Purple NECtar. Technologie Lte gaat veel verder dan Wimax. Radiocommunicatie Renatus maakt C2000 weer toekomstvast

Vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven

Jaargang 30, september 2009

Technologie Lte gaat veel verder dan Wimax

Radiocommunicatie Renatus maakt C2000 weer toekomstvast

Praktijk OLV-ziekenhuis traceert patiënten via Wlan

Purple NECtar

Vuurproef voor defensiebrede informatiedeling

+L5HVƓ3DQRUDPDEHHOG YHUYDQJW PHHUGHUH VWDQGDDUGFDPHUDV HQ ELHGW EHWHU RYHU]LFKW 'LJLWDOH )ODVKRSQDPH LQ GH FDPHUD WRW *% X FRQWLQXHRSQDPH PHW JHOXLG 3& DOOHHQ YRRU EHGLHQLQJ QLHW YRRU RSQDPH EHQRGLJG YLD ,QWHUQHW WRHJDQJ RS DIVWDQG &RPSOHWHRSORVVLQJLQFOVRIWZDUHHQ*%6'NDDUWYRRUELQQHQHQEXLWHQJHEUXLNVOHFKWV(XUR

02%27,;$*š'/DQJPHLOš7HOš)D[šLQIR#PRERWL[FRPšZZZPRERWL[FRP

:RUGWXLWVOXLWHQGYHUVWUHNWDDQGHKDQGHOFT]DNHOLMNHNODQWHQš3ULM]HQH[FOXVLHIGHZHWWHOLMNYRRUJHVFKUHYHQ%7:š9ULMEOLMYHQGHULFKWSULMVYDQGHIDEULNDQWš:LM]LJLQJHQYRRUEHKRXGHQš%$6,&0RGHOŭ]RQGHURSQDPHDXGLR6(&85(0RGHOŭPHWRSQDPHDXGLRš6RIWZDUHJUDWLVWHGRZQORDGHQ

š š š š

+HPLVSKHULF

+L5HVƓ3DQRUDPD9DQ:DQGWRW:DQGDOOHVLQEHHOG

02%27,;+HPLVSKHULF&DPHUD4

4

M\iYè[è^j\gk\dY\i)''0

¶©¨¥§¸³²©©°J²¬³¹¨

@QXQYMÙOM C\m\iXeZ`\ijmXeeXm`^Xk`\jpjk\d\en\ig\eq`Z_jk\\[j eX[ilbb\càb\ifg[\FFM$j\Zkfi#dXXi[Xen\cd\k fgcfjjè^\e[`\d\\iblee\e[Xe[\Y\jklli[\imXe 8eXXi9cff[j\e%§K\c\dXk`Zj¨`j[XXi_\k\e`^jqèj dpjk\i`\lq\kfm\inffi[%;\k\idjcXXkfg_\k^\×ek\$ î\\i[\^\Yil`bmXek\c\Zfddle`ZXk`\\eè]fidXk`ZX# dXXinfi[k[\cXXkjk\kà[mffiXc^\Yil`bkfd[\ ZfdYèXk`\mXe^gj$k\Z_efcf^`\d\kZfdglk\ij\e dfY`\c\Zfddle`ZXk`\XXek\[l`[\e%;\E\l\D\jj\ Jklkk^Xik_\\]kmffid\`mfc^\e[aXXiq\c]j\\eY\lij fg[\gcXeeè^jkXXeife[fd_\k]\efd\\ek\c\dXk`Zj% ;\q\Y\lij#Gfj`k`feXc\^\eXXd[#qXcfe^\knà]\c[ffb m\ik\^\enffi[`^\ijl`k[\FFM$j\ZkfiXXejgi\b\e% <è[mfi`âXXibfelèM\iYè[è^Xcc\q\e_f\ KfdKfdm`XqàeqXb\càb\[`m`j`\\\egcXXkja\gifY\\ik k\m\ifm\i\eè[\mf\ikl`^\emXegfc`k`\#YiXe[n\\i \eXdYlcXeZ\[`\ejk\e%?f\n\c`be`\k[\è[ilbbià^ [Xk_\kelFFM$fi[\iji\^\ekmffiKfdKfd#bXe_\k E\[\icXe[j\Y\[ià]qfel\e[XekfZ_\\ejlZZ\ja\ d\c[\e%Qfn\i[fecXe^j\\efm\i\\ebfdjk^\k\b\e[ d\k_\k;l`kj\If[\Bil`j[XkmffiXcqàemf\ikl`^\e[\ Zfdgc\k\§°\\kdXeX^\d\ek¨$fgcfjjè^qXcX]e\d\e% ;`kgXbb\kmffiq`\kèeXm`^Xk`\#Zfddle`ZXk`\èkn\\ i`Z_kè^\e#kiXZbè^kiXZè^#fi[\idXeX^\d\ek\e i\gfikè^%Bfikfd1k\c\dXk`ZXk\emf\k\el`k% Mffi[`keldd\imXeM\iYè[è^^è^\en\è 9Xie\m\c[fgY\qf\bYà_\kE\[\icXe[j\Y\[ià] DK@K\c\dXk`Zj[Xk[i`]k`^XXe[\n\^k`dd\ikè n\[\ifd ;l`kjcXe[%?\kY\[ià]_\\]kmXefe[\i Xe[\i\[\YiXe[n\\iè?XdYli^#DáeZ_\e\e9\icàe [\fg[iXZ_k^\bi\^\e[\mf\ikl`^\el`kk\iljk\ed\k \\e§M\_`Zc\:fddle`ZXk`fe:\ek\i¨%?\kk\c\dXk`Zj$ Zfdgfe\ekè[\q\fgcfjjè^`j[\bfgg\cè^XXe_\k ;l`kj\K\kiX$e\kn\ib[Xkdfd\ek\\cèXXeYfln `j%?`\i[ffi`j_\kdf^\càb\\e^gj$jkiè^m\igXbk è\\eJ;J$Y\i`Z_keXXi_\kmf\ikl`^k\jkli\e%Fg _\kdfd\ek[Xk[\Y\dXeeè^èjkXgk_\\]k_\k eXm`^Xk`\jpjk\\d[\iflk\XcY\i\b\e[%Fd^\b\\i[bXe [\Y\dXeeè^ffbm`X_\keXm`^Xk`\jpjk\\dY\i`Z_k\e jkli\eeXXi[\d\c[bXd\i%<\edff`mffiY\\c[mXe_f\ Zfddle`ZXk`\\eeXm`^Xk`\Yà\cbXXibfd\e% ?f\n\cYfm\e^\ef\d[\mffiY\\c[\eXcc\dXXcl`k ;l`kjcXe[X]bfdjk`^qàe#jkXXe[\k\c\dXk`ZX$fek$ n`bb\cè^\eèE\[\icXe[l`k\iXXi[ffbe`\kjk`c%Qf _\YY\em\ijZ_`cc\e[\YiXe[n\\ibfigj\eXcl`k^\Yi\`[ \imXiè^fg^\[XXed\k[\:`kp>`j$EXm`^Xkfi[`\\\e ZfdY`Y`\[kmXeeXm`^Xk`\\efg\iXk`fe\c\è]fidXk`\è ÐÐejpjk\\d%Fe[\iXe[\i\fm\i[\`dgc\d\ekXk`\Yà [\9iXe[n\\i8d\ij]ffik_\YY\en\èM\iYè[è^Xc \eb\c\b\i\eY\i`Z_k%@e[`kmffiY\\c[nfi[k\\ecfZXk`\ mXeYàmffiY\\c[\\eYiXe[m`X\\eG)'''$d\c[èêXXi _\keXm`^Xk`\jpjk\\d^\jklli[%KfZ_càbkE\[\icXe[ dè[\ifm\ikl`^[mXe[\mffi[\c\emXek\c\dXk`Zj% /©¶¶½@¥¸©¶¯¥±´ ª©¶¶½)º©¶¦²¨²«!²°

9QXPVQZaMMZb[[^PQZUQac_NÛQRbMZBQ^NUZPUZS 7UVW[\ccc$bQ^NUZPUZS$ZX

*

2²¬³¹¨ =©§¬²³°³«©

/[Y\aYMÙOMbQÔUVRQ^` _\^MMWQZ_Y_ 8`QSMM`bQQXbQ^PQ^ PMZCUYMd

9@5@QXQYMÙO__XaU` ZMbUSMÙQ_e_`QQYMMZ [\@Q`^M 6¥²¥«©±©²¸

50/[ZPQ^f[QW` O[YYaZUOMÙQcQZ_QZ;;B ;¥¨³§³±±¹²§¥¸©

>QZMà_YMMW`/ďčččcQQ^ VM^QZ`[QW[Y_`bM_` 7©¹»·

/TQ^ê^[MY`à__QZCU¤ QZS_Y 9¶¥¯¸®¯

Baa^\^[QRb[[^PQRQZ_UQN^QPQ UZR[^YMÙQPQXUZS ;8B#fUQWQZTaU_`^MOQQ^` \MÙÑZ`QZbUMCXMZ

5Z`QXXUSQZ`QOMYQ^M_ NQcMWQZ8UYNa^S_Q NQPÛVbQZ`Q^^QUZQZ

£ ¡

.²º©¶¨©¶!!! 4³¶¸7©¹»·

9¶³¨¹§¸²©¹»·

,³°¹±²

£

I\eÐ=i\[\i`Zb1Klee\cm`j`\

Verbinding september 2009

kort nieuws

Europese Commissie wil haast maken met eCall

De Europese Commissie heeft voor het laatst alle EU-lidstaten opgeroepen sneller werk te maken van de vrijwillige toepassing van de nieuwe boordcommunicatietechniek ‘eCall’. ECall belt automatisch 112, wanneer een auto bij een ernstig ongeval betrokken raakt, en stuurt de locatie van het voertuig door naar de dichtstbijzijnde meldkamer. De reactietijd van hulpdiensten kan hierdoor worden gehalveerd, de ernst van verwondingen worden beperkt en het leven van mensen kan worden gered, die niet meer in staat zijn hun locatie door te geven. Het systeem kan

jaarlijks naar schatting 2.500 levens redden. In het beleidsdocument dat door de Europese Commissie is vrijgegeven waarschuwt zij de lidstaten dat die tegen het eind van 2009 een aanzienlijke vooruitgang moeten hebben geboekt. Wanneer dit niet het geval is, kan de commissie regelgeving voorstellen om de techniek zo snel mogelijk in heel Europa beschikbaar te maken. In 2008 gebeurden er in Europa in totaal 1,2 miljoen ongevallen. In totaal vielen hierbij 39.000 doden en meer dan 1,7 miljoen gewonden.

EU investeert achttien miljoen euro in onderzoek naar lte De EU investeert vanaf 1 januari 2010 achttien miljoen euro in onderzoek naar de volgende generatie mobiele 4G-netwerken. De Europese Commissie heeft toestemming gegeven om te starten met de financiering van ‘Long term evolution advanced’-technologie. Met de technologie moet het mobiele internet tot honderd maal sneller worden dan huidige 3G-netwerken. De EU stelt sinds 2004 onderzoeksbudgetten beschikbaar voor lte. “Lte-techniek zal mobiele telefoons veranderen in krachtige computers”, zegt Viviane Reding, EU-commisaris voor Informatiemaatschappij en media. De Europese Commissie ziet voor invoering van lte en lte-A een aantal nieuwe mogelijkheden ontstaan waarbij breedbandsnelheden tot 1 Gbps kunnen worden bereikt. Hierdoor worden diensten als video op verzoek mogelijk. Ook kan mobiele breedband worden geïntroduceerd in dunbevolkte gebieden.


Vodafone test lte in UHF-band Vodafone Duitsland gaat lte (Long term evolution) testen in de ‘digital dividend band’ binnen 790 tot 862 MHz. De test wordt uitgevoerd samen met Huawei dat de lte-apparatuur levert. Met de test die deze zomer van start is gegaan, willen de twee bedrijven aantonen dat het met lte mogelijk is om landelijke gebieden – de ‘witte vlekken’ – te voorzien van breedband internettoegang. Ook moet de test aantonen dat het mogelijk is lte zonder problemen toe te passen naast diensten als digitale televisie en digitale radio.

Amsterdam krijgt centrale uitkijkpost

Verkoop femtocellen naar twaalf miljoen in 2014 De verkoop van femtocellen zal groeien van 200.000 eenheden in 2009 tot twaalf miljoen in 2014, een gemiddelde groei per jaar van 127 procent, aldus onderzoeksbureau Berg Insight. In de toekomst zullen Europa, NoordAmerika en vooruitlopende markten in Azië de grootste afnemers zijn van femtocellen. Dit komt volgens Berg Insight doordat de dekking van vaste breedbandverbindingen in andere landen veel lager is en 3G-diensten minder ontwikkeld zijn. In 2014 zullen er bijna zes femtocellen per mobiel basisstation zijn en zullen er zeventig miljoen mensen regelmatig

in verbinding staan met een femtocell. Een femtocell is een klein cellulair basisstation waarmee een ‘privé-gsm-netwerk’ kan worden aangelegd, bijvoorbeeld op locaties waar de dekking van het normale gsm-netwerk slecht is. Femtocellen zullen naar verwachting van het onderzoeksbureau Berg Insight vooral worden gebruikt als een uitbreiding van het mobiele netwerk om de dekking in gebouwen te verbeteren. Voor het uitbreiding van netwerkcapaciteit zal de oplossing minder populair worden, aangezien hier betere alternatieven voor bestaan.

Amsterdam krijgt voor het einde van 2010 een centrale uitkijkruimte waar de politie de beelden van alle camera’s in de binnenstad kan volgen. De ruimte wordt door het stadsbestuur van Amsterdam ingericht. De politie houdt voortaan vooral tijdens uitgaansavonden vanuit de ruimte alle schermen rechtstreeks in de gaten. Bij incidenten kunnen zij schakelen tussen de verschillende locaties. Het cameratoezicht is onderdeel van een pakket maatregelen dat de veiligheid in de binnenstad moet vergroten. Zowel de camera’s als de centrale uitkijkruimte kost de gemeente bijna twee miljoen euro.

900 MHz-band open voor breedband De Europese Raad van ministers heeft de 900 MHz-spectrumband opengesteld voor de derde generatie mobiele breedbandtechnieken, waaronder 3G en umts. Tot nu toe was deze 900 Mhz-band alleen toegankelijk voor traditionele gsm-diensten, zoals 2G. Op de lange termijn maakt dit besluit de weg vrij voor lte op de 900 MHzspectrumband. Lte maakt het voor de OOV-sector mogelijk gebruik te maken van breedbanddatacommunicatie, zoals videostreaming en grote hoeveelheid data versturen naar het werkveld. Naar verwachting kan de telecomsector door het besluit 1,6 miljard euro besparen op de implementatie van 3G mobiele breedbanddiensten.


Belzorg Nederland start pilot met mobiele alarmering Belzorg Nederland, een klantencontactcentrum i.o. voor de gezondheidzorg, is in juli een proef gestart met een mobiele vorm van personen alarmering. Hierbij wordt gebruikgemaakt van de GeoSkeeper, een draagbaar en draadloos communicatieapparaat in de vorm van een polshorloge. De GeoSkeeper is in tegenstelling tot een vast alarmsysteem niet gebonden aan de woning van de drager. Met één druk op de knop kan contact

worden gemaakt met de servicecentrale, waarna er direct een spreek-luisterverbinding is met een verpleegkundige van Belzorg Nederland. Dit alarmeringssysteem heeft bovendien een ingebouwde gps-ontvanger waarmee de locatie van de gebruiker kan worden bepaald. Met het systeem kan ook mobiel worden gebeld naar drie personen via voorgeprogrammeerde toetsen. Naast alarmering die wordt geactiveerd door de drager, biedt de GeoSkeeper ook de mogelijkheid zelf een signaal af te geven aan de (medische) servicecentrale. Zo kan een zone worden ingesteld waarin de gebruiker zich vrijelijk kan begeven, bijvoorbeeld het

verpleeghuis of het terrein van een GGZ-instelling. Komt deze persoon daarbuiten dan wordt er alarm geslagen en is de persoon in kwestie gemakkelijk terug te vinden. Hiermee kan het ‘dwaalverkeer’ worden beperkt. Dit wordt geofencing genoemd. De pilot is een initiatief van de leverancier van de GeoSkeeper, Aerotel, in samenwerking met IPT Medical Services (dochteronderneming van KPN), Vierstroomzorgring en SNT. Aan de pilot doet een aantal (thuis)zorgorganisaties mee verspreid over Nederland. Wanneer de proef slaagt, gaat Belzorg Nederland i.o. een totaaloplossing aanbieden van de apparatuur en dienst.

a d v e r t e n t i e

MAXIMIZING MOBILITY, CREATING CONNECTIVITY VOOR ELK COMMUNICATIEVRAAGSTUK BESTAAT EEN OPLOSSING Maximale bereikbaarheid, altijd kunnen communiceren. Abiom levert al meer dan tien jaar hoogstaande communicatie-, navigatie- en signaleringstechnologie aan een brede groep professionals. Zoals het bedrijfsleven, de politie, ambulance- en beveiligingsdiensten, entertainment- en maritieme industrie. We bieden de meest geavanceerde producten van bekende fabrikanten, en daarnaast ontwikkelen en assembleren we zelf. VOOR ELK COMMUNICATIEVRAAGSTUK BESTAAT EEN OPLOSSING En is de oplossing niet ‘standaard’ voorhanden dan zorgen we dat er één komt. Abiom biedt een breed pakket diensten en producten aan. We onderscheiden drie gespecialiseerde businessunits: • Fleetsystems • Communication systems • Special products Abiom is marktleider in de Benelux en werkt nauw samen met verschillende toeleveranciers, in veel gevallen is er zelfs sprake van een exclusief partnership. Dankzij deze goede relaties kunnen wij productontwikkeling beïnvloeden en zodanig sturen dat we tegemoet komen aan de wensen van onze klanten.

Bijsterhuizen 2218, 6604 LD Wijchen Nederland Tel. +31 (0) 24 373 44 22 Fax +31 (0) 24 378 48 88 E-mail [email protected] Internet www.abiom.nl

Internationalelaan 55 F, 1070 Brussel / Bruxelles België Tel. +32 (0) 2 609 69 20 Fax +32 (0) 2 609 69 66 E-mail [email protected] Internet www.abiom.be

Compass House, Chivers Way Histon Cambridge CB24 9AD United Kingdom Tel. +44 (0) 1223 25 7550 Fax +44 (0) 1223 25 7551 E-mail [email protected] Internet www.abiom.co.uk


KPN geeft Telfort-frequenties terug

De Nederlandse toezichthouder Agentschap Telecom heeft de umts- en één DCS 1800vergunning (gsm) van KPN-dochter Telfort definitief ingetrokken per 15 september 2009. Het telecombedrijf had hier eind juli zelf om gevraagd. Agentschap Telecom legde Telfort onlangs een dwangsom op van vijf miljoen euro vanwege het niet voldoende uitrollen van het Telfort-netwerk. Dit is in strijd met de vergunningvoorwaarden die eisen dat frequenties moeten worden gebruikt. “Het bedrijfsleven

en de consument zijn er niet mee gediend als schaarse frequenties ongebruikt op de plank blijven liggen”, zegt directeur-hoofdinspecteur Marita Schreur van Agentschap Telecom. De staatssecretaris van Economische Zaken beziet dit najaar hoe met de frequenties wordt omgegaan en op wat voor manier deze weer beschikbaar komen voor marktpartijen. Dit wordt bekeken in samenhang met bijvoorbeeld de geplande uitgifte van andere frequenties voor mobiele communicatie (2,6 GHz in 2010).

GVB vervangt analoge mobilofoonsysteem Het Amsterdamse vervoersbedrijf GVB heeft een aanbesteding uitgeschreven voor de vervanging van het huidige analoge mobilofoonsysteem (MOB2000 genaamd) door een nieuw Tetra-mobilofoonsysteem. GVB vervoert elke dag ongeveer 800.000 mensen met tram, bus, metro en veren. Voor de onderlinge communicatie tussen bestuurders en medewerkers heeft het bedrijf ongeveer 850 boordmobilofoons en 360 portofoons in gebruik. Het systeem is ook actief in (metro)tunnels. Een belangrijke functie van het systeem is de zogenoemde noodoproep. Via een druk op de knop kan een bestuurder bekendmaken dat hij in nood verkeert. Dit signaal zet een proces in werking dat resulteert in zeer snelle ondersteuning van de betreffende bestuurder. Het nieuwe digitale systeem moet voldoen aan Tetra Release 1 voor spraak en data en moet worden gekoppeld aan het verkeers-

VtsPN gaat op in shared servicecenter Binnenlandse Zaken heeft concrete plannen de voorziening tot samenwerking Politie Nederland (vtsPN) op te laten gaan in een shared servicecenter voor de politie Nederland, zo liet een woordvoerder weten tegenover Computable. VtsPN vindt het vooralsnog voorbarig over opheffing te spreken: eerst zal de Politiewet moeten worden aangepast. De voorlopige werktitel van het shared servicecenter is Dienst Concernstaf en Bedrijfsvoering. De nieuwe dienst moet verantwoordelijk worden voor zowel het personeel, informatievoorziening en organisatie als de financiën, automatisering, communicatie en huisvesting van de politie Nederland.

Koning & Hartman distributeur voor CyberTech Koning & Hartman, leverancier van producten en diensten voor indus triële, telecom-, kabel-, water- en energie-infrastructuren, heeft een distributieovereenkomst getekend met CyberTech International. Hiermee wordt Koning & Hartman distributeur voor de leverancier van oplossingen voor de verwerking en opslag van telecommunicatie in de Benelux. Nieuwe wetgeving en richtlijnen zorgen volgens Koning & Hartman voor een groeiende vraag naar voice logging, IP-recording en quality monitoring. Door de producten van CyberTech in zijn portfolio op te nemen speelt het bedrijf hierop in.

VoIP-gesprek via satelliet

leidingsysteem van het GVB. De opdracht voorziet ook in beheer en onderhoud van het nieuwe mobilofoonsysteem tot 1 januari 2016 met een mogelijke verlenging tot in eerste instantie 1 januari 2021.

De Amerikaanse satellietprovider TerreStar heeft met succes een VoIP-gesprek opgezet tussen twee dualmode-smartphones over een satellietverbinding. Het bedrijf heeft hiermee naar eigen zeggen aangetoond dat satellietsignalen ook met kleine antennes zijn op te pikken, zoals die worden toegepast in consumententelefoons. Voorheen werden voor satellietcommunicatie grotere antennes ingezet, waardoor de handset automatisch ook groter en zwaarder was. TerreStar heeft plannen voor de aanleg van een netwerk dat satellietcommunicatie combineert met het mobiele netwerk.


technologie

Compumatica vercijfert spraak en sms

“Standaardversleuteling gsm-netwerk is niet voldoende” Het Nederlandse Compumatica secure networks levert security-oplossingen aan bedrijven die de hoogste eisen stellen aan beveiliging. “Vanaf 2003 leveren we ook producten voor de beveiliging van staatsgeheimen”, vertelt CEO Petra van Schayik. Daar is eerder dit jaar een nieuwe tak van sport bijgekomen: versleuteling van mobiele telefoongesprekken. De versleuteling die het mobiele telefonienetwerk standaard biedt, is volgens Compumatica secure networks uit Uden ‘niet zo sterk’ en daarmee onvoldoende. “Heel veel mensen denken er niet bij na wat er allemaal over het gsm-netwerk kan worden opgepikt”, zegt CEO Petra van Schayik. “Daarbij komt dat operators en landen kunnen meeluisteren. Nederland vertrouw ik wel, maar hoe zit dat met andere landen?” Toch worden gevoelige gegevens, zoals bedrijfsgeheimen en finan ciële resultaten, steeds vaker per mobiele telefoon uitgewisseld. “Als je bijvoorbeeld tijdens een Europese topconferentie het mobiele netwerk afluistert, weet je precies hoe de landen gaan stemmen. De delegaties voeren

constant overleg met het thuisfront”, vertelt Van Schayik.

Vercijfering spraak en sms Daarom heeft Compumatica de ‘Compumatica gsm’ ontwikkeld om een beveiligde spraakverbinding op te zetten. Deze gsm is eerder dit jaar op de markt gebracht. Het gaat om de HTC Touch die door het Nederlandse bedrijf is voorzien van een encryptietoepassing. De keuze voor de HTC Touch als hardwareplatform is volgens Van Schayik een praktische. “Van HTC krijg je de broncodes om op te programmeren en die krijg je als kleine speler bijvoorbeeld niet van Nokia.” De software die Compumatica heeft ontwikkeld, zet geluid om

Met de beveiligde gsm richt Compumatica zich met name op CEO’s, ministers en managers.


in data waarna de data worden versleuteld met het AES256-algoritme en opgesplitst in kleinere datapakketjes. Deze pakketjes worden in realtime over het standaard gsm-datakanaal gestuurd naar de telefoon van de gesprekspartner. Hier wordt na ontsleuteling het originele geluid weer weergegeven. Compumatica garandeert daarbij dat de geluidskwaliteit vergelijkbaar is met die van een traditioneel telefoongesprek. Daarnaast is het in combinatie met een firewall mogelijk e-mailverkeer versleuteld te versturen. Bij vercijferderde sms heeft de ontvanger een van tevoren afgesproken code nodig om het bericht te kunnen lezen. Ook kan de gsm zo worden ingesteld dat een bericht na één keer lezen wordt verwijderd. De geschiede-

nis met ontvangen gesprekken kan worden gewist elke keer als de Compumatica gsm wordt uitgeschakeld.

Normale telefoon De Compumatica gsm heeft de ‘look and feel’ van een normale mobiele telefoon en een standaard IMEI-nummer dat niet in verband kan worden gebracht met een beveiligde telefoon. De gsm kan dan ook als een ‘normale telefoon’ worden gebruikt. De versleuteling werkt uiteraard alleen tussen twee Compumatica gsm’s binnen een ‘closed user group’. “Aan één Compumatica gsm heb je niets”, bevestigt Van Schayik. Volgens de directeur kan de encryptiesoftware in de meeste Europese landen zonder problemen worden gebruikt.


Actie: Batterijen voor Portofoons Tot % voordeel Kijk snel op kpn.com/portofoons of bel ()    en profiteer van interessante kwantumkortingen. Actie geldig t/m  december 

Nichesegmenten Compumatica is in 1991 opgericht als een leverancier van Digital Equipment, het latere Compaq dat enkele jaren geleden is opgeslokt door HP. Het portfolio van het bedrijf uit Uden werd later uitgebreid met de KryptoGuard en KryptoWall beveiligingsproducten van KryptoKom, het latere Utimaco Safeware. In 2002 werd de netwerkbeveiligingstechniek van Utimaco Safeware overgenomen en Compumatica secure networks in Aken opgericht. Een jaar later volgde de overname van technieken van Philips Crypto. In 2005 werd ook de firewalltechniek van Utimaco overgenomen. “Vanaf 2003 leveren we ook producten voor de beveiliging van staatsgeheimen”, vertelt CEO Petra van Schayik van Compumatica secure networks. Daarvoor worden productfamilies ingezet als de CryptoGuard VPN, CryptoWall en CompuWall. De vestigingen in Nederland en Duitsland richten zich op de respectievelijke overheden. De vestiging in Duitsland is ook verantwoordelijk voor de commerciële producten. “Met de nieuwe Compumatica gsm richten wij ons wederom op een nichesegment”, zegt Van Schayik.

“In bijvoorbeeld China zou ik de Compumatica-software niet inschakelen en dan moet je je bewust zijn wat je communiceert.”

kunnen denken aan de rechtercommissaris die bij een calamiteit is en versleuteld moet kunnen communiceren.” “We willen onze telefoon nog graag goedgekeurd

“In bijvoorbeeld China zou ik de Compumatica-software niet inschakelen.” Mogelijkheden voor OOV-sector Met de beveiligde gsm richt Compumatica zich met name op CEO’s, ministers en managers. Maar ook de OOV-sector is volgens Van Schayik een mogelijke doelgroep. “De OOVmarkt is voor ons belangrijk. Voor de Compumatica gsm zou je

krijgen voor departementaal vertrouwelijke communicatie”, vervolgt Van Schayik. “Als die goedkeuring komt, is ook de mail bewezen beveiligd en ben je een grote concurrent voor de BlackBerry.” Door Ferry Waterkamp

('


±¥²¥«©±©²¸

50/[ZPQ^f[QWÒ[YYaZUOMÙQcQZ_QZ;;B#_QO`[^

.Q`^[acNMM^TQUP ZQ`cQ^WS^[[`_`Qf[^S 50/TQQR`[ZPQ^f[QWSQPMMZZMM^PQcQZ_QZbMZPQ;;B#_QO`[^QZTQ` NQPÛVR_XQbQZ[\TQ`SQNUQPbMZY[NUQXQO[YYaZUOMÙQ`QOTZ[X[SUQ$ AU`TQ`[ZPQ^f[QWNXUVW`[ZPQ^MZPQ^QPM`PQ[ZPQ^f[OT`Q_QO`[^QZ fUOTf[^SQZYMWQZ[bQ^PQNQ`^[acNMM^TQUPbMZTQ`ZQ`cQ^W$ 4Q`[ZPQ^f[QWU_UZYQUSQ\^Q_QZ`QQ^PÙVPQZ_TQ`@Q`^MC[^XP /[ZS^Q__ďččĖUZ9ßZOTQZ$

Mffi_\kfe[\iqf\beXXi[\m\inXZ_kè^\e fm\idfY`\c\Zfddle`ZXk`\k\Z_efcf^`\_\\]k @;:(0-FFM$fi^Xe`jXk`\j\e$Y\[iàm\eè
fc`\$\e^Xjj\Zkfid\k,. Xcj[\kiXejgfik$ j\Zkfid\k,/ Ycàbk[\Y\kiflnYXXi_\`[ mXe[\k\Z_e`\b[\îffkjk\qfi^k\qàe%

Mffi[\\c DXXinXkq`\eFFM$fi^Xe`jXk`\jXcjîffkjk\ mffi[\\cmXe_\k^\Yil`bmXe\\e^\XmXe$ Z\\i[\k\Z_e`\b6Mffi*(Ycàbk[`kY\k\i\ \eje\cc\i\Zfddle`ZXk`\k\qàe%Ffb[\

\jZ_`bYXXi_\`[mXe[XkX\eè]fidXk`\mè[k Y ))\\eY\cXeîàbmffi[\\c%Fg[\[\i[\ gc\bbfdkd\k(*\\eje\cc\i\i\XZk`\kà[% 9\k\i\\eje\cc\i\Zfddle`ZXk`\`jY\cXeîàb mffi[\kiXejgfikj\Zkfi%+'mXe[\fe[\i$ miXX^[\kiXejgfikY\[iàm\e^X]XXe[`kXcj îffkjk\mffi[\\ck\q`\e% ;XXieXXjkYcàbkl`k_\kfe[\iqf\b[Xk_\k ^\Yil`bmXedfY`\c\Xggc`ZXk`\jè[\FFM$

MffiY\i\`[ L`k_\kfe[\iqf\bYcàbkfe[\iXe[\i\[Xk FFM$fi^Xe`jXk`\jq`Z_e`\kd\\i[Xe^\d`[$ [\c[qfi^\edXb\efm\i_lemffiY\i\`[è^ fgîfk\fe^\clbb\e%)/mXe[\FFM$gif]\j$ j`feXcjq\^kq`Z__`\iqfi^\efm\ik\dXb\e# k\inàc[`kYà[\kiXejgfikj\Zkfifg,,c`^k% ;`kYcàbkmffi[\kiXejgfikj\Zkfi[Xeffb[\ îffkjk\qfi^k\qàe%;\FFM$j\ZkfidXXbk q`Z_d\k('n\cd\\iqfi^\efm\i^\n\c[f] i\cc\e%@eXe[\i\j\Zkfi\e`j[`kdXo`dXXc-% FfbZfddle`ZXk`\k\Z_efcf^`\`j\\eYife mXeqfi^\emffi[\FFM$j\ZkfiX]Y\\c[è^( % Qf_\\]k+/mXe[\fe[\imiXX^[\eqfi^\e fm\i[\Y\kiflnYXXi_\`[mXe_\kZfddl$ e`ZXk`\e\kn\ib%M\ifl[\i[\f]cXe^qXd\ k\Z_e`\bqfi^kYà,)mffifeiljk%Ffb[\ jXd\en\ibè^kljj\em\ijZ_`cc\e[\k\Z_e`\$ b\e`jefê`\kfgk`dXXc#fd[Xk+-mXe[\ fe[\imiXX^[\el`k[\FFM$j\ZkfiXXe^\\]k _`\iY\qfi^[fm\ik\qàe%Mffiqfn\c[\

Source: IDC Emergency Services Survey; February 2009; n = 196; sponsored by Motorola

(%N\cb\qfi^\e_\\]k ld\kY\ki\bbè^ kfk[\Zfddle`ZX$ k`\k\Z_efcf^`\[`\ dfd\ek\\cYèe\e lnfi^Xe`jXk`\ nfi[k^\Yil`bk6


j\Zkfiîffk`j%0/mXe[\^\×ek\im`\n[\ FFM$fi^Xe`jXk`\jq\^k^\Yil`bk\dXb\e mXe\$dX`c%/'^\Yil`bk\\eèkiXe\k\e .)\\edfY`\c\bXc\e[\i%@e[\fc`\$\e ^Xjj\Zkfi`j_\k^\Yil`bmXe\$dX`cd\k 0-\i^gfglcXì%9à[\`dgc\d\ekXk`\mXe efê`\k\\i[\i^\Yil`bk\k\Z_efcf^`\[\\[ mffiXc>GJ&8MC$cfZXk`\Y\gXcè^_\k^f\[% ,-mXe[\fe[\imiXX^[\FFM$gif]\jj`feXcj q\`k\m\inXZ_k\e[Xk[\q\k\Z_efcf^`\è[\ kf\bfdjk^XXknfi[\e^\Yil`bk%Mffi\$dX`c c`^k[`kg\iZ\ekX^\fg,'%Ffb_\k^\Yil`b mXe\\edfY`\c\mfidmXe[\bXc\e[\infi[k [ffim\\cY\[iàm\eè[\q\j\Zkfim\inXZ_k% ;\fc`\$\e^XjdXibkm\inXZ_kmffiXc^\Yil`b k\^XXedXb\emXe>GJ&8MC$cfZXk`\Y\gXcè^% ;\FFM$j\Zkfi\e^\Yil`b\em\ijZ_`cc\e[\ dfY`\c\e\kn\ib\e%Qf^\Yil`bk-(mXe [\^\×ek\im`\n[\FFM$fi^Xe`jXk`\j>GIJ \e,(gifZ\ekNcXe%MffijXk\cc`\kc`^k[`k ^\kXcfg,(%L`k_\kfe[\iqf\bYcàbk[Xk[\ FFM$j\Zkfièm\i_fl[è^kfk[\kiXejgfik$ j\ZkfiXXeq`\ecàbdè[\i^\Yil`bdXXbkmXe NcXe%MffiK\kiX&K\kiX@@c`^k[\q\m\i_fl[è^ \Z_k\iXe[\ij1)-mXe[\FFM$fi^Xe`jXk`\j dXXbk_`\i^\Yil`bmXe#k\^\efm\i,mXe[\ kiXejgfikY\[iàm\e%

((


)%8Xen\cb\ gif[lZk\e_\\]k lè[\kf\bfdjk Y\_f\]k\6


*%8Xen\cb\ m\iY\k\iè^mXe ^\XmXeZ\\i[\ k\Z_e`\b_\\]kl[\ d\\jk\Y\_f\]k\6

@dgc\d\ekXk`\e\kn\ib\e @e[\FFM$j\ZkficàbkXXeq`\ecàb\èk\i\jj\ k\Y\jkXXemffi[\`dgc\d\ekXk`\mXe e`\ln\dfY`\c\e\kn\ib\e%,+mXe[\ ^\×ek\im`\n[\FFM$gif]\jj`feXcj^X]XXe _\k^\Yil`bmXe>GIJè[\kf\bfdjkk\ m\inXZ_k\e%9àK\kiX&K\kiX@@cX^[`kXXekXc fg,)#\eYàNcXefg+*%MXeXcc\ fe[\imiXX^[\j\Zkfi\ecàbk[\FFM$j\Zkfi_\k d\\jk^\×ek\i\jj\\i[è[\`dgc\d\ekXk`\ mXeK\[j%)0mXe[\FFM$fi^Xe`jXk`\jq\^k [\q\k\Z_e`\bk\m\inXZ_k\e#k\inàc[`k è[\fc`\$\e^Xjj\Zkfifg(-c`^k%@e[\ kiXejgfikj\Zkfi`jjc\Z_kjXZ_kgifZ\ekmXe[\ fe[\imiXX^[\e_`\iè^\×ek\i\jj\\i[% DXXiXXenXkmffigif[lZk\e_\\]k[\ FFM$j\ZkfiY\_f\]k\6/)mXe[\FFM$gif]\j$ j`feXcjq\^kY\_f\]k\k\_\YY\eXXegif[lZ$ k\emffije\cc\i\#Y\kiflnYXi\Zfddle`ZXk`\ X]Y\\c[è^) %;`kXXekXcc`^kfm\i`^\ejèXcc\ j\Zkfi\eeX^\ef\^^\càb%Ffbm\iY\k\iè^ mXe[\_l`[`^\k\Z_e`\b\e`jfe[\iFFM$fi^X$ e`jXk`\jd\k/'gfglcXì%8Xem\iY\k\iè^ mXe[\m\`c`^_\`[\ei\XZk`\kà[`jmfc^\ej ./\m\e\\ejY\_f\]k\%@\kjXe[\ijnXk [ffiFFM$fi^Xe`jXk`\jnfi[k^\ef\d[#`j_\k Y\jZ_`bYXXi_\YY\emXed\\iè]fidXk`\%

M\iY\k\iè^ K\ejcfkmif\^@;:FFM$fi^Xe`jXk`\jXXen\cb\ m\iY\k\iè^mXe^\XmXeZ\\i[\k\Z_e`\bqà_\k d\\jkY\_f\]k\_\YY\eX]Y\\c[è^* %)' mXe[\fi^Xe`jXk`\j^\\]kXXe_\k^\Yil`bj$ ^\dXbY\cXeîàbk\mè[\e%Ffb[\Y\jZ_`b$

YXXi_\`[mXe[XkX`jY\cXeîàbd\k(-% 8e[\i\fe[\in\ig\e[`\_ff^jZffi[\ed\k ()nXi\e\\em\iY\k\i[\Zfddle`ZXk`\ \edfY`\c\XggXiXklli%;\fc`\$\e^Xjj\Zkfi Ycàbkd\k)*mffiXcY\_f\]k\k\_\YY\eXXe Y\k\i\Zfddle`ZXk`\%

M\iY\k\iglek\emffidf[\ie\ k\Z_e`\b ;\d\\jk\FFM$fi^Xe`jXk`\jdXb\eq`Z_ qfi^\efm\i[\Y\kiflnYXXi_\`[mXe_\k

e\kn\ib%FfbèXe[\i\j\Zkfi\eYcàbk[`k_\k ^\mXck\qàe%;`kYcàbkffbl`k_\k]\`k[XkXcc\ j\Zkfi\eY\_f\]k\_\YY\eXXegif[lZk\e[`\ qfn\cje\cXcjY\kiflnYXXiZfddle`Z\i\e% ?\kY\cXeîàbjk\m\iY\k\iglekmffi ^\XmXeZ\\i[\k\Z_e`\b`jmffi[\FFM$j\Zkfi _\k^\Yil`bj^\dXb%;`k`jYà[\fc`\$\e ^Xjj\ZkfiY\k\i\Zfddle`ZXk`\% -³³¶@³¹¸©¶1³©ªª²¥«©°

12


technologie

Long term evolution

Lte gaat veel verder dan Wimax Snelle draadloze datacommunicatie is steeds belangrijker geworden om de naar hoge datasnelheden snakkende toepassingen te ondersteunen. Dit vergt wel heel wat meer dan de datasnelheden op de huidige mobiele telefoons (gprs, Edge, umts, hspa). Lange tijd heeft het ernaar uitgezien dat de strijd tussen Wimax en lte (long term evolution) beslecht zou worden in het voordeel van Wimax. Dat blijkt nu toch anders uit te pakken.

Wimax was in de technologie strijd met lte duidelijk in het voordeel. Wimax, gespecificeerd door SC802 van IEEE (Wifistandaarden), was al deels werkelijkheid. Er waren van Intel al chipsets verkrijgbaar waarin Wimax was geïntegreerd en Nokia en andere producenten hadden al producten met Wimax op de markt gebracht. De verwachtingen waren hooggespannen, alleen al door de vele aandacht die Wimax in de media kreeg. Maar zeker toen de ITU eind 2007 tijdens de World Radiocommunication Conference (WRC-07) Wimax als zesde 3Gradio-accessstandaard toevoegde aan hun IMT-2000. Dit zou voor Wimax een groot voordeel betekenen bij het verkrijgen van radiospectrum. Lte bestond toen alleen nog maar op papier. Lte is een doorontwik-

keling van umts en is gespecificeerd door het ‘3rd Generation Partnership Project’ (3GPP). In het 3GPP werkt een aantal telecommunicatiestandaardisatie-instituten (waaronder Etsi) samen.

Waarom Lte? Wat heeft Wimax parten gespeeld en waarom lijkt lte nu toch als ‘winnaar’ uit de bus te komen? Een aantal zaken is daarbij belangrijk geweest, allereerst het feit dat Wimax afkomstig was uit de IT en lte uit de telecomwereld. Wimax is ‘slechts’ een radio-accesstechniek à la Wifi, wat betekent dat alleen de radiotransmissie tussen rand apparaat (mobiel) en netwerk met Wimax is geregeld en verder niet. Lte gaat veel verder dan dat, lte is een radio-accesstechniek, maar het netwerk erachter is aangepast en maakt deel uit van

Standaarden voor mobiele telefonie.

lte. Wimax zou zelf in combinatie met een lte-netwerk dienst kunnen doen. Lte biedt een complete oplossing en de telecomindustrie heeft lte als opvolger van hspa (high-speed packet access) zeer goed inpasbaar gemaakt in de huidige configuraties. De hogere datasnelheid en de lagere vertragingstijden van lte leveren de professionele gebruiker veel betere resultaten: • voor toepassingen waarbij datadoorvoer belangrijk is, zoals snellere e-mail en file-uploads, verbeterde VPNverbindingen, hoge snelheid internet; • voor toepassingen waarbij de vertragingstijd belangrijk is: VoiP-verbindingen, mail en bestandssynchronisatie met een on-lineserver, peer-to-peer toepassingen, zoals ‘Netmeeting’ en SIP multimediale diensten, zoals videoconferenties over IP. Ook de niet-professionele gebruiker heeft voordeel van lte als het gaat om bijvoorbeeld internettoepassingen, zoals downloaden van foto- en videobestanden, online

gaming en mobiele sociale toepassingen (YouTube, MySpace). Daarnaast zullen ook nieuwe mobiele toepassingen door lte ontstaan, zoals hdtv en multiuser gaming: • hdtv vereist 10 – 20 Mbpsbandbreedte, een waarde die hspa niet kan leveren; • interactieve multi-user gaming is zeer gevoelig voor vertraging. Met de zeer lage vertragingstijd van lte (circa 10 ms tegen 60 ms van hspa) kunnen nu reactiespellen worden gespeeld (racespellen, actiespellen en dergelijke). Daarnaast kunnen de graphics van deze spellen in hoge resolutie worden getoond door de hogere datathroughput van lte. Ten slotte kan met lte een breedbandverbinding worden aangeboden aan gebruikers in afgelegen gebieden waar adsl of een glasvezelverbinding niet werkt.

Nieuwe technieken in lte Voor lte wordt gebruikgemaakt van de nieuwste beschikbare technieken. Voor de radio-inter-


face wordt gebruikgemaakt van OFDM (orthogonal frequency division multiplexing) en OFDMA (orthogonal frequency division multiple access), smart antennas, zoals MiMo.

Modulatietechnieken OFDM is een modulatietechniek die vrijwel identiek is aan de modulatievorm DMT (discrete multitone modulation). Wat met de term DMT in feite wordt aangegeven: er worden verschillende ‘tonen’ op een draaggolf gemoduleerd, of minder populair: er wordt gebruikgemaakt van een groot aantal, nauw gesepareerde subdraaggolven (tonen) waarop de digitale data worden gemoduleerd. De data worden verdeeld in een aantal parallelle datastromen, elke datastroom vormt een kanaal die op een subdraaggolf wordt gemoduleerd met een con-

uplink presteert SC-FDMA (single carrier frequency division multiple access) beter waar het gaat om powerefficiëntie en dat is weer van belang voor een lange levensduur van de accu van de mobiele terminal.

Smart antenna en MiMo Onder de term smart antenna worden geavanceerde antennetechnieken verstaan die gebruikmaken van een systeem van antenne-elementen of antenne-arrays en intensieve signaalbewerkingsalgoritmen. Hiermee kan een smart antenna aan de hand van het ontvangen signaal de richting bepalen van de mobiele zender (de zogenoemde DOA (direction of arrival)). Op basis hiervan worden beamforming vectors berekend, waarmee de smart antenna een optimale antennebundel (door aanpassing

Architectuur met daarbinnen lte.

array) bij de zender, maar in dit geval ook bij de ontvanger. Met deze configuratie kan de communicatielink qua datathroughput en bereik verbeteren. MiMo wordt behalve bij lte bijvoorbeeld ook al toegepast bij de nieuwe Wifi-standaard IEEE 802.11n.

Telecomanalisten verwachten dat het nog wel een aantal jaren zal gaan duren, voordat de consument volwaardig gebruik kan maken van lte. ventionele modulatietechniek, zoals QAM of FSK. OFDMA is hiervan een variant met het doel meerdere gebruikers toegang (access) tot een deel van het spectrum of kanaal te geven en is dus de multi-user variant van OFDM. Hierbij wordt aan een individuele gebruiker een aantal subdraaggolven in gebruik gegeven (afbeelding OFDMA). OFDMA wordt bij lte alleen voor de downlink toegepast. Voor de

13

van het stralingspatroon van de antenne) op de betreffende mobiele zender kan richten en volgen. Andere namen voor de smart antenna zijn adaptive array antenna, multiple antenna en MiMo (multiple input multiple output). MiMo is in wezen een toevoeging op de smart antenna-techniek en is daar onderdeel van. MiMo maakt gebruik van meerdere (multiple) antennes (antenna-

OFDMA geeft individuele gebruikers een aantal subdraaggolven in gebruik.

‘All-IP’-netwerk architectuur Lte bevat ook een geheel nieuwe netwerkarchitectuur waarvan de belangrijkste elementen zijn: e-node B (lte-basisstation) aan de toegangszijde voor lte mobiele terminals, de EPC (evolved packet core) en de MME (mobility management entity). Dit geheel inclusief mobiele terminal wordt ook wel het ‘evolved packet system’ genoemd. Lte is in feite alleen de radio-interfacespecificatie, een doorontwikkeling van umts. De originele Utra-standaard (umts terrestrial radio access) is gebaseerd op W-CDMA-techniek. Hspa met de te onderscheiden onderdelen HSUPA voor de uplink en HSDPA voor de downlink is de inmiddels door veel umts-operators aangebrachte verbetering. 3GPP (onderdeel van Etsi) heeft voor wat

betreft het radio-accessdeel het E-Utran (evolved umts terrestrial radio access network) gemaakt. Hiermee moet de gebruiker de beschikking krijgen over een grotere throughput en de door de gebruiker ervaren vertraging (user plane latency) worden geminimaliseerd. Tevens is ervoor gekozen gebruik te maken van IP als transmissieprotocol met endto-end quality of service (QoS). Spraakverkeer wordt voornamelijk als voice over IP verwerkt. Met de introductie van de EPC en MME wordt een reductie van het aantal netwerkelementen, een eenvoudigere functionaliteit en een verbeterde redundantie bereikt. Het opvallendste van EPC is dat verbindingen en handovers met andere vaste en draadloze access-technieken, zoals Wimax, maar ook 2G- en 3G-standaarden, mogelijk zijn. Maar daarmee is het eind nog niet in zicht, de opvolger van lte heeft ook al weer een naam gekregen: lte-advanced of lte-A. Deze standaard zou door technische verbeteringen theoretisch snelheden tot wel 1 Gbps downlink kunnen bereiken. Dat is tienmaal sneller dan de oorspronkelijke lte en zeventig keer sneller dan de huidige snelle mobiele verbinding HSDPA. Een ander voordeel van lte-A is het frequentiegebruik. In tegenstelling tot lte kan de techniek niet-aaneengesloten frequentiegebieden gebruiken. Dat is gunstig doordat in veel landen het frequentiespectrum al aardig gevuld is met

14


onder meer gsm-, umts- en wlltoepassingen.

Implementatie Telecomproviders maken nog geen haast met de invoering van lte. Het is voor hen zaak eerst

3G (umts en hspa) uit te buiten waarin fors is geïnvesteerd. Het op korte termijn wederom miljarden investeren in nieuwe netwerken is zeker niet aan de orde. De kredietcrisis zal daar ook geen goed aan doen, iedereen is

uiterst voorzichtig. TeliaSonera gaat met de lte-uitrol tegen de algemene teneur van de providers in. Grootschalige uitrol zal op zijn vroegst in 2011 kunnen gebeuren, hebben grote telecomprovi-

Prestaties van lte De prestatiekenmerken van lte kunnen als volgt worden omschreven: Peak lte throughputs downlink: 100 Mbps met SiSo (single input output) 173 Mbps met 2x2 MiMo 326 Mbps met 4x4 MiMo uplink: 58 Mbps met 16 QAM 86 Mbps met 64 QAM Mobility support up to 500 km/h but optimized for low speeds 0 – 15 km/h Latency (vertraging) < 10 ms round trip delay reduced call setup times (50 – 100 ms) Control plane capacity 200 users per cell (for 5 MHz-spectrum) Coverage (cell size) 5 – 100 km with slight degradation after 30 km Spectrum flexibility 1.25, 2.5, 5, 10, 15 and 20 MHz


THR9 TETRA radio: see your mission in new ways Enjoy exceptional mission clarity with the new EADS THR9 handheld radio. Its large, sharp display gives at-a-glance situational awareness, while its robust design and construction support the rigours of any mission. Meanwhile, the high-capacity battery will keep even the heaviest users powered up throughout their shift. And like all radios in the extensive EADS range, the THR9 is extremely reliable and easy to use in even the most demanding operations. For the Security of all. www.eads.com/pmr

ders, zoals Vodafone, FranceTelecom en T-Mobile, aangegeven. T-Mobile verwacht eind 2010 te kunnen starten met de eerste testopstellingen. De verwachting van telecomanalisten is dat het nog wel een aantal jaren zal gaan duren, voordat de consument volwaardig gebruik kan maken van lte. Over de wereld zijn al wel een groot aantal testopstellingen voor lte ingericht. Een uitzondering op dit scenario en daarmee een ‘early adopter’ is TeliaSonera. Zweden krijgt in Stockholm het eerste commerciële lte-netwerk ter wereld. TeliaSonera wil in 2009-2010 Stockholm volledig voorzien van lte. Hoeveel basisstations in Stockholm worden geïnstalleerd, is nog niet bekend. Ericsson levert de hardware voor de basisstations.


Lte voor de OOV? Politie, brandweer en ambulancediensten zullen voor operationele activiteiten ook de beschikking willen hebben over breedbandige datacommunicatie. Van het op Tetra gebaseerde C2000-netwerk zijn de mogelijkheden voor datatransport in feite te langzaam om grote hoeveelheden data te kunnen verzenden. Op dit moment wordt voor dat doel gebruikgemaakt van het commerciële aanbod aan gprs- en umts/hspadiensten. Een dedicated network voor OOV voor breedbanddata is wel onderwerp geweest van een technische studie, de vraag is of een dergelijke grote investering wel uit kan voor de (hopelijk) zeldzame keren dat het echt nodig is. Aan de andere kant is het afhankelijk zijn van een commercieel netwerk ook niet alles, zeker niet wanneer het echt menens is. De immer beperkte capaciteit van

Het RBS6000-basisstation van Ericsson ondersteunt naast gsm/Edge en WCDMA/hspa ook lte.

een netwerk zal altijd een risico blijven. Verschillende voorbeelden van incidenten (vuurwerk ramp Enschede, bomaanslagen Londen: in beide gevallen gsmcongestie) hebben dit duidelijk gemaakt. Zelfs bij een dedicated network als C2000 is nog onlangs bij de vliegtuigramp Schiphol

gebleken dat ook daar een bovengrens zit aan de capaciteit van het netwerk. Als dan toch van een commer cieel netwerk gebruik moet worden gemaakt, zullen toch op z’n minst prioriteitsafspraken met de provider moeten worden gemaakt. De mogelijkheden van


15

lte voor OOV zullen dus met een specifiek OOV-netwerk kunnen worden gerealiseerd, zoals in het geval C2000. Dit vergt een zeer grote investering alleen al vanwege het feit dat door relatief kleine cellen veel basisstations nodig zijn om goede dekking te krijgen. De kans dat dit gaat gebeuren, wordt klein geacht. De andere mogelijkheid is gebruik te maken van commerciële lte-telecomproviders door daar capaciteit in te kopen. Goede afspraken over prioriteitstelling in crisissituaties is dan van groot belang. De technische mogelijkheden om dynamische prioriteitverdeling te realiseren nemen toe (dynamisch spectrumgebruik op basis van OFDMA). Voor beide mogelijkheden geldt dat het nog wel even zal duren voor dat het werkelijkheid is. Lte is the next step, but not soon to be taken!

16


radiocommunicatie

Speerpunten zijn continuïteit, flexibiliteit en beschikbaarheid

C2000 met verjongingskuur weer jaren toekomstvast Project Renatus, de ‘Midlife upgrade’ van C2000, zal het OOV-radionetwerk volgend jaar voorzien van een aantal technische verbeteringen. Hierdoor wordt het netwerk, waar met name politie, brandweer, ambulancediensten, KLPD en Koninklijke Marechaussee dagelijks gebruik van maken, nog robuuster en betrouwbaarder en beter te beheren. Een kijkje in de ‘Renatus-keuken’.

Het ontwerp van het huidige C2000-netwerk, eigendom van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK), dateert uit de periode 1998-2000. Zoals bekend, wordt bij C2000 de Tetra-standaard toegepast. De kern van het netwerk wordt gevormd door het Dimetra-systeem van Motorola. Om tegemoet te komen aan de functionele wensen van de Nederlandse OOV-organisaties is in de afgelopen jaren een aantal extra componenten toegevoegd. Binnen C2000 staan deze bekend onder de naam ‘M2000 Specials’. Specifiek voor Nederland is bijvoorbeeld het radiobediensysteem met diverse functionaliteiten, waaronder de koppeling met het gms-meldkamersysteem. Een praktijkvoorbeeld: eenheden kunnen de meldkamer vragen contact met hen te zoeken, door een status gespreksaanvraag te sturen. Men wordt dan in de wachtrij van het radiobediensysteem geplaatst, en bij de statusregel van gms vermeld. De meldkamer, lees de centralist, neemt dan het initiatief om contact op te nemen met de eenheden. In een door TNO uitgevoerd onderzoek naar de toekomst van C2000, is onderschreven dat Tetra voor de komende periode de standaard blijft voor spraakcommunicatie binnen OOV-

land. Geen enkele andere bestaande of in ontwikkeling zijnde standaard biedt de unieke mogelijkheden voor groepscommunicatie met een snelle gespreksopbouw vergelijkbaar met Tetra. Dat was de reden voor de Unit Meldkamer Systemen (UMS), onderdeel van vts Politie Nederland, BZK te adviseren C2000 door te ontwikkelen en niet te kiezen voor bevriezing of voorsortering op volledige vervanging. Dat de keuze om door te gaan op basis van Tetra een juiste is, bleek recent toen Noorwegen een onderzoek door Gartner liet uitvoeren. Gartner concludeerde dat alleen Tetra geschikt is voor de Noorse OOV-organisaties.

Plan van Aanpak De doelarchitectuur voor C2000 (zie kader) is ontwikkeld om de continuïteit, flexibiliteit en beschikbaarheid van C2000 te waarborgen en

Fase 1. De activiteiten om plateau 1 te bereiken zijn ondergebracht in het project Renatus, waarover later meer. Eenmaal aangeland op plateau 1 is de infrastructuur van C2000 voorbereid op het aansluiten van meldkamers met VoIP-techniek. In de huidige situatie is de verbinding tussen de meldkamers en infrastructuur een zogenoemde circuitgeschakelde vaste verbinding. Deze techniek is minder flexibel dan VoIP, omdat het naast de

Plateau 1 6.1 + T-Rex (Project Renatus)

waar mogelijk te verbeteren. Geadviseerd is daarbij te kiezen voor een structuur met drie fasen en twee tussenliggende plateaus. De plateaus zijn bedoeld als stabiele ’parkeerplaatsen’ tussen de veranderingen in. Dat betekent dat er momenten van rust worden ingebouwd om te bezien of de business case voor de volgende fase nog valide is. Het project dat fase 1 zal realiseren, heet Renatus.

Fase 1: Renatus

Plateau 2 Uitrol Vortex op meldkamers Fase 2

Eindsituatie 2x7 + 7.x Fase 3


17

Stuurgroep Renatus (vlnr): Haydar Zöhre (UMS), Jaap Boertjes (TetraNed), Piet de Knegt (Raad MIV) (plv. Jan van Loosbroek), Herman van Sprakelaar (UMS), Edgar van Zoelen (TetraNed), Peter Pijper, Robert Smith en Wietse de Jong (allen UMS)

bestaande digitale ook nog steeds analoge verbindingen blijft eisen. Fase 2 brengt met de VoIP-techniek een grote vooruitgang in flexibiliteit van het netwerk waarbij de ontwikkelingen in het meldkamerdomein, zoals integratie van meldkamers en bovenregionale meldkamers, goed worden ondersteund. Het nieuwe bedienplatform van

eerste kan functioneren (2x7-concept). De omschakeling tussen beide zal slechts enkele minuten duren, zodat in geval van een grote storing snel van de ene naar de andere laag kan worden omgeschakeld. De beschikbaarheid zal op die wijze sterk toenemen. Dit concept wordt ook in Engeland toegepast en zal naar verwachting goede diensten bewijzen

bij software-upgrades en andere onderhoudswerkzaamheden. BZK heeft inmiddels opdracht verleend voor de uitvoering van fase 1.

In die periode maakte de ICT-wereld grote ontwikkelingen door en breidde het aantal opties in ICT-land aanzienlijk uit. Dit biedt mogelijkheden voor een verbeterde versie van C2000, waarin door de toegenomen flexibiliteit op termijn de wensen vanuit het werkveld gemakkelijker kunnen worden vervuld. De C2000-upgrade die dit gaat realiseren, wordt aangeduid met de projectnaam ’Renatus‘ en heeft als motto ‘C2000 Next Step’. Renatus staat voor wedergeboorte, alhoewel dat natuurlijk niet klopt: C2000 is nu ook springlevend. Het project wordt uitgevoerd door de Unit Meldkamer Systemen (UMS) van vts Politie Nederland in opdracht van het ministerie van BZK. Binnen Renatus werken alle betrokkenen partijen (TetraNed, Motorola, Cuperus Consultants en UMS) samen om de continuïteit van C2000 te waarborgen. Eind januari had de eerste stuurgroepvergadering plaats.

Het project Renatus

Mee migreren

C2000 is het OOV-radionetwerk dat inmiddels al acht jaar dagelijks in de praktijk van de politie, brandweer, ambulancediensten, KLPD en Koninklijke Marechaussee wordt gebruikt.

Er zijn diverse ontwikkelingen in het veld, zoals bovenregionale meldkamers, van waaruit wensen en eisen door het veld worden geformuleerd. Deze kunnen alleen worden

‘Groot onderhoud onder de motorkap, terwijl het voertuig moet blijven rijden.’ Motorola staat bekend onder de naam Vortex. Omdat uiteindelijk alle OOV-meldkamers erbij zijn betrokken, zal naar verwachting de volledige uitrol minimaal twee jaar duren. Fase 3 omvat het ombouwen van de huidige C2000--infrastructuur met vijftien schakelcentrales naar een met zeven schakelcentrales. Met de overblijvende acht wordt dan, zo is het plan, een tweede infrastructuurlaag gebouwd die als volledige back-up voor de

18


gehonoreerd als het systeem flexibeler wordt en dat betekent upgraden. De noodzaak tot upgrading is ook ontstaan vanuit het onderhoudscontract. De leverancier, Motorola, migreert het komende jaar naar een volgende versie van het netwerkbesturingssysteem en BZK heeft de afspraak niet meer dan één versie achter te lopen. Dit betekent niet dat op C2000 per se de allernieuwste versie zal worden geïmplementeerd. De veelal bij zo’n nieuwe versie behorende kinderziekten vermijden we graag, omdat betrouwbaarheid hét speerpunt is voor C2000.

Upgraden Er is in het project Renatus gekozen voor een upgrade die het systeem eind 2010 voorbereidt op invoering van nieuwe functionaliteiten en die de levensduur in elk geval tot 2014 garandeert. Hierbij blijft Tetra uitgangspunt. Het is per slot van rekening de Europese standaard voor OOV-organisaties, die in vrijwel alle West- en Oost-Europese landen wordt toegepast. Om tijdens rampen grensoverschrijdende communicatie in stand te kunnen houden is het belangrijk hierbij aangesloten te blijven. (Zie ook de eerdere artikelen in dit blad over de vernieuwde drielandenproef.) Daarnaast is er tot nu toe geen zicht op andere technieken of systemen die kunnen voldoen aan de eisen die worden gesteld aan een communicatienetwerk voor het OOV-land. Het huidige onderhoudscontract C2000 loopt tot 2014, maar daarna zal er ook nog lange tijd met C2000 kunnen worden gewerkt. Leverancier Motorola is in elk geval van plan Tetra nog zeker tot 2025 te ondersteunen en ook de andere Tetra-leveranciers zijn volop met nieuwere generaties bezig. Ook de ontwikkelingen buiten Europa geven vertrouwen in een langdurige toekomst voor de Tetra-standaard.

Aandachtsgebieden Gebaseerd op wat tegenwoordig ‘architectuurdenken’ wordt genoemd, heeft UMS de ‘Doelarchitectuuur’ voor C2000 opgesteld. Deze vormt een richtpunt voor ontwikkelingen en vernieuwingen in C2000. Idealiter zouden alle ontwikkelingen binnen C2000 moeten bijdragen om dat punt te bereiken. Binnen de Doelarchitectuur voor C2000 zijn de volgende aandachtsgebieden onderkend: • Continuïteit: gericht op moderniseren van de techniek en toevoeging van extra componenten (hard- en software van het Dimetra en de M2000 Specials) zodat ondersteuning door de leverancier optimaal is gegarandeerd. • Flexibiliteit: vooral gericht om veranderingen in het meldkamerdomein te kunnen faciliteren. • Beschikbaarheid: C2000 beter bestand maken tegen (technische) calamiteiten. • Breedband mobiele datadiensten: levering met dezelfde hoge beschikbaarheid als de C2000-spraakdiensten. • Systeemverantwoordelijkheid: de technische samenwerking tussen randapparaat en netwerk gaat automatisch, waardoor dit een zorg minder is voor de gebruikers. • Paging: het aanbrengen van verbeteringen in het pagingsysteem zodat het minder ’uit de lucht‘ hoeft voor onderhoudswerkzaamheden. • Quality of service: het verbeteren van de kwaliteit van de C2000-verbindingen (dropped calls, verstaanbaarheid, radiodekking). In overleg met BZK zijn hieruit de eerste drie aandachtsvelden, continuïteit, flexibiliteit en beschikbaarheid, als speerpunten voor Renatus gedestilleerd.

‘Groot onderhoud onder motorkap’ De upgrade van C2000 heeft niet direct merkbaar resultaat. De aanpassingen bereiden het systeem voor op meer flexibiliteit en continuering van de radiofunctionaliteit van de meldkamer. Daarnaast hebben aanpassingen plaats in de technische infrastructuur met als doel een nog hogere beschikbaarheid en beveiliging te realiseren. Bijkomend voordeel

hiervan is een eenvoudigere beheersomgeving. ‘Groot onderhoud onder de motorkap, terwijl het voertuig moet blijven rijden’ is het motto.

Gebruikers merken er vrijwel niets van Het project Renatus heeft als uitgangspunt voor de gebruikers ’geen impact, tenzij‘. Er wordt dan ook veel energie in de voorbereiding gestoken. Alles wordt van tevoren uitvoerig getest. Het product moet goed zijn, maar ook goed zijn te implementeren en te beheren. Hiervoor moet uitvoerig contact en afstemming plaatshebben met gebruikers. De implementatie zal waarschijnlijk niet kunnen gebeuren zonder kortstondige onderbreking van het systeem. De momenten van deze mogelijke onderbrekingen zullen uiteraard in overleg met de gebruikers worden bepaald. Veiligheid staat hierbij voorop. Voor het moment dat er belangrijke onderdelen van het netwerk even worden uitgeschakeld, zal er altijd een ‘go/no-go’moment zijn om te voorkomen dat bij grote ongelukken of rampen de meldkamer niet bereikbaar is. Daarnaast heeft elke OOV-organisatie ook een eigen fallbackplan, dat in uiterste noodzaak zal worden ingezet.


(0

K\kiXYcà]kmffi[\bfd\e[\g\i`f[\ [\jkXe[XXi[mffijgiXXbZfddle`ZXk`\ Yèe\eFFM$cXe[% <è[)'('bcXXi ?\kkfkXc\gifa\Zkdf\k\è[)'('bcXXiqàe% Fgqëmif\^jk_\YY\e\iY\^è)'('mffi_\k \\ijkmffi[\^\Yil`b\ij[XX[n\ib\càbd\ib$ YXi\`dgc\d\ekXk`\XZk`m`k\`k\egcXXkj%?`\iYà nfi[k^f\[eXXi[\^\Yil`b\ij^\cl`jk\i[%Qà qàe_\k[`\m\iYXe[\eblee\ec\^^\ekljj\e gifZ\[li\j\en\ibnàq\e#kljj\egiXbkàb\e k\Z_e`\b% Fgm\iqf\bmXe9QB_\\]k[\mffidXc`^\IXX[ D@MAXemXeCffjYif\bBCG; Y\i\`[^\mfe$ [\eXcjdlck`[`jZ`gcèXì\m\ik\^\enffi[`^\i \ej\e`fi^\Yil`b\i[\\ck\e\d\eè[\ jklliîf\g%?àm\ik\^\enffi[`^kYiXe[n\\i# 8QE#>?FI#Bfeèbcàb\DXi\Z_Xljj\\\e gfc`k`\%@ejXd\ejgiXXbd\k[\mffidXc`^\

IXX[D@M`jY\jcfk\e[Xk[\Y\jkXXe[\Zfd$ d`jj`\;`\ejkm\ic\eè^:)'''[\]leZk`\bià^k mXecXe[\càb\bcXebYfi[îf\g%;\q\îf\g`j èd`[[\cjXXe^\mlc[d\k\okiX[\jble[`^_\`[ l`k_\km\c[% <\e^f\[\Y\jkllicàb\Yfi^è^`j[XXieXXjk \\eY\cXeîàbl`k^Xe^jglek%8cc\\emXel`k[\ k\Z_e`\bY\b\b\eblea\j`dg\cn\ê`\kXcc\j fm\iq`\eYàqfëè^\n`bb\c[kiXa\Zk%;XXifd qàe[\jXd\en\ibè^#èglk\ejk\lemXel`k _\km\c[qfY\cXeîàb%;\I\eXklj$jklliîf\g qXc\iXcc\jXXe[f\efg\iXk`fe\c\m\ijkf$ iè^\eqfm\\cdf^\càbk\Y\g\ib\e%8cj\i \Z_k\m\edf\knfi[\el`k^\jZ_Xb\c[#df\k i\b\eè^nfi[\e^\_fl[\ed\k[\n\ib$ gifZ\jj\eYèe\e_\kFFM$cXe[%@efm\ic\^

¥¨º©¶¸©²¸©

df\k[Xe\\eb\lq\nfi[\e^\dXXbkkljj\e YàmffiY\\c[\\edXXc¨jeXZ_kjmà]k`\edèl$ k\ef][i`\b\\imà]dèlk\ed\k\\eXXekXc kljj\ec`^^\e[\li\e%M\`c`^_\`[ji\^`f¨j\e d\[\n\ib\ijl`k[\d\c[bXd\iblee\e[XXi$ eXXjkq\c]YàmffiY\\c[_\kY\jk\XXe^\m\e n\cb\]XccYXZbdf^\càb_\[\e\iqàeXcj_\k e\kn\ibY\gXXc[\kà[e`\kY\jZ_`bYXXi`j%M\i$ [\ijkllik[\gifa\Zkc\`[è^fgèk\iXZk`\d\k ^\Yil`b\ij\em\iXeknffi[\càb\el`k_\km\c[# YàmffiY\\c[[ffi\\e[X^mffiXcc\[ì\Zk Y\kifbb\e\ek\fi^Xe`j\i\e%
1¥²·+³¶«³²®©²·¯©²²·±¥²¥«©¶¦® º¸·9³°¸©7©¨©¶°¥²¨!3¥²4³©¯³©¯· ·©²³¶·½·¸©©±¥¶§¬¸©§¸¦®,">6<©² 7§³1³¶¸©²·¹··´¶³®©§¸±¥²¥«©¶¦®," ;©²¥¸¹·">6

TECHNOLOGIE

20

Nederlands bedrijf wijst Duitse brandweer de weg

MTI Telematics sluit navigatiesysteem aan op Tetra Na een succesvolle test in Hamburg gaan nu ook de brandweerkorpsen in Berlijn en München hun voertuigen uitrusten met een navigatiesysteem dat communiceert via het Tetra-netwerk. Het ‘Vehicle Communication Center’, zoals het navigatiesysteem heet, wordt geleverd door MTI Telematics uit Barneveld. Begin dit jaar kwam MTI Telematics via een Duitse partner in contact met de brandweer van Hamburg. “Hamburg maakte gebruik van een Blaupunkt-navigatiesysteem maar dat werkte niet”, vertelt directeur George

Brackel van MTI. “Voordat je kon gaan rijden, moest je eerst nog de straat intoetsen.” Het verzoek aan MTI Telematics was om een flexibele oplossing te bedenken, waarmee de brandweer sneller op locatie

is en sneller informatie kan ophalen. Zo is een vereiste dat een handeling uit niet meer dan drie stappen mag bestaan. SDSberichten (short data service) moeten bovendien altijd met een bevestiging worden afgeleverd.

Een andere aanvullende eis is dat het nieuwe systeem slechts een ‘normale investering’ tot gevolg zou hebben.

Tetra In Hamburg kreeg MTI Telematics


21

“Op het moment dat de bemanning in de brandweerauto stapt, is de route al berekend en staat alles klaar voor vertrek.” te maken met het Tetra-netwerk dat inmiddels is uitgerold ter vervanging van het oude analoge netwerk. “Op dit Tetra-netwerk staan substations met pagers opgesteld die SDS-berichten uitwisselen”, legt Brackel uit. “De brandweer Hamburg heeft zelf een box ontwikkeld waarop aan de ene kant een portofoon kan worden aangesloten en aan de andere kant een communicatieapparaat, zoals een navigatiesysteem.” De box zorgt daarbij voor de vertaalslag tussen de portofoon en het communicatieapparaat. Het VCC (Vehicle Communication Center) is het onderdeel dat MTI Telematics vervolgens heeft ingebracht. “Op het moment dat vanuit de meldkamer een SDS-melding binnenkomt, zitten

daar de gps-strings al bij en die worden vertaald naar een exacte locatie. Op het moment dat de bemanning in de brandweerauto stapt, is de route al berekend en staat alles klaar voor vertrek”, vertelt Brackel. Het VCC heeft volgens de directeur slechts 3,5 seconde nodig om de route te berekenen. De SDS-berichten blijven nog 24 uur in het systeem staan. “Verder hebben we nog Mfuncties voor ‘Mitteilungen’ en Sfuncties voor ‘Status’ ingebouwd die door het korps zelf kunnen worden geprogrammeerd”, vervolgt Brackel. Met een druk op M1 kan bijvoorbeeld een extra wagen worden opgeroepen of een politieafzetting worden aangevraagd. “De S-toetsen zijn bedoeld voor afmelding. Een

Vehicle Communication Center MTI Telematics bracht in april van dit jaar het ‘Vehicle Communication Center’ op de markt dat de leverancier omschrijft als een ‘onboard terminal met navigatie’. Het systeem wordt geleverd met een blackbox waarin alle gegevens over de rit wordt opgeslagen. De gebruiker van het VCC kan opdrachten en berichten ontvangen die worden verzonden vanuit de centrale. Hierop kan de gebruiker reageren met standaardantwoorden, of door zelf een bericht te schrijven. Ook zijn alle relevante gegevens onmiddellijk beschikbaar. Een ander voordeel van het VCC is de mogelijkheid vanuit een ontvangen opdracht direct naar het adres te navigeren. De bestemming hoeft niet opnieuw in de navigatie te worden ingevuld, wat tijd bespaart. In Nederland is het VCC volgens directeur George Brackel van MTI Telematics vooral in trek bij installatiebedrijven. “Maar we gaan nu ook kijken naar de OOV-sector in Nederland en België.”

Het Vehicle Communication Center van MTI Telematics met Duitstalige interface.

voorbeeld van een afmelding is: ‘Brand in de keuken opgelost; kom terug naar de kazerne’. Met S* en S# kan bijvoorbeeld worden aangegeven dat de wagen niet in de kazerne staat, maar in het centrum.”

Test geslaagd Na een testfase van zo’n anderhalve maand is in mei het eerste systeem in een ‘echt voertuig’ geïnstalleerd. “Het voertuig heeft nu met dit systeem inmiddels

meer dan 265 inzetten foutloos gereden”, zegt Brackel. De navigatieoplossing werkt kennelijk naar de tevredenheid van de Hamburgse brandweer. Nog dit jaar worden dertig brandweervoertuigen voorzien van een VCC. In 2010 zal Hamburg nog eens 380 voertuigen uitrusten met het VCC-systeem. Het succes is in de rest van Duitsland niet onopgemerkt gebleven. Volgend jaar stappen de korpsen van Berlijn en München eveneens

22


over op het VCC-systeem. In het geval van Berlijn gaat het dan om maar liefst 1.600 voertuigen. Bovendien zal het systeem in gebruik worden genomen door andere hulpdiensten dan de brandweer. De Duitse partner van MTI Telematics is inmiddels in overleg met het Bundeskriminalamt (BKA) om 5.000 snelwegauto’s uit te rusten met het navigatiesysteem van Nederlandse makelij. “Het verdere succes van het VCC is vooral afhankelijk van hoe het Tetra-netwerk zich in Duitsland ontwikkelt”, zegt Brackel. Bij onze oosterburen wordt momenteel het grootste Tetranetwerk ter wereld uitgerold. Het netwerk dat wordt aangelegd door de ‘Bundesanstalt für den Digitalfunk der Behörden und Organisationen mit Sicherheitsaufgaben’ (BDBOS) moet uiteindelijk 500.000 gebruikers bedienen en staat open voor alle veiligheidsdiensten. Hamburg is een van de eerste Duitse steden

Statusoverzicht.

“Met een druk op de knop kan bijvoorbeeld een extra wagen worden opgeroepen of een politieafzetting worden aangevraagd.”

De meldkamer van de brandweer Hamburg.

waar het analoge netwerk is vervangen door Tetra.

Vliegende start

MTI MTI staat voor Mobiele Telefonie Inbouw en het bedrijf is in 1996 opgericht met als doel voor KPN grootschalige problemen met carkits op te lossen. “Op dat moment waren de eerste 25.000 autotelefoons verkocht, maar daar waren toen problemen mee”, vertelt directeur George Brackel van MTI. “Het was toen onze taak binnen een jaar in technische zin de problemen op te lossen en de hardware te vervangen. Na dat jaar toonden ook andere spelers interesse in onze dienstverlening en zijn we doorgegaan.” Inmiddels leunt het bedrijf op vier pijlers: mobiele en vaste telefonie, computers en navigatie.

Voor MTI betekenen de ontwikkelingen in Duitsland een groot succes voor een relatief net gestarte activiteit. Het Vehicle Communication Center kwam pas begin dit jaar definitief op de markt. Brackel over de geschiedenis die daaraan vooraf ging: “In 2005 hebben we onze afdeling ‘fleet’ nog eens onder de loep genomen en toen besloten met alleen de blackboxoplossing van VDO Siemens door te gaan. We hadden namelijk veel te veel aanbieders in ons portfolio. VDO Siemens is vervolgens in 2007 overgenomen door Continental, met uitzondering van de blackbox. Die rechten zijn toen naar het Zuid-Afrikaanse Mix Telematics gegaan dat het systeem al jaren produceerde voor VDO Siemens. Mix Telematics heeft nu ruim 75 partners wereldwijd waaronder MTI.”

De ontwikkelingen waren voor MTI aanleiding in 2007 MTI Telematics op te richten dat in 2008 startte met de ontwikkeling van het Vehicle Communication Center. Volgens Brackel heeft MTI met het VCC aangetoond dat het mogelijk is navigatiesystemen aan elkaar te knopen om informatie uit te wisselen. “Siemens heeft altijd geroepen: ‘Dat kan niet’. De successen in Duitsland bewijzen het tegendeel. Natuurlijk waren dergelijke terminalsystemen al eerder op de markt”, weet ook Brackel. “Maar dan heb je het over systemen van zo’n 6.000 tot 7.000 euro die zijn bedoeld voor vrachtwagens. De prijs van het VCC ligt tussen de 1.600 en 2.000 euro.” Door Ferry Waterkamp


23

nieuws

Belgische operator roamt naadloos tussen Wifi en gsm

Cherry drukt kosten mobiel bellen Na een testperiode van zo’n twee maanden is eind augustus Cherry officieel van start gegaan. Klanten van deze nieuwe Belgische operator kunnen met één nummer over zowel Wifi als gsm bellen. De roaming tussen de twee verbindingstypen is bovendien naadloos: als het Wifi-signaal wegvalt, wordt automatisch overgeschakeld naar gsm zonder dat de verbinding wordt verbroken.

Het concept van Cherry is eenvoudig. “Als de telefoon Wifi vindt, zal de communicatie via Wifi gebeuren, anders valt ze terug op het netwerk van de operator”, legt CEO Bernard Noël de Burlin van moederbedrijf Mondial Telecom uit in La Libre Belgique. “Dat alles met één enkel oproepnummer en één enkele voicemail. En als het Wifi-signaal in de loop van het gesprek zou verdwijnen, is dat niet erg. De telefoon valt dan terug op het gsmnetwerk zonder dat de gebruiker iets merkt.”

te kunnen maken, is Cherry druk bezig overeenkomsten te sluiten met netwerkoperators. Het bedrijf heeft nu een overeenkomst met CityMesh en was op het moment van schrijven nog in onderhandeling met twee andere aanbieders.

Abonnementen

Smartphone-applicatie Opvallend is dat een gesprek over Wifi kan worden opgezet zonder sim-kaart in de telefoon. Concreet werkt Cherry via een smartphone-applicatie die je als abonnee installeert. Deze applicatie is gebaseerd op CiceroPhone en zorgt voor een permanente IP-connnectie met de Cherry-centrale zodat inkomende oproepen correct kunnen worden geschakeld. Momenteel ondersteunt de Cherry-applicatie 25 toestellen, met name die van Nokia, HTC en Qtek. De lijst met ondersteunde toestellen wordt nog verder uitgebreid. Zo is de applicatie voor Blackberry en de Iphone in ontwikkeling. Voor eind dit jaar worden ook toestellen op Android ondersteund. De gsm-nummers worden geleverd door de Belgische KPN-dochter Base waarmee Cherry een MVNO-overeenkomst (mobile virtual network operator) heeft. Ook is het voor Belgische bellers mogelijk hun eigen mobiele nummer mee te nemen naar Cherry. In- en uitgaande gesprekken blijven gekoppeld aan het gsm-nummer. Zelfs als het gesprek over

internet wordt opgezet, krijgt de gesprekspartner het gsm-nummer van de beller op zijn schermpje te zien. Op technologisch vlak werkt de operator met een eigen voiceswitch die de switchingapparatuur van KPN voor het mobiele netwerk verbindt met de IP-omgeving van een Wifinetwerk. Cherry via Wifi is vooral interessant voor gebruik op bekende plekken, zoals thuis of op kantoor. Om ook buiten op straat van zoveel mogelijk draadloze netwerken gebruik

Door IP-telefonie eenvoudig te maken hoopt Cherry de gebruiker een lagere telefoonrekening te kunnen bieden en zo de marktdominantie te breken van Proximus, Mobistar en Base. Momenteel heeft de nieuwe operator drie abonnementen van 14, 26 en 42 euro per maand. Bij die laatste bel je (binnen Wifi-gebied) gratis naar vaste en mobiele nummers in België. Alle drie de abonnementen bevatten ook 10 euro beltegoed voor gesprekken via het gsm-netwerk. Voorlopig beperkt de dienstverlening van Cherry zich nog tot België, maar de operator zegt internationale ambities te hebben en ook Nederland in het vizier te hebben. Op het YouTube-kanaal van Verbinding staat een filmpje waarin de werking van Cherry wordt gedemonstreerd. Door Hans Vandam

Opvallend is dat een gesprek over Wifi kan worden opgezet zonder sim-kaart in de telefoon.

24


praktijk

‘Purple NECtar’

Vuurproef voor defensiebrede informatiedeling Begin juni speelde zich in Nederland een forse veiligheidscrisis af. Een gesimuleerde crisis gelukkig; een rel rond een nieuwe fictieve energietechniek, die niet alleen tot internationale economische spanning leidde, maar ook tot maatschappelijke protesten, gewelddadige demonstraties en dreigende terroristische aanslagen. Een scenario bij uitstek om de krijgsmachtbrede uitwisseling van operationele informatie volgens het netcentrisch informatiemodel te beproeven. Honderden militairen van landmacht, luchtmacht, marine, het Korps Mariniers en de Koninklijke Marechaussee namen deel aan deze nationale defensieoefening, die vanwege de doelstellingen ‘Purple NECtar’ werd gedoopt.

Verbindingsondersteuning voor de commandopost in Havelte.

Het realiseren van een ‘common operational picture’, een gedeeld operationeel situatiebeeld, voor alle deelnemende krijgsmachtdiensten was het hoofddoel van oefening Purple NECtar. De Nederlandse krijgsmacht onderdelen beschikken over een breed palet informatiesystemen en communicatietechniek, geënt op de specifieke informatiebehoeften van de onderdelen. De luchtmacht systemen zijn vooral gefocust op het luchtruim, de marinesystemen op operaties op zee, terwijl ook de landmacht zijn eigen informatie- en communicatiebehoefte heeft. Dat al die systemen ook met elkaar kunnen praten, zodat de verschillende onderdelen snel en gemakkelijk relevante informatie kunnen uitwisselen, is niet altijd vanzelfsprekend geweest. ‘Paarse’ defensieoperaties, waarbij leger onderdelen krijgsmachtbreed nauw moeten


25

Fotografie: Majoor Bram Remmelzwaal, Nationale Datalink Management Cell.

Deelnemers defensieoefening Purple NECtar - - - - - - - - - -

Marinefregatten Johan de Wit en Evertsen Lynx-helikopters Defensie Helikoptercommando Koninklijke Luchtmacht: F16’s en Patriotraketsystemen AOCS militaire gevechtsleiding Koninklijke Luchtmacht Nieuw-Milligen Nationale Datalink Management Cell Transporteenheden Koninklijke Landmacht Bijzondere Bijstandseenheden Korps Mariniers Koninklijke Marechaussee Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium TNO Defensie & Veiligheid

samenwerken, worden echter steeds meer routine. Reden om de gebruikte systemen meer naar elkaar toe te laten groeien en om mogelijkheden te verkennen gegevens uit de systemen beter en sneller met elkaar uit te wisselen. Purple NECtar was de eerste oefening waarbij alle krijgsmachtonderdelen op zo’n grote schaal oefenden rond één gemeenschappelijk doel.

Link-16 Voor de oefening werd door de deelnemende onderdelen in Havelte een gemeenschap-

pelijke commandopost gerealiseerd, waar de communicatielijnen en operationele informatiesystemen van alle deelnemende eenheden samenkwamen, als input voor de tactische besluitvorming door een gezamenlijke staf. In de laatste week van mei werd alle benodigde verbindings- en informatietechniek geïnstalleerd en getest, waarna in de eerste twee weken van juni realtime een gecompliceerd scenario werd beoefend. Een zwaar beveiligd transport moest vanuit ‘Oostland’ dwars door Nederland op doorreis naar ‘Westland’, maar het kreeg onderweg te maken met geweldda-

Koninklijke Marechaussee en Koninklijke Landmacht, deelnemers in het veld.

dige protesten en dreiging van terroristische aanslagen. Begeleidings- en beveiligingseenheden van het Korps Mariniers en Koninklijke Marechaussee moesten worden gevoed met observatiegegevens en andere operationele informatie vanuit de lucht en vanaf zee om ervoor te zorgen dat het transport veilig op zijn bestemming zou komen. Een belangrijke rol in de informatie-uitwisseling was weggelegd voor het tactische communicatiesysteem Titaan, dat operationele defensieonderdelen via een mix van landlijnen, straalverbindingen en satellietcommunicatie op elke gewenste plek in het veld voorziet van telefonie- en dataverbindingen. Daarnaast was in de oefening een stevige rol voorzien voor het Link-16-informatiesysteem (zie Verbinding editie mei 2009). De rol van Link-16, een NAVO-uitwisselingsstandaard ter ondersteuning van operationele krijgsmacht-

26


missies, kwam echter niet in alle opzichten goed uit de verf. Majoor Bram Remmelzwaal, ten tijde van de oefening commandant van de Joint Interface Control Cell in het commandocentrum te Havelte, geeft een toelichting. “Essentieel bij het gebruik van Link-16 is dat het systeem is gebaseerd op radioverbindingen waarin de gebruikers voortdurend een ‘line of sight’ met elkaar moeten hebben. De landelijke infrastructuur met drie basisstations is zodanig dat we daarmee niet het hele Nederlandse grondgebied kunnen dekken. Dat was al bekend. Daarom is voor operationele toepassing een mobiel grondstation ontwik-

keld. Voor de oefening Purple NECtar was het plan gebruik te maken van een Link-16-relais in de lucht, in dit geval het Awacs-radarvliegtuig van de NAVO. Dit vliegtuig kon dan vanuit de lucht de verschillende onderdelen van landmacht, marine, luchtmacht en marechaussee aan elkaar koppelen. Maar de Awacs was niet beschikbaar vanwege operationele verplichtingen elders in de wereld.” Volgens Remmelzwaal was dat geen onoverkomelijk knelpunt. Het was juist een stimulans binnen het kader van de oefening te zoeken naar alternatieven om toch de gewenste onderdeeloverstijgende informatie-

uitwisseling te realiseren. “Als er binnen de krijgsmacht één essentiële randvoorwaarde voor informatie-uitwisseling is, is het wel dat we nooit afhankelijk mogen zijn van het wel of niet beschikbaar zijn van één verbindingsschakel. Maximale redundantie is ons uitgangspunt. Doordat in de gezamenlijke commandopost een veelheid aan informatiebronnen van de deelnemende onderdelen samenkwam en tal van andere communicatiewegen naast Link-16 beschikbaar waren, kon alsnog snel informatie worden uitgewisseld. Jammer was alleen dat we Link-16 niet zo intensief hebben kunnen gebruiken als we hadden gewild.”

Gedeeld operationeel situatiebeeld

In Havelte kwamen informatiestromen van land, zee en lucht bijeen.

Het gedeeld operationeel beeld werd vooral op het niveau van tactische commandovoering in het commandocentrum in Havelte gerealiseerd, dankzij de gebundelde informatie uit tal van bronnen van de deelnemende eenheden. De technische spelers in de informatieuitwisseling waren de gebruikte commando& besturingsystemen: voor de Koninklijke Marine het Guardian-systeem, voor het Korps Mariniers het tactisch systeem Nimcis, Mase voor de luchtmacht en Isis voor de betrokken landmachtonderdelen. De commandant in de commandopost kon uit verschillende bronnen kiezen welke informatie, bijvoorbeeld live videobeelden, op het grote scherm voor de operationele staf zichtbaar werd. Concreet kwam het belangrijkste oefendoel neer op het wederzijds inzichtelijk en toegankelijk maken van relevante informatie op momenten, waarop onderdelen in het veld moeten samenwerken. “De uitdaging was dus: hoe kunnen we zorgen dat een verantwoordelijke commandant snel en goed onderbouwd beslissingen voor zijn deeltaak kan nemen op basis van alle door hem gewenste en beschikbare informatie? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat luchtbeelden van een F16 of een onbemand observatietoestel terechtkomen bij een commandant van de Koninklijke Marechaussee of andere landmachteenheden? Eén overkoepelend krijgsmachtbreed informatiesysteem hebben we niet, dus moeten we zorgen dat we via slimme koppelingen of met een aanvullend systeem als Link-16 die uitwisseling alsnog kunnen realiseren’, legt majoor Remmerzwaal uit. Bij het gedeeld operationeel situatiebeeld gaat het volgens Remmelzwaal om meer dan alleen een visueel plaatje van een object of een gebied waar de operatie zich afspeelt en om meer dan alleen een plot van de eenheden. “Het gaat ook om weers- en omgevingsinformatie, intelligence-informatie en zelfs

27


Het mobiele station voor Link-16.

om informatie uit open bronnen, die van invloed kunnen zijn op het handelingsperspectief. En daarnaast draait het bij netcentrisch werken om meer dan alleen techniek. Het gaat ook om andere besluitvormingsroutines doordat verantwoordelijke commandanten door de kortere lijnen en ruimere beschikbaarheid van informatie veel sneller en beter

Succes De resultaten van oefening Purple NECtar zullen uitgebreid worden geëvalueerd. Een eerste debriefingsbijeenkomst is inmiddels georganiseerd en de eerste lessen zijn al getrokken. “Tijdens de oefening is onder andere het belang van redundantie in verbindingen

operationele systemen van de deelnemende onderdelen, zullen door de beheerders van de systemen worden gebruikt verdere koppelen uitwisselingsmogelijkheden te ontwikkelen. In mijn ogen is het een utopie te denken dat er ooit één uniform krijgsmachtbreed informatiesysteem komt, dat alle bestaande informatie- en

“Het gaat ook om weers- en omgevingsinformatie, intelligence-informatie en zelfs om informatie uit open bronnen, die van invloed kunnen zijn op het handelingsperspectief.” beslissingen kunnen nemen. Het is een denkwijze die nog moet wortelen bij de operationele medewerkers. Die zijn vooral geneigd te denken in techniek, in systemen, in hardware en software. De kernvraag is echter: welke informatiebehoefte hebben we nu precies. Wát willen we met elkaar uitwisselen? Welke informatie hebben de verschillende onderdelen van elkaar nodig om soepel samen te kunnen werken en hun eigen taken optimaal te kunnen uitvoeren? Daar moest oefening Purple NECtar inzicht in geven. In mijn optiek is dat oefendoel meer dan geslaagd.”

gebleken”, vertelt Remmelzwaal. “Een ervaring op het gebied van organisatie en werkwijze is dat nog niet alle diensten ervaring hebben met netcentrische informatiedeling. Dit was dan ook een belangrijk aspect van Purple NECtar. Deze oefening bood een goede gelegenheid het deelnemende personeel van de vier krijgsmachtdelen als het ware aan elkaar te laten snuffelen en te kijken hoe de individuele systemen en verbindingen werken. De ervaringen met het onderling uitwisselen van gegevens tussen de verschillende

commando- & besturingsystemen zal vervangen. Wel zullen de systemen steeds verder naar elkaar toe groeien en zullen de mogelijkheden om gewenste informatie met elkaar uit te wisselen steeds groter worden. In een volgende editie van Purple NECtar zullen dan ook zeker verbeteringen worden uitgeprobeerd. Want zoveel staat vast, deze oefening zal de komende jaren vaker worden gehouden.” Door Rob Jastrzebski

)/


¥¨º©¶¸³¶¥°

7QaWQZT[R`Qb^QPQZ YQ`@Q`^MbMZ2XM_T =©¯·¸²¸©¶º©»¨³³¶6¥¶®¥²3¥²·©²6¥²©²·§¬®²

¥@e[\g\i`f[\[Xknà^\fg\e[ qàe#n`c`be`\kmffim\iiXjjè^\e bfd\ek\jkXXe%¦

0QQbMXaMÙQfU`Q^[\&2XM_T?Q^bUOQ_YMS NXUVbQZ"PQ7QaWQZT[RU_`Qb^QPQZ$@cQQ YMMZPQZ\Q^VMM^_`MMZPQ\[[^`QZbMZTQ` NQWQZP_`QXQZ`Q\M^W`Q^cQ^QXPPMSQXUVW_ Ďďaa^[\QZb[[^T[ZPQ^PPaUfQZPQZ NQf[QWQ^_$?UZP_PU`VMM^_`MM`2XM_T?Q^bUOQ_ SM^MZ`b[[^[\ÙYMMX\[^`[R[[ZbQ^WQQ^$4Q` bQ^Taa^PQ@Q`^M#_e_`QQYNXQQW[[Wb[[^QQZ ^QXMÙQRW[^`Q\QÛ[PQNUVf[ZPQ^MMZ`^QWWQXUVW$ <M^WNQTQQ^PQ^@[Z-WQ^QZ-OO[aZ`YMZMSQ^ 1PcUZ?OTQa^cM`Q^NXUWWQZ`Qb^QPQZ`QâS[\ QQZ_QUf[QZf[ZPQ^bQ^^M__UZSQZ$

¥¨º©¶¸³¶¥°


)0

<^[PaOÙZR[^YMÙQ

@Q`^M¥Qd& MffiY\[iàm\ef]fi^Xe`jXk`\jd\k),$,'' gfikf]ffe^\Yil`b\ijnfi[k[\jkXgmXe XeXcf^\eXXi[`^`kXc\kilebè^èk\i\jjXek# [ffi[\cX^\giàjjk\ccè^\e_\k§gcl^Xe[ gcXp¨ZfeZ\gkmXe_\kjè^c\j`k\;8DD K\kiX=c\o~jpjk\\d% K\kiX=c\o~`j\\emfcc\[`^fg@Gk\Z_ef$ cf^`\^\YXj\\i[K
S E R V I C E S

?\k`j\\eY\[ià]mXe[\îfk\XXekXcc\e1 ('%'''cleZ_\j#(%*''kfliè^ZXij g\i[X^#/''d\[\n\ib\ij%;Xkn`c q\^^\e1kà[\ej[\kn\\dXXe[\e[Xk[\ B\lb\e_f]^\fg\e[`j%Qf[iX[\_\bb\e ^\jcfk\enfi[\e#jkXik\eZX%+,mXjk\ d\[\n\ib\ijd\k[\mffiY\i\`[è^\e mffi_\kmfc^\e[\j\`qf\e%¥;Xe^XXe n\_Xib\e#bXdd\e\egf\kj\e¦#Xc[lj Kfe8b\i%¥@e[\g\i`f[\[Xknà^\fg\e[ qàe#n`c`be`\kmffim\iiXjjè^\ebfd\e k\jkXXe%@bdf\kfg\cbdfd\ekZfekXZk blee\edXb\ed\k[\d\ej\emXe gXib\i\e#
N E D E R L A N D

^\Yil`bjmi`\e[\càb\XggXiXklli%¦
K\kiX=c\o~_\\]k\\e_f^\^\jgi\bj$ ZXgXZ`k\`k%;ffi[\kf\^\gXjk\K;D8 k\Z_efcf^`\K`d\;`m`j`feDlck`gc\8ZZ\j c\m\ik\cbYXj`jjkXk`fe+Zfddle`ZXk`\$ bXeXc\efg(]i\hl\ek`\#nXXiYà(mXe[\ bXeXc\e[`\ejk[f\kXcjZfekifc\bXeXXc% D\k*YXj`jjkXk`fejY\jZ_`bk[\bcXek [ljfm\i()£( ((bXeXc\emffi[\ Zfddle`ZXk`\Y\_f\]k\% EXXjk[\è[`m`[l\c\fgif\g\e#îf\gj$ fgif\g\e\eeff[fgif\g\ed\kf] qfe[\igi`fi`k\`k\e#c\m\ikK\kiX=c\o~[\ ^\Yil`b\ij]XZ`c`k\`k\eXcj\\ek\c\]ffe$ bfgg\cè^\e;>E8;peXd`Z>iflg EldY\i8jj`êd\ek %D\k[peXd`jZ_\ _\iîf\g\iè^bXe[\bcXekèjg\c\efg \cb\XZkl\c\j`klXk`\% <\eK\kiX=c\o~jpjk\\dnfi[kjkXe[XXi[ ^\c\m\i[d\kE\knfibDXeX^\d\ek Jf]knXi\%;`kgifîXddX^\\]k[\k\Z_$ e`jZ_\^\Yil`b\if%X%[\df^\càb_\`[fd fe$cè\[\gXiXd\k\ijmXe_\kjpjk\\dè k\q`\e\e£è[`\eef[`^£Zfii\Zk`\jf] nàq`^è^\e[ffik\mf\i\e% Mffifi^Xe`jXk`\jd\k\\eîffkn\ib$ ^\Y`\[blee\ekfk()jè^c\j`k\jpjk\d\e XXe\cbXXi^\bfgg\c[nfi[\ekfkÐÐe îffkiX[`fZfddle`ZXk`\e\kn\ib%

30


praktijk

Non-stop draadloos met realtime locatiebepaling

OLV-ziekenhuis traceert patiënten via Wlan Het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis in het Belgische Aalst, Asse en Ninove heeft onlangs op alle locaties een draadloos netwerk (Wlan) geïmplementeerd. Behalve voor datacommunicatie zal dit netwerk ook worden gebruikt voor locatiebepaling van patiënten en kostbare medische apparatuur. Het ziekenhuis gaat daarvoor zo’n vijfhonderd RFID-tags inzetten.

Het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis in Aalst is in 1904 opgericht door De Zwarte Zusters van de kloosterorde Heilige Augustinus. Na een fusie met het AZ Heilig Hart uit Asse en Ninove begin deze eeuw, heeft het ziekenhuis een capaciteit van 844 erkende bedden en 95 bedden voor dagbehandeling. Er werken momenteel zo’n 280 artsen en ruim 2.400 ondersteunende medewerkers. De behoefte om een Wlan aan te leggen is ontstaan op de afdelingen Cardiologie en Nefrologie. “De artsen en het verplegend personeel van die afdelingen wilden aan

het bed van hun patiënten alle benodigde medische gegevens op een laptop kunnen raadplegen en registreren”, vertelt Bob Engels IT-infrastructuur & supportmanager. “Om invulling te geven aan deze behoefte hebben wij in 2006 dertig draadloze toegangspunten geïnstalleerd. Die keuze, gebaseerd op het advies van onze IT-leverancier, is iedereen zo goed bevallen dat wij het gebruik ervan graag wilden uitbreiden. Daarom hebben wij een business case uitgewerkt om alle campussen te voorzien van een ziekenhuisbreed Wlan, met een accent op de verpleegafdelingen,

consultatieruimten en vergaderzalen. Gezien de vele toepassingsmogelijkheden heeft de directie ons voorstel goedgekeurd en is het geheel via een Request for Proposal in de markt uitgezet. Die aanvraag is gewonnen door SecureLink, met draadloze apparatuur van Trapeze Networks en switches van Nortel.”

Realtime locatiebepaling Als de grote nieuwbouwvleugel volledig is opgeleverd, waarmee de campusoppervlakte van Aalst wordt verdubbeld, beschikt het OLV-


ziekenhuis op alle locaties over een centraal beheerd Wlan. Behalve voor datacommunicatie zal dit netwerk ook worden gebruiken voor locatiebepaling van sommige patiënten en kostbare medische apparatuur. “Het voorkomen dat verwarde patiënten onbedoeld ons ziekenhuis verlaten, is een waardevolle, maar moeilijk te kwantificeren ict-toepassing”, vervolgt Engels. “Daarentegen bespaart het dagelijks traceren van tijdelijk geparkeerde elektrische bedden, een groot aantal verrijdbare infusen en andere apparatuur, onze technische dienst veel zoektijd. Voor beide toepassingen gaan wij zo’n vijfhonderd actieve RFID-tags inzetten. Als patiënten met een tag dichtbij een uitgang, of buiten een bepaald gebied komen, ontvangt het verplegend personeel automatisch een alarmmelding.” De oplossing voor realtime locatiebepaling is ontwikkeld door Newbury Networks dat inmiddels is overgenomen door Trapeze Networks. “Een Wlan-toepassing die onze patiënten erg waarderen, is de gratis internet-

31

toegang”, zegt Engels. “Met de SmartPass secure guest access oplossing van Trapeze kunnen wij bij inschrijving eenvoudig grote aantallen ‘user-ID’s’ genereren.”

Stabieler en beter te beveiligen netwerk De toegevoegde waarde die de draadloze netwerken het OLV-ziekenhuis oplevert, is het grootst bij de zorgtoepassingen. “Omdat onze artsen aan het bed van patiënten op de eigen laptop alle benodigde informatie kunnen raadplegen, houden zij meer tijd over voor hun medische zorg. Dat geldt ook voor het verplegend personeel. De Wlan’s zijn een belangrijke en flexibel uitbreidbare infrastructuur geworden voor onze verdere invoering van elektronische medische dossiers. Omdat de netwerken één geheel vormen, blijven de verbindingen bij verplaatsingen binnen het ziekenhuis gewoon in de lucht. Een nog niet genoemde gebruikersgroep zijn de directie en het middenkader, die door de Wlan’s eenvoudig


CVNJDPN recording and beyond 7PJDF-PHHJOH 4DSFFO3FDPSEJOH 2VBMJUZ.POJUPSJOH 4QFFDI"OBMZUJDT The right tools: TDM Recording IP Recording CTI Integratie CRM Integratie Virtualisatie Encryptie / Beveiliging Webbased bediening Software as a Service Huursystemen

XXXCVNJDPNOM

De oplossing De draadloze netwerkoplossing van het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis bestaat uit: • een centraal beheerde Trapeze Wlan op drie zorgcampussen; • een MX-400 en drie MX-200R mobility exchanges; • circa 440 mobility points; • RingMaster- en SmartPass-software; • een LA-200 location appliance; • active asset-managementsoftware; • vijfhonderd AT-320 asset-tags.

en flexibel overal op hun eigen laptops kunnen werken en vergaderen. Ten slotte zijn wij op de IT-afdeling ook heel blij met de Wlan’s, omdat wij daarmee de ongeplande ‘downtime’ van het ziekenhuisnetwerk tot

“Als patiënten met een RFID-tag dichtbij een uitgang of buiten een bepaald gebied komen, ontvangt het verplegend personeel automatisch een alarmmelding.” bijna nul hebben teruggebracht. Vroeger veroorzaakten verkeerd geplugde kabels regelmatig netwerklussen en dus vervelende storingen, maar dat is sinds de installatie van de draadloze netwerken nooit meer gebeurd”, besluit Engels. Door Hans Vandam


PRAKTIJK

32

Intelligente camera’s bewaken Limburgse bedrijventerreinen

Meldkamers zien alleen de uitzonderingsbeelden Parkstad Limburg heeft een netwerk van incidentgestuurde intelligente camera’s laten aanleggen om bedrijventerreinen in de regio beter te kunnen beveiligen. Beveiligers in een meldkamer krijgen alleen maar de ‘uitzonderingsbeelden’ te zien, in plaats van continu opnamen. Deze aanpak heeft al verschillende ‘heterdaadjes’ opgeleverd en de criminaliteit in het eerst jaar gehalveerd. Bedrijventerreinmanagement Parkstad Limburg is een samenwerkingsverband tussen zeven gemeenten, Industriebank LIOF, LWV en Parkconsult. Hun gezamenlijke doel is kwaliteitsverbetering van de bedrijventerreinen, bestaande uit revitaliseringprojecten, operationeel beheer en bundeling van alle ondernemersbelangen voor betere collectieve services, zoals beveiliging. “Omdat inbrekers allang niet meer worden

afgeschrikt door rondrijdende surveillance auto’s, slagbomen en hekken, zijn wij voor onze bedrijventerreinen op zoek gegaan naar een effectievere beveiligingsoplossing”, vertelt Dennis Kierkels, die vanuit Bedrijventerreinmanagement Parkstad Limburg bij de Stichting IICC is aangesteld als procesmanager. “Daarvoor hebben wij de krachten gebundeld met lokale partners, zoals politie, justitie en de gemeente Heerlen. Doelstelling van die

samenwerking is de veiligheid te vergroten, door in een vroeg stadium te proberen criminaliteit te voorkomen, zonder daarbij de wettelijke kaders uit het oog te verliezen.” “Het gebruik van gewone camera’s, waarbij iemand in een meldkamer alle livebeelden achter tientallen schermen zit te bekijken, of achteraf videobanden raadpleegt, blijkt in de praktijk meestal onvoldoende effectief te werken”, vervolgt Kierkels. “Bij een reactietijd


33

De centralisten bepalen of ze preventief ingrijpen of de gebeurtenissen eerst op de camera’s willen volgen. van zo’n 15 minuten na de melding hebben ondernemers namelijk al schade vanwege kapotte deuren of ruiten en een dader wordt zelden op heterdaad betrapt. Om die reactietijd flink te verkorten en de pakkans te vergroten, hebben wij onder andere incidentgestuurde intelligente camera’s van Mobotix aangeschaft. Deze worden op een bedrijfsmatige wijze geëxploiteerd en beheerd vanuit de nieuw opgerichte Stichting Incidentgestuurd Collectief Cameratoezicht (IICC).”

Intelligente camera’s Intelligente camera’s zijn uitgerust met gevoelige sensoren, die alleen als het nodig is reageren op bewegingen. Daardoor krijgen de beveiligers in een meldkamer alleen maar ‘uitzonderingsbeelden’ te zien, in plaats van continu opnamen. Uiteraard zijn de genoemde sensoren en het gebied dat zij bewaken naar eigen wens te configureren. Bij Parkstad Limburg zijn de intelligente Mobotix-camera’s vooral geïnstalleerd langs de openbare wegen van de bedrijventerreinen. Op de individuele terreinen van ondernemers wordt maatwerk geleverd. “De camera’s die de openbare wegen van onze bedrijventerreinen in de gaten houden, laten in de gemeentelijke meldkamer alleen beelden zien als er iemand op een vreemd tijdstip op een verdachte plaats loopt, of rijdt”, vervolgt Kierkels. “Hoewel er dan nog geen inbraak wordt gepleegd, zullen de centralisten bepalen of ze preventief willen ingrijpen of de gebeurtenissen eerst op de camera’s willen volgen. Wanneer alsnog een strafbaar feit gebeurt, wordt meteen de alarmopvolging ingezet conform bij protocol gemaakte afspraken. Alle deelnemende bedrijven (circa 65 % van het totaal aantal), zijn aangesloten op een particuliere meld kamer en sommige deelnemers hebben nog een eigen camerasysteem. Ook daar krijgt men ‘interessante’ informatie of beelden te zien. Dankzij goede samenwerking tussen deze meldkamers worden alarmmeldingen snel en efficiënt opgevolgd. In 2009 is een nieuw traject ingezet om tot meer ‘proactief cameratoezicht op kavelniveau’ te komen. Behalve voor vroegtijdige signalering van mogelijke veiligheidsincidenten, zijn de camera’s in combinatie met audio

ook te gebruiken om verdachte personen waarschuwend toe te spreken, of een lamp aan te schakelen die hen in het licht zet. Het is geweldig om te zien hoe iemand daarvan schrikt.”

Op heterdaad betrapt De IICC-camera’s bij Parkstad Limburg maken deel uit van een complete beveiligingstrategie en een samenwerkingsverband tussen meerdere betrokkenen partijen. Commerciële beveiligingsbedrijven houden privéterreinen in de gaten, terwijl de overheid verantwoordelijk is voor alle openbare ruimten. “Om die beide terreinen integraal te kunnen beveiligen, hebben wij de belangen en krachten van alle betrokken organisaties gebundeld in de Stichting IICC”, vertelt Kierkels. “Daarin zijn ook alle benodigde afspraken en protocollen opgesteld voor de opvolging van alarmmeldingen, waaronder rechtstreekse contacten tussen de gemeentelijke en private meldkamers. Omdat de politie bij onze geverifieerde meldingen zo snel mogelijk in actie komt, is de reactietijd in een aantal gevallen van zo’n 15 minuten naar slechts 15 seconden teruggebracht. Hoewel ik uit privacyoverwegingen geen concrete voorbeelden van behaalde successen kan geven, is één van onze ‘heterdaadjes’ uitgebreid op televisie geweest bij het programma Hart van Nederland. Bij dat incident dacht iemand een aantal van onze intelligente camera’s te kunnen stelen. Omdat de centralisten hier meteen op reageerden kon deze dief, mede dankzij onze duidelijke dader- en kentekenherkenning, voor zijn eigen huisdeur in de kraag worden

gepakt met de camera’s nog achterin de auto.”

Halvering criminaliteit Het IICC-project heeft in eerste instantie betrekking op de zeven grootste bedrijven terreinen in Heerlen, waarvoor in totaal zo’n 160 camera’s zijn geïnstalleerd. Sinds de oplevering van het systeem begin 2008, is de criminaliteit op en rond de zeven bedrijventerreinen in het eerste jaar al gehalveerd. Daarnaast zijn er diverse beelden opgevraagd voor uitgebreidere onderzoeken, waarvan de resultaten pas in een later stadium zichtbaar worden. In Nuth en Maastricht zijn vergelijkbare initiatieven opgestart, waar IICC haar in Heerlen opgedane kennis en ervaring graag mee deelt. “Een dergelijk innovatief project realiseren is niet gemakkelijk, dus is het goed sparringpartners te hebben die ongeveer dezelfde trajecten volgen”, vertelt Kierkels. “Terugkijkend op onze plannen en ervaringen, zijn wij zeer te spreken over de hoge beeldkwaliteit en functionaliteit van de Mobotixcamera’s. Natuurlijk loop je bij zo’n groot project altijd wel tegen onverwachte zaken en kinderziekten aan, maar die zijn uiteindelijk door de leveranciers goed opgelost. Zelfs een productspecialist van distributeur CNI Europe, die geen contractpartij was voor dit project, heeft ons een aantal keren tot diep in de nacht geholpen de configuratie te optimaliseren. Omdat de Mobotix-camera’s complete computers met gevoelige ogen en oren zijn, kunnen wij het gebruik ervan in de toekomst verder gaan uitbreiden. En wat ook niet onbelangrijk is, deze onderhoudsvrije camera’s zijn via het meegeleverde MxControlCenter eenvoudig op afstand te beheren”, besluit Kierkels. Door Hans Vandam

*+


Distributeur voor de Benelux van ICOM radiocommunicatie AMCOM Luzernestraat 24 Postbus 215 2150 AE Nieuw Vennep

T F E I

+31 (0) 252-629370 +31 (0) 252-629371 [email protected] www.amcom.nl

VER

HUUR

-VERKOOP-ONDERHOUD ING (Ex)PORTOFOONS & TRUNK

)FTTJOH5FMFDPNNVOJDBUJFCW 5 ,SVZEFSMBBOB ' 1PTUCVT & JOGP!IFTTJOHDPN * XXXIFTTJOHDPN "/ /JFVXFHFJO

www.flash-services.com

$POTUSVDUJF LBOUFM TDIVJG FOHFUVJEFQZMPPONBTUFO

"OUFOOFCPVX#JK[FO #FFS[FSXFH' 1#.BSJqOCFSH

5 ' . & JOGP!BOUFOOFCPVXCJK[FOOM * XXXBOUFOOFCPVXCJK[FOOM

(BOOFYJPOCW

5 ' & JOGP!HBOOFYJPODPN * XXXHBOOFYJPODPN

5SBOTJTUPSTUSBBU" 1PTUCVT "& "MNFSF

)VUSPOJD5FMFDPNNVOJDBUJFCW 5 +PIBOWBO0MEFOCBSOFWFMUMBBO ' & JOGP!IVUSPOJDOM )) ;FJTU * XXXIVUSPOJDOM

XXXBXCSPBEDBTUDPN

#BUUSFY#7

4DIJFXFHC 1PTUCVT "$ %FMGU MFWFSBODJFSWPPSVXJOCPVXBDDFTPJSFT

5 ' & TBMFT!CBUUSFYOM * XXXCBUUSFYOM

#VNJDPN5FMFDPN#7 &MWJSBMBOED (& %FO)BBH

XXXKBCSBOM XXXNJKOQBSSPUOM XXXXNJKOHPMMBOM XXXXNJKOJHPOM

5 ' & JOGP!CVNJDPNOM * XXXCVNJDPNOM

IN-CAR LAAD EN MONTAGE OPLOSSINGEN WWW.GLOBAL.NL

5 ' & JOGP!LPOJOHFOIBSUNBODPN * XXXLPOJOHFOIBSUNBODPN

1PTUCVT (# %FMGU

Televisieweg 26, 1322 AL Almere Telefoon: 036 538 70 70

!& %! $%($%$ ! ' "%!%#! $!

,POJOH)BSUNBO

KPN BMS Postbus 16118 2500 BC Den Haag

MULTIMEDIA EN COMMUNICATIE OPLOSSINGEN WWW.GLOBAL.NL

T F E I

(010) 457 27 27 (084) 222 01 36 [email protected] www.kpn.com/portofoons


Microlinks

%5.1SPEVDUT#7 1PTUCVT "$ #VEFM

5 ' & JOGP!EUNOM * XXXEUNOM

GPS, C2000 EN GSM ANTENNE OPLOSSINGEN WWW.GLOBAL.NL


*-?.;=..;-.;<27-.A 8Y`fd 8dZfd 9ld`Zfd <8;J =cXj_J\im`Z\jE\[\icXe[ BGE DfYfkò I_f[\JZ_nXiq

(0 *( (+ )/ 0 ) +'

Wireless systems Ceintuurbaan 28 1271 BJ Huizen Tel: +31 (0)35 5250153 Fax:+31 (0)35 7851639 . Licentiestraalzenders . Licentievrij 2.4/ 5.4 GHz . Hotspot . turn-key of alleen hardware . onderhoud & service (SLA)

/FUXFSL4IPQ#7 7FME[JHU 18%F.FFSO

www.microlinks.nl [email protected]

%F1PSUPGPPOTQFDJBMJTU

#&- &NBJMJOGP!QPSUPGPPOXJOLFMOM 8ZZ\jjfì\j

D\\kXggXiXklli

Gif[lZ\ek

8[m`j\iè^

D\c[bXd\iXggXiXklli

Gifm`[\i

8dXk\liXggXiXklli

D\c[bXd\ièi`Z_kè^

IXe[XggXiXklli

8ek\ee\j

E\kn\ibXXec\^

Jf]knXi\

9Xkk\ià\e

E\kn\ib\e

Jpjk\dèk\îXkfi

9\m\`c`^è^

Fg\iXkfi

K\c\Zfd[\Xc\ij

>iffk_Xe[\c

G8 ID

M\i_lli

>JD

GX^è^

M\ic`Z_kè^

@dgfik\li

GcXXkjY\gXcè^

productnieuws


35

Nieuwe smartcardreader voor BlackBerry Research In Motion (RIM) heeft een nieuwe versie van de BlackBerry-smartcardreader aangekondigd. De kaartlezer is lichtgewicht, draagbaar en voldoet aan ISO 7816 en maakt gecontroleerde toegang tot zowel de BlackBerry-smartphone als de computer van de gebruiker mogelijk. De BlackBerry-smartcardreader maakt gebruik van Bluetooth 2.0, voorzien van een AES-256-encryptie. Door de

encryptie kunnen beveiligde verbindingen worden gemaakt en kan veilig worden gecommuniceerd tussen de kaartlezer, de BlackBerry-smartphone, de computer en PKI-applicaties. De BlackBerry-smartcardreader heeft een compactere behuizing dan zijn voorganger. Ook heeft de kaartlezer een groter scherm gekregen en een backlight, wat het gebruiksgemak moet vergroten. Meer informatie: www.blackberry.com

Toshiba Tec levert mobiliteitsportfolio Honeywell Toshiba Tec en Honeywell hebben een samenwerkingcontract afgesloten waardoor Toshiba Tec de volledige mobiliteitsportfolio van Honeywell gaat leveren in de Emea-regio. Zo gaat het bedrijf een draadloze oplossing van Honeywell combineren met zijn eigen mobiele printers. De oplossing is gebaseerd op de Honeywell Dolphin mobiele-computerserie en de Toshiba Tec B-EP2DL en B-EP4DL draagbare thermische printers. Deze zijn onder andere in te zetten in de OOV-sector. Met een snel communicatieprotocol zorgt de oplossing voor efficiënte data-uitwisselingen. Met de oplossing kunnen Honeywell mobiele computers en Toshiba Tec-printers worden gekoppeld aan de gewenste informatie en applicaties. De apparaten ondersteunen zowel infrarood, Bluetooth als Wifi. Meer informatie: www.honeywellaidc.com en www.toshibatec.nl

Andrew Solutions komt met nieuwe oplossingen voor locatiebepaling

CommScope-dochter, Andrew Solutions, presenteert een aantal nieuwe oplossingen om een netwerk op te zetten met mogelijkheden voor locatiebepaling. Met de oplossingen kunnen carriers de vraag van klanten naar

bijvoorbeeld applicaties voor de OOV-sector aan. Ook kunnen de oplossingen worden gebruikt om informatie te leveren aan burgers. Deze oplossingen worden met eerdere applicaties voor locatiebepaling van Andrew Solutions samengebracht onder de merknaam GeoLENs (Geolocation-enabled network solutions). Bestaande locatiebepaling maakt vaak gebruik van methoden als uplink time-difference of arrival (U-TDOA). Om te voldoen aan de eisen van morgen is het gebruik van verschillende technieken echter van belang. Denk hierbij aan A-GPS en enhanced cell-identity (E-CID). Meer informatie: www.commscope.com/andrew

*-


CUXX`QW_8QO`[^#`Q_`_[R`cM^Q [ZPQ^_`QaZ`@Q`^M

N`cck\b:fddle`ZXk`fej_\\]k_XXiC\Zkfi^\XlkfdXk`j\\i[\k\jk$ jf]knXi\l`k^\Yi\`[d\kfe[\ijk\leè^fdK\kiX$iX[`fk\idèXcj k\k\jk\e%D\kC\ZkfibXe_\kk\jk\eèi\gXiXk`\Z\ek\ijnfi[\e m\ije\c[% ;\èjg\Zk`\[`\gif[lZk\eYàXXebfdjkk\jk#\e[\X][\cè^[`\ gif[lZk\eZfekifc\\ikmffi[Xkqà[\[\lil`k^XXe#blee\em\ijZ_\`$ [\e\k\jkjkXk`fejmXeX]ÐÐegZ[iXX`\e%;\i\jlckXk\emXe[\k\jk\e qàei\gif[lZ\\iYXXi\ek\kiXZ\i\e#nXk[\fgcfjjè^èk\i\jjXek dXXbkfd\\ec\m\ejcXe^\j\im`Z\XXeK\kiX$k\idèXcjk\c\m\i\e% Ffb`j_\kdf^\càb_\k[X^\càbjk\jk\emXeK\kiX$k\idèXcjk\ XlkfdXk`j\i\e%C\ZkfibXek\jkiXggfik\e^\e\i\i\e\efgjcXXe# nXXid\\_\kmfc[f\kXXe[\@JF$0'''$i`Z_kcàemffi[fZld\ekXk`\% ;\k\jkjf]knXi\fe[\ijk\lekk\jkd\k_f[\emffiK\kiX$iX[`f¨jmXe m\ijZ_`cc\e[\]XYi`bXek\e%

-_O[YUZ`^[PaOQQ^` \MSQ^b[[^Qd\X[_UQbQ [YSQbUZSQZ 8jZfd#c\m\iXeZ`\imXejg\Z`Xc`jk`jZ_\[iXX[cfq\ Zfddle`ZXk`\fgcfjjè^\e#bfdkd\k[\0(+K 8k\o$gX^\i#\\e_Xe[j\kjg\Z`XXcY\[f\c[mffi \ogcfj`\^\mXXicàb\fd^\mè^\e%;\_Xe[j\k m\imXe^k[\0()K8k\o% ;\0(+K8k\o`jifYlljk\eqfn\cml`c$Xcj jgXknXk\i[`Z_k%;\_Xe[j\kmfc[f\kXXe[\ @G-+$efid\enfi[k^\c\m\i[d\k_\k8k\o$ Z\ik`¯ZXXk#nXXid\\nfi[k^\^XiXe[\\i[[Xk[\ gX^\im\`c`^`jk\^\Yil`b\eè\ogcfj`\^\mXXicàb\ fd^\mè^\e%;\_Xe[j\k`jd\kÐÐebefgk\ Y\[`\e\e\e`j^\Yil`bjmi`\e[\càbfeknfig\e% ;\0(+K8k\o`jmffiq`\emXe\\ecZ[$jZ_\id \eki`cj`êXc\iè^%;\gX^\i`jbc\èmXe ]fidXXk#dXXi`jn\ck\^\Yil`b\ed\k n\ib_Xe[jZ_f\e\eXXe% D\\iè]fidXk`\1 nnn%XjZfd%ec

D\\iè]fidXk`\1nnn%n`cck\b%Zfd

Raca Batteries Nederland B.V. Satellietbaan 10A 2181 MH HILLEGOM Postbus 75 2180 AB HILLEGOM Tel: +31 (0)252-227070 Fax: +31 (0)252-533922 Internet: www.racabatteries.nl

N`ckl_`\iffb 4FMFDTZT

5 .PCJFMF$PNNVOJDBUJF/FEFSMBOE#7 ' 3PMMFDBUF & JOGP!TFMFDTZTOM * XXXTFMFDTZTOM (( /JFVXMFVTFO

lnY\[ià]j^\^\m\ej gcXXkj\e6 MffikXi`\m\e\ei\j\im\iè^\e

MISSION C RITIC AL IT SYSTE MS

3PIEF4DIXBS[/FEFSMBOE#7 5 1PTUCVT ' & JOGP!STOSPIEFTDIXBS[DPN #) /JFVXFHFJO * XXXSPIEFTDIXBS[DPN

ClZ`Óee\GXXg

35 03R H U TRECHT

T : 0 3 4 6 – 5 8 17 3 0 F : 0 3 4 6 – 5 8 174 0

k\c')*$,.(+.+,

INFO @ TRIOPSYS. NL

\$dX`cc%gXXg7Yli\XlmXemc`\k%Zfd

W W W. T R I O P S Y S . N L

*NQPSUFVSWBOPB

4BGFUZ-VY/FEFSMBOE#7 /JKWFSIFJETXFSG #7 #VTTVN

5 ' & JOGP!TBGFUZMVYOM * XXXTBGFUZMVYOM

bleklZfekXZkfge\d\ed\k1

C O M P U T E R W EG 5 P OSTBUS 8 3 07

7PPSIPVU%BUB$POOFDUJPO 1SPEVDUJFXFH .) )BSNFMFO

5 ' & JOGP!WEDJOGPOM * XXXWEDJOGPOM

8ZZ\jjfì\j

D\\kXggXiXklli

Gif[lZ\ek

8[m`j\iè^

D\c[bXd\iXggXiXklli

Gifm`[\i

8dXk\liXggXiXklli

D\c[bXd\ièi`Z_kè^

IXe[XggXiXklli

8ek\ee\j

E\kn\ibXXec\^

Jf]knXi\

9Xkk\ià\e

E\kn\ib\e

Jpjk\dèk\îXkfi

9\m\`c`^è^

Fg\iXkfi

K\c\Zfd[\Xc\ij

>iffk_Xe[\c

G8 ID

M\i_lli

>JD

GX^è^

M\ic`Z_kè^

@dgfik\li

GcXXkjY\gXcè^


*.

:MOT`cMOT`_XMM`MXM^YNUVTM^`_ÙX_`MZP E`^_kC`]\D\[`ZXcèkif[lZ\\ikd\k[\EXZ_knXZ_k CleX\\eY\nXbè^jXggXiXXkmffi_XikgXk`Óek\e%;\ EXZ_knXZ_kCleXqfi^kmffi[ì\Zk\XcXid\iè^Yà\\e _Xijk`cjkXe[%
4[ZQecQXXUZ`^[PaOQQ^` XUOT`SQcUOTÒ[Y\a`Q^

?fe\pn\ccYi\`[kqàedfY`c`kp gfik]fc`fmffi[\i\kX`c\eXe[\i\ c`Z_kè[ljki`Óc\fd^\mè^\el`k d\k[\;fcg_è-(''dfY`\c\ Zfdglk\i%?\kèkl×k`\m\Xg$ gXiXXk_\\]k\\eXc]Xeld\i`\b kf\kj\eYfi[d\k)/kf\kj\e\e gi\Z`\j^\gfj`k`fe\\i[\jZXekf\k$ j\e[`\\\e\]¯Z`Óek\\eXZZliXk\ kpg\Y\n\^è^df^\càbdXb\e% QfXcjXcc\Xe[\i\?fe\pn\cc ;fcg_èdfY`\c\Zfdglk\i$

gif[lZk\enfi[k[\-('' jkXe[XXi[^\c\m\i[d\k8@K X[Xgklj`dX^è^k\Z_efcf^p % ;`kY`\[k^\Yil`b\ij\\e[`m\ij\# ^f\[gi\jk\i\e[\[XkXZfcc\Zk`\% ;\;fcg_è-(''c\\jkcè\Xì\\e );$YXiZf[\j\e[`^`kXc\Y\\c[\e nXXife[\i\c\bkife`jZ_\_Xe[$ k\b\eè^\e% D\\iè]fidXk`\1 nnn%_fe\pn\ccX`[Z%Zfd& [fcg_è-(''è]f

jkfe[\eqàXXe[\YXj`jmXe_\knXXijZ_lnè^jpjk\\d 8<;$Xc\ikmffi_\\eGXdj [Xkfg[`kdfd\ekè m\ijZ_`cc\e[\^\d\\ejZ_Xgg\càb\d\c[bXd\ij[ffi_\\c E\[\icXe[nfi[k^\Yil`bk% D\\iè]fidXk`\1nnn%_Xikjk`cjkXe[%è]f

?Q\a^MUZ`^[PaOQQ^` [\b[XSQ^?@<ĕččč J\gliXbfdkd\k[\JKG/(''#\\egfikf]ffed\k \\em\i\\emfl[`^[\^\Yil`bjèk\i]XZ\%;\gfikf]ffe `jmfc^\ej[\c\m\iXeZ`\i^\jZ_`bkmffi§^\Yil`b\ij [`\i\^\cdXk`^_\kmfcld\df\k\eXXegXjj\e# jkXkljY\i`Z_k\em\ijkli\e\ei\^\cdXk`^_lekXcb$îflg nàq`^\e¨%J\gliX[\ebk[XeXXe^\Yil`b\ijYèe\e [\kiXejgfikj\Zkfi\eè[ljki`Óc\fd^\mè^\e\eXXe _lcgm\ic\e\ij% ;\JKG/(''`jc\m\iYXXid\k\\e§dXe[fne¨$j\ejfi# \\ej\ejfi[`\fecf^`jZ_\Y\n\^è$ ^\emXe[\^\Yil`b\i[\k\Zk\\ik\e \\eXcXidm\ijklli[%;\k\Z_e`\b _`\imffi`j^\YXj\\i[fg[\§jfc`[ jkXk\dfk`fej\ejè^¨$k\Z_e`\b% ?\kjpjk\\d[\k\Zk\\ikY\n\^è$ ^\eè[i`\[`d\ej`\j#nXXi[ffi Zfcc\^X¨jf]\\eZfekifc\bXd\i blee\enfi[\e^\nXXijZ_ln[ nXee\\i[\^\Yil`b\ièdf\`$ càb_\[\eiXXbk%E\kXcj[\ JKG/'''c\m\ik[\JKG/('' (#/NiX[`f]i\hl\ek`\$ gfn\i#\\eîffk bc\li\ejZ_\id[XkèXcc\ c`Z_kfdjkXe[`^_\[\e^f\[ Y\\c[c\m\ik\e_\c[\i ^\cl`[%;\q\qXb\enfi[\e ^\ZfdYè\\i[d\knXk\i$\e jkf]Y\jk\e[`^_\`[% D\\iè]fidXk`\1nnn%j\gliX%Zfd

38

Verbinding | september 2009

Colofon Verbinding is een vakblad over mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector.

column

Jaargang 30, september 2009, nr 7

Tunnelvisie Veel media-aandacht is de afgelopen weken uitgegaan naar de absurde vechtpartij bij een feest in Hoek van Holland. Zeker zo interessant (lees: triest) nieuws uit de OOV-sector is het onderzoek dat de Inspectie Verkeer en Waterstaat in opdracht van minister Camiel Eurlings van Verkeer gaat uitvoeren naar de brand in juli in de Schipholtunnel. Voor de duidelijkheid, de controleurs van IVW vormen een andere club dan de Onderzoeksraad Voor Veiligheid, Neerlans bekendste onderzoeksteam onder leiding van mr. Pieter van Vollenhove. Pieter en zijn team onderzoeken vooral de toedracht van rampen. De IVW checkt vooral de regeltjes en of die worden nageleefd. Hoe het ook zij, er is deze zomer weer eens brand geweest in de Schipholtunnel. Weer? Ja, in 2001, 2005, 2007 en 2009 zijn er branden geweest of was er rookontwikkeling in de tunnel onder onze nationale luchthaven. In de afgelopen weken spitste de discussie zich vooral toe op de communicatie tussen betrokken hulpdiensten. Of juist het gebrek aan communicatie. Als we de media mogen geloven, gaat de ophef nu niet over technische maatregelen, maar alweer en vooral over procedures. Dus over wie wat mag bepalen in de stress. Dat is toch raar want al in 2003 concludeerden Pieter en de mannen van de Onderzoeksraad dat de ‘communicatie ernstig tekort schoot’ bij de brand van 2001. Pieter en zijn team schrijven letterlijk: “Uit de gebeurtenissen […] blijkt vooral dat de samenwerking tussen brandweer en railbedrijven in deze potentiële crisissituatie niet goed is verlopen. De kern van dit probleem was de communicatie die verloopt volgens strakke procedures. Hierdoor kwam noodzakelijke informatie niet beschikbaar. De groep die onder leiding van de brandweer (CTPI) de problemen ter plaatse moest oplossen, beschikte daardoor voortdurend over te weinig informatie om goed op een onverwachte situatie te kunnen reageren.” De onderzoekers zeggen hier dat er betrokkenen waren met te weinig informatie. Werk aan de winkel, zou je zeggen. Toch niet hoor, want NRC schrijft in augustus over het onderzoek dat IVW nu gaat starten: “Toen er rook in de tunnel werd geconstateerd, waren volgens NS’ers de instructies niet duidelijk en tegenstrijdig. De brandweer gaf machinisten in de stilstaande treinen in de tunnel de opdracht de treinen te verlaten, maar de verkeersleiding gaf daar geen toestemming voor.” Voor de duidelijkheid, dit is acht jaar later. Vooralsnog wijzen brandweer, politie, NS, Prorail, FNV en anderen met het vingertje. Wie er gelijk heeft, is irrelevant. De hele discussie is irritant en zelfs kwalijk, omdat het huidige incident een kopie is van eerdere incidenten. En dan mag het afgelopen jaren steeds net goed zijn afgelopen, ooit gaat het natuurlijk een keer goed fout. Bereid je hier maar vast op voor Camiel. De belangrijkste conclusie is dat de mens als factor in de veiligheidsketen duidelijk de zwakste schakel is. Het bewijs hiervoor wordt telkenmale geleverd en dit incident is weer een voorbeeld. Voor de volledigheid; in 2005 zijn tot twee keer toe treinen wegens bommeldingen stilgezet in of bij de Schipholtunnel. In die gevallen meldden reizigers van deze stilstaande treinen dat andere treinen hen gewoon inhaalden. Blijkbaar geven mensen hier gewoon toestemming voor. Iets voor in de procedures? Iedereen mag van Pieter vinden wat ‘ie wil, maar niemand kan hem en zijn teamgenoten enige visie op tunnels ontnemen. In dezelfde conclusie bij het onderzoek naar de brand in 2001 schrijft de raad: “Aangezien de informatie-uitwisseling verloopt volgens vaste procedures is herhaling van identieke problemen in de toekomst niet uitgesloten.” Ren Frederick

Verbinding verschijnt tienmaal per jaar. Toezending geschiedt op abonnementsbasis en middels controlled circulation. Uitgever Robbert Hoeffnagel Hoofdredactie Ferry Waterkamp Eindredacteur M. Rubel Redactie Postadres Postbus 82, 2460 AB Ter Aar Telefoon: 079-3416632 Administratie: [email protected] Abonnementen: [email protected] Redactie: [email protected] Website: www.verbindingonline.nl Advertentie-exploitatie Bureau van Vliet B.V. Postbus 20, 2040 AA Zandvoort Telefoon: 023-5714745 [email protected] In dit nummer bijdragen van Hans Borgonjen, René Frederick, Wil Haasdijk, Wouter Hoeffnagel, Nico Hortensius, Rob Jastrzebski, Jan Koekoek, Hans Vandam en Ferry Waterkamp Druk Drukkerij JB&A van Driel, Rotterdam Een jaarabonnement op VERBINDING kost € 51,95 inclusief 6% BTW, over te maken op bankrekening 1062.74.619 t.n.v. FenceWorks B.V. in Alphen aan den Rijn, onder vermelding van ‘jaarabonnement Verbinding’. Een jaarabonnement loopt gelijk met het kalenderjaar. Een jaarabonnement wordt aangegaan tot schriftelijke wederopzegging en automatisch gecontinueerd indien niet voor één november van het lopende jaar schriftelijk is opgezegd. Kopij kan worden ingezonden in overleg met de redactie. Geplaatste artikelen hoeven niet noodzakelijkerwijs de mening van de redactie te vertegenwoordigen. De redactie noch de uitgever aanvaarden enige aansprakelijkheid voor de inhoud van artikelen van derden, ingezonden mededelingen, advertenties en de juistheid van genoemde data en prijzen. Fotokopie en overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk op welke wijze dan ook, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie en onder vermelding van: ‘Overgenomen uit Verbinding, vakblad voor professionele telecommunicatie’. Met de vermelding van het jaar en het nummer. ISSN-nummer 1386-4300 VERBINDING is een uitgave van FenceWorks BV.

@.+<2=.

BQ^NUZPUZSXMZOQQ^`ZUQacQcQN_U`Q 7UVWb[[^MXXQM^ÙWQXQZaU` BQ^NUZPUZSQZTQ`XMM`_`QZUQac_[\

ccc$bQ^NUZPUZS$ZX

B[[^bUPQ[[bQ^^MPU[O[YYaZUOMÙQWUVW[\

ccc$e[aàNQ$O[Y%BMWNXMPBQ^NUZPUZS

Multitasking & Road-ready De nieuwe R&S® FSH4 / FSH8 Handheld Signal Analyzer is de optimale keuze voor dagelijks gebruik “op de weg“ en “in het veld“. J J J J J

Flexibiliteit – Spectrum Analyzer, 2-poort Vector Netwerk Analyzer, RF Powermeter, DTF-meter, VSWR-meter met Bias-T Precisie – frequentiebereik 9 kHz tot 3,6 GHz of 8 GHz, gevoeligheid <–141 dBm (1 Hz), nauwkeurigheid <1 dB Mobiliteit – slecht 3 kg.; tot 4,5 uur gebruik met verwisselbaar Li-ion batterij en SD geheugen kaart voor dataopslag Betrouwbaar – stootvast en spatwaterdicht ontwerp met helder beeldscherm voor buitengebruik Connectiviteit – LAN en USB; krachtige PC software voor besturing, eenvoudige configuratie en doeltreffende rapportage

Bel of mail ons voor meer informatie: Tel: 030-6001721 E-mail: [email protected]

www.rohde-schwarz.com/ad/FSH4

Kijk en bestel op

Purple NECtar. Technologie Lte gaat veel verder dan Wimax. Radiocommunicatie Renatus maakt C2000 weer toekomstvast

Recommend Documents