, zo  o stelt de resspondent  zich voo or.  Voor  heet  Blok‐voor‐‐Blok  concep pt  “PAKaan!””  is  er  een  consortium  c opgericht,  bbestaande  uiit  Enexis,  5plus1,  Horus,  Meeer  met  Minder,  en  De  K oppel  (het  natuuractivit n teitencentru m  van  de  gemeente  berg).  Er  zijn n  tevens  vee el  uitvoerendde  bedrijven  bij  elkaar  gebracht  g bin nen  de  actie e  “Ik  pak  Hardenb aan”.  Vaariërend  van n  witgoedbe edrijven  tot  aannemers,  schilders  en n  installateuurs.  Alle  bed drijven  in  Hardenb berg  zijn  beenaderd  en n  gevraagd  een  aanbo od  te  doen.  Er  zijn  b ijvoorbeeld  offertes  geïnventtariseerd  vo oor  gezamen nlijke  inkoopp  van  photovoltaïsche  systemen.  D enigingen  De  wijkvere wilden d deze namelijk en vroegen om hulp v oor goede o offertes. De g gemeente vrroeg de offerrtes toen  aan  en  Meer  met  Minder  ondersteunde  het  proces.  De  meeste  bewegingg  zit  dan  oo ok  in  de  oltaïsche systtemen.  photovo Naast  de  photovoltaaïsche  systemen  is  het  dduidelijk  datt  isolatiebedrijven,  hun  eeigen  weg  gaan  g met  wordt samenngewerkt me et De Slimme erik, een sam menwerkingssverband  na‐isolattie. In de wijjk Baalder w van energieadviesbu ureaus, aan  energieverd uurzaming b bij huishoude ens. Er worddt een verkoopadvies  opgesteld voor de p particulieren.. De kosten hhiervoor worden door de e toeleverennde bedrijven op zich  genomeen. Deze kostten worden  terugverdieend wanneerr de huishoudens besluitten daadwerrkelijk bij  de aanggesloten bedrijven maatrregelen te koopen. Hier kkan de geme eente zich teerugtrekken, maar ze  spart no og veel met  de wijkveren niging over ooffertetrajeccten. Een and dere benadeering van de  markt is  gender‐marketing,  waarbij  w worrdt  ingespeeeld  op  het  geslacht  van  de  beslissser.  Dit  zal  voor  de  wste experim ment zijn.  gemeente Hardenbeerg het nieuw 3.3.3 Errvaringen e en toekomsstvisie gemeeente Hard denberg Een  kwaaliteit  van  dee  Overijsselsse  Aanpak  22.0  is,  volgen ns  de  geïnterviewde,  de   kennisdelin ng  tussen  gemeenten  met  de  ondersteuning  vanuit  SSyntens  als  het  h kennis‐  en  e coördinattiepunt.  Een n  tweede  uurzaamheidspremie  en  –lening,  dat  zijn  mooie e  instrumentten  om  de  markt  in  kwaliteitt  zijn  de  du 32    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   bewegin ng te krijgen.. Voor de Ovverijsselse Aaanpak 2.0 haad de gemeente een beteer inzicht in de klant,  toen  verstrekten  wee  zelf  nog  de  d lening.  Dee  praktijkervvaring  daarbij  is  dat  de  klanten  maar  kleine  stapjes zzetten. De huidige premie sluit hier  niet op aan,, omdat je la ater, wanneeer je toe ben nt aan de  volgende isolerendee maatregel, alsnog stap  2 (en/of stap p 3) van de p premie aanvrragen. Een n negatieve  de marketing‐ en comm municatiecam mpagne voor  de Overijsseelse Aanpak 2.0 lang  ervaringg is ook dat d op zich h heeft laten w wachten.  Naast dee genoemdee tekortkoming qua het zzetten van kleine stappen n, is het ook  voor particu ulieren in  de  gemeeente  Hardeenberg  niet  duidelijk  wiee  achter  waat  zit  in  de  Overijsselse  O Aanpak  2.0..  Je  hebt  namelijkk  de  gemeen nte,  de  provvincie,  de  baank,  Meer  met  m Minder,  etc.  etc.  Uiitvoerende  bedrijven  b commun niceren daarrnaast ook niiet altijd eveen duidelijk o over de volgo orde; eerst a anvragen en n dan pas  doen.  D De  gemeentee  had  daar  zelf  voorheenn  wat  meer  vrijheid  in,  kortom  de  uuitvoeringsvvrijheid  is  beperkteer geworden n.  Zonder  de Overijsseelse Aanpak  zal de beweeging in de toekomst minder groot zzijn. De aanp pak in de  wat betreft dde zelfstandigheid van de bedrijven  in het benad deren en  wijk Baaalder lijkt veeelbelovend w informeren van klan nten, maar zo onder Overijjsselse Aanpak 2.0 en geen inzet vann de gemeen nte zwakt  het  mom mentum  af.  Misschien  kunnen  k klein e  maatregellen  deuren  openen?  o De  zonnekaart  kan  ook  helpen  o ebesparing  en  e ‐verduurzzaming.  Er  moet  m iets  om  particuliieren  warm  te  maken  vvoor  energie tussen  d de  vraag‐  en n  aanbodkant  komen  zonnder  dat  de  particulier  een  e opdringgerige  verkoo oppoging  ervaart.  De particulier moet teggelijkertijd weel energiebe ewust worden en een goeed advies rijkker zijn.  In Hardeenberg word dt de zonneka aart begin 20014 gelancee erd in samen nwerking meet bedrijven. Er is een  adviseurr  die  tussen  enerzijds  de  leverendee  en  installerrende  bedrijven  en  andeerzijds  de  particulier  staat. Viia de adviseur worden d de offertes vverzameld, d dus de particculier hoeft nniet bij verscchillende  bedrijveen aan te kloppen en de iinstallerendee bedrijven h hoeven niet zelf bij de klaant langs te gaan om  de situatie te bekijken. Andere vvoorbeeldenn in deze zin die worden genoemd, zzijn Powered d by You,  Meer  m met  Minder,  Woningdosssier,  Verbetter  &  Bespaaar  en  de  Energiecorpooratie  Deven nter.  Een  techniscch hulpmiddeel kan tot slo ot worden geevonden in d de slimme me eter. 

3.4 Gem meente Tw wenterand d De  inzeet  van  de  gemeente  Twenterandd,  haar  samenwerking g  met  ond ernemingen  en  de  toekomsstvisie voor  de Overijsse else Aanpak zzullen nu wo orden uiteen ngezet. Het ooverzicht is ttot stand  gekomen  op  basis  van  v een  inte erview  met  dde  beleidsm medewerkster  Milieu  &  D Duurzaamhe eid  bij  de  gemeente Twenteraand.  3.4.1 In nzet gemeen nte Twente erand De rol voor de gemeeente is vasttgelegd in “V Verankeren D Duurzaamhe eid” en bestaaat met nam me uit het  dineren. In d december 20012 is een du uurzaamheid dsmarkt georrganiseerd.  Er waren  stimulerren en coörd tijdens  de  duurzaam mheidsmarkkt  korte  preesentaties  vaan  drie  bedrijven  en  viier  lokale  duurzame  onden mense en zich een bbeeld vormen over wat e er mogelijk iss qua duurza aamheid.   initiatievven. Daar ko Op de m markt waren ook bedrijve en aanwezig  die ETMs aanbieden.  Het  stim muleren  en  coördineren n  komt  bijv oorbeeld  to ot  uiting  in  het  bij  elkaaar  brengen n  van  de  bedrijveen  in  Twenterand.  In  ju uni  2013  zij n  alle  bouw w‐gerelateerd de  bedrijvenn  aangeschrreven  en  uitgenod digd  voor  een  bijeenko omst.  Met  oondersteunin ng  van  Synte ens  en  een  eigen  advisseur  van  dvies is gepo tripelRad olst welke bedrijven echht mee willen n doen. Er zijn elf bedrijjven, die nu  zo’n vier  33    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   keer  bijj  elkaar  zijn n  gekomen.  Een  extern e  adviseur  is  gevraagd  de  bedrijvven  in  de  gemeente  et delen van  ervaringen. De bedrijve en gaan heell verschillend d met de  Twenterrand te begeeleiden in he uitdagin ng om. Een paar gaan er a actief de boeer op en anderen kijken d de kat uit dee boom.  Een voo orbeeld waarrbij een gem meente goed  moet bedenken wat ha aar rol is en  hoe daarme ee om te  gaan, waas de vraag vvan een actie ef bedrijf of  het gemeentehuis moch ht worden geebruikt als lo ocatie om  een  info ormatiebijeeenkomst  te  organiserenn.  Voor  één n  enkel  bedrijf  lijkt  datt  niet  gepast,  maar  wanneer de groep vvan actieve b bedrijven hieerom vraagt, zou dat we el moeten kuunnen. In se eptember  niseerd waa rin het them ma duurzaam mheid en bouuwen ook ee en plaats  2013 is  een woonmarkt georgan had.  atschappelijkk potentieel voor een  De gemeeente Twentterand heeftt een adviseuur gevraagd om het maa lokaal  d duurzaam  initiatief  te  onderzoekeen.  De  bettreffende  ad dviseur,  diee  oorspronkkelijk  uit  Vriezenvveen komt, iis betrokken bij een initi atief voor duurzame ene ergieopwekkking. Hij kan  mede in  het  kadeer  van  REScoop  een  voo orbeeldfuncttie  hebben  voor  v de  gem meente  Twe nterand  met  het  tot  stand  ko omen  van  energiecorpo e oraties  (zie  vvoor  meer  in nformatie  htttp://www.rrescoop.eu).  Het  zou  mooi  zijn  als  er  zoieets  als  een  Duurzaam  D Tw wenterand  wordt  w opgesstart,  waar  dde  burgers  zelf  eigen  initiatievven voor de opwekking vvan duurzam me energie to ot uitvoering kunnen brenngen.   Er  word dt  qua  insttrumenten  voor  de  paarticuliere  woningbouw w w  onderscheeid  gemaaktt  tussen  instrumeenten voor d de nieuwbou uw en instrum menten voor de bestaan nde bouw. Vooor de nieuw wbouw is  het  belaangrijk  zo  vrroeg  mogelijk  een  amb itie  neer  te  zetten.  Hett  beleid  quaa  duurzaam  bouwen  probeerr  je  meteen  in  een  inte entieverklarinng  weg  te  zetten,  z dit  gaat  g het  gem makkelijkst  als  a je  als  gemeente  een  grondpositie  he ebt.  De  am mbitie  is  nu  steeds  vakker  energienneutraal,  wa aarbij  de  ouwgebonden energiege bruik. Hiervo oor geldt  opwekkiing van enerrgie genoeg moet zijn vooor het gebo dat hoe  eerder je errbij bent, hoe beter. In hhet geval van n collectief p particulier oppdrachtgeverschap is  het met name veel iinformatie verstrekken.  Qua informaatievoorziening ligt er m isschien ookk wel een  taak voo or de afdeling bouwvergu unningen, alddus de respo ondente.  Voor dee bestaande  bouw werktt de duurzaaamheidsprem mie en de ‐le ening goed.  Veel mensen vragen  immers  om subsidiees. Een lening willen ze eeigenlijk niett, dus voor d de toekomst  is het investteren via  dan het afsluuiten van ee en lening.  de energgierekening  vermoedelijk een meer  geaccepteerrde aanpak d Je  zou  d dan  kunnen  denken  aan n  een  ESCo  oof  een  ande ere  financieringsconstrucctie.  De  bevvolking  in  Twenterrand is niet zzo heel kapitaalkrachtig een relatief ve eel leenaanvvragen wordeen afgeweze en, ook al  blijkt  daat  ze  er  maaandelijks  qua a  kosten  opp  vooruit  gaaan.  Het  zou  mooi  zijn  aals  daar  iets  aan  kan  worden  gedaan. Meet nog circa  1½ jaar te gaaan, zit de e einddatum va an de Overijjsselse Aanpak 2.0 er  an  weer  eenn  baan  hebb ben  en  kunnen  voldoenn  aan  de  eisen  qua  aan  te  komen.  Als  mensen  da draagkraacht, dan is  het wel vervvelend om zee te moeten zeggen dat de regeling  is gestopt. E Een goed  instrumeent is tevenss als gemeen nte zelf het g oede voorbe eeld geven door investerringen te doe en.   Een nieu uwe duurzaaamheidsmarkkt zou wel w weer goed zijn. Bij initiatieven van dee markt moett je je als  gemeente vooral fleexibel opstelllen. Onlangs  had de lokaale bouwmarrkt bijvoorbeeeld een kleine markt  georgan niseerd, met onder anderre daarbij aa nwezig enke ele installateurs. Vanuit dde gemeente e hebben  we  hier   toen  zelf  achteraan  a ge ebeld  om  tee  vragen  of  we  niet  ietss  konden  beetekenen.  Ze  bleken  n  aan  een  gemeentelijk g k  ambtenaarr  die  enthou usiast  zou  koomen  vertelllen  over  behoefte  te  hebben duurzaamheid.  34    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Op  de  vvraag  of  de  huidige  aanp pak  van  de  gemeente  succesvol  is,  geeft  de  am mbtenaar  aan  dat  de  gemeente Twenteraand er hard a aan moet treekken. In deccember was er bijvoorbeeeld een bije eenkomst  georgan niseerd  voor  vereniginge en  om  hun  eenergiegebruik  te  verdu uurzamen,  m maar  er  warren  maar  enkele  vvertegenwoo ordigers  aan nwezig.  In  feebruari  wordt  hier  een  vervolg  aann  gegeven.  Een  veel  gehoord de reactie is: “leuk, maarr ik heb geenn geld”. Je m moet als gemeente blijvenn investeren n. Met de  vijf  deellnemende  sportclubs  ge eldt  hetzelfdde,  je  moet  steeds  de  vinger  v aan  dde  pols  houd den.  Een  extern aaangetrokken n adviseur va angt dit op qqua bedrijven n en een dee el wordt inteern opgevanggen door  het energieloket. Bijj de sportclu ubs zijn inmi ddels energiiescans uitge evoerd. Dezee zijn bekosttigd door  de proviincie.   3.4.2 On ndernemin ngen gemee ente Twenteerand Er  word dt  door  de  gemeente  g Twenterand  steeds  meer  gezocht  naar  samenw werking  met  externe  partijen. De externe partijen zijn n niet alleen  bedrijven, m maar ook (sport‐ en buurrt)verenigingen. In de  Overijsselse Aanpakk 1.0 kwam a al wel naar vvoren dat err samenwerkking moest w worden gezo ocht met  externe  partijen,  maar  met  de  gekozen  weeg  van  de  ge emeente  in  het  procesvvoorstel  “Verankeren  eld.   Duurzaaamheid” werrd dat versne We hebben nu een ggroep bedrijvven die actieef is, een paaar sport‐ en b buurtvereniggingen die acctief mee  willen doen, maar q qua woningco orporatie wiil het helaas  nog niet lukkken. De preecieze reden  hiervoor  is de gem meente Tweenterand niet helemaal dduidelijk. De  woningcorp poratie kan inn principe te erecht bij  het Enerrgiefonds vaan de provincie. Er zou ddus moeten  kunnen worden geïnvessteerd in ETM Ms, maar  misschieen  dat  er  to och  zaken  sp pelen  die  heet  onmogelijk  maken  voor  de  woninngcorporatie e  hier  nu  aandach ht aan te bessteden.  Alhoeweel  een  exterrne  adviseurr  in  de  arm m  is  genomen  om  de  lo okale  actievee  ondernemingen  te  ondersteeunen,  is  en n  blijft  de  re egie  in  hand en  van  de  gemeente  g Tw wenterand.  De  gemeentte  wil  de  “lead” h hebben, waarbij de intern n aanwezige  kennis ook gebruikt dan nwel ingezet  kan worden n. Zo is er  nu ook eeen zorgcon nsulent om 5 55+‐ers te heelpen zelfstaandig te blijvven wonen. ZZij verstrekt  hen ook  informattie over energiebesparin ng.  Na het interview is  bij de aange esloten ondeernemingen ggeïnformeerd wie er berreid is om informatie  ondernemin gen die hierop positief h hebben gereaageerd zijn b benaderd  te verstrrekken over hun rol. De o met een n korte vrageenlijst. Hier zal in het volggende hoofd dstuk verder op in worde n gegaan.     3.4.3 Errvaringen e en toekomsstvisie gemeeente Twen nterand De  opzeet  van  de  Overijsselse  O Aanpak  2.0  met  een  le eenmogelijkheid  vanuit  een  fonds  is  goed.  Achteraff gezien is dee overgang vvan 1.0 naar  2.0 wel heel snel verlop pen en is de ccommunicattie vanuit  Slim Eneergie Thuis tee laat op gan ng gekomen.  Er waren de e nodige aanloopproblem men.  In Twenterand is Syn ntens, die he et Kennis‐ enn Coördinatie epunt verzorrgd, maar ééén keer ingesschakeld.  Enkele  b bedrijven  heebben  aange egeven  ondeersteuning  vanuit  Synten ns  te  willen,,  maar  de  gemeente  heeft nieet gehoord o of dat ook is gebeurd. Zooals reeds is aangegeven, is een exte rne adviseurr door de  gemeente gevraagd om een plattform op te zzetten.  In admin nistratief opzzicht waren er wat obstaakels, maar het laatste h halfjaar lijkt ddit goed te vverlopen.  De bedrijven weten nu ook bete er hoe ze de  particulieren n kunnen beg geleiden quaa aanvraag. V Voor een  naren  in  Twenterand  T is  het,  zo oals  reeds  aangegevenn,  moeilijk  aan  de  aantal  woningeigen 35    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   kredietw waardigheidsseis  te  voldoen.  Één  dderde  van  de  d aanvragen  wordt  afggewezen,  te erwijl  de  maandlaasten met dee investeringg kunnen daleen. Deze doe elgroep heefft juist die lasstenverlaging nodig.  Wanneeer de Overijssselse Aanpak stopt, terw wijl het lande elijk met een n fonds worddt ondervangen, dan  loopt heet wel door. De vraag is w wel of de gem meente Twenterand dan n nog het eneergieloket in de lucht  kan houden. Er kan waarschijnlijjk wel door w worden gegaaan met het organiseren  van duurzaa amheids‐ n  en  ook  eeen  plattelan ndsmarkt  zitt  al  in  de  planning.  p In  Rijssen‐Holtten  heeft  de  d markt  markten misschieen al wel gen noeg momen ntum om ze lfstandig door te gaan, m maar in Tweenterand zal  het toch  een beeetje stil vallen n. Misschien is er tegen  die tijd al wel een duurzzaam initiatieef in wording die het  straks  kunnen  gaan  overnemen n,  een  soort  Duurzaam  Twenterand T .  Er  is  in  iedder  geval  al  wel  zo’n  enthoussiaste  ondernemer,  maa ar  in  de  oge n  van  de  respondent  is de  markt  eer  nog  niet  helemaal  h klaar voor. Er leven  nog teveel vvragen in de  zin van “hoe pak je dat aan?”. Het iis tevens bekend dat  de  provvincie  maatw werkadviezen  aan  de  m markt  wil  ovverlaten  en  ook  de  be drijven  vind den  deze  adviezen n  belangrijk,,  maar  op  dit  d moment  kan  het  fin nancieel  niett  uit  voor  d e  bedrijven  om  een  dergelijkk advies te veerkopen dan nwel cadeau  te doen bij e een aantal m maatregelen.  mt.  Het  werrken  met  De  respondent  raad dt  aan  dat  er  een  landellijk  uniforme e  en  simpele e  aanpak  kom OZB  verhogingen  of  o het  verplichten  van  energiemaaatregelen  vo oor  de  besttaande  won ningen  is  misschieen  niet  de  manier.  m Maa ar  een  met hode  waarin n  ook  kleine e  stapjes  ennergieverduu urzaming  kunnen  worden  meeegenomen  en  die  in  dde  tijd  kunn nen  worden weggezet  ((bijvoorbeeld  via  de  energierrekening), zo ou wel een m methode kunnnen zijn. Ee en nadeel is  wel dat eenn gemiddeld  persoon  om  de  zeven  jaaar  verhuist.  Dus  hoee  verzin  je e  dan  iets  voor  eve ntuele  langglopende  ucties? Voor  nieuwbouw w is de energgienotaloze w woning als ttoekomst vrij logisch,  financieringsconstru maar heet is nog niet bekend hoe e je nu het beeste de bestaaande bouw kunt aanpakkken.  

3.5 Gem meente Zw wartewate erland Tot  slo ot  worden  de  inzet  van  de  geemeente  Zw wartewaterla and,  haar  samenwerking  met  onderneemingen  en  de  toekomsstvisie  voor  dde  Overijsse else  Aanpak  uiteengezett.  Dit  overziccht  is  tot  stand  geekomen  op  basis  van  ee en  interview w  met  de  beleidsmedewe erkster  duurrzaamheid,  milieu  m en  afval van n de gemeen nte Zwartewaterland.  3.5.1 In nzet gemeen nte Zwartewaterland De  gem meente  is  een  aanjager  en  regisseu r.  Het  gehanteerde  duu urzaamheidssbeleid  is  ge ericht  op  bewustw wording  en  communicattie.  De  opzeet  van  de  ge emeente  Dalfsen  diendee  voor  de  gemeente  Zwartew waterland  alss  voorbeeld.  Er  is  echteer  wel  een  eigen  e vertalin ng  gemaakt..  Andere  gemeenten  dienen,  in  sommigee  gevallen  voor  v concrette  instrumen nten,  ook  als  voorbeeldd.  De  positie e  van  de  het lijstje vann duurzaamh heidspremiess naar rato kkoopwoninge en is een  gemeente Zwartewaaterland in h mooi ressultaat en lijkt aan te ton nen dat de aaanpak in Zwaartewaterlan nd succes heeeft.  De  eersste  twee  jaaar  heeft  de  gemeente  ingezet  op  haar  voorbe eeldfunctie,  door  onderr  andere  zonnepaanelen  op  geemeentelijke e  gebouwenn  te  plaatsen n  en  met  intterne  acties,,  zoals  de  “licht  uit”  actie on nder medeweerkers. Er wordt samenggewerkt mett de gemeen nte Staphorsst en Dalfsen n en er is  één  gezamenlijke  website  w als  energieloket.  Als  regisseu ur  en  aanjag ger  heeft  de  gemeente  het  h nu  in  h er  va an  af  trekkeen.  Wanneerr  dat  wel  gang  gezet,  maar  jee  kunt  op  dit  moment  nnog  niet  je  handen  og niet te zegggen.   precies kkan, is nu no

36    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Een  insttrument  dat  binnenkort  ingezet  zal  gaan  worde en  in  Zwartewaterland,  iis  de  zonnekkaart.  De  gemeente Kampen ((onder andere) beschikt  al over een dergelijke ka aart, maar dee wethouderr zal hem  naar  verwachting  voor  Zwartew waterland  m maandag  20  januari  2014,  op  blue  Monday  ‐  de  d meest  deprimeerende dag vvan het jaar, presenterenn.  Mensen zeggen zelff niet echt te e worden beeïnvloed doo or instrumenten. Ze willeen graag geloven dat  n  gemaakt.  M Maar  de  ervaring  van  de e  responden te  is  dat  wa anneer  je  ze  zelf  eeen  eigen  keeuze  hebben erover  p praat  en  enq quêtes  stuurrt,  het  wel  w werkt  om  to ot  bewustwo ording  te  kom men.  Er  worrden  dan  maatreggelen genom men. De woningeigenarenn mogen besst geloven da at ze zelf ee n vrije keuze e maken,  maar  d de  instrumeenten  werke en  wel,  alddus  de  respondente.  Een  ander  voorbeeld  zijn  de  zonnepaanelenacties,  wanneer  in n  een  wijk  eeen  eerste  bewoner  b ze  heeft  geplaaatst  op  zijn  dak,  dan  volgen b buren later w wel.  In de geemeente Zwaartewaterlan nd is het succcesvol geble eken om bed drijven te latten samenwerken en  om com mmunicatiem middelen goe ed te benutteen. Op de w website staan n onder anddere voorbee elden  die  mensen   aanspreken n;  inwoners  en  gezinnenn  die  al  maaatregelen  he ebben  getrofffen  en  die  vertellen  n ervaringen n. Het woninggdossier is oook een instrument wat m mensen helppt inzicht te kkrijgen in  over hun de energgieprestatie  van hun wo oning, maar  niet veel gem meenten ma aken er optim maal gebruikk van. Bij  de afdelling burgerzaaken staat ee en “isolatiehhuisje” waarin allerlei vormen van isoolatie zijn to oegepast.  Dit spreeekt veel men nsen aan. Nu u wil de gemeeente, eventtueel met he et duurzaamhheidsteam, p proberen  met  een n  energie‐bo ouwkeet  de  wijken  in  tte  gaan  om  vanuit  daarruit  mensenn  te  advisere en  en  te  overtuiggen maatregeelen te neme en aan de haand van voorrbeelden e.d..  De  duurzaamheidsp premie  en  ‐lening  zijn  evenzo  belangrijke  insstrumenten,,  weliswaar  niet  de  d gemeente e  Zwartewat erland,  maar  ze  worden n  wel  ingezeet  door  de  gemeente  instrumeenten  van  de  Zwartew waterland. De overleggen n en aanpasssingen in prrovinciaal verband halen  echter wel  de focus  weg  op  de  eigen  aaanpak  van  de  d gemeentee.  Het  kost  tijd  t wanneer  bij  de  proovincie  de  re egelingen  worden aangepast, tterwijl dat niiet goed worrdt gecommu uniceerd me et de gemeennte.  3.5.2 On ndernemin ngen gemee ente Zwarteewaterland d Er  zijn  diverse  ondernemingen  actief  in  de  gemee ente  Zwartewaterland  oop  het  geb bied  van  besparing en n ‐verduurzaming. Er zijnn onder ande ere vier EPA A adviseurs aactief onder  de naam  energieb DuurzaaamheidsTeam m Zwartewatterland. Bij ddit team zijn zeven uitvoe erende partiijen aangeslo oten. Het  betreft vvier bouwbeedrijven, twe ee installateuurs en één scchildersbedrijf. Allen kom men uit en zzijn actief  in  Zwarrtewaterland d  en  ze  staan  eveneenns  op  de  website  die  het  h energielloket  vormtt  van  de  gemeente Zwartewaaterland.  Buiten d deze groep vvan ondernemers zijn er  ook ondernemers uit Zw wartsluis en  uit Meppel actief op  de  lokalle  markt  voor  photovoltaïsche  systtemen.  De  verkoper  v van n  zonnepaneelen  heeft  er  e echter  bewust  voor  gekozeen  in  de  aan nloopfase  nieet  samen  te  werken  bij  de  andere  oondernemerrs  aan  de  opzet  D Duurzaam  (T))huis.  Het  iss  nu  moeilijkk  om  hier  go oed  mee  om m  te  gaan,  aaangezien  de e  andere  onderneemers wel al eerder hun nek hebben  uitgestoken n.  Een vierrtal ondernemingen zijn  actief geweeest op gebie ed van na‐iso olatie, waarbbij ze in verscchillende  buurten langs de deeuren gingen n om isolatieemaatregelen te verkope en. Met nam me één onde erneming  e heeft  aaardig  wat  isolatiemaatregelen  wegggezet.  Een n  andere  heeft  veel  tijd  geïïnvesteerd  en  nd  aan  de  sl ag  gegaan,  maar  heeft in  eerste  insstantie  niet  altijd  de  onderneeming  is  ookk  voortvaren 37    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   duurzaamheidsprem mie  met  de  woningeigennaren  besprroken.  Somss  waren  dann  de  maatre egelen  al  k de  prem mie  niet  meeer  worden  aangevraagd a .  Dit  is  toenn  besproken n  met  de  getroffeen,  en  dan  kon  betreffeende onderneeming, zodatt het niet meeer voor hoe efde te kome en.  3.5.3 Errvaringen e en toekomsstvisie gemeeente Zwarrtewaterlan nd In de baasis zijn de premie en len ning een goeede construcctie. Het help pt mensen ovver de stree ep. Er zijn  echter  o ook  een  aantal  tekortkkomingen  tee  noemen  wat  w betreft  de  d Overijsseelse  Aanpak  2.0.  De  beleidsm medewerksteer  noemt  en nkele  tekort komingen,  waarvan  w de  volgende  vaan  belang  zu ullen  zijn  voor de beoordelingg van de huid dige instrumeenten of de o ontwikkeling g van toekom mstige instrumenten:  heeft minderr regie, waarrbij bepaalde e formaliteite en wel heel  stringent wo orden. Je   De  gemeente h moet  bijvoorbeeeld  eerst  aanvragen  a enn  dan  pas  uitvoeren.  u Hier  H kan  nu  minder  soe epel  mee  en namelijk sstrakke afsprraken tussen n provincie, M Meer met M Minder en  worden omgegaan, er ligge n.  Voorheen  toen  de  ge emeente  de   lening  ter  beschikking  stelde,  warren  er  uitera aard  ook  SVn regels  om  je  aan  a te  houden,  maar  er  was  meer  ruimte  voor  v persooonlijke  aanda acht.  De  meente  had  toen  beter  zicht  op  waat  er  speelde.  In  welk  gebied  g menssen  isoleerden  en/of  gem inveesteerden.  Nu  krijg  je  als  gemeennte,  in  verb band  met  de  privacy  w wetgeving,  dergelijke  d inziichten in de stand van za aken achtera f qua statistiieken, maar niet op wijk‐‐ of buurtnivveau;   In d de communicatie kan no og het één een ander worden verbete erd, naar dee gemeenten n en naar  inw woners  toe.  Er  zijn  qua minimuminnvesteringen n  voor  de  premie  p tijdenns  het  stoo okseizoen  aan npassingen  gedaan,  g die e  niet  naar  de  gemeen nte  toe  waren  gecomm municeerd.  Naar  de  inw woners toe ko omt een derggelijke plotseelinge wijziging ook niet goed over;   De  gemeente  Zwartewatterland  is,  samen  me et  de  geme eenten  Dalffsen,  Staph horst  en  d,  van  mening  dat  een  goed  adviess  onderdeel  uit  zou  moeeten  maken  van  het  Steenwijkerland n, vormt het  een tekortko oming.  trajject. Aangeziien dit in de Overijsselse  Aanpak 2.0 is losgelaten Voor  de  woningeiigenaren  zijjn  er  obstaakels  in  he et  aanvraag gproces  watt  betreft  waar  w de  duurzaamheidsprem mie of –lenin ng moet worrden aangevraagd. Er zijn veel versc hillende orgganisaties  moeten doorlopen, dat h et niet overzzichtelijk is w waar je moett zijn (gemee ente, SET,  en webssites die ze m MMM, SSVn). Een zo orgpunt voorr deelnemerrs aan de burenpremie iss dat de uitkkering van het totale  premieb bedrag  moett  wachten  op  o de  laatstte  in  de  gro oep.  De  pre emie  voor  dde  twee  uitggevoerde  maatreggelen  (toch  €  600,‐)  zou,  aldus  de  respondentt,  eigenlijk  eerder  e moetten  kunnen worden  uitgekeeerd. Het moeet duidelijkerr worden wiee wat wanne eer precies doet.   Wanneeer  de  Overijssselse  Aanpa ak  2.0  er  nieet  meer  is,  zal  z er  geen  aanjaagfunct a tie  van  de  gemeente  meer zijn. Het vliegw wiel zal nu no og niet blijveen draaien. In reactie op de interview wer, die aanggeeft dat  e buren in ZZwartewaterland wel al  naar elkaar  kijken en err dus wel  bij photovoltaïsche  systemen de een  bep paald  momeentum  lijkt  te  bestaann,  geeft  de  respondentte  aan  dat  voor  die  specifieke  maatreggel, die wel ggoed zichtbaar zijn, dit innderdaad hett geval is. Iso olatiemaatreegelen zijn ecchter van  een  and dere  categorrie,  ze  zijn  niet  zichtbaarr  en  die  maatregelen  lopen  nog  nieet  zo  hard.  Uiteraard  U helpt dee zichtbaarheeid van zonn nepanelen w wel om in he et algemeen  over besparren te prate en en om  energieb bewustwording te krijgen n.   Er  zijn  eer  een  paarr  zaken  die  misschien  zzouden  moe eten  gebeure en,  aldus  dee  geïnterviewde.  De  volgende suggesties van haar ha and kunnen m mogelijk doo or de provinccie worden oopgepakt:  men met reggels voor   Op  landelijk nivveau zou hett energielabeel echt moetten worden verplicht sam eneergiezuinige woningen;  38    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0    Toeezicht en  han ndhaving  zou zich  moetten gaan rich hten op de u uitvoering vaan maatrege elen  voor  hett bereiken vaan energiebe esparing (nu  is dat alleen gericht op d de nieuwbouuw en verbou uw);  kunnen  worden  aangep  De  landelijke  regels  r qua  Bouwbesluit  B past,  zodat  voor    de  be estaande  uw  bijvoorbeeeld  versche erpte  energ ieregels  gaaan  gelden,  hierop  h zou  ddan  wel  toe ezicht  op  bou realisatie o.i.d. van toepassing moeten zzijn.  De snelh heid waarmeee het energgiegebruik woordt verduurzaamd, blijfft als van vooor de introdu uctie van  de Overijsselse Aanp pakken. Je kunt je afvraggen of je die snelheid hoog genoeg vvindt. Maar w wil je het  dige snelheid d laten draaiien, dan moe et je nu nog er energie inn stoppen. Ee en vraag:  vliegwieel op zijn huid wie voellt zich veranttwoordelijk e en gedraagt  zich ernaar?? 

3.6 Dee elconclusiie Aangezieen  in  2010  en  2012  pre estatieafspraaken  tussen  de  provincie  Overijssel   en  alle  Ove erijsselse  gemeenten  zijn  gem maakt  waarin n  duurzaamhheid  en  woo onkwaliteit  een  e belangriijk  thema  vo ormen,  is  het niet  verwonderlijk dat elk va an de bestuddeerde geme eenten met d diverse instruumenten aan de slag  is gegaan. Uit de reaacties van de e geïnterview wde ambtenaaren blijkt da at per gemeeente er een b bepaalde  basis  is  qua  inzet  om  te  kom men  tot  eneergiebespariing.  Er  worden  voorlichhtingsbijeenkomsten  georgan niseerd met  (lokale) bedrijven, webssites voorzien de woning geigenaren vvan informattie en de  duurzaamheidsprem mie en –lenin ng van de proovincie word den onder de e aandacht geebracht.  Om de p particuliere m markt te stim muleren geveen de gemee enten aan da at de premiee en lening ggeschikte  instrumeenten  zijn.  Er  wordt  terecht  t aanggegeven  daat  het  eigen nlijk  niet  innstrumenten  van  de  gemeente zijn, maar van de pro ovincie. De ggemeenten m menen teven ns dat een ennergieadviess voor de  w is.  Dit  advies  ggeeft  nameliijk  inzicht  in n  alle  mogellijke  ETMs  voor  v een  woningeeigenaren  wenselijk  bepaalde woning en n kan de eige enaren helpeen bij het ste ellen van prio oriteiten quaa investeringgen. Deze  n  kunnen  worden  ge egeven  dooor  energieprrestatieadvisseurs,  maarr  in  de  gemeente  adviezen Hardenb berg  is  er  teevens  een  am mbtenaar  m mee  belast  om  eenvoudige  eerste  addviezen  te  geven.  g In  Nederland bestaat rreeds  een re edelijk  dicht  netwerk van adviseurs, dus het  aannbod zou  toereikend  er te wensen  over, omdat veel wonin ngeigenaren  niet € 300,‐ voor een  moeten zijn. De vraaag laat echte maatweerkadvies  willen  betalen n,  aldus  de  gemeenten.  Volgens  de  gemeentee  Hardenberrg  geven  bedrijveen  die  ETMs  aanbieden  aan  dat  de  marge  op  hun  h producte en  te  klein  iis  om  eventueel  een  energieaadvies  uit  tee  financieren n.  Er  wordt  sscherp  geconcurreerd  op  prijs,  waarrdoor  de  kosten  van  een  maaatwerkadvies  simpelw weg  niet  kuunnen  word den  terugverdiend  dooor  deze  bedrijven.  Desalnieettemin, lijktt de verkoop p‐ en adviesoorganisatie R Reimarkt dit w wel te kunneen gaan realliseren in  de gemeeente Enscheede. Het is echter belanggrijk te besefffen dat het aantal woninngen in de gemeente  Ensched de en hun dichtheid niet te vergelijkeen zijn met  het aantal w woningen en  de dichthed den in de  gemeenten Twenterrand en Zwartewaterlandd.  Voor waat betreft dee huursector zijn verbeteeringen van ttwee zogena aamde labelssprongen per woning  het uitgaangspunt. Dee gemeente wordt geachht afspraken te maken m met de lokale  woningcorp poratie(s)  over dezze verbeterin ngsslag. De ggemeente Ennschede lijktt op dit mom ment de enigee gemeente die deze  verbeterringsslag juisst als uitganggspunt heeft ft gebruikt alls “wortel” vvoor het beddrijfsleven om m zich in  te schrijven voor de verduurzam mingsopgave  die er in Ensschede ligt. G Gezien de innteresse voor de MIO  de markt, lijkkt de gemeente Enschedde in staat gebleken haa ar opgave enn ambitie en de door  vanuit d Aedes  ggeuite  opgavve  en  ambitie e  van  de  wooningcorporaaties  te  com mbineren  en  in  te  zetten  voor  de 

39    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   ambitiess  die  de  gem meente  heefft  in  de  partiiculiere  won ningbouw.  De  andere  drrie  gemeente en  geven  aan  datt ze juist wein nig tot geen resultaten bboeken bij de e woningcorp poraties.  Deze stu udie naar dee inzet en prrestatie van  de gemeentten geeft ook inzicht in  het bestaan van vier  gradatiees  van  markttwerking  inzzake  de  rol  vvan  de  geme eente.  De  meest  m verreg aande  vorm m  is  de  1)  aanbesteding  van  de  gehele  energiever duurzamingssopgave  van  woningenn,  zowel  huur‐  h als  oningen,  in  de  d gemeente e  Enschede.  In  de  gemee ente  Twente erand  wordtt  een  beroep p  gedaan  koopwo op  de  d diensten  van n  tripelRadvies  om  een  ddeel  van  de  gemeenteliijke  rol,  te  w weten  stimu uleren  en  coördineeren van ond dernemingen, invulling tte geven. De e tweede vorm is dus heet 2) uitbeste eden van  de rol sttimuleren en n coördinere en. Een dergeelijke uitbesteding van d de rol stimul eren en coö ördineren  lijkt ookk van toepassing te zijn o op de geme ente Harden nberg. Het speelt daar eechter niet zozeer op  gemeentelijke  niveaau,  maar  op projectniveeau.  3)  Korto om  er  is  sprrake  van  verrschillende  projecten  p waarin  in  meer  of  mindere  ma ate  een  deeel  van  de  rol  van  de  gemeente,  in  de  handen  van  een  marktpaartij worden  gelegd. In d de gemeentee Zwartewaterland worden in deze zzin, gradatie  4), geen  taken off rollen van d de gemeente e aan het beddrijfsleven uitbesteed, zo o lijkt het.   Tot  slot   wordt  door  de  gemeenten  aangeggeven,  dat  er  e sprake  is  van  een  (innmiddels)  ze elfstandig  ontwikkelde  marktw werking  mett  betrekkingg  tot  isolatieproducten  en  zonneppanelen,  die  volledig  buiten  d de  gemeentte  om  gaat.  Ondernemi ngen  zijn  re eeds  actief  langs  l de  de uren  gegaan n  om  de  inwonerrs  informatie  te  verlen nen  over  h et  na‐isolerren  van  wo oningen.  Inm middels  zijn  er  ook  onderneemingen  die  op  de  weke elijkse  marktt  informatie e  over  photo ovoltaïsche  ssystemen  aanbieden.  Dezelfdee systemen zzijn via een ggroot aantal  websites te bestellen en n sommige bbouwmarkten bieden  ook zonnepanelen aaan. De zichttbaarheid vaan zonnepan nelen is daarnaast groot,, logischerwiijs groter  dan van spouwisolattie, wat er voor zorgt daat er naar verwachting aa andacht vooor zal blijven bestaan.  Zonneco ollectoren, w warmtepomp pen en microo‐warmtekrachtkoppeling g krijgen op  dit moment nog niet  een  soortgelijke  aandacht  a en n  worden  nog  niet  zo  z breed  of  o actief  aaangeboden  als  dat  producten en n zonnepane elen worden  aangeboden n.  isolatiep  



40    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

4 Iden ntificerin ng rol on ndernemiingen in e energieb besparingg In  het  vvorige  hoofd dstuk  is  bessproken  mett  een  focus  op  particuliere  woninggeigenaren  hoe  vier  gemeenten  zich  in nzetten  om  te  komen   tot  energgiebesparing..  In  dit  hooofdstuk  ko omen  de  er gemeente en aan bod.  In de inleidin ng wordt  onderneemingen die  actief zijn off zijn geweesst in deze vie ingegaan n op de selectie van resp pondenten een de samenstelling van d de vragenlijsst. Vervolgen ns zal het  aanbod  van productten en dienssten van de  ondernemers worden besproken. Inn het derde  deel van  ofdstuk  word den  de  rela aties  van  dde  ondernem mingen  beh handeld.  Dee  meningen  van  de  dit  hoo onderneemers  omtreent  de  impacct  van  de  Ovverijsselse  Aanpak  A 2.0  worden  w in  heet  vierde  de eel  uit  de  doeken gedaan. 

4.1 Inle eiding In  dit  h hoofdstuk  wordt  w getracht  de  rol  vvan  onderne emingen  te  identificerenn  in  het  ko omen  tot  energieb besparing  en  –verduurzzaming  in  dde  particuliere  woningbouw.  Aangeezien  het  binnen  de  kaders vvan dit onderzoek onmogelijk is alle  ondernemin ngen in de prrovincie Oveerijssel te benaderen,  wordt  q qua  geografische  afbakkening  wedderom  gebruik  gemaakkt  van  de  reeds  gekozen  vier  gemeenten, te weteen Enschede,, Hardenbergg, Twenteran nd en Zwarte ewaterland.   4.1.1 Se electie resp pondenten Syntens,,  het  innovaatienetwerk  voor  ondernnemers,  hee eft  een  lijst  van  v Overijss else  ondernemingen  samengeesteld,  die  concrete  en nergieproduccten  of  –diensten  leveren.  In  dezze  lijst  staan n  tevens  samenw werkingsverbanden danw wel initiatieveen van onde ernemers om m tot energieediensten te e komen.  Deze  lijsst  is  –in  com mbinatie  mett  de  in  de  innterviews  me et  de  gemee entelijke  am mbtenaren  ge enoemde  onderneemingen– geebruikt om to ot een overzzicht te komen van onde ernemingen  die actief zijn of zijn  geweestt in Enschedee, Hardenberg, Twenteraand en Zwarttewaterland.  Er  zijn  vvervolgens  uit  u deze  lijstten  vijf  tot  zes  onderne emingen  per  gemeente  e  benaderd  voor  v het  beantwo oorden  van  een  vrage enlijst.  De  bbenaderde  ondernemin o gen  behoreen  tot  verscchillende  sectoren n.  Er  zijn ond der  meer ad dviesbedrijveen, bouwbed drijven, insta allatiebedrijvven, isolatieb bedrijven  en  leverranciers  benaderd.  Naasst  het  verschhil  in  aanbod d  van  producten  en  diennsten,  is  er  rekening  gehoudeen dat de beenaderde on ndernemingeen variëren iin omvang vvan 1 FTE tott meer dan  200 FTE.  Zie Tabeel 4‐1 voor eeen volledig m maar geanonnimiseerd ove erzicht van d de benaderdee ondernemingen.   Tussen 112 en 14 feb bruari zijn 21 onderneminngen voor he et eerst benaderd per em mail met hett verzoek  de vrageen in de vraggenlijst te be eantwoordenn. Vervolgens zijn er (we ederom per eemail) op 21 1 februari  herinnerringen  verzo onden  aan  die  d ondernem mingen  waaarvan  nog  ge een  reactie  was  ontvan ngen.  Tot  slot,  zijn n  op  24  februari  de  ond dernemingenn  telefonisch h  benaderd.  Van  de  21  ondernemingen  die  waren b benaderd meet de vragenlijst, heeft uiiteindelijk 62 2% gereagee erd. Twee va n de dertien n reacties  wezen u uit dat de resspondenten d de vragen huun inziens niet konden beantwoordeen.   Naast dee verzendingg van een vrragenlijst, waaren er reed ds interviewss afgenomenn bij twee adviseurs.  Deze  ad dviseurs  zijn  tevens  elk  eigenaar  e vann  hun  eigen  adviesbedrijf.  Deze  tweee  ondernem mers  zijn  geïntervviewd omdatt zij diensten aan gemeennten hebben n aangebode en, welke hett mogelijk maken dat  een deeel van de rol van de gem meente bij heen kwam te liggen. Ze vvormen hierm mee een verrbindend  elementt tussen gem meente, woningeigenaar  en aanbiede ers van ETMss. In de volgeende sectie zzal nader  worden uitgelegd, w welke vragen aan de ondeernemingen zijn voorgele egd. 

41    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Taabel 4‐1: Ondernemingen bettrokken bij de O Overijsselse Aa anpak 2.0 waaraan de vragenllijst is verzonde en.  Geemeente  Respons  Onderneeming  Omscchrijving ondernnemer/ondern neming  Adviesbedrijf A  Advieesbureau duurza aamheid, energgie en MVO.  D Diversen  Interview  Adviesbedrijf B  Projecctbegeleiding e en adviesbureauu duurzaamheidsinitiatieven v voor  D Diversen  Interview  bestaande bouw.   Bouwbed drijf A  Ontwikkelaar en bou uwbedrijf. Deel nemer in het in nitiatief “Reimarkt”.  EEnschede  Geen  Bouwbed drijf B  Ontwikkelaar en bou uwbedrijf. Deel nemer in het in nitiatief “Reimarkt”.  EEnschede  Email  Installatiee‐ Onderhoud en installlatie verwarmi ngs‐ en photovvoltaïsche systemen.  EEnschede  Geen  bedrijf A A  Geeftt tevens energie e‐labels en maaatwerkadviezen n af. Deelnemerr in  “Kopggroep Ribbelt Sttokhorst”.  Isolatiebeedrijf A  Leverancier van isola atiefolie voor o .a. vloeren, mu uren en daken. EEnschede  Vragenlijst Leveranciier A  Leverancier van zonn neboilers, warm mtewisselaars, PV‐panelen en  EEnschede  Vragenlijst zonneewarmtesystem men.  Adviesbedrijf C  Vastgoed‐ en energie eadvies. Deelneemer in het inittiatief “De  Haardenberg  Geen  Slimm merik”.  Adviesbedrijf D  Aanbiieder van energgieadviezen. Deeelnemer in hett initiatief “De  Haardenberg  Geen  Slimm merik”.  Bouwbed drijf C  Ontwikkelaar en aan nnemersbedrijf,, participeert in n het initiatief “Save  Haardenberg  Email  mer aan de aannbesteding van de Enschedese MIO.  Nederland”; deelnem Installatiebedrijf voo Installatiee‐ or de woning‐ een utiliteitsbouw w, renovatie en  Haardenberg  Vragenlijst bedrijf B B  onderrhoud. Installerren o.a. zonnebboilers en HR‐co ombiketels.  Isolatiebeedrijf B  Isolatiebedrijf voor sspouwmuur, vlooer, bodem en ramen.  Haardenberg  Geen  Adviesbedrijf E  Advieesbureau voor LLED verlichting een opwekking d duurzame enerrgie,   Tw wenterand  Geen  produ uceert tevens printplaten.  Bouwbed drijf D  Bouw wbedrijf dat mett name woningeen bouwt en uiitbreidt op basis van  Tw wenterand  Vragenlijst een p prefab bouwsysteem.  Installatiee‐ Een groep ondernem mingen welke ziich bezighoude en met alle sectoren  Tw wenterand  Vragenlijst bedrijf C C  binneen de installatiebranche.  Isolatiebeedrijf C  Isolatiebedrijf gerich ht op het na‐isooleren van de be estaande bouw w.  Tw wenterand  Vragenlijst Leveranciier B  Bouw wmarkt.  Tw wenterand  Vragenlijst Adviesbedrijf F  Begeleiding van bouwprojecten en  kwaliteitsbeoo ordeling van  Zwart rtewaterland  Vragenlijst gebou uwen. Participe eert in “Duurzaaamheidscollectief  Zwarttewaterland”.  Adviesbedrijf G  Infrarroodtechniek en n energieprestaatie‐adviseur. P Participeert in het  Zwart rtewaterland  Vragenlijst initiattief “De Energie emeesters”.  Bouwbed drijf E  Bouw wen, renoveren en restaurerenn, onderdeel van de Vastbouw  Zwart rtewaterland  Geen  Groep p. Participeert in het initiatief  “Duurzaamheid dscollectief  Zwarttewaterland”.  Bouwbed drijf F  Bouw wbedrijf met tottaalconcept en  oplossingen vo oor onderhoud  Zwart rtewaterland  Vragenlijst bestaande bouw. Participeert in  “D Duurzaamheidsscollectief  Zwarttewaterland”.  Installatiee‐ arming, aircondditioning, ventilatie en pv‐syste emen.  Zwart rtewaterland  Geen  Installatie van verwa bedrijf D D  Particcipeert in “De Energiemeesterss”.  Isolatiebeedrijf D  Isolatiebedrijf dat we erkt op basis vaan PUR‐schuim. Participeert in n het  Zwart rtewaterland  Vragenlijst initiattief “De Energie emeesters”. 

4.1.2 Sa amenstellin ng vragenlijjst Het  doeel  van  de  provincie  Overijssel  O iss  om  te  ko omen  tot  een  e zelfstanndig  functio onerende  energieb besparingsm markt, waarin n de rol van  de overheid kleiner is, m maar waar dee implementatie van  ETMs  onverminderd d  doorzet.  De  D vragenlijsst  is  zodanigg  opgesteld  dat  op  de  eerste  plaats  wordt  vastgeleegd  wie  de  respondentt  is.  Op  de  tweede  plaaats  wordt  gevraagd  n aar  de  aangeboden  producten en/of dieensten van de e ondernem ing.  Na dezee inleidende  vragen zal, tten derde, w worden gevraaagd naar de e huidige relaatie met de overheid  menten  volgens  de  of  andeere  organisaaties.  Er  zal  ook  wordden  gevraaggd  welke  beleidsinstrum b onderneeming  het  beste  kunnen n  worden  inngezet  door  de  overheid d.  Om  een  kkoppeling  te e  kunnen  maken m met de data inzake de aa anvraag van  duurzaamhe eidspremies en –leningeen uit Hoofdsstuk 2 zal  42    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   ook worrden gevraaggd naar de uitvoering va n promotion nele activiteiten in de vieer of alle Ove erijsselse  gemeenten.   In  de  viierde  en  tevvens  laatste  sectie  van  de  vragenlijjst  wordt  ge evraagd  naaar  de  impactt  van  de  Overijsselse Aanpak 2.0. De gem meenten worrden weliswaaar geacht ee en energielooket te openen, maar  dit volgens d de ondernem mers bij aan h hun afzet? Er zal tevens  worden naggegaan of  in hoeveerre draagt d de ondeernemers hun klanten üb berhaupt infoormeren ove er het bestaa an van de duuurzaamheid dspremie  en  –leniing.  Uiteraard  is  er  teve ens  een  mo gelijkheid  vo oor  onderne emers  om  vrrijuit  hun  mening  m te  geven  een  eventueeel  ideeën  te  opperen  o m  tot  beoo ordeling  en  verbetering  v van  de  Ove erijsselse  Aanpak  2.0 te komeen. In Bijlage B is de vraggenlijst opgenomen, zoals deze aan dde ondernem mingen is  verzonden. In de vollgende sectie es worden dee antwoorde en van de resspondenten  besproken. 

4.2 Pro oducten en n diensten n van ondeernemingen De  verscchillende  on nderneminge en  bieden  geezamenlijk  een  e breed  sccala  aan  prooducten  en  diensten  aan.  Er  kunnen  in  ieder  i geval  (1)  adviesbeedrijven,  (2)  bouwbedrijjven,  (3)  insstallatiebedriijven,  (4)  bedrijven  en n  (5)  levera anciers  worrden  ondersscheiden  alss  hoofdtypeen.  Wat  be etreft  de  isolatieb afzetgeb bieden  van  deze  d ondern nemingen,  ziijn  er  versch hillen  in  omvvang.  Er  lijktt  niet  van  een  e soort  monopo olie  sprake  te  zijn.  Vee el  inwoners  van  de  pro ovincie  Overrijssel  kunneen  zich  wen nden  tot  verschilllende ondern nemingen in elk van dezee vijf benoem mde takken vvan sport.  De benaaderde ondeernemingen a adviesbedrijvven bieden d diensten aan n. De overigee ondernemingen en  Adviesbedrijf  E  zijn  gericht  op  het  h aanbiedeen  van  fysieke  producte en.  Adviesbeedrijf  E  richt  namelijk  en,  te  wetenn  LED‐verlich hting  (en  haar  dieensten  heel  erg  sterk  op  de  verkooop  van  fysieke  producte printplatten). In Tabeel 4‐2 is een  overzicht oppgenomen vvan de onderrnemingen m met hun antw woorden  op  de  vvragen  welkee  producten n  en/of  diennsten  zij  aan nbieden  en  welke  argum menten  hun n  klanten  geven om ETMs af tee nemen dan nwel af te wiijzen.  Een  bijzzondere  ond derneming  in n  het  lijstje  van  respond denten  is  de e  bouwmarkkt  Leverancier  B.  De  betreffeende ondernemer geeft  aan dat de m markt qua klanten zijn in nziens een dduidelijke tw weedeling  kent van n consumenten die de w werkzaamhedden uitbeste eden en zij d die het werkk liever zelf d doen. Hij  schroom mt  dan ook  niet om een  n Sfeer‐ en B Bespaarmarktt in zijn  vesttiging te  orgganiseren,  waarbij hij  een installateur en aaannemer uittnodigt ETM Ms te promote en.  Een tweeedeling van  een andere orde is de vvervangingsm markt en de markt waarbbij niet een d defect of  veroudeerd product w wordt vervangen. In hett geval van sspaarlampen en verwarm mingsinstalla aties is er  vaak sprrake van verrvanging. Pho otovoltaïschee systemen  en na‐isolatie worden inn de meeste  gevallen  nieuw  to oegevoegd.  Op  dit  mom ment  wordenn  nog  niet  ve eel  verouderde  of  defeccte  zonnepanelen  en  inverters vervangen. Ook wordt in het verledden aangebrrachte na‐iso olatie nog nieet zo vaak aa angevuld.  n die hoedan nigheid word den gesprokeen van een opkomende m markt, welkee op termijn zich naar  Er kan in een vervvangingsmarrkt zal beweggen.  In Leverrancier B vinden we uiteraard niet dee enige resp pondent die zzijn klanten  kent. Bouwb bedrijf D,  in deze ccontext voorrnamelijk insstallateur vann zonnepane elen, geeft aan dat de 655‐plussers ge ezien hun  leeftijd ttoch enige m moeite hebbe en met de teerugverdientijden van zevven tot tien jjaar. Isolatie ebedrijf D  geeft  aaan  dat  circa  80%  van  de e  klanten  45‐‐plus  is.  Dit  is  een  overw wegend  kap itaalkrachtigge  groep,  waarbij  de ondernemer de moggelijkheden vvan een duu urzaamheidsllening niet ggraag noemtt. Je kunt 

43    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   mensen  daarmee oo ok tegen de borst stuitenn, doordat ziij denken dat je ze misscchien armlastig vindt.  eidspremie w wordt wel aan alle potenttiële kopers vvermeld.  Het besttaan van de duurzaamhe Tabel 4‐2: Bek knopt overzichtt van de antwo oorden van de respondenten..  Ondern neming  Aangeboden produ ucten/dienstenn  Arggumenten voor Argumenten ttegen  1. Geld bessparen;   Adviesbeedrijf F  Energgieadviesgespre ek,  Te duuur, teveel werkk of gedoe.  maatw werkadvies, offferte aanvragenn,  2. Comfort;   werk‐‐/projectbegele eiding, opleverinng  3. CO2 uitsttoot of milieu. en aflabelen na werkkzaamheden  Adviesbeedrijf G  Maatw werkadvies en thermografie  Verlaging e energiekosten e en  Te hogge investeringsskosten  duurzaam bezig zijn  Korte teruggverdientijd en  Geen  lening willen of kunnen  Bouwbedrijf D  Voorn namelijk pv‐systtemen, tevens  zonneeboilersystemen, vloer‐, dak‐ een  mogelijkhe eden financierin ng.  krijgenn. 65+’sers vind den terug‐ wandisolatie.  verdieentijd soms toch te lang.  Bouwbedrijf F  Na‐iso olatie, verbouw w en adviezen. Kostenverm mindering en co omfort  Investteringskosten  HRe C Installatiie‐ CV‐ketels, pv‐ en  Energiebessparing.  Prijs een terugverdien ntijd.  bedrijf B B  zonneeboilersystemen.  Installatiie‐ n zonneboilersyystemen. Adviees  Prijs. Corre ecte offerte en a achter‐ Prijs. N Niet willen aangaan van  Pv‐ en bedrijf C C  energgiebesparende o oplossingen  liggend advvies. Korte terugver‐ financciële verplichtin ng.  dientijd i.c..m. lange levensduur.  Isolatieb bedrijf A  Vloer‐‐, wand‐ en dakkisolatie. Bodem m,  Comfort, laagere gasrekeniing,  Goedkkoper alternatief  radiattor‐ en bandage efolie.  onzichtbaar, beperkt ruim mte‐ gevonnden.  verlies, kleiin transportvolume.  Prijs oof gekozen voorr ander  Isolatieb bedrijf D  Dak‐, vloer‐ en spouw wisolatie op  Wooncomffort, financiële  besparing, minder gasverb bruik  produuct. Niet‐gecertificeerde  basis van PUR  bedrijjven zijn soms ggoedkoper  en sporadissch milieu  qua vlloer‐ en spouwisolatie.  Leveranccier A  Douch hewater warmtteterugwin‐, pvv‐  1. Wetgeving (EPC);  Te duuur, te lange  en zonneboilersystemen.  2. Financieel gewin;  terugvverdientijd, gee en  3. Verbeterring comfort;  klimaaatverandering.  4. Soms milieu.  Leveranccier B  Isolatiemateriaal, pvv‐panelen,  Vervanginggsmoment of  Prijs. PProductspecificcatie in  windm molen en spaarrlampen.  meenemen n in andere kluss   geval  van lampen. 

De doorr de onderneemers gegevven argumennten van klan nten om ETM Ms toe te pa ssen of juistt niet toe  te  passeen  betreffen n  op  de  eerrste  plaats  ffinanciële  asspecten.  Het  reducerenn  van  energiiekosten,  verhogeen van comfo ort, lagere m milieubelastinng zijn aantrrekkelijke ke enmerken. D De investeringskosten  vormen  vaak de red den om toch nog niet tott aanschaf ovver te gaan. Enkele resppondenten ge even aan  dat ze so oms deze klaanten dan na a enige tijd, bbijvoorbeeld d twee jaar, tterug zien. H Het argumentt dat een  ETM  zichtbaar  is,  wordt  door  Leveran cier  A  als  voordeel  beschouwd  voor  wat  betreft  photovo oltaïsche systtemen. Isola atiebedrijf A verkoopt ecchter radiato orfolie met aals een argum ment dat  deze juisst onzichtbaaar haar werkk doet.    Er  wordt  door  Leverancier  A  aa angegeven  ddat  regelgeving,  specifiekk  de  Energiee‐PrestatieCo oëfficiënt  ormt  om  ETTMs  toe  te  passen.  De  EPC  heeft  eechter  betrekking  op  (EPC),  eeen  belangrijjke  reden  vo nieuwe  gebouwen  en  niet  zo ozeer  op  dde  bestaand de  particulie ere  koopwooningen,  waarop  de  mie, ‐lening e en energielokketten binne en de Overijsselse Aanpa k 2.0 zich ricchten.   duurzaamheidsprem

4.3 Rellaties tussen overhe eid en ondeerneminge en In  het  d derde  deel  van  v de  vrage enlijst  wordtt  gevraagd  naar  n de  relattie  van  de  oondernemingg  met  de  overheid d, naar de m meest geschikkte beleidsinnstrumenten en naar de inzet van proomotieactiviteiten in  Overijsselse gemeen nten. 

44    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   4.3.1 Ov verheid alss partner De  anttwoorden  van  v de  re espondentenn  geven  duidelijk  d blijk  van  ooverheidsrela aties  of  samenw werkingsverbanden  op  drie  niveauus,  namelijkk:  gemeentte,  provinciee  en  rijkso overheid.  Daarnaaast zijn de reacties grofw weg te verdel en in de ond dernemingen n die de overrheid als partner zien  en de on ndernemingeen die dat niet zo zien.  Isolatieb bedrijf  D  zieet  de  gemee ente  als  parttner  om  te  komen  tot  acquisitie.  D De  gemeentte  wordt  gebruiktt als opstapjee om klanten n binnen te hhalen. Leveraancier B richt zich in zijn  antwoord o ook op de  relatie m met de gemeeente, welke e een mooi pplatform bie edt voor zake elijke contaccten en om kkennis te  krijgen o om zijn toekkomstige klanten beter tte bedienen.. Bouwbedrijjf F ziet de ooverheid ookk als een  partner  omdat  ze ondernemerss ondersteunnt  door  advie es te  geven.. Gelijktijdig  is deze ond dernemer  d de  marktt  het  echterr  zelf  zal  mo oeten  doen.  Installatiebeedrijf  B  gaat  nog  een  zich  ervan  bewust  dat  ente Hardenb berg, die veeel voorlichtin ng aan de  stapje veerder en roeemt de samenwerking meet de gemee bewoneers geeft en d de ondernem mers daarbij ggoed betrekt.  Isolatieb bedrijf  C  ziett  de  gemeen nte  en  de  p rovincie  als  partners,  om mdat  ze  aanndacht  beste eden  aan  energieb besparing, w welke de klan nt een gevoe l van vertrou uwen en enthousiasme ggeven. Bouw wbedrijf D  geeft  aaan  dat  de  gemeente  en  e de  provvincie  mense en  objectieff  kunnen  vooorlichten  over  o het  verduurzamen van w woningen do oor bijeenkom msten en beurzen te org ganiseren. Eeenzelfde resp pons is te  C die  de  ooverheid  alss  een  adviiserende,  vooorlichting  gevende,  g vinden  bij  Installattiebedrijf  C,  stimulerrende  partneer  inzake  du uurzaam  eneergiegebruikk  richting  de  burger  zienn.  Als  tip  wordt  wel  meegegeven om meeer trendsetters als proff. Wubbo Occkels aan hett woord te l aten, zodat  de focus  omstige geneeraties komtt te liggen enn de huidige focus op terugverdientij d wordt gete emperd.  op toeko Adviesbedrijf F ziet d de overheid eveneens alls een belanggrijke partne er en richt zicch op het nivveau van  de  provvincie.  De  reespondent  is  met  de  ggedeputeerde e  om  de  ta afel  gegaan  om  het  belang  van  maatweerkadviezen aals basis voo or het specifiiceren van de correcte sp pecifieke ETM eken. Op  Ms te bespre nationaaal  niveau  zo ouden  maatwerkadviezeen  zijn  inziens  veel  stre enger  verpliccht  moeten worden  gesteld.  Isolatieb bedrijf A en  Leverancier  A, beiden heebben een relatief groott afzetgebiedd en zijn gevvestigd in  Ensched de,  geven  aan  a eigenlijkk  niet  sameen  te  werkken  met  an ndere  (overhheids‐)  orga anisaties.  Isolatieb bedrijf  A  maaakt  wel  me elding  van  d e  duurzaam mheidspremie e  om  de  sam menwerkingg  met  de  provincie te benoem men. Leveran ncier A laaktt de houdingg van de nattionale overhheid, die hun inziens  me energie niet op een ve erstandige m manier promoot, voortijd dig stopt mett subsidies, tte laat en  duurzam niet  corrrect  de  EPB BD  doorvoertt,  vroegtijdigge  berichten n  uitstuurt  over  o subsidiees  en  deze  subsidies  s vervolgeens  uitstelt.  Op  het  nive eau  van  de  ggemeenten  ziet  Leveran ncier  A  een  aandere  onw wenselijke  situatie,  namelijk  het  aan ngaan  vann  samenwe erkingsverba anden  mett  in  hun n  ogen  concurreentievervalsing  als  gevo olg.  Leveranccier  A  geeftt  aan  dat  er  initiatievenn  van  de  grrond  zijn  gekomen op basis vaan flitsende presentatiess, waarbij de partijen onkkundig zijn, tterwijl de ma arges van  onder druk w worden geze et.  de ervarren deskundige partijen o 4.3.2 In nzet instrum menten Op  de  vvraag  welke  instrumente en  de  overhheid  het  besste  kan  inzettten  om  hett  energiegeb bruik  van  koopwo oningen te reeduceren, wo orden er ant woorden gegeven in drie e categorieëën, te weten:: (1) wet‐  ng en publiciteit. Niet elkke responden nt noemt  en regellgeving, (2) financiële middelen en (33) voorlichtin 45    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   overigen ns  een  concreet  beleidsinstrument.  Installatiebe edrijf  B  heefft  geen  antw woord  op  de eze  vraag  gegeven n.  Wet‐ en n regelgevingg  Adviesbedrijf F, Adviesbedrijf G, Isolatiebedrrijf D en Leve erancier A ze etten met naame in op de e wet‐ en  ncier A geeftt uitgebreidee suggesties o om tot het ju uiste instrum mentarium te e komen.  regelgevving. Leveran De EPBD D moet beter worden na agekomen dooor de Nede erlandse overheid en parrtijen in de b bouw. De  nalevingg  van  de  EPC‐regelgeviing  behoeftt  net  als  de e  EPBD  me eer  aandachht.  Er  moet  volgens  Leverancier A een onafhankelijke instantie kkomen voor het toezicht op de CO2 reeductie in niieuwe en  bestaande  gebouween.  Er  wordtt  voorgesteldd  dat  er  reggelgeving  komt  om  dakooppervlakken  op  het  zuiden  vrij  te  houden  voor  benutting  b vaan  zonne‐en nergie  en  dat  d meer  b ewezen  tecchnieken,  beeld douchee‐WTW’s, verplicht moetten worden ttoegepast.  bijvoorb Adviesbedrijf F steunt met haar antwoord d e naleving van de EPBD, want ook A Adviesbedrijf F noemt  het  energielabel  het  beste  instrrument.  Hett  label  kan  eventueel  e in  combinatie  met  het  he effen  van  energieb belasting, heet vaststellen n van de WO OZ‐waarde en op het ma akelaarsbordd bij verkoop p van een  woning  tot  zijn  recht  komen.  De  D respondeent  van  Advviesbedrijf  F oppert  om  het  energie elabel  en  dergelijkke  gekoppelde  maatrege elen  gefaseeerd  in  te  vo oeren;  bijvoo orbeeld  voorr  woningen  die  voor  danwel  na 1980 zijn gebouwd. B Bij Adviesbeddrijf G wordtt opgemerkt dat de conssument helaa as weinig  en  goed  ma atwerkadvie es,  dus  dat  een  e dergelijkk  advies  bij  voorkeur  v of  zelfs  niet  wil  betalen  voor  ee gratis  m moet  zijn.  Issolatiebedrijff  D  biedt  ggeen  energie eadviezen  aan,  maar  n oemt  explicciet  EPA‐ adviseurrs  en  hun  adviezen  a een n  goed  instrrument  om  bewoners  bewust  b te  laaten  worden n  van  de  kwaliteitt  van  hun  woning.  He et  isolatiebeedrijf  komt  nu  regelmatig  bij  pottentiële  klan nten  die  teleurgeesteld  zijn,  als  a ze  bijvoo orbeeld  hor en  dat  om  bouwkundig ge  redenen  alleen  het  dak  kan  worden geïsoleerd.  Financiëële middelen n  Bouwbeedrijf  D,  Bou uwbedrijf  F,  Isolatiebed rijf  A  en  Isolatiebedrijff C  noemen   subsidies  als  a beste  instrumeent  om  de  doelstelling  te  behaleen.  Installattiebedrijf  C noemt  subbsidie  een  geschikt  instrumeent. Bouwbeedrijf D zet in n op de duurrzaamheidsle ening, maar kkoppelt dit ddan wel aan e een door  de overh heid gefinan ncierde energgieprestatie‐‐advies. Isolaatiebedrijf C geeft aan daat subsidies, zoals de  duurzaamheidsprem mie  van  de  provincie  p Ovverijssel,  goe ed  werkt.  Een  BTW  perrcentage  van  6%  op  a materiaa al  is  eveneenns  wenselijkk.  Bouwbedrijf  F  geeft  aaan  dat  in  hun  h ogen  zowel  arbeidsloon  als  subsidiee  (zoals  de  duurzaamhe d idspremie)  ggoed    werkt,  maar  leniingen  (zoals  s  de  duurzaa amheids‐ lening) h helpen onvoldoende.  Voorlich hting en pub bliciteit  Leverancier B erkent dat subsidies helpen, m maar voorlichting en pub bliciteit zijn hheel belangrrijk. Deze  egeven, wan nt de gemidddelde burger komt nu  voorlichting moet ecchter wel op de juiste pleek worden ge meentehuis.  Isolatiebedrijf C geeft evveneens aann dat het belangrijk is  eenmaal niet zo vaaak in het gem d  veel  aanda acht  besteeddt  aan  energgiebesparing g,  bijvoorbeeeld  door  middel  van  dat  de  rrijksoverheid televisieereclame, rad dioreclame o of krantenaddvertenties.  Bouwbedrijff D richt zichh meer op he et niveau  van  een n  gemeentee  en  geeft  aan  dat  vo orlichting,  publicaties  p in  huis‐aan‐ huis  bladen n  en  het  organiseeren  van  bijeenkomste b en  goede  m manieren  zijn  om  het  energiegebbruik  te  reduceren.  Installatiebedrijf C gaat zelfs qua a voorlichtingg tot in de w woning zelf en n vermeldt ddat slimme m meters en 

46    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   thermosstaten moeteen worden ggestimuleerdd, omdat con nsumenten d dan bewusteer met energgie zullen  omgaan.  4.3.3 Prromotieacttiviteiten in n de gemeen nten Sommigge  responden nten  gaven  aan  dat  de  ooverheid  voorlichting  en n  publiciteit  vorm  moet  (blijven)  geven. D De ondernem mingen hebb ben zelf echtter ook de n nodige prom motieactiviteiiten onderno omen. Er  zal,  in  liijn  met  de  geografische  g kaders  van  dit  deel  van  het  onderrzoek,  in  hett  bijzonder  aandacht  a a de  activviteiten  in  dde  gemeenten  Enschede,  Hardenbeerg,  Twente erand  en  worden  besteedt  aan  Zwartew waterland.  Gemeen nte Enschede e  In  de  ggemeente  Enschede  E he eeft  Levera ncier  A  advertenties  geplaatst  g o m  consume enten  te  benaderren.  Deze  leverancier  he eeft  ook  diveerse  contactten  binnen  de  d gemeenttelijke  organisatie.  Er  zijn  tevens  offertess  voor  de  gemeente  g zzelf  opgeste eld,  maar  vo olgens  Leveerancier  A  werkt  w de  p sche  system men  reeds  met  m een  annder  bedrijff  samen.  gemeente  voor  waat  betreft  photovoltaïs Isolatieb bedrijf  A  heeeft  in  de  gem meente  Enscchede  onder  meer  meegedaan  aan  de  “Businesss  meets  Twente”” expo in de  expo hal va an Go Planett. Isolatiebed drijf C heeft in januari, eeind juni en b begin juli  2013 haar producten n met een de eur aan deurr benaderingg gepromoott.  Gemeen nte Hardenb berg  Leverancier A heeft contact opge enomen mett een ambtenaar van dezze gemeentee, maar geen n respons  eegedaan  aan  de  Pak  A Aan!‐aktie  in  de  wijk  gekregen.  Installatieebedrijf  B  heeft  in  Harddenberg  me Baalder  in  oktober  2013.  Insta allatiebedrijff  C  is  deeln nemer  in  de e  zonnekaarrt  van  de  gemeente  berg,  welke  binnenkort  beschikbaar   zal  komen.  Wanneer  een  gebruikeer  van  de  zonnekaart  Hardenb interesse  toont  in  een  photovvoltaïsch  syssteem,  kan  deze  een  offerte  o van  het  installattiebedrijf  aanvragen. Isolatieb bedrijf A hee eft deelgeno men aan divverse energie emarkten di e door de gemeente  zijn  geo organiseerd.  Isolatiebedrijf  C  heeft  eind  januaari,  eind  me ei  en  begin  oktober  20 013  haar  producten met een d deur aan deu ur benaderinng gepromoo ot.  Gemeen nte Twenteraand  Leverancier A heeft  contact opggenomen meet een ambtenaar van de gemeentee, maar geen n respons  de beurs,  gekregen. Bouwbedrijf D en Insttallatiebedrijjf C hebben in novemberr 2013 meeggedaan aan d die  was  georganiseeerd  door  Levverancier  B in  de  gemeente  Twente erand.  Bouw wbedrijf  D  ve erspreidt  m e n  folders.  De  D respondent  geeft  aa n  dat  uitera aard  ook  regelmaatig  in  deze  gemeente  mailingen  informattie  op  hun  website  te e  vinden  is.   Op  de  we ebsite  met  uitvoerendee  bedrijven  van  het  energieloket  van  dee  gemeente wordt  Bou wbedrijf  D  echter  niet  vermeld.  Isoolatiebedrijff  C  heeft  een deur aan deur benad ering geprom moot.  begin mei 2013 haarr producten in deze gem eente met e Gemeen nte Zwartew waterland  In deze  gemeente heeft Isolatiebedrijf C ein d januari en eind juni 20 013 producteen met een deur aan  deur  beenadering  geepromoot.  Zowel  Z in  20012,  als  in  2013  2 heeft  Bouwbedrijff  F  meeged daan  aan  duurzaamheidsmarkkten  in  de  ge emeente  Zw wartewaterlaand.  Er  word dt  aangegeveen  dat  al  vanaf  2011  n aan het DuurzaamheidssTeamZwartewaterland (DTZ). Dit is  een samenw werkings‐ wordt deelgenomen verband d van negen bedrijven me et drie gecerrtificeerde energiepresta atie‐adviseurrs als aanspreekpunt.  Gesteun nd  door  de  gemeente  presenteert  p nwoners  alss  één  partij, die  kan  het  DTZ  zicch  aan  de  in ontzorgeen op het geebied van ene ergiebespariing.  47    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Isolatieb bedrijf  C  is  het  enige  bedrijf  b dat  i n  alle  vier  de  gemeentten  actief  a an  het  prom moten  is  geweestt.  Adviesbed drijf  G  geeftt  aan  geen  promotione ele  activiteitten  te  hebbben  ontploo oid  in  de  Overijsselse  gemeen nten.  Isolatiebedrijf  D  iis  nog  voorn nemens  fold ders  te  gaann  verspreide en  in  die  w op  o basis  vaan  hun  bo ouwkundige  kenmerkenn  baat  heb bben  bij  wijken  waar  de  woningen  muurisolatie.  spouwm

4.4 Imp pact Overiijsselse Aa anpak 2.0 In het laaatste onderdeel van de vragenlijst iss er gevraagd d naar de im mpact van dee Overijsselse e Aanpak  2.0. Er w wordt separaaat om de in nvloed van dde energieloketten, duurrzaamheidsppremie en de e –lening  gevraagd. Tevens wordt er naarr de ervaringgen van de re espondenten n gevraagd iinzake barriè ères voor  nten  in  de  aanvraagpro ocedures  enn  de  kwalitteiten  danw wel  de  tekoortkomingen  van  de  de  klan Overijsselse Aanpak 2.0.  In  Tabell  4‐3  zijn  dee  antwoorden  op  vraag  D1,  D2  en  D3  D samenge ebracht.  Daaar  Bouwbedrrijf  F  nog  weinig  aafzet  heeft  vanuit  de  duurzaamhei d idshoek,  hee eft  deze  resspondent  geeen  mening  over  de  impact o of bijdrage vvan de instrumenten. Hett blijkt dat slechts drie vvan de elf resspondenten duidelijk  aangeveen  dat  zoweel  energielokketten,  duurzzaamheidsprremies,  als  de  d –leningenn  bijdragen  aan  hun  afzet. Deeze respondenten, Advie esbedrijf F, B Bouwbedrijf D en Isolatie ebedrijf C, hoouden zich o opvallend  genoeg  met  hele  verschillende  werkzaamhheden  bezig  en  zijn  nie et  speciaal  aaan  één  en  dezelfde  Overijsselse gemeen nte gebonden. Adviesbeddrijf F en Bou uwbedrijf D geven zelfs dduidelijk aan n dat hun  hele verrkoopstrateggie en bestaa an van de insstrumenten  afhangt. Bou uwbedrijf D  doelt dan m met name  op de duurzaamheid dslening en  Adviesbedrijjf F geeft aaan dat ook de subsidie oop het adviesgesprek  van de ggemeente Zw wartewaterla and voor hem m meetelt.  Één resp pondent, Levverancier A,  geeft aan daat alle drie d de instrumen nten niet bij dragen aan  de afzet,  maar  deeze  geeft  tevens  aan  bij  beantwoorrding  van  ee en  andere  vraag  v dat  heet  aanvragen n  van  de  premie  of  lening  nog  n niet  is  voorgekome v en.  Adviesbe edrijf  G,  Isolatiebedrijf  D  en  Leverrancier  B  op de hoogt e zijn van wat één of me eerdere insttrumenten in nhouden.  erkenneen dat ze nieet helemaal o Installatiebedrijf C een Isolatiebedrijf A kunneen de impacct nog niet goed beoordeelen, maar w wijzen de  klanten  wel  op  het  bestaan  van n  de  premie..  Installatieb bedrijf  C  wijsst  ze  ook  opp  het  bestaan  van  de  lening, m maar Isolatieebedrijf A sta aat (nog) niett in contact m met klanten zonder geld..  Als reacttie op de vraaag welke ba arrières er w worden ervarren bij het aa anvragen vann de duurzaa amheids‐ premie o of –lening, w wordt door B Bouwbedrijf  D, Installatiebedrijf B en n Installatiebbedrijf C aan ngegeven  dat  er  vvrij  veel  papierwerk  mee  is  gemo eid.  Bouwbe edrijf  D  gee eft  te  kenneen  dat  zelfss  klanten  afhaakteen toen ze doorkregen h hoeveel papieerwerk moest worden verricht. Dit bbedrijf ervaart echter  op  de  eeerste  plaatts  een  barrière  in  de  zzin  van  een  groot  aand deel  afgewezzen  aanvraggen  voor  leningen n.  Tot  slot  lijjkt  wat  hun  betreft  ook  een  markt  voor  huurwo oningen  opeen  te  liggen,  want  er  komt  vaanuit  die  hoeek  veel  interesse  van  huuurders,  maaar  hiervoor  zijn  geen  m middelen  besschikbaar  gesteld.  De  split‐inccentive  die  speelt  bij  huuurwoningen,  moet  wat  hun  betreeft  worden  opgelost.  o heeft moeten constatereen dat de ge emeente Twenterand in  eerste insta antie wat  Installatiebedrijf C h mheidsleningg  haar  webssite  niet  goe ed  had  bijgewerkt.  Advieesbedrijf  F  heeft  h het  betreft  de  duurzaam at de premieeaanvraag moet plaatsvin nden voordaat de opdracht wordt  één keer als barrièree ervaren da uitgevoeerd.  Van  dezze  fout  heefft  hij  echter  geleerd  en  dat  zal  dus  niet  nog  eeen  keer  voorr  komen,  maar  deze  voorwaaarde  is  misschien  oveerbodig.  Klaanten  van  Isolatiebedrrijf  D  hebben  deze  voorwaaarde ook niet altijd goed meegekregeen.  48    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Tabel 4‐3: Impact van de ene ergieloketten, dduurzaamheidsspremie en –len ning volgens dee respondenten n  Ondern neming  Energieloketten  Duurzaamhe eidspremie  Duuurzaamheidslen ning  Adviesbeedrijf F  Drageen wel bij aan de afzet.  Draaagt wel bij aan d de afzet. Ook  Draagt wel bbij aan de afzett. Er wordt  Zolang het energiead dvies  volleedige informatie over subsidie e  volledige infformatie verstrrekt.  niet vverplicht is, draa ait de  advi esgesprek. Zolaang advies niet  Zolang enerrgieadvies niet verplicht  onderrneming hierop p.  verpplicht is, draait d de onderneming  is, draait dee onderneming hierop.  hieroop.  Adviesbeedrijf G  Respo ondent niet op hoogte  Resppondent niet op p hoogte van de e  Respondentt niet op hoogte van de  van de energielokettten.  duurrzaamheidspremie.  duurzaamheeidslening.  Bouwbed drijf D  Drageen wel bij door hun  Draaagt wel bij wantt de  Draagt wel bbij, want 75% vvan de  voorliichtingsfunctie.  teru gverdientijd wo ordt korter en  klanten zouu anders geen  klantten zijn sneller over te halen  zonnepanellen of andere  met  een klein beetjje subsidie.  maatregele n kopen. De  Alleeen klanten voorr na‐isolatie  verkoopstraategie is volledig hierop  wordden hierop gew wezen,  afgestemd.  Bouwbed drijf F  Tot op p heden weinigg afzet  Tot oop heden weinig afzet vanuit  Tot op hedeen weinig afzet vanuit  vanuit duurzaamheid dshoek;  duurrzaamheidshoe ek; geen mening g  duurzaamheeidshoek; geen n mening  geen mening over biijdrage.  overr bijdrage, maar via website  over bijdragge, maar via we ebsite  worddt wel op bestaaan gewezen.  wordt wel oop bestaan gew wezen.  Installatie‐ Drageen wel bij aan de afzet,  Draaagt niet bij aan de omzet. Mitss  Draagt wel bbij, want het he elpt  B  want er komen veel leads via  van ttoepassing, wo ordt de klant er  mensen te iinvesteren.   bedrijf B deze w weg binnen.  zoveeel mogelijk op gewezen.  Mits van toeepassing, wordt de klant  er zoveel m ogelijk op gewe ezen.  Installatie‐ De bijjdrage van  De bbijdrage van de premie is  De bijdrage  van de lening iis moeilijk  bedrijf C C  energgieloketten is m moeilijk te  moeeilijk te bepalen n. Klanten  te bepalen.  Klanten worde en altijd op  bepalen.  wordden altijd op he et bestaan van  het bestaann van de lening gewezen.  de ppremie gewezen n.  Isolatiebedrijf A  Geen beeld van de b bijdrage  Geenn beeld van de bijdrage aan de e  Geen beeld  van de bijdrage aan de  van de energielokettten aan  afzett, maar de klan nt wordt op het  afzet en kom mt (nog) niet in n contact  de afzzet.  besttaan geattendeerd via offerte. met klantenn zonder geld.   Isolatiebedrijf C  Drageen wel bij, wantt komt  Draaagt bij omdat de e investering  Draagt bij w want klanten zonder  op klaant over als  voorr de klanten lagger wordt.  financiële m middelen kunne en de  betrouwbaar en bied dt als  woning tochh laten isoleren n tegen een  vast aaanspreekpunt  een  laag rentetaarief, zodat ze a alsnog op  stuk zzekerheid.  de energierrekening besparren.  Isolatiebedrijf D  Respo ondent niet bekkend met  Draaagt wel bij, wan nt veel klanten a al  Draagt wel bbij, maar slechtts een  de energieloketten e en niet  bekeend mee en ied dereen vraagt  klein percenntage maakt hie er gebruik  beken nd met dat hij a afzet  hem m aan. Hij wijst zzijn klanten  van. Hij wijsst niet altijd op het  heeft te danken aan loket.   altijdd op het bestaaan.  bestaan, waant dat kan gevvoelig zijn.  Leveranccier A  Drageen niet bij aan d de afzet.  Draaagt niet bij aan de afzet, maar  Draagt niet  bij aan de afzet, maar  klantten worden we el op het  klanten worrden wel op het bestaan  besttaan gewezen. gewezen.  Leveranccier B  Respo ondent niet op hoogte  Resppondent niet op p hoogte van de e  Respondentt niet op hoogte van de  van de energielokettten of  prem mie of haar bijd drage in de afzet. lening of haaar bijdrage in d de afzet.  hun b bijdrage in de affzet. 

De kwaliteiten van d de Overijsselse Aanpak 2 .0 zijn volgen ns de respon ndenten:  e ondernemeers om tot aactie te komen, aldus Innstallatiebedrijf B. De   De  zoektocht vvan regionale sam menwerking en het nadenken met anndere ondern nemingen be evalt ook Levverancier B;   Isollatiebedrijf C C geeft aan d dat het goed  is dat de aan nvragen ook digitaal kunnnen worden n gedaan,  dan n weet de klant direct w waar die aan  toe is. De onderneming kan hierdooor zelf ook sneller de  klan nt helpen en n beter de we erkplanning  organiseren;   Isollatiebedrijf  C  geeft  oo ok  aan  datt  het  goed d  is  dat  err  subsidie  wordt  gege even  op  bod demhygrolattie, wanneer de kruiprui mte moeilijkk bereikbaar is of er te w weinig ruimte is voor  and dere vormen van isolatie.  De respo ondent van A Adviesbedrijjf F geeft aann dat hij er ttrots op is da at de provinccie Overijsse el voorop  loopt; de Overijsselsse Aanpak doet het heell goed. Mocht de Overijssselse Aanpaak 3.0 er nie et komen  49    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   door een terugtredeende overhe eid, dan moeet echter we el het energielabel verpl icht worden n gesteld,  ok dat er eenn belangrijke e rol voor  aldus dee respondentt. Bouwbedrrijf F en Isola tiebedrijf D erkennen oo de EPA‐aadviseur is w weggelegd en n dat het verrplichten van n het energie elabel veel w werk op zal leveren.   Naast dee al besprokken barrièress bij het aannvragen van  de premie e en/of de len ing, worden door de  respond denten ook andere tekorttkomingen innzake de Ove erijsselse Aanpak 2.0 gennoemd, te w weten:   De  grootschaligge projecten,, waarin vee l geld wordt gestopt. Bouwbedrijf D  ziet in het a algemeen  datt  juist  de  kleinschalige k e  projecten  met  een  persoonlijke  benaderingg  zonder  financiële  ond dersteuning  beter  slagen  dan  de  grrote  projecten  met  dure  ambtelijkee  ondersteuning.  De  perrsoonlijke  beenadering  zo ou  kunnen  worden  ond dersteund  door  d het  eneergieprestattieadvies,  beu urskosten of informatiebijeenkomsteen te subsidië ëren;   De  communicattie met de p provincie, alddus Bouwbedrijf D. Het is moeilijk m met de juiste afdeling  te ccommuniceren en je moe et je vragen  per email ste ellen, die nie et direct worrden beantw woord. De  regelingen  voo or  bedrijven  en  particu lieren  worden  door  ve erschillende  mensen  behandeld,  e regellingen  niet kent.  Vaak  moet  de  situatie  meerrdere  keren  worden  waaarbij  men  elkaars  uitggelegd  aan  steeds  wisselende  meddewerkers.  Isolatiebedri I jf  C  pleit  vooor  een  cen ntraal  e‐ mailadres voor aanvragen;   de burger vo ormt volgenss Installatieb bedrijf C een probleem. EEr wordt gea adviseerd   De  afstand tot d om meer de wiijken en dorp pen in te treekken met vo oorlichtingsa avonden en bbuurtbussen n e.d. om  de  mensen  te  informeren  en  wakker  tte  schudden.  Een  vergelijkbare  tekoortkoming  wordt  ook  or  Leveranccier  B  geno oemd.  De  iinformatie  moet  niet  alleen  te  vvinden  zijn  bij  het  doo gem meentehuis  waar  mense en  alleen  maaar  voor  hun  paspoort  en  rijbewijs  komen.  Je  moet  de  info ormatie in dee bouwmarkkt of zelfs in dde supermarrkt kunnen vinden;   Isollatiebedrijf D D vindt het een tekortkom ming dat ook het werk van niet‐geceertificeerde b bedrijven  in aaanmerking kkomt voor de e duurzaamhheidspremie of ‐lening;  Isollatiebedrijf C C vindt het ja ammer dat e r geen subsidie wordt ge egeven op zooldervloeriso olatie. Dit  is eeen energieb besparende m maatregelen  die een hoo og rendemen nt heeft en ggoed uitvoerb baar is in  woningen, waar dakisolatie door omstaandigheden n niet mogelijkk is;  uwbedrijf  F  merkt  aan  zijn  z klanten  wel  dat  dezze  liever  ied dere  maand  iets  meer  voor  v hun   Bou eneergie betalen n dan dat ze in één keerr voor renovvatie of na‐issolatie een ggroot bedragg moeten  bettalen. De Oveerijsselse Aanpak kan mi sschien bij dit gegeven aansluiten. 

4.5 Dee elconclusiie Er zijn 221 ondernem mingen benaderd om vraagen over de e Overijsselsse Aanpak 2..0 te beantw woorden.  Hiervan  gaven  achtt  ondernem mingen  geen  enkel  resp pons  op  twe ee  oproepenn  per  email  en  één  p.  Twee  ondernemingen ,  Bouwbedriijf  B  en  Bouwbedrijf  C,  ggaven  aan  dat  d ze  de  telefonissche  oproep vragen  niet  konden n  plaatsen  of  o beantwooorden.  Dit  te erwijl  deze  twee  t ondernnemingen  betrokken  bij een aanbiieding in kad der van de M MIO in de ge emeente Ensschede. Wannneer daarnaast drie  waren b van  de  eelf  ondernem mingen  (waa aronder  eenn  energieprestatieadviseur)  te  kenneen  geven  da at  ze  niet  helemaaal bekend zijn met de insstrumenten  binnen de O Overijsselse A Aanpak 2.0, ddan kan de cconclusie  worden  getrokken d dat de beken ndheid van dde aanpak en daarbinnen de energieeloketten, prremie en  de lening bij de ondeernemingen nog te wenssen over laatt. Het lijkt er op dat de o ndernemingen die er  niet goeed bekend m mee zijn omze et laten liggeen. Veel van de overige rrespondenteen stellen immers dat  de  enerrgieloketten,  premie  en  de  lening  bbijdragen  aan  hun  afzett,  alhoewel  dde  mate  wa aarin  per  bedrijf vverschilt.  50    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   Een  insttrument  dat  niet  specifie ek  binnen  dee  Overijsselsse  Aanpak  2.0  een  rol  hheeft  gekrege en,  maar  waar  w wel  veel  over  o werd  gerept  do or  de  respondenten  in  hun  a ntwoorden,  is  het  energiep prestatieadvvies,  eventue eel  in  combiinatie  met  het  h energiela abel.  Een  deergelijk  advie es  zal  de  klant  beeter  inzicht  geven  g in  wa at  de  mogellijkheden  qu ua  fossiele  brandstofbes b sparing  zijn  voor  v zijn  woning  en  in  welkee  volgorde  hij  h het  bestee  maatregele en  kan  neme en.  Wie  die  klant  precie es  is,  dat  lijken dee ondernemingen ieder  voor zich gooed in het viizier te hebb ben. Het kann in het geva al van de  vervangingsmarkt  een  klant  zijn n  die  tegen  een  natuurlijk  investerin ngsmoment  aan  zit  en  dan  d voor  uw energiezuiniger exem mplaar gaat.  Of het kan  in het geval van een opkkomende ma arkt, een  een nieu zoekend de  klant  zijn  die  meerde ere  offertes  rustig  naasst  elkaar  legt.  Deze  klannt  kan  gema akkelijker  eventueele opdrachtvverlenging la aten liggen ttot een ande er moment, maar daar kkan nu net de e premie  of leningg de doorslagg geven om jjuist nu de innvestering te e doen in plaats van in dee toekomst.  Een klan nt die een aaanvraagproce edure voor ppremie en/off lening ingaat moet echhter rekeningg houden  met  een n  omvangrijkke  procedurre.  Een  proccedure  waarin  naar  erva aring  van  Boouwbedrijf  D  D (tevens  naar  ervvaring  van  de  d gemeente e  Twenterannd  en  Adviessbedrijf  A)  een  e aanzienl ijk  aantal  aa anvragen  wordt  aafgewezen.  Bouwbedrijf  D  geeft aan  dat  so ommige  klan nten  vanweege  de  hoe eveelheid  papierw werk  voor  dee  leenaanvrraag  zelfs  vaan  de  invesstering  hebb ben  afgezienn.  Deze  is  groot  g en  informattie  over  de  regelingen  spreekt  elkaaar  soms  te egen.  Installatiebedrijf  CC  geeft  aan  dat  een  gemeentelijke  website  niet  up p‐to‐date  w was.  Ondankks  deze  obsstakels  mett  betrekkingg  tot  de  motieactiviteiiten van Isollatiebedrijf C C in  begin  m mei en Bouwbedrijf D  aanvraagprocedure, lijken  prom edelijk  wel  effect  e gehadd.  In  de  periiode  juli‐ en  Instaallatiebedrijf  C  in  begin  november  22013  vermoe december van dat jaaar nam in ie eder geval heet aantal aan nvragen voorr de lening aaanzienlijk toe in deze  et  aantal  gemeente.  De  activviteiten  van  Isolatiebedrrijf  C  hebben  mogelijk  ook  bijgedraagen  aan  he leenaanvragen in En nschede en H Hardenberg.  Maar in Zwaartewaterlan nd lijkt er geeen sprake va an succes  naanvragen,  dit  kan  om mdat  Nuon ook  reedss  in  verschiillende  wijkken  haar  qua  toeename  leen spouwm muurisolatie  had  geprom moot  en/of  oomdat  de  be ewoners  geen  lening  hoeefden  aan  te e  vragen.  Gezien h het relatief h hoge aantal p premie‐aanv ragen kan diit laatste een n aannemelijjke verklaringg zijn.  De  concclusie  is  daat  de  onderrnemers  binnnen  de  Ovverijsselse  Aanpak  A 2.0  een  belanggrijke  rol  toedichtten aan de p premie en lening. Ze zienn tevens de  meerwaarde e van het ennergieloket, a alhoewel  eigenlijkk in het midd den wordt gelaten waar  r die meerwaaarde hem p precies in zitt. Het lijkt ee erder het  uitstraleen  van  verttrouwen  van n  de  gemeeente  naar  de  d inwoners  toe  en  hhet  organise eren  van  bijeenko omsten, dan dat het hem m echt zit inn het vormen van een in nformatieve  toegangsportal voor  aanvragen  van  de  premies  p en  leningen.  l Dee  ondernemingen  besefffen  mogelijkk  maar  ten  dele  d hoe  belangriijk hun eigen n rol is. De en nthousiaste iinzet van som mmige ondernemingen een de ontwikkkeling in  premie‐  en leenaanvvragen, zoalss besproken  in Hoofdstu uk 2, spreken n elkaar in ieeder geval nie et tegen.  Daar voo or vrijwel elke klant de d duur van eenn beslissingssproces en w werkelijke addoptie zal verschillen,  is  het  m met  de  huiidige  terugkkoppeling  vaan  de  onde ernemingen  echter  mooeilijk  de  ve erbanden  gedetailleerd in kaarrt te brengen n.  De in Ovverijssel aanwezige onde ernemingen  bieden een  breed scala van productten en dienssten aan,  die  help pen  woningeeigenaren  ET TMs  te  adoppteren.  Dive erse  isolatieb bedrijven  w weten  ook  zo onder  de  duurzaamheidsprem mie of –leningg een goede  afzet te realiseren bij pa articuliere wooningeigenaren door  e benaderingg van de klan nt.   te investteren in een persoonlijke

51    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

5 Con nclusies e en aanbe evelingen n In  deze  sectie  worden  conclussies  getrokkeen  en  aanb bevelingen  gedaan.  g De  doelstelling  van  het  onderzo oek is om meeer inzicht tee verkrijgen iin welke actieve marktaa anpak het m meest succesvol is om  de  impllementatie  van  v energieetechnieken  en  –maatreegelen  (ETM Ms)  in  particculiere  woningen  te  vergroteen  door  hett  uitvoeren  van  een  q uickscan  na aar  de  huidige  succesvoolle  aanpakkken  van  Overijsseelse gemeen nten en de ro ol in deze aaanpakken va an het lokale e bedrijfsleveen. Er is teve ens in de  inleidingg  reeds  aan ngegeven  da at  er  zal  woorden  gerefflecteerd  op  hoe  de  onntwikkeling  van  een  zelfstand dig  functionerende  energiebesparinngsmarkt  er  voor  staat,  zodat  overhheidsstimuli  mogelijk  overbod dig kunnen w worden.  In  deze  studie  is  niet  de  menin ng  van  parti culiere  woningeigenaren n  gevraagd  naar  wat  zijj  zien  als  olle aanpakkken, maar zijn juist de meeningen van gemeenteam mbtenaren een ondernem mingen in  succesvo Overijssel gevraagd. Het blijkt da at er op dit m moment een breed palet van instrum menten wordt ingezet  ningeigenaren te enthoussiasmeren, tee informeren n en te stimu uleren om ETTMs toe te p passen. In  om won Figuur  55‐1  zijn  de  instrumenten  die  in  ddeze  quicksccan  naar  vo oren  kwameen  op  basiss  van  de  achtergrrondverkenn ning  energiebeleid  gemeeenten,  de  interviews  met  m de  gemeeenteambten naren  en  de  doorr  ondernemiingen  gereto ourneerde  vvragenlijsten  op  overzich htelijke  wijzee  bijeengebracht  op  een achttergrond van n relaties tusssen de vier m meest voorn name partijen n.  

Provincie 

Duurrzaamheidsprremie  Duu urzaamheidsle ening  Woniingdossier 

Presttatieafspraken n wonen Subsidie Enerrgieloket Persberich hten/Artikelen n  Energiebus  Energgie‐advies  Inform matiepunt  Subsidie  eldwoningen Voorbee

Gem meenten n 

Bijeenkoomsten eventu ueel  KCP  met onddersteuning K (Syyntens/KvK) 

Zonnekaart Thermoscan Duurzzaamheidsmarrkten

Wo oningeigenaren n 

Maatwerkadvvies PProductinform matie  Concrete ETMs 

Onderrneminggen

Figuur 5‐1: Overzicht van instrume enten in de provvincie Overijssel om woninge eigenaren ETMss toe te laten p passen,   zo oals is samenge esteld op basis  van de intervie ews en ingevullde vragenlijsteen. 

5.1 Con nclusies Uit de antwoorden vvan de ambttenaren en dde ondernem mingen is op te maken ddat er op dit  moment  weggelegd  in n  de  energiebesparingssmarkt.  Wan nneer  de  een  belangrijke  rol  voor  de  ovverheid  is  w snelheid d  waarmee  ETMs  word den  toegepaast  in  koopw woningen  moet  m wordenn  behouden n  danwel  verhooggd, is het naaar de meningg van de resppondenten niet wenselijkk dat de overrheid zich terugtrekt.  Er is nam melijk nog geeen sprake vvan een zelfsstandig operrerende energiebesparinngsmarkt. Vo olgens de  52    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   respond denten  zijn  er  voor  bepaalde  ETM Ms  al  wel  ze elfstandige  deelmarktenn,  te  weten n  de  na‐ isolatiem markt  en  dee  zonnepanelenbranchee  (specifiek  die  van  ph hotovoltaïschhe  systemen).  Deze  producten  kennen n  eigenlijk  weinig  geelijkenis  qua  productkkenmerken  of  qua  ingezette  ptechniek,  maar  m kennen n  beiden  in   het  algem meen  wel  redelijk  kortee  terugverdientijden.  verkoop Daarnaaast  lijkt  de  d consequent  doorrgezette  deur‐aan‐deu ur  verkoopptechniek  van  v de  isolatiem maatregelen  goed  uit  te  t pakken. Voor  photo ovoltaïsche  systemen  s lijjken  hun  prraktische  toepasb baarheid  en  hun  zichtba aarheid  op  ddaken  en  op p  de  energie e‐  of  duurzaaamheidsma arkten  te  helpen.  Wanneeer  de  snelheeid  waarmee e  deze  en  anndere  ETMs  worden  toe egepast  moeet  worden  ve erhoogd,  dan zijn er in de antw woorden van n de responddenten hoofd dzakelijk twe ee scenario’ss te ondersch heiden:  ario  1:  gezien  het  huidige  success  van  en  de  d overwegend  positievve  reacties  van  de  Scena respo ondenten op p de Overijssselse Aanpakk 2.0 kan de e ingeslagen  weg met ennige verbeteringen in  het kklantproces w worden voorrtgezet, of;  Scena ario  2:  err  kan  sterrker  wordeen  ingezet op  het  komen  tott  een  zelffstandige  energgiebesparinggsmarkt,  wa aarbij  de  overheid  ziich  langzaam  terugtreekt  door  generieke  g instru umenten meeer specifiek te maken e n door enke ele instrumen nten aan onddernemingen n over te  laten n.  Op dezee twee scenario’s zal nu in meer deta il worden inggegaan.    Scenario o 1 Verbeterren Overijsse else Aanpak  2.0  Binnen  de  Overijsseelse  Aanpak 2.0  vormenn  de  duurzaaamheidspre emie  en  –lenning  een  be elangrijke  m particulieree woningeigenaren te sttimuleren ETTMs toe te pa assen. Vrijweel alle gemee enten en  basis om onderneemers zijn vaan mening dat de duurzaaamheidspre emie en –len ning goede innstrumenten n zijn om  woningeeigenaren  tee  stimuleren n  ETMs  toee  te  passen n.  De  aanvraagprocedurres  zijn  ech hter  niet  optimaaal.  Ze  mogeen  volgens  de  responddenten  word den  vereenvoudigd,  heet  aantal  betrokken  instantiees  mag  worrden  geredu uceerd  en  dde  doelgroe ep  mag  worrden  verbreeed  tot  huu urders  of  woningeeigenaren met een bepe erktere finannciële draagkkracht. De ve erwachting vvan de respo ondenten  is  dat  er  bij  een  terugtreden nde  overhe id  momentum  verloren  zal  gaan,,  wanneer  er  geen  duurzaamheidsprem mie  en  –lening  meer  w worden  aanggeboden.  Gezien  het  aaantal  aange evraagde  mies  en  ‐leningen  meneen  veel  woningeigenaren n  wel  te  weeten  welke  ETMs  ze  duurzaamheidsprem oepassen. Eeen deel van d de reserverinng van premies en lening gen wordt ecchter niet om mgezet in  willen to een daadwerkelijke  premie of le ening, dus zaal de adoptie e van ETMs op zijn minsst worden uitgesteld.  e nog  gro oter  succes  worden  be ereikt,  wann neer  meer  w woningeigen naren  de  Vermoedelijk  kan  een  toegangg krijgen tot eeen premie e en/of lening..  Een ander instrument waar de O Overijsselse A Aanpak 2.0 o op steunt is het energiel oket. Het be elang van  d particul iere  wonin ngeigenaar minder  grroot  dan  van  de  dit  insttrument  lijjkt  voor  de  duurzaamheidsprem mie of –lening, want de ppremie‐ of lening is niet d direct via ditt loket aan te e vragen,  de  geb boden  informatie  is  niet  altijd  sspecifiek  en n  in  somm mige  gevalleen  zelfs  ge edateerd.  Woningeeigenaren  lijjken  het  weliswaar  wel te  waardere en  wanneer  ze  kunnen  zzien,  onder  meer  via  het energieloket, daat de overhe eid ETMs steeunt. Meerde ere respondenten gevenn immers aa an dat de  woningeeigenaren  meer  vertrouwen  heebben  wan nneer  bijvo oorbeeld  dde  gemeen nte  een  voorlichtingsbijeenkkomst, duurzzaamheidsmaarkt, informatiepunt of  website faci liteert, dan  wanneer  ndernemingeen dit doen. Menig gemeeente en onderneming d denkt overiggens dat de p provincie  enkel on 53    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   als  overrheid  te  ver  weg  staat  van  de  woninngeigenaar  en  e dat  de  ge emeente  hett  juiste  niveau  is  om  particuliiere woningeeigenaren aa an te sprekenn.  Scenario o 2 Terugtredende overh heid  De geïntterviewde am mbtenaren vverwachten  dat er zonder premie en/of lening ssnelheid verrloren zal  gaan en dat de markkt er nog niet klaar voor  is, omdat err nog voor menig ETM eeen gat bestaa at tussen  de ondernem mingen die ETTMs aanbied den. Dit gat kkan worden vverkleind  klant alss afnemer van ETMs en d door alggemeen geneerieke inform matie meer sspecifiek te m maken en do oor particulieere woningeigenaren  een verggelijkbaar veertrouwen te geven in onnderneminge en als in gemeenten wat  betreft ETMs.  Het  is  namelijk  de  vraag  v of  de  woningeigennaren  precie es  weten  we elke  ETM  ze  het  beste  als  eerste  e  kunnen  vverschaffen  over  o het  kunnen  toepassen.  Instrumenten  die  wonningeigenaren  informatie toepasseen van ETMss in hun eige en woonsituuatie en de e effecten daarvan voor heet energiege ebruik en  de  enerrgiefactuur  lijken  veelbe elovend.  Ditt  wordt  op  dit  momen nt  geprobeeerd  met  beh hulp  van  energie‐‐adviezen,  keeukentafel‐ggesprekken,  gesprekken  in  de  energ giebus,  zonnnekaart,  therrmoscan,  duurzaamheidsmarkkten, maatwerkadviezen  en klantgerrichte productinformatiee. Deze instru umenten  d opmaat  voor  v een  zeelfstandige  markt,  m omda at  ze  een  kklant  in  zijn  of  haar  vormen  daarmee  de  specifiekke  situatie  en  e een  select  aantal  onnderneminge en  dichter  bij  b elkaar  brrengen.  Wan nneer  de  verduurzamingsopgaave meer aan de markt w wordt overgelaten, dan zzal de afstannd tussen particuliere  n  ondernem mers  moetenn  worden  ve erkleind.  Dit  betekent  daat  relatief  generieke  g woningeeigenaren  en instrumeenten meer  specifiek mo oeten wordeen en dat he et vertrouwe en in ondernnemingen gelijk moet  komen  te  staan  aan  het  huidigge  vertrouw wen  wat  bettreft  verduurzaming  en  energiebesp paring  in  gemeenten.   Bij een tterugtredend de overheid ligt er de uittdaging om d de instrumen nten die nu nnog door gemeenten  en  provvincie  wordeen  ingezet,  dichter  d bij  dde  relatie  wo oningeigenarren‐onderneemingen  te  brengen.  Maatweerkadviezen,  productinfo ormatie  en  dde  aangebod den  ETMs  zullen  op  ditt  moment  de  relatie  vormen  tussen woningeigenaren en ondernnemingen. Dichtbij deze relatie staann ook de zon nnekaart,  markten (zoaals is aangeggeven in Figu uur 5‐1), maaar daar is vo ooralsnog  thermosscan en duurrzaamheidsm enige  in nbreng  van  gemeenten  nodig  gew weest  danwe el  gewenst.  Uiteraard  iss  het  natuu urlijk  ook  mogelijkk  dat  innovvatieve  nieu uwe  instrum menten  door  ondernem mingen  wordden  ontwikkeld  om  woningeeigenaren  heet  vertrouwen  te  biedeen  dat  ETMss  voor  hun  specifieke  ssituatie  de  gewenste  g toegevo oegde waarde bieden.      

5.2 Aan nbevelinge en In deze  sectie komen de aanbevvelingen aan  bod. De eerrste aanbeve elingen zijn ggericht op he et komen  nario  2  een n  zelfstandigge  energiebeesparingsmaarkt.  Daarna a  volgen  aaanbevelingen n  om  de  tot  scen huidige  Overijsselse Aanpak 2.0  te verbeter en, oftewel  scenario 1. T Tot slot volggen er aanbe evelingen  oek. In Bijlagge C is een uuitgebreider  overzicht va an, overwegeend, meer specifieke  voor verrvolgonderzo aanbeveelingen te vin nden.  Aanbeveelingen om tte komen tot een zelfstaandige energgiebesparing gsmarkt.  Particuliiere  woninggeigenaren  lijken  l niet  zzozeer  beho oefte  te  hebben  aan  aalgemeen  generieke  g informattie, maar aan informatie e over ETMs  voor hun sp pecifieke situatie. De zon nekaart, the ermoscan  en de duurzaamheid dsmarkten kkunnen spec ifieke inform matie bieden n, maar kom en nu nog vveelal tot  met  inzet  en  financiële  middelen  m vann  gemeenten.  Er  zijn  ecchter  weinig   redenen  om m  aan  te  stand  m 54    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   nemen  d dat  onderneemingen  niett  zelf  deze  rrelatie  tussen  de  particu uliere  woninggeigenaren  enerzijds  en toeleeverende ond dernemingen n van ETMs aanderzijds zo ouden kunne en vormgeveen. De aanbe eveling is  om  dezze  instrumeenten  te  ondersteune o n  door  be etrouwbare  onderneminngen  actieff  op  de  energieb besparingsm markt  bij  elkkaar  te  breengen.  Uiteraard  is  he et  natuurlijkk  ook  mogelijk  dat  innovatiieve  nieuwe  instrumentten  door  on derneminge en  worden  ontwikkeld  o oom  woningeigenaren  het verttrouwen te b bieden dat E ETMs voor huun specifieke e situatie de e gewenste ttoegevoegde e waarde  bieden.      De respo ondenten in dit onderzo oek hebben iin hetzelfde  licht met na ame het maaatwerkadviess hoog in  het  vaandel  staan.  De  potentie e  van  een  m maatwerkadvvies  en  het  bijbehorend e  energielab bel  biedt  kansen  voor  het  ko omen  tot  ee en  zelfstanddige  energiebesparingsm markt.  De  w woningeigena aar  moet  immers  iets weten o over de staatt van zijn wooning. Een de ergelijk instrument kan eer voor zorge en dat er  een  correcte  volgorrde  van  inve esteringen  kaan  plaatsvinden,  wanneer  een  speccifieke  wonin ng  wordt  aangepaakt. De comp petenties van het maatw werkadvies zzouden een p prominenterre rol moete en spelen  bij  het  kkomen  tot  een  e lager  en n  duurzamerr  energiegeb bruik  van  wo oningen.  Hett  energielab bel  en  de  maatweerkadviezen kkunnen als smeermiddel  fungeren tu ussen de won ningeigenareen en ‐gebruikers aan  de  ene  kant  en  aaanbieders  va an  ETMs  aaan  de  anderre  kant.  De  zelfstandigee  deelmarktten  voor  oltaïsche systtemen en na a‐isolatie tonnen aan dat  de verleidin ng om ETMs  toe te passen reeds  photovo bestaat,  het  is  nu  tijd  dat  er  wordt  geh andhaafd.  De  D afstand  tussen  de  w woningeigen naren  en  e en n  aanbieder s  van  ETMs  anderzijdss  zal  hierm mee  kunnen  worden  woningggebruikers  enerzijds  verkleind.  Aanbeveelingen om d de Overijsse else Aanpak 22.0 te verbeteren.  De eerstte aanbeveling in dit kad der is om krittisch te kijke en of de aanvvraagproceddures van pre emies en  leningen n kunnen wo orden vereenvoudigd. M Mede in het  licht van hett Nationaal EEnergiebespaarfonds  lijkt  wen nselijk  het  aantal  a stappen  in  de  aaanvraag  te  reduceren,  r het  h aantal  b etrokken  pa artijen  te  reducereen  danwel  onder  één  noemer  tee  brengen  en  het  aan ntal  benodiggde  docume enten  te  reducereen.  Er  bestaaat  tevens  een  e wens  om m  de  doelgrroep  te  verg groten  qua  leningen.  Err  is  geen  signaal vvanuit de geemeenten ge ekomen dat  er premies  voor andere e ETMs  zoudden moeten n worden  verstrekkt.  Een  ond derneming  in  isolatieprroducten  ge eeft  wel  aan  dat  er  ttevens  prem mie  voor  bodemh hygrolatie en n zoldervloerrisolatie zou  mogen zijn. Een ander iisolatiebedriijf vindt dat  er alleen  gecertifiiceerde  ond dernemingen n  subsidiabbele  producten  mag  le everen,  terrwijl  er  ook  wordt  onderkeend dat er eeen grote groe ep van doe‐hhet‐zelvers iss.  De tweeede aanbeveeling betreft  de invullingg van het concept “energieloket”. Diit lijkt per  gemeente  sterk  tee  verschillen n.  Zelden  biedt  b de  weebsite‐varian nt  van  het  energielokeet  woningeigenaren  mogelijkkheden  om  voor  v hun  sp pecifieke  situuatie  informatie  te  vinde en.  Er  staat  op  de  webssites  wel  algemen ne  informatie  over  ETMs  en  woninggeigenaren  die  d reeds  he ebben  geïnveesteerd  doen  er  hun  verhaal,  maar  daarmee  weet  je  nog  niet  wat  een  ETTM  voor  jouw  woning  oof  gezinssitu uatie  kan  nen.  Tevens  komt  het  ook  vaak  vvoor  dat  er  op  onoverzichtelijke  w wijze  of  verrouderde  beteken informattie  wordt  getoond.  Er  wordt  zodo ende  aanbe evolen  om  op  o provincia al  niveau  een  meer  uniforme opzet voor het gemeentelijk energgieloket te sp pecificeren. Bijvoorbeeldd in de vorm m van een  arbij  de  gem meenten  de  voor  hun  va an  toepassinng  zijnde  onderdelen  uitgebreeide  menustructuur,  waa kunnen  aan‐  of  uittzetten.  Binnen  enkele  onderdelen n  van  dat  menu  m moeteen  woningeigenaren  informattie meer speecifiek kunne en laten zijn . Onderdelen die binnen n het menu vvan het energieloket 

55    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   van de ggemeente op p provinciaal niveau speelen kunnen  eventueel ccentraal vanuuit de provin ncie voor  alle gem meenten in ééén keer word den geüpdattet.  Aanbeveelingen voorr vervolgond derzoek.  In  dit  o onderzoek  is  i aan  een  selecte  grooep  gemeenten  en  on ndernemingeen  in  Overijssel  de  mogelijkkheid gebodeen hun reacttie te geven  met betrekkking tot de w werking van  beleidsinstru umenten  om  te  kkomen  tot  een  lager  fo ossiel  branddstofgebruik  van  particu uliere  koopw woningen.  Er  E is  niet  onderzo ocht  hoe  de  Overijssselse  partticuliere  woningeigena w aren  zelf  denken  over  o de  beleidsin nstrumenten n.  Daarnaasst  is  het  m maar  de  vraaag  of  in  andere  a provvincies  verggelijkbare  instrumeenten op soortgelijke wiijze worden  ingezet en o of deze vervo olgens dezellfde effecten n hebben  als  in  Overijssel.  Het  is  daa arom  aan  tte  raden  onderzoek  te e  doen  na ar  hoe  particuliere  enten  en  opp  welke  wijjze  deze  woningeeigenaren  zeelf  aankijken  tegen  dee  beschikbare  instrume instrumeenten  door  hen  worde en  herkend,   erkend  en  gebruikt.  Met  M de  starrt  van  het  National  Energieb bespaarfond ds  kunnen  in n  alle  Nederrlandse  provvincies  wonin ngeigenaren   gebruik  ma aken  van  een  duu urzaamheidslening.  Wan nneer  er  inzi cht  in  de  stand  van  zakken  in  anderre  provinciess  en  hun  gemeenten  kan  worden  verkregen,  zal  hett  duidelijker  worden  in  hoeverre  err  echt  sprakke  is  van  wat betreft d de energiebesparingsdoeelen in de pro ovincie Overijssel en haa r gemeenten n.    succes w

56    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

Referenties AgentschapNL (2013 3). Blok voor Blok. Verkreegen via http p://www.age entschapnl.n l op 01‐12‐2013.  EcoNexis Huis (2013 3). Over het h huis. Verkreggen via http:///www.econexishuis.nl oop 03‐12‐201 13.  Gemeen nte Dalfsen (2013). Proefftuin energie neutraal ren noveren.   Verkrregen via htttp://www.du uurzaamdsz. nl op 01‐12‐‐2013.  Gemeen nte Hardenbeerg (2012). R Ruim 200 inw woners en be edrijven plaatsen zonneppanelen met een  verm mogen van 1,8 megawattp piek. Verkreggen via http:://www.hard denberg.nl oop 13‐03‐201 14.    Gemeen nte Steenwijkkerland (201 12). Energielooket particulliere woninge en 2012‐201 5.  Provincie Overijssel (2012). 20% nieuwe enerrgie in 2020. Presentatie van 12‐09‐22012.  uwe Energie.   Provincie Overijssel (2013). Nieu Verkrregen via htttp://www.ovverijssel.nl opp 26‐09‐2013.  Slim Eneergie Thuis (2 2013). Duurzzaamheidsteaam Zwartew waterland offficieel van staart.   Verkrregen via htttp://www.sliimenergieth uis.nl op 01‐‐12‐2013.  Swing (22011). Registtratiesysteem m voor energgielabels van gebouwen.   Verkrregen via het Centraal Bu ureau voor dde Statistiek.  Syntens (2013). Slim m Energie Thu uis.   menergiethu uis/ op 13‐11‐2013.  Verkrregen via htttp://www.syyntens.nl/slim Zonnekaaart (2013). D Deelnemend de gemeentee.   Verkrregen via htttp://www.zo onnekaart.nl  op 24‐11‐20 013. 

Persoo onlijke com mmunicatiie A. BB&LL B.V., techniisch directeu ur, vragenlijstt, 14‐02‐2014.  B. Bouw wbedrijf Kijk in de Vegte B.V., directe ur, vragenlijsst, 18‐02‐201 14.  C. Bouw wmarkt Vriezzenveen B.V.., directeur, vvragenlijst, 2 24‐02‐2014. D. Dutch Solar Systeems, commercieel directeeur, vragenlijjst, 21‐02‐20 014.  E. EB Bo ouwadvies, d directeur/eig genaar, vrageenlijst, 18‐20 0‐2014.  F. ESBIh huis, directeu ur, vragenlijsst, 13‐02‐20114.  G. Gemeente Enschede, beleidsadviseur duuurzaamheid, interview, 17‐12‐2013.  H. Gemeente Enschede, projectmanager, intterview, 17‐12‐2013.  I. Gemeente Hardeenberg, advisseur milieu & & duurzaamh heid, intervie ew, 13‐01‐20014.  J. Gemeente Steenwijkerland, a adviseur duuurzaam bouw wen, telefonisch contact,  04‐03‐2014.  K. Gemeente Twentterand, beleiidsmedewerkker milieu & duurzaamhe eid, interview w, 15‐01‐201 14.  dewerker duu urzaamheid, interview, 133‐01‐2014.  L. Gemeente Zwarttewaterland, beleidsmede M. Loohuis Installatietechnieken n B.V., bedrijffsleider, vraggenlijst, 21‐02‐2014.  mers, marketteer, vragenlijst, 25‐02‐20014.  N. Pluim O. Therm mo Advies, d directeur/eig genaar, vrageenlijst, 17‐02 2‐2014.  P. Tonzon, directeurr, vragenlijstt, 25‐02‐20144.  atie, vragenl ijst, 25‐02‐20 014.  Q. Tonzon, managerr communica R. Trebb be Groep B.V V., communiicatiemedew werker, email, 25‐02‐2014 4.   S. TripeelRadvies, ad dviseur en eig genaar, interrview, 09‐12‐2013.  T. QuesstScope Duurrzaam, directeur, projecttleider en adviseur, intervview, 16‐12‐ 2013.  U. Van d den Berg Isolatie, directeeur/eigenaarr, vragenlijst,, 20‐02‐2014 4.  V. Van D Dijk Groep, d directeur, em mail, 21‐02‐20014.  

57    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

Bijlag ge A: Gebrruikte vrragenlijstt voor ge emeenten n   A. Algem meen  In  ondeerstaande  taabel  wordt  algemene  informatie  met  betrekkking  tot  heet  interview w  en  de  respond dent opgenom men.  Naam  Functie  Organissatie  Afdelingg  Ervaringg  Onderw werp  Starttijd d:  Datum interview  Datum ffeedback  Locatie 

  Uitwerking O Overijsselse Aaanpak 2.0 op ggemeenten en n MKB <XX:XX>  Eindtijd: E <XX:XX>   

B. Kenniismaking  B1. Hoe zou u uw functie willen benoemen een omschrijvven?  B2. Hoe lang bent u al werkzaam m in uw huidiige functie? naf  wanneer  bent  u  bettrokken  bij  een/of  worde en  uw  werkkzaamheden  beïnvloedt  door  de  B3.  Van Overijsselse Aanpak 1.0 danwel 2.0?    pak 2.0  C. Prestaaties – Overijsselse Aanp C1.  Hoee  zou  u  de  ontwikkeling o en  in  de  roll  van  de  gem meente  Hard denberg  willlen  omschrijjven  met  betrekkiing tot energgiebesparing en verduurzzaming bij paarticuliere woningeigenaaren?  C2. Welkke gemeenteen dienen als een voorbeeeld voor de e gemeente H Hardenberg  qua energiebeleid of  verduurzamingspresstaties? Waarom?  nten in Overiijssel timmerren, uw inzie ens, het bestte aan de we eg inzake  C3. Welke gemeentee of gemeen besparing en n verduurzam ming? Waaroom?  energieb C4. Watt zijn uw inziens de succesvolste insttrumenten d die de gemee ente Hardennberg kan inzzetten of  reeds inzet om energiegebruik van woningenn te reduceren?  hoeverre  is  uw  inziens  de  huidige  aanpak  van  de  gemeen nte  Hardenbberg  om  particuliere  C5.  In  h woningeeigenaren hu un energiege ebruik te lateen reduceren n of verduurzzamen een s ucces?    Overijsselse A Aanpak 2.0 D. Ondeernemers ‐ O D1.  Mett  welke  orgaanisaties  of  bedrijven  b weerkt  u  danw wel  de  gemee ente  Hardennberg  op  welke  wijze  samen o om tot een duurzamer en nergiegebruiik te komen??  58    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   D2. Welke bedrijven n en organisa aties zijn er vvolgens u acctief in de ge emeente Harrdenberg om m tot een  mer energieggebruik van p particulieren  te komen? duurzam   ncie – Overijjsselse Aanp pak 2.0  E. Provin E1. Wat is uw menin ng over de Ovverijsselse A Aanpak 2.0? Wat zijn n uw inziens kkwaliteiten vvan de aanpaak?  Wat zijn n uw inziens ttekortkomingen in de aaanpak?  E2. In ho oeverre bent u er beken nd mee of err voor particculiere wonin ngeigenaren  obstakels ziijn in het  aanvraagproces van een duurzaa amheidsprem mie danwel – –lening?  mpact zou, uw w inziens, heet ontbreken n van een Ovverijsselse Aaanpak 2.0 he ebben op  E3. Wat  voor een im urzamingsmaarkt voor particuliere wo oningeigenarren?   de energgiebesparinggs‐ en verduu Graag uw w antwoord specificeren n naar duurzaaamheidspre emie en –len ning.  E4.  Wan nneer  provin ncie  en  geme eenten  geenn  instrumentten  meer  zouden  mogenn  inzetten  (d dus  geen  informattie  verschafffen  of  (deel)subsidie  daanwel  laagre enderende  lening  verstrrekken  bijvo oorbeeld)  wat  zou u  er  dan  wel  moeten  gebeurenn  uw  inzien ns  om  particuliere  wooningeigenaren  hun  energieggebruik te laten reducere en en te verdduurzamen?  

59    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

Bijlag ge B: Gebrruikte vrragenlijstt voor on ndernemiingen   A. Algem meen  Gelieve de informatie in ondersttaande tabel  zo veel moggelijk aan te vullen.  Naam  Initialen n  Titel(s)  Functie  Organissatie  Afdelingg  Emailad dres  Telefoo onnummer  Onderw werp  Datum afname 

< >  <   < <   < < < <emailadres>  <   O Onderneming en en de Ove rijsselse Aanp pak 2.0 <  

  en producteen en/of dien nsten  B. Kenniismaking onderneming e B1. Welkk(‐e) product(‐en) en/of dienst(‐en) bbiedt uw ond derneming aan om particculiere  woningeeigenaren hu un energiege ebruik te lateen reduceren n en/of te verduurzamenn?  B2. Welkk(‐e) argumeent(‐en) geve en uw klanteen meestal om uw energiebesparendde danwel du uurzame  product(en) en/of dienst(en) af tte nemen?  B3. Welkk(‐e) argumeent(‐en) geve en uw klanteen meestal om uw energiebesparendde danwel du uurzame  product(‐en) en/of d dienst(‐en) niet af te nem men?  C. Relatiie overheid  C1. In ho oeverre ziet u de provinccie Overijssell, de Overijssselse gemeen nten danwell een specifie eke  Overijsselse gemeen nte als partne er in het kom men tot een lager of duurzamer enerrgiegebruik in n de  wde omgevingg? Graag uw antwoord tooelichten svp p.  gebouw C2. Welkk(‐e) beleidsinstrument(‐‐en) kan uwss inziens de o overheid hett beste inzettten om het  energieggebruik van sspecifiek koo opwoningen  te reduceren? Graag uw w antwoord ttoelichten svvp.  C3. Met welke (overrheids‐)organ nisaties en o nderneminggen in de provincie Overijjssel werkt u uw  onderneeming samen n? Wat is in u uw woordenn de meerwaarde van dezze samenweerking(‐en) offtewel  waarom m werkt u meet juist deze ((overheids‐)oorganisaties en ondernem mingen sameen?  C4. Wan nneer heeft u u welk(‐e) acctiviteit(‐en)  ondernomen n in de volge ende Overijssselse gemeenten om  uw prod ducten of dieensten te pro omoten? Graaag uw antw woord invoere en in ondersttaande tabell.    Omschrijvving promotiie‐activiteit((‐en)  Datum promotiie‐activiteit(‐en)  Gemeeente  Almelo      Bornee      Dalfseen      Etc…      60    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   D. Impact Overijssellse Aanpak  D1. In ho oeverre wijst u uw klante en op het beestaan van de e duurzaamh heidspremie  van de provvincie  Overijssel?  D2. In ho oeverre wijst u uw klante en op het beestaan van de e duurzaamh heidslening vvan de provincie  Overijssel?  oeverre draaagt het besta aan van de e nergielokettten, de duurzzaamheidsprremie en de  D3. In ho duurzaamheidslenin ng bij aan de afzet van uw w onderneming?  n energielokeetten draagt wel of niet bbij, want/omdat…  Bestaan n duurzaamheidspremie d draagt wel of of niet bij, wa ant/omdat… Bestaan n duurzaamheidslening drraagt wel of f niet bij, wan nt/omdat… Bestaan D4. Welke barrières ervaren u en n/of uw klannten bij het aaanvragen va an de duurzaaamheidspremie  uurzaamheid dslening van de provinciee Overijssel? en/of du D5. Watt zijn uws inziens de kwalliteiten en teekortkomingen van de Ovverijsselse A Aanpak 2.0?    uw medewerking!  Hartelijkk dank voor u   oet,  Met vrieendelijke gro   Bram En ntrop   



61    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

Bijlag ge C: Uitge ebreid ov verzicht van aanb bevelinge en In deze bijlage zijn vverschillende e aanbevelinggen opgenom men, die reeds terloops iin het verslag voorbij  zijn  gekkomen  danw wel  op  te  maken  m zijn  u it  de  verkre egen  inzichten.  De  aanbbevelingen  zijn  z naar  volgordee van de tekksten in het b betreffende  hoofdstuk. D De sectie aan nbevelingen  in het slothoofdstuk  van  hett  hoofdversslag  biedt  enkele  e aanbbevelingen,  die  veelal  het  niveauu  van  onderstaande  aanbeveelingen oversstijgt.      Aanbeveelingen volggend uit de b bestudering vvan door gem meente aang geboden insstrumenten in HS 2:  1 Geef  alle  bedrijven  in  de  gemeente  die  ET Ms  aanbieden,  een  mog gelijkheid  zicch  op  gelijkw waardige  binnen het energieloket,  bijvoorbeeld in de vorm m van een baanner op de  website.  wijze te  profileren b Een  bezzoeker  van  de  website  kan  dan  eeenvoudiger  en  eventueel  sneller  toot  de  stap  van  een  offerteaanvraag voo or een ETM kkomen.   p een woonla asten‐neutraale aanpak. W Wanneer  2 De gemeeente Steenwijkerland ggeeft aan in tte zetten op een won ningeigenaarr een de duu urzaamheidsslening aangaaat, zal hij off zij maandeelijkse betalin ngen aan  SVn  mo oeten  doen.  In  het  geva al  van  bijvo orbeeld  een n  naar  energ giegebruik  ggroot  photovoltaïsch  systeem m  achter  een  energiemeter  met  ééén  of  twee e  teruglever‐tellers  worrdt  de  maandelijkse  energierrekening ech hter maar iets lager. Via  een jaarlijkse eindafrekkening zal paas de terugggeleverde  energie  worden  uitbetaald  aa an  de  wonningeigenaar.  Gemeente en  zien  datt  er  vraag  is  naar  maandeelijkse kosten nreducties, e er wordt zodooende aanbe evolen om w woningeigenaaren de moggelijkheid  te  biedeen  om  ETM Ms  te  financiieren  met  aals  uitgangsp punt  een  maandelijkse  m woonlasten nneutrale  aanpak;  3 Informeer consequeent en regelm matig bewonners over ETTMs en financiële regelinngen via de h huis‐aan‐ huis  blaaden,  op  infformatiebijeenkomsten  of  duurzaamheidsmarkkten.  Het  is  van  belangg  dat  de  geboden n  informatiee  correct  is  en  e stukken  eelkaar  niet  tegen  t spreken.  Regelinggen  kunnen  namelijk  wijzigen  of  fondsen  kunnen  uitggeput  raken,,  tevens  kun nnen  er  nieu uwe  of  in  iedder  geval  verbeterde  z gekomen n.  In  analog ie  met  reclaame‐uitingen n  voor  produucten  is  het  in  ieder  ETMs  beeschikbaar  zijn  geval weenselijk om tte proberen de boodschaap regelmatig over te bre engen;  4 De popu ulariteit van w websites waarop je je eiggen foto’s, fiilmpjes en te eksten met dde wereld kunt delen,  zogenaaamde  blogs,  duidt  erop  dat  er  een  cultuur  besstaat  waarin  mensen  beehoefte  heb bben  hun  ervaringgen  te  delen.  Dit  zullen  en  kunnen  nnatuurlijk  oo ok  ervaringe en  met  betreekking  tot  ET TMs  zijn.  Biedt wo oningeigenaren en ‐gebrruikers daaroom de mogelijkheid om h hun woning  als voorbeelldwoning  aan te m melden of tee delen. Hierrbij hoeft nieet de gehele e woning bijzzonder te zijjn, het kan n natuurlijk  ook één n of meerderre bijzondere e ETMs betreeffen of missschien andere duurzamee maatregelen (denk  bijvoorb beeld  aan  regenwatersy r ystemen  off  materiaalggebruik).  An ndere  woninngeigenaren  kunnen  hierdoor geïnspireerrd raken en e een beter beeeld krijgen vvan wat voorr hun woningg kan werken n.    Aanbeveelingen volggend uit de in nterviews m met gemeenteambtenare en in HS 3:  1. Maak  de  duurzaam mheidslening  geschikt  vooor  mensen  met  een  laag  inkomenn.  Ondanks  dat  d deze  d de extra finnanciële besparingen  bewoneers vaak al eeen laag enerrgiegebruik hhebben, kunnen ze goed gebruikeen.  Dit  geldtt  zowel  voo or  huurders  als  voor  wo oningeigenarren  met  eenn  laag  inkom men.  Het  verstrekkken van leningen aan m mensen met eeen laag inkomen zou uiteraard enigg risico qua  aflossing  met zich h mee kunneen brengen. D Door direct eervoor zorg tte dragen da at energierekkeningen dalen en de  aflossingg  van  de  lening  onderd deel  uitmaa kt  van  de  energiereken e ning  kan  ditt  risico  verm moedelijk  worden beperkt;  62    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   2. Er  dientt  rekening  te  worden  gehouden  met  het  ge egeven  dat sommige  w woningeigen naren  en  bewoneers liever zelff aan de slag gaan, dan ddat ze een on nderneming inschakelen  om werkzaa amheden  te  laten  uitvoeren.  Ondanks  dat  de  BTW  taarieven  op  arbeidskoste a en  tijdelijk  vaan  21%  naar  6%  zijn  d,  kunnen  deeze  kosten  nog  n een  aannzienlijk  deel  van  de  kossten  van  eenn  ETM  vorm men.  Niet  verlaagd iedereen n  kan  of  is  bereid  b deze  kosten  te  beetalen.  Een  onkundige  uitvoering  u kaan  betekene en  dat  de  beoogdee resultaten soms niet w worden berei kt of dat er zzelfs schade kan optredeen, denk bijvo oorbeeld  aan  het  verkeerd  naa‐isoleren.  Er  E zal  zodoennde  een  zorgvuldige  afw weging  moetten  worden  gemaakt  mheden in w welke hoedannigheid onde er een premiie of lening vvallen;    over welke werkzaam 3. Pas  de  vorm  en  inhoud  van n  de  comm municatie  aaan  aan  hett  publiek.  H Het  overtuigen  van  asen,  zoals  is  onderken nd  bij  de  woningeeigenaren  om  ETMs  aan  te  schaffeen  kent  versschillende  fa aanbesteding van de Enschedesse  MIO. Elkee fase heeft  tijd nodig en elke fase vvraagt om specifieke  vorm  en n  inhoud  qu ua  informatieoverdrachtt.  In  het  kaader  van  ditt  onderzoek  zijn  echterr  niet  de  woningeeigenaren  geraadpleegd g d.  Er  zou  een  vervollgonderzoek  kunnen  pplaatsvinden  om  te  achterhaalen  welke  instrumentten  in  wellk  stadium het  beste  kunnen  w worden  inge ezet  om  woningeeigenaren te bewegen ET TMs toe te ppassen;  4. Wanneeer  je  als  pro ovincie  of  ge emeente  onnderneminge en  tracht  te  bewegen  eeen  aanbod  te  doen  richting  woningeigenaren qua ETMs, is het  wenselijk on nderneminge en een persppectief qua o omzet te  pectief gebod den met het  vooruitzichtt dat  500  bieden. De gemeentte Enschede heeft met dee MIO persp w aanggepakt.  Maaar  schep  als  provincie  oof  gemeente geen  te  sociale  huurwoningen  mogen  worden  n, door bijvoo orbeeld te v roeg de com mmunicatie in n te zetten nnaar de onde ernemers  hoge verwachtingen wordt door de e ondernem ingen welisw waar als een partner geziien, maar we el met de  toe. De ggemeente w verwach hting dat dit  tot omzet le eidt. Het weerkt vervolge ens teleurste ellend voor eeen onderne eming als  ze langeer moeten waachten op he et toegezegdde resultaat d dan was voo orzien;  5. De  gemeente  Ensch hede  wist  woningcorporraties  te  ove ertuigen  500 0  woningen  tter  renovatie  aan  te  bieden,  waarna  heet  consortiu um  Reimarkkt  met  hett  beste  aan nbod  kwam m  om  de  Enschede  E woningm markt  te  verrduurzamen.  De  gemee nte  Ensched de  raadt  aan n  om  op  proovinciaal  nivveau  een  vergelijkkbare deal tee sluiten mett het bedrijfssleven of een n marktpartijj;  6. De  gem meente  Hardenberg  heeft  als  ervar ing  dat  2/3  van  de  huishoudens  m met  een  advies  ook  daadwerkelijk  ETM Ms  implementeert.  H Het  advies (een  vere eenvoudigdee  vorm  van  v een   n  daarmee  eeen  sterk  instrument.  Ondanks  O dat  woningeige enaren  in  maatweerkadvies)  is  in  hun  ogen Overijssel  voor  hun n  eigen  wo oning  een  w woningdossie er  kunnen  aanmaken  vvia  internett,  is  een  net heel wat anders dan  goede mon nd op mond reclame of eeen goed pe ersoonlijk  vragenlijjst op intern advies.  De  gemeentte  Zwartewa aterland  geefft  eveneens aan  dat  een n  goed  adviees  onderdee el  uit  zou  m dit  gege even  rekeninng  te  houden  en  om  moeten  maken  van  het  traject.  Er  wordt  a anbevolen  met  nlijke adviezeen op te nem men in de Oveerijsselse Aanpak;  persoon 7. De ambttenaren geveen te kennen n dat de verdduurzaming van de koop pwoningen n og niet aan d de markt  alleen kaan worden o overgelaten; het tempo zzou te laag zijn. Vanuit dat oogpunt iis het aan te raden je  als overheid nog nieet terug te trrekken. Er iss door de resspondenten wel aangegeeven dat wa anneer je  met een n lager tempo o genoegen neemt; er duus geen prob bleem hoeft te zijn. Er woordt ook aan ngegeven  dat qua  na‐isolatie een photovolttaïsche systeemen er al ee en redelijk ze elfstandig oppererende m markt lijkt  te bestaan;        8. De gemeeente Hardeenberg ziet d de kennisdel ing tussen ggemeenten m met de ondeersteuning va anuit het  KCP  als  een  kwaliteit  van  de  Overijsselse   Aanpak.  In n  de  gemeente  Twenteerand  miste  men  de  ondersteeuning voor  de ondernemingen. Er w wordt daarom aangeraden om ervooor zorg te drragen dat  alle gem meenten en o onderneminggen vanuit heet KCP ondersteuning he erhaaldelijk kkrijgen aange eboden;    63    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   9. Zowel  ggemeenten  als  a ondernem mingen  geveen  aan  dat  het  h aantal  be etrokken  pa rtijen,  dat  achter  a de  mie en –lenin ng van de Ovverijsselse Aanpak 2.0 zit, groot is. D De aanbeveliing is om  duurzaamheidsprem het aanttal partijen tte reduceren n, danwel opp zijn minst o overzichtelijkker te make n voor met  name de  particuliiere  woningeeigenaren.  Op  O dit  mom ment  moeten n  er  naar  verschillende  oorganisaties  stukken  worden verzonden, terwijl dit no och de provinncie, noch de gemeente zijn;   10. Meerdere  respond denten  zien n  een  gat tussen  ondernemingen  die  ETTMs  aanbie eden  en  woningeeigenaren.  Er  E leven  bij  ondernemi ngen  nog  vragen  v over  hoe  je  de  verduurzam ming  van  woningeen moet aanpakken. Aan n de andere kkant zijn er iinitiatieven, zoals Reimarrkt, Powered d by You,  Meer M Met Minder, h het woningdossier, Verbbeter & Bespaar, en de D Deventer Eneergie Coörpo oratie die  het gat  tussen ondeernemer en  woningeigennaar probere en te verkleiinen. In dit kkader wordt ook wel  door totaalconcepten aaan te bieden, waarbij  gesproken over het  ontzorgen vvan de woninngeigenaar d de  won ningeigenaar  geen  ad dministratievve  lasten  heeft  h of  hinder  h hoefft  te  ervaren  van  werkzaaamheden. Aaan de kant va an de woninngeigenaar zaal de slimme e meter als ttechnisch hulpmiddel  bewoneers bewusterr kunnen ma aken van hunn energiegeb bruik en kan n dus ook heet gat kleiner maken.  Wanneeer  gebruikssgegevens  tevens  dooor  de  wo oningeigenaa ar  worden  gedeeld,  kunnen  energiep prestatieadvviseurs  inzich ht  krijgen  inn  welke  ETM Ms  het  beste e  kunnen  w worden  toege epast.  Er  wordt aangeraden d dat gemeentten zelf invenntariseren w welke mogelijjkheden er i n hun geme eente zijn  hten. Oftewe el welke “sm meermiddelen n” zijn er  om het  benoemde ggat tussen vraag en aanbbod te slech orraad van de gemeentee, de bewone ers en de  nodig in mijn gemeeente? Afhankkelijk van dee gebouwvoo mingen, zullen bepaaldee van de gen noemde hulp pmiddelen m meer of mind der effect  aanweziige ondernem hebben;;  11. De duurrzaamheidsp premie en –lening werkeen in principe goed, maa ar toch geveen respondenten aan  vaak te  vernemen d dat woningeigenaren eiggenlijk geen  lening willen hebben.  H Het  investere en via  de  energierrekening  lijkt  voor  deze  huishoudenns  een  beterr  te  accepteren  aanpak..  Er  wordt  zodoende  aangeraden  om  de  mogelijkh heden  te  vverkennen  hoe  h de  invvesteringskossten  (en  eventuele  en) in of direect naast de e energiefactu uur kunnen w worden afgehandeld.  bijbehorrende financcieringskoste In  het  vverleden  hebben  veel  energiebedrij e jven  hun  klanten  diverse  mogelijkhheden  geboden  hun  energieggebruik te reeduceren of te verduurzaamen, waarb bij de investe ering ook viaa de energierekening  wordt affgehandeld;  12. De  ervaaring  van  de  d geïnterviiewde  gemeeenteambtenaren  is  da at  veel  huiishoudens  in  kleine  overzich htelijke stapp pen het enerrgiegebruik vvan hun won ning verduurrzamen. Op ddit moment is het zo  dat  imm mers  maar  eenmalig  de  d premie  en  lening  kunnen  k worden  aangevvraagd.  Hett  is  ook  voorgekkomen  dat  premie‐aanv p vragers,  die  de  maatreggelen  correcct  hadden  uuitgevoerd,  moesten  wachten n op de uitbetaling van d de € 300,‐ bburen‐premie e, omdat de  buren hun w werkzaamhe eden nog  niet had dden laten uiitvoeren. Hett is daarom aaan te raden n dat hier qua premie en  lening reken ning mee  wordt geehouden doo or meer flexibiliteit te bi eden;     13. Het  zogenaamde  “issolatiehuisje e”  in  het  gem meentehuis  van  de  gem meente  Zwarrtewaterland d  spreekt  men  van  iso olatie  zien  een  zich  een n  betere  veel  meensen  aan.  Ze  kunnen  zo  verschi llende  vorm voorstellling  maken n  van  hoe  na‐isolatiee  zou  kunn nen  geschie eden.  Een  andere  vo orm  van  enthoussiasmeren waaar deze gem meente aan  werkt, is hett idee om me et een bouw wkeet de woo onwijken  in  te  treekken.  Vanu uit  deze  bouwkeet  worddt,  in  analoggie  met  de  energiebus,  e dan  informa atie  over  ETMs  geegeven,  waaarbij  diverse  producten  kkunnen  worden  getoond d.  Het  wordtt  aangerade en  om  de  belevinggswaarde te vergroten ecchte installatties en produ ucten te tonen aan de dooelgroep;  14. De respo ondent van d de gemeente e Zwartewatterland raadtt aan om op landelijk nivveau het ene ergielabel  verplicht te stellen. O Officieel is het een verpl ichting om b bij elke wisse eling van eigeenaar of huu urder een  64    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0  

1

2

3

4

5

6

7

8

energielabel  paraatt  te  hebben,  maar  doo r  het  ontbrreken  van  sa ancties  is  d eze  verre  van  v altijd  giezuinige wooningen. Toe ezicht en  aanweziig. Daarnaast zijn er (verrplichtende)  regels nodigg voor energ handhavving  die  zich h  nu  richten n  op  nieuwbbouw  en  verbouw,  zou  zich  richtinng  de  uitvoe ering  van  maatreggelen moeten n bewegen, zodat energiiebesparing wordt bereikkt.    Aanbeveelingen volggend uit de in ngevulde vraagenlijsten vvan de onderrnemers in H HS 4:  Een  ondernemer  geeft  g aan  dat  d zijn  klaanten  voorn namelijk  den nken  in  finnanciële  termen  als  dientijden, m maar dat de  term woonla asten vrij onnbekend is. W Wanneer  investerringskosten een terugverd de  maaandelijkse  woonlasten  w bij  het  toeepassen  van n  ETMs,  evventueel  geefinancierd  door  de  duurzaamheidslenin ng, direct lagger zijn, dan  zou de teruggverdientijd er niet toe hhoeven te doen. Een  onderneming vindt ook  dat de focuss van woninggeigenaren n niet alleen oop terugverdientijden  andere o moet  ligggen,  maar  verwijst  v juistt  naar  het  bbelang  van  ETMs  E voor  to oekomstige  ggeneraties.  Er  wordt  daarbij vvoorgesteld om boegbee elden als Wuubbo Ockels aaan het woord te laten. EEr wordt aan ngeraden  in de co ommunicatiee tevens de m maandelijksee woonlasten en het belang van duuurzame ontw wikkeling  voor toeekomstige geeneraties con nsequent te  benoemen; Één van de onderneemingen die  de vragenlijjst hebben b beantwoord, geeft aan kklanten voorzzichtig te  vertellen n over de du uurzaamheid dslening. Lenningen kunne en immers gevoelig liggeen bij klanten n, omdat  de  klant  zou  kunn nen  denken  dat  jij  henn  niet  kapittaalkrachtig  genoeg  achht.  De  provvincie  en  n  zich  er  dus  van  b ewust  zijn,  dat  niet  elke  aanbieeder  van  ETMs  E de  gemeenten  moeten beschikb baarheid van n een lening graag en opeenlijk zal willen bespreke en met klant en;  Één leveerancier van  ETMs raadt de (rijks‐)ovverheid aan  de communicatie over ssubsidieregelingen te  verbeterren  en  ze  niet  n voortijd dig  te  stopppen.  In  het  verleden  zijn  sommigee  regelingen  immers  uitgesteeld  of  anders  geïmplem menteerd  daan  vooraf  was  w aangekondigd.  Daaarnaast  zijn  er  ook  regelinggen aan hun eeigen success ten onder ggegaan, waarrdoor ze eerder werden ggestopt;    Vanuit  eenkele  ondeernemingen  komt  de  ooproep  om  de  Europese  Energy  Peerformance  Building  Directivee correct door te voeren n in Nederla nd en om te e zorgen voo or naleving vvan deze regelgeving.  Er  wordt  een  aanbeeveling  gedaan  om  een  onafhankelijjke  instantie e  op  te  richteen  die  toeziet  op  de  CO2‐besparing in nieeuwe en besttaande geboouwen;  hting op de juuiste plaats tte geven.  In de gemeente Tweenterand raadt een ondeernemer aan om voorlich matie  in  het  gemeenteh uis  te  vinde en  is,  is  de  kans  k veel  kl einer  om  err  mee  in  Wanneeer  de  inform aanrakin ng te komen dan bij de ssupermarkt oof bouwmarkt. In het gemeentehuis  komen veell mensen  maar ééén of twee keeer per jaar;   In  één  vvan  de  doorr  ondernemingen  ingevuulde  vragenlijsten  werd  aangegevenn  dat  klanten n  van  de  duurzaamheidsprem mie en ‐lening afzagen tooen de hoeve eelheid papierwerk hen  duidelijk we erd. Zoals  e  ook  door   de  ondernemingen  reeds  uit  de  reacties  van  de  gemeenten  bleek,  wordt  zodoende aangeraden om de h hoeveelheid papierwerk  die speelt biij de aanvraa ag te reducerren;  dernemer raad aan om tte stoppen  m met de  groo otschalige projecten waaarin naar zijn n mening  Één ond veel  geld  wordt  gesstopt.  De  be etreffende  oondernemer  ervaart  dat  kleinschaligge  projecten n  waarbij  persoon nlijke  aandaccht  vooropsttaat  in  verhoouding  tot  grotere  energ gievoordelenn  leiden,  ook  al  is  er  geen fin nanciële ondersteuning vvoor de ETM Ms. Hij raadt  daarom aan n om de perssoonlijke benadering  te  ondersteunen  door  energieprestatieaadvies,  of  voor  onde ernemers  dde  beursko osten  of  informattiebijeenkom msten te subsidiëren;  Twee on ndernemingeen gaven aan n dat de com mmunicatie kkan worden vverbeterd. Ééén ondernem ming had  moeite d de juiste afd deling van de e provincie O Overijssel te bereiken en vond het beezwaarlijk da at vragen  per emaail moeten w worden geste eld, die niet ddirect worde en beantwoo ord. De regel ingen voor b bedrijven  65    

 

Overijssselse Aanpaak 2.0   en  particulieren  wo orden  daarn naast  door  vverschillende e  mensen  behandeld,  b w waarbij  men n  elkaars  dere  keren  m mee  gemaakkt  dat  de  regelinggen  niet  kentt.  De  betrefffende  onderrnemer  heefft  het  meerd situatie opnieuw mo oest worden uitgelegd aaan steeds wissselende me edewerkers.  Één respond dent pleit  n centraal e‐‐mailadres vo oor (aan)vraggen;  voor een 9 De  afstand  tot  dee  burger  vo ormt  een  veerbeterpuntt.  Er  wordt  ook  door  de  ondernemingen  geadviseeerd om meer de wijken n en dorpen  in te trekke en met voorlichtingsavonnden en buurtbussen  e.d. om de mensen tte informere en en wakkerr te schudden;  den van de duurzaamheiddspremie en n –lening.  10 Niet elkee onderneming kan zich vinden in dee voorwaard Twee  ondernemingen  hebben  ervaren  datt  de  volgord de  van  aanvvraag  en  daaarna  pas  uittvoering,  werd gehanteerd. Een isolatiebedrijff vindt het een tekortkoming dat oook het werk vvan niet‐ streng w gecertifiiceerde bedrrijven in aanm merking kom mt voor de prremie‐ of len ning en een aandere isolattiebedrijf  vindt heet jammer daat er geen subsidie wordtt gegeven op p zoldervloerrisolatie;  11 Een bou uwbedrijf weeet te vertelllen dat zijn kklanten lieve er iedere ma aand iets meeer voor hun n energie  betalen  dan dat ze  in één keer  voor renovaatie of na‐iso olatie een grroot bedrag  moeten bettalen. De  uiten. In de b basis biedt d e energielen ning deze  Overijsselse Aanpak kan misschien bij dit geggeven aanslu n woningeigeenaar maand delijks in kleiine porties dde investeringskosten  mogelijkkheid reeds, doordat een dan uitssmeert over  tien of zelfs vijftien jaarr, maar een  integratie m met de energgierekening sstaat nog  open, zo oals ook in aaanbeveling 2 2 volgend uitt Hoofdstuk 2 2 was aangeg geven. 

66