publieksverslag School in beweging 2011

publieksverslag School in beweging… 2011

VOORWOORD

3

KERNWAARDEN

4

RAAD VAN TOEZICHT

5

‘HET MEEST FIJNE VIND IK DE SFEER’

6

‘LEERLINGEN BETREKKEN BIJ VIERINGEN’

7

DRIJVENDE KRACHT ACHTER MUZIEKAVONDEN

8

ONDERWIJSPRESTATIES LYCEUM-HAVO

9

ONDERWIJSPRESTATIES VMBO

11

‘SCHOOL IS OPRECHT NIEUWSGIERIG’

13

‘IK HAD EEN DROOM: CONCIËRGE WORDEN!’

14

‘PRAKTIJKONDERWIJS INSPIRERENDE OMGEVING’

15

‘PRETTIGE SFEER EN ONTDEKKEN TALENTEN’

16

PROJECT HOOGBEGAAFDEN GROEP 8

17

STRUCTURELE SAMENWERKINGSVERBANDEN

18

BEDRIJFSVOERING FINANCIËN EN PERSONEELSBELEID

19

BLIK VOORUIT

23

VENSTERS VOOR VERANTWOORDING Sinds 2010 staat de landelijke website www.schoolvo.nl online. Deze site is het concrete uitvloeisel van het project Vensters voor Verantwoording. Op deze site leggen de scholen voor voortgezet onderwijs uit het hele land verantwoording af over de uitvoering van hun beleid, hun activiteiten en resultaten per locatie. Binnen vier ‘Vensters’ geven zij over twintig onderwerpen schooleigen informatie. Via een link op www.degoudsewaarden.nl of via www.schoolvo.nl vindt u de Vensters van onze schoollocaties. Omdat de Vensters cijfermatig vrij volledig zijn, beperken wij ons in dit verslag waar nodig tot een toelichting per locatie op een aantal Venster-onderwerpen. Uit de Vensters In de Vensters voor Verantwoording vindt u per locatie: UʅiÌÊ>>˜Ì>ÊiiÀˆ˜}i˜Ê«iÀʏœV>̈iÊi˜ÊÜ>>ÀÊ`iâiʏiiÀˆ˜}i˜ÊÛ>˜`>>˜Ê komen (het voedingsgebied en marktaandeel); Uʜ˜`iÀ܈ÃÀiÃՏÌ>Ìi˜Êâœ>ÃʅiÌÊÏ>>}«iÀVi˜Ì>}i]Ê`iÊ`œœÀÃÌÀœœ“Ê in de onderbouw, het aantal tussentijdse schoolverlaters, de examenresultaten en gemiddelde examencijfers; UÊ`iÊÛiÀ>˜ÌܜœÀ`ˆ˜}ÊÛ>˜Ê`iʜ˜`iÀ܈Ã̈`Êi˜Ê`iʓ>ÌiÊÛ>˜ÊiÃՈÌÛ>Æ UʅiÌʜ˜`iÀ܈Ã‡]ÊâœÀ}‡Êi˜ÊÛiˆˆ}…iˆ`ÃLiiˆ`ÆÊ Uʎi˜“iÀŽi˜ÊÛ>˜ÊiiÀˆ˜}i˜]Êâœ>ÃʅiÌÊ>>˜Ì>ÊÜœœ½iÀÃÊ«iÀʏœV>̈iÆ Uʈnformatie over de bedrijfsvoering: verantwoording van de schoolkosten/ouderbijdragen, de financiën en personeelsstatistieken.

2 | publieksverslag 2011

‘De Goudse Waarden in beweging’ ‘De Goudse Waarden in beweging’. Dat is de titel van het jaarverslag 2011. Want beweging is er! Voor de hele scholengemeenschap geldt dat er veel initiatieven ontplooit zijn om het onderwijs voor onze leerlingen zinvol en uitdagend te maken. In dit verslag laten wij leerlingen, ouders en docenten aan het woord om u een indruk te geven van een aantal activiteiten die plaatsvonden in dit jaar. Tevens leggen wij verantwoording af van ingezette ontwikkelingen en resultaten, waarbij wij drie hoofdthema’s onderscheiden nl.; onderwijs, personeel en financiën.

Verbeteringen In het vorige verslag spraken wij over verbeterpunten die zijn geformuleerd. Dit jaar zijn wij daarmee met succes aan de slag gegaan. De organisatie van de sector lyceum/havo, met name rond de roosters is aanzienlijk verbeterd. Schoolbreed is de inhoud van de lessen onderwerp van onderzoek geweest. Dit leidt tot scholingstrajecten voor docenten, zodat zij op een goede manier het vak kunnen bijhouden. Hoewel wij beseffen dat de inhoud van dit publieksjaarverslag niet alles omvattend kan zijn, hopen wij dat u een goede indruk zult krijgen van De Goudse Waarden. College van Bestuur, Pieter Dijkshoorn, voorzitter Jos Berg, lid

Ook dit jaar konden wij weer veel brugklasleerlingen verwelkomen, de school groeide naar zo’n 2660 leerlingen en dit jaar zullen totaal ongeveer 460 leerlingen examen doen binnen de diverse afdelingen.

3

Kernwaarden De kernwaarden van De Goudse Waarden zijn: aandacht, vertrouwen en verantwoordelijkheid. Aandacht Aandacht is het eerste woord dat de kern van onderwijs benadert. Aandachtig onderwijs richt het denken van de leerling en geeft hem daardoor greep op het leven. Goed onderwijs begint met de vraag: wat is van betekenis en wat heeft zich betekenisvol aangediend waarop we de leerlingen oriënteren? Ik respecteer een leerling niet door het ruimte te bieden maar door het houvast te geven, het te verankeren. Dat is een heel andere manier van denken over respect: je bent nog niet wie je bent, wij moeten je nog iets meegeven waardoor je kunt worden wie je misschien bent. Aandacht is ten diepste achting, eerbied. Dat kan ook spanning en conflict met zich meebrengen, maar dat laat alleen maar zien dat je de leerling serieus neemt. Vertrouwen Goed onderwijs schenkt vertrouwen. Daar begint onderwijs: bij het hart van het kind. Natuurlijk heeft onderwijs een maatschappelijk belang, maar in het bijzonder onderwijs kijken we eerst naar de mens en dan pas naar de samenleving. Vertrouwen is het mooiste geschenk dat je kunt geven en krijgen. Het is geen kwestie van vertrouwen verdienen – je krijgt het. Een kind kan het 4 | publieksverslag 2011

vertrouwen ook niet verliezen. Een kind kan vallen en opstaan, zeventig maal zeven maal opnieuw beginnen – dat is onderwijs. Maar waar baseren we dat vertrouwen op? We ervaren vaak dat het beschaamd wordt, dat we zelf tekortschieten, dat we onszelf teleurstellen. Dan blijkt dat we vertrouwen niet ontlenen aan de zekerheid dat we het kunnen waarmaken, maar aan het besef dat het leven niet uit Gods hand kan vallen, dat zelfs een leven dat bij de basis lijkt af te breken, niet verloren kan gaan. Verantwoordelijkheid De eigenlijke focus van goed onderwijs is dat de leerling toegewijd actief wordt. Toewijding is een daad waarmee de mens antwoord geeft op de bevestiging er te mogen zijn en op de zaak waarop zijn aandacht is gericht. Toen God de mens had geschapen, was een van de eerste dingen die Hij zei: ”Adam, waar ben je?” Adam werd tevoorschijn geroepen. Is er iets mooier dan dat: een mens die wordt uitgedaagd om met al zijn mogelijkheden en ongemakken te laten zien wie hij is en wat hij kan? De mens is een antwoordend wezen. Hier betreden we het domein van het handelen. De output van goed onderwijs is verantwoordelijkheid. Die is gericht op dienstbaarheid en duurzaamheid

Raad van Toezicht De Raad van Toezicht vergaderde in 2011 vier maal samen met en één maal zonder het College van Bestuur. De vergaderingen met het College van Bestuur werden gehouden op de Kanaalstraat en in december werd vergaderd in Zuiggasgemaal aan de Eerste Moordrechtse Tiendeweg.

MEDEDELINGEN Een vast onderdeel van de vergaderingen zijn de mededelingen van het College van Bestuur, waarbij de leden van de Raad van Toezicht worden bijgepraat over actuele zaken, die niet expliciet op de agenda staan. De volgende zaken zijn besproken: De stand van zaken met betrekking tot het Werklab (scholingscentrum van De Goudse Waarden voor docenten). De ontwikkelingen in het project Dijkgraef. Het overleg met de gemeente Gouda met betrekking tot de huisvesting van onze school. De examenuitslagen met goede resultaten. Het totaal aantal leerlingen, 2621 t.o.v. 2536 in 2010 en de gevolgen hiervan. Het aangekondigde werkbezoek van de Minister van OCenW, Marja van Bijsterveld, aan onze locatie aan de Kanaalstraat. De invulling van de vacature sectordirectie vmbo en de vacatures unitleiders vmbo.

De samenwerking met de Christelijke Hogeschool in Ede. Aandacht voor de zorgen om enkele zieke collega’s en een het plotseling overlijden van een collega van locatie Winterdijk. Naast de jaarlijks terugkerende agendapunten zoals het formatieplan, de begroting, de jaarrekening en het schoolplan is er aandacht besteed aan: De christelijke identiteit van de school. Onder andere werd er gesproken over de interne scholing voor nieuw personeel. ICT-ontwikkelingen. Het zorgbudget. De stabiliteit van onze leerlingenprognoses. De vacature in de Raad van Toezicht. Het onderwijs jaarverslag. Het sociaal jaarverslag. Namens de leden van de Raad van Toezicht Dick Hogendoorn, voorzitter

5

‘Het meest fijne vind ik de sfeer’ Laat ik me even voorstellen: Ik ben Mirjam Goedkoop, 18 jaar en ik zit in vwo 6. Mijn grootste passie is schrijven, hier wil ik later iets mee gaan doen. Ook hou ik van toneelspelen, zingen en films kijken. Ik ben dol op kunst in het algemeen. Misschien hou ik nog wel het meest van nadenken, daarom ben ik ook van plan filosofie te gaan studeren. Doel Ik ben mijn schoolcarrière niet met een duidelijk doel begonnen, maar ik merk wel dat ik het steeds leuker ga vinden, naarmate het niveau hoger wordt. Daarom denk ik dat ik me thuis zal voelen op de universiteit, niet vanwege de beroepsmogelijkheden, maar vanwege liefde voor de wetenschap. Hier ben ik op De Goudse Waarden ook in gestimuleerd. Ik zal eerlijk zijn: Toen ik zes jaar geleden voor De Goudse Waarden koos, deed ik dat vooral omdat mijn zus erop had gezeten en een goede vriendin erheen zou gaan. Huiselijks Ik merkte op school al snel dat zulke redenen er niet echt toe deden, maar ik heb desalniettemin geen spijt van mijn keuze. Het meest fijne van De Goudse Waarden vind ik de sfeer, met name de 6 | publieksverslag 2011

klasgenoten en docenten. Ondanks de grootte van de school heeft het altijd iets huiselijks. Bovendien word je door docenten niet behandeld als “kind”, ze luisteren echt naar wat je te zeggen hebt. Daarom zijn de docenten ook goede communicators tussen de leerlingen en het schoolbestuur. Leerlingen hebben zelf ook altijd iets in te brengen op de gang van zaken, bijvoorbeeld via de resonansgroep. Kloof Wel is er af en toe een kloof tussen de plek waar beslissingen genomen worden en het daadwerkelijke klaslokaal. In dat soort gevallen is de resonansgroep niet altijd toereikend. Misschien zou er, behalve de resonansgroep, nog een directere manier moeten komen voor leerlingen om hun mening te laten horen. De Goudse Waarden reageert wel goed op klachten. Als iets een jaar niet goed lukte wordt het een jaar later over een andere boeg gegooid. Beweging Wat dat betreft is het zeker een school in beweging. Ik heb vooral het gevoel dat De Goudse Waarden een plek is waar iedereen terecht kan, of je nou leergierig, muzikaal, sportief of een gezelligheidsdier bent. Ook christenen en niet-christenen zijn even welkom. Ik zal later dan ook terugkijken op De Goudse Waarden als een gezellige, open school, waar ieders stem ertoe doet.

‘Leerlingen betrekken bij vieringen’ Mijn naam is Henk van der Ree, 33 jaar oud en ruim 10 jaar werkzaam op De Goudse Waarden, met veel plezier! Na mijn studie HBO theologie kreeg ik een baan als jeugdwerker bij een kerk. Daarnaast kon ik al snel aan de slag als leraar Godsdienst op De Goudse Waarden. Niet omdat ik daar nu zo bewust voor koos. Ik liep hier mijn LIO-stage en mijn stagebegeleidster wees mij erop dat er een vacature was voor een aantal uren Godsdienst. Zo ben ik er eigenlijk ‘ingerold’. Dat wel even wennen, als 22 jarige tussen die grote derde klassers, maar ook ontzettend boeiend. Want vanuit mijn christen-zijn vind ik het heel belangrijk dat leerlingen iets leren over het christelijk geloof. Wie is God? Wie is Jezus? Wat staat er in de bijbel? Wat zijn de tien geboden? En wat zou dit voor mij kunnen betekenen? Het is niet altijd even gemakkelijk om met deze vragen een brug te slaan naar de belevingswereld van de leerlingen. Voor leerlingen staat God en geloof soms ver van hun bed. Een uitdaging te meer om leerlingen als het ware mee te krijgen in de Bijbelverhalen, maar ook op gebied van normen en waarden iets mee te geven waar ze in hun leven iets aan hebben. En zie ik ook

dat ook leerlingen die niets met het geloof hebben, toch iets kunnen met de lessen godsdienst. Vieringen Naast het lesgeven ben ik betrokken bij de vieringen op school. Er is elk jaar een kerstviering en een paasviering. Deze worden door de units zelf georganiseerd. Het is elke keer weer goed om te zien hoe naast de collega’s ook de leerlingen betrokken worden bij de vieringen. De bijdrage van de leerlingen kan erg verrassend zijn. Er zijn leerlingen van wie je niet gedacht zou hebben dat ze voor een grote groep leerlingen zouden zingen, of iets zouden lezen. Geweldig om te zien! Dagopening Ik ben van mening dat je elkaar scherp moet houden als het gaat over de identiteit van de school. Wat drijft je nu echt om dit werk te doen, om op een christelijke school te werken? Hoe doe jij een dagopening? Vragen om met elkaar over na te blijven denken, bijvoorbeeld zoals dat gebeurt op de identiteitsmiddagen voor nieuwe collega’s. Want een christelijke school ben je en vorm je tenslotte met elkaar.

7

Drijvende kracht achter Muziekavonden Mijn naam is Robert Vuijk en ik ben vanaf augustus 1980 werkzaam als docent muziek op DGW, voorheen het Christelijk Lyceum - Havo. Muziek was van jongs af -na sport- al mijn grote hobby: vanaf mijn 7e jaar kreeg ik pianoles en als tiener was ik pianist op een balletschool, begeleidde de koren van mijn pianoleraar bij uitvoeringen en speelde en zong met vrienden in een cabaretgroepje. Na de middelbare school (jawel: het Christelijk Lyceum) heb ik eerst 5 jaar bij een computerbedrijf als programmeur gewerkt voordat ik er achter kwam dat muziek toch wel mijn echte ding was en alsnog de overstap naar het Conservatorium maakte. In het laatste studiejaar werd ik min of meer gevraagd om te solliciteren op mijn oude school en daarmee begint mijn carrière als muziekleraar. In december van dat jaar werd ons eerste kind geboren en deed ik ook voor het eerst mee met de Muziekavond die toen voor de vierde keer werd gehouden: voor het eerst met een thema, een echt decor en op twee avonden! Daarna ontstond met mijn maatjes Leo Radder en Niek van Oostenbrugge en driemanschap die een dikke twintig jaar verantwoordelijk was voor de organisatie en uitvoering van een hele berg culturele activiteiten op de school: naast de muziekavonden waren 8 | publieksverslag 2011

dat musicals, toneelstukken, themabijeenkomsten, kerst- en paasvieringen, voorspeelavonden, eindexamencabaret en de invulling van vrolijke en –helaas ook- droevige gebeurtenissen. Dat alles in een perfecte rolverdeling waarbij Niek het decor en licht deed, Leo de organisatie en het geluid waardoor ikzelf me helemaal alleen met de muziek kon bezighouden. Een positieve bijdrage in het niveau van de culturele activiteiten op school in het algemeen en die van de Muziekavonden in het bijzonder was toen het vak Muziek midden jaren 90 een volwaardig eindexamenvak werd! Afscheid De grote verandering in het hele gebeuren rondom de culturele activiteiten was in 2003, toen Leo en Niek met pensioen gingen en de totale organisatie van o.a. de muziekavonden bij de muzieksectie kwam te liggen: eerst met collega Jacqueline Lentz en sinds 4 jaar met Christine de Graaf, waarbij Elbert de Groot het geluidgebeuren overnam, Jaap Visser achter de lichtknoppen ging zitten en de decors vanaf toen voortaan zouden worden gemaakt door een groepje leerlingen onder begeleiding van een docent . Over 2 schooljaren en na 34 muziekavonden hoop ik afscheid te nemen van De Goudse Waarden en ik reken erop dat de fakkel door mijn opvolger en de achterblijvers zal worden overgenomen, zeker omdat het instituut ‘muziekavond’ een hele belangrijke en niet te onderschatten plaats inneemt in alle creatieve en culturele activiteiten op een school in beweging!

Onderwijsprestaties lyceum-havo Cursusjaar 2011-2012 Dit jaar is het vernieuwd Gymnasium van start gegaan. Voor zowel het Nederlandstalig als het tweetalig gymnasium is een heel nieuw lesprogramma samengesteld. De basisstof wordt in een hoger tempo aangeboden waardoor er ruimte komt voor uitdaging en verdieping. Tijdens projecturen werken alle gymnasiasten samen aan vakoverstijgende projecten.

Op het tweetalig gymnasium worden wiskunde, biologie, aardrijkskunde, muziek, lichamelijke oefening, drama en de mentorles in het Engels aangeboden en bij de moderne vreemde talen is de doeltaal de voertaal (dus Frans wordt zoveel mogelijk in het Frans gegeven). Daarnaast krijgt deze groep extra Engelse les en is er extra aandacht voor internationalisering. Alle betrokken docenten hebben een opleiding gevolgd om de Engelse taal op een goed niveau beheersen en om die werkvormen in te kunnen zetten die het leren in het Engels stimuleren. Het was voor zowel de leerlingen als de docenten in het begin erg (in-) spannend, maar nu ze allemaal helemaal gewend zijn wordt er bijna voortdurend in het Engels gecommuniceerd. Daarnaast is er door het gymnasiumteam hard gewerkt aan het ontwikkelen voor het nieuwe onderwijsprogramma voor klas 2. In klas twee hebben de docenten veel aandacht besteed aan groepsvorming en sociale veiligheid. Hiermee sluiten ze aan op de brugklasactiviteiten die rond deze thema’s . Meesterproef De derdeklassers hebben een mooi traject rond de profielkeuze doorlopen. De meesterproef is zowel de afsluiting van de talentklas als de start van de oriëntatie op de profielkeuze voor bovenbouw. De leerlingen kiezen binnen hun talentklas een onderzoeksvraag. Voor elk profiel is er een vraag geformuleerd. Door te reflecteren op hun keuze krijgen ze een eerste idee welk profiel voor hen interessant zou kunnen zijn. De leerlingen doen theorie

9

- en praktijkonderzoek om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden. Van het onderzoek maken ze een verslag en presenteren dit aan elkaar en hun ouders. Hiermee is de meesterproef tevens een goede oefening voor het profielwerkstuk dat ze in hun eindexamenjaar moeten uitvoeren. Later in het jaar volgen de profieldagen, met opdrachten die hen een nog beter beeld geven van de profielen. Daarnaast zijn er keuzebegeleidingslessen, een profielmarkt en natuurlijk de befaamde opleidingsvoorlichtingenavond in de gebouwen van de Driestar. Kortom klas drie is het scharnierpunt van onder- naar bovenbouw. In de bovenbouw wordt hard gewerkt aan een talentprogramma. Hierbij is nog meer ruimte voor leerlingen om hun kennis en vaardigheden naar eigen keuze te verdiepen of te verbreden. Komend jaar hopen de bovenbouwteams het plan helemaal uitgewerkt te hebben. Binnen het vwo-bovenbouwprogramma is nog meer ruimte gemaakt voor de leerlingen die wel wat extra’s aan kunnen. Zo was er, naast de bestaande mogelijkheid tot het volgen van speciale trajecten aan verschillende universiteiten dit jaar ook de mogelijkheid om mee te doen aan verschillende olympiades. Bij de scheikunde en de informaticaolympiade werden zeer hoge ogen gegooid!

10 | publieksverslag 2011

Onderwijsprestaties vmbo-praktijkonderwijs Cursusjaar 2011-2012 Directiewisseling Door het vertrek van Klaas Clements naar de sector lyceum-havo heeft er in 2011 een directiewisseling plaatsgevonden binnen de sector vmbo. Binnen het vmbo zijn er nu twee sectordirecteuren met hun eigen takenpakket: dhr. Cor Hoogendoorn (P&O) en dhr. Krijn Redert (Onderwijs, Kwaliteitszorg en PR) Unitleiding Dit schooljaar hebben een aantal unitleiders besloten om hun taak geheel of gedeeltelijk neer te leggen. Ook door de splitsing Pro-Lwoo ontstond er een vacature voor unitleider Flits (Lwoo). Daarnaast is door de benoeming van Krijn Redert als directeur onderwijs binnen de sector vmbo, een vacature ontstaan in de unit 1/2 theoretisch/gemengde leerweg. We zijn blij dat we voor alle units nieuwe ‘ jonge’ unitleiders hebben kunnen vinden. De nieuwe unitleiders zijn: klas 1/2 Lwoo ‘Flits’ - mevr. M. van Welie klas 1/2 theoretisch/gemengde leerweg – mevr. A. Verhoeff klas 3/4 Economie – dhr. G. Gorissen klas 3/4 Technicom – dhr. B. Krijgsman

Splitsing Flits en Pro In 2011 is besloten om de unit praktijkonderwijs binnen onze school als een zelfstandige school te organiseren. Daardoor is er een aparte unit Flits (Lwoo klas 1 en 2) ontstaan, die qua onderwijs een verbinding zoekt met de unit klas 1/2 basis- en kaderberoepsgericht. De beide units behouden hun eigen karakter, maar proberen hun vorm van onderwijs en organisatie op elkaar af te stemmen. De unit Pro vormt binnen het vmbo een aparte unit, die nu de mogelijkheid heeft om meer recht te doen aan de onderwijs- en begeleidingsvraag die deze leerlingen hebben. Dick de Lange is benoemd tot directeur Praktijkonderwijs en valt onder de verantwoording van de sectordirectie vmbo. Inspectiebezoek locatie Winterdijk In november 2011 werd tijdens een regulier inspectiebezoek aan de locatie Winterdijk door de inspecteur een aantal verbeterpunten geconstateerd. Deze lagen op het vlak van basisdidactiek, differentiatie binnen de klas en organisatie van de vakgroepen. Na een analyse van het inspectierapport is in samenwerking met het CvB en de betrokken unitleiders door de directie van de sector vmbo een verbeterplan opgesteld, dat er toe moet leiden dat we in de komende jaren een duidelijke verbetering kunnen constateren. Binnen de locatie Winterdijk zijn veel zaken door de docenten opgepakt en direct in gang gezet. Binnenkort hopen we een eerste evaluatie te hebben met alle betrokkenen.

11

LOB in theoretische leerweg Binnen de locatie Winterdijk is er dit jaar een start gemaakt met loopbaanoriëntatie in klas 3 en 4, die aansluit op de talentklassen in de onderbouw. Leerlingen werken in het derde leerjaar in een carrousel, waardoor ze kunnen kennismaken met de verschillende arbeidsgebieden. Binnen elk arbeidsgebied wordt verschillend gewerkt en probeert men bedrijven en opleidingen te betrekken bij de voorlichting. De eerste ervaringen zijn goed en we hopen deze vorm van LOB in het komende schooljaar verder vorm te geven. Reken- en taalbeleid Afgelopen schooljaar is er een start gemaakt met het formuleren van het taal- en rekenbeleid binnen de sector vmbo. Binnen de politiek en inspectie is er veel aandacht voor taal en rekenen en zij verwachten van ons dat alle leerlingen aan de vastgestelde referentieniveaus zullen gaan voldoen. Om dit te kunnen bereiken zullen we goed naar taal en rekenen binnen het vmbo moeten kijken en vaststellen waar onze tekortkomingen liggen en op welke wijze we onze leerlingen kunnen voorbereiden op de eisen die in klas 4 tijdens het examen aan de leerlingen gesteld worden. Ook bij de toelating van nieuwe leerlingen zullen we, naast het advies van de basisschool en de uitslag van de CITO-toets, ook moeten kijken naar de vaardigheidsscores van rekenen en taal. De afgelopen jaren is er gewerkt aan een digitaal overdrachtsdos12 | publieksverslag 2011

sier (DOD), waarin alle relevante informatie vanuit de basisschool wordt doorgegeven aan het voortgezet onderwijs. Ook de vaardigheidsscores kunnen in dit DOD gevonden worden. Deze scores helpen ons om de doorlopende leerlijn vanuit de basisschool door te laten lopen in onze school, waardoor de leerlingen de stof krijgen aangeboden die bij hen aansluit. Gesprekscyclus Binnen de sector vmbo is een begin gemaakt met de implementatie van de gesprekscyclus. De gesprekscyclus bestaat uit een serie gesprekken op basis van het portfolio van het personeelslid. Op basis van de keuzes die een personeelslid maakt, wordt er in onderling overleg besloten waar hij/zij de komende tijd aan gaat werken. Jaarlijks worden deze gesprekken gevoerd en monden na drie jaar uit in een afrondend gesprek. Wij zijn ervan overtuigd dat de gesprekscyclus ons kan helpen om beter vorm te geven aan ons scholings- en personeelsbeleid. Alle unitleiders zijn (of worden) geschoold in het werken met een (docenten) portfolio en de gesprekken die daar bij horen.

‘School is oprecht nieuwsgierig’ Mijn naam is Joël Batenburg (48), vader van Anouk (17) en Kevin (20) en Mirjam is mijn vriendin. Opgeteld hebben we vijf kinderen. Ik ben journalist en werkzaam als eindredacteur televisie bij de NCRV en ik heb een communicatie-adviesbureau. Omdat werk niet alles is, voetbal ik op zaterdag bij Jodan Boys en ik doe vrijwilligerswerk voor Europa Kinderhulp. Die stichting helpt 2000 kansarme kinderen aan een leuk vakantieadres in ons land. Anouk zit in Havo 4 en Kevin studeert biomedische wetenschappen aan de UvA. Ben ik oud-leerling van de Goudse Waarden? Nee. Ik heb in Rotterdam op school gezeten. We wonen nu in de Grassenbuurt. Leuk huis, maar de wijk is veel te tam. Dus gaan Mirjam en ik over een tijdje terug naar de Maasstad. Wat bewoog ons om te kiezen voor de Goudse Waarden? Op basisschool Goejanverwelle werd er reclame voor gemaakt. De Goudse Waarden staat goed aangeschreven en er gingen veel vriendjes naartoe. Ook het karakter van de school heeft een rol

gespeeld. Gelukkig ligt het christelijke er niet al te dik bovenop. Er blijkt genoeg ruimte voor eigen opvattingen. Dat kan ook niet anders als het stellen van vragen wordt gestimuleerd. Waarom de resonansgroep? Omdat onderwijzend personeel het niet alleen kan, ook al denkt een enkele docent dat misschien nog. En omdat ik als ouder een verantwoordelijkheid heb. Gaat het goed met de school, dan gaat het goed met mijn kind en met ál onze kinderen in Gouda. De druk op het onderwijs is groot. Er moeten meters worden gemaakt. Het is goed om het daar over te hebben. De school aarzelt om het potentieel aan te spreken. Als wat al te vaak dezelfde ouders opstaan, misschien kan dan de vraag eens anders worden gesteld? Mijn ervaringen met de resonansgroep Veel hangt af van de samenstelling van de groep en de agenda. Resonans blijft een raar woord uit de natuurkunde en doet geen recht aan wat de groep zou kunnen betekenen. Ik ervaar dat de school oprecht nieuwsgierig is. Er wordt naar elkaar geluisterd. Stel ons vooral de vraag: hoe zouden jullie dit of dat doen? Vanuit een gezamenlijke verantwoordelijkheid doet iedereen stinkend zijn best. Zo, en dan is er koffie.

13

‘Ik had een droom: conciërge worden!’ Mijn naam is Frans de Jong, 37 jaar, en werk als conciërge op de vmbo-afdeling van De Goudse Waarden. Ik heb een lieve vriendin Corry. Zij heeft een zoon van 15 jaar en een dochter van 19 jaar. Mijn hobby’s zijn muziek en radio-opnamen maken, zoals interviews met bekende en onbekende Nederlanders. Als hulp-Sinterklaas bezoek ik al jaren allerlei scholen, waaronder natuurlijk ook De Goudse Waarden, en ga naar de kinderen thuis. Ik ben dus één van de conciërges, in september alweer 11 jaar. Na de middelbare school werkte ik eerst in een winkel. Maar na tien jaar wilde ik iets anders. Ik had een droom: conciërge worden! Dit werk wilde ik graag doen. Vroeger op school hielp ik de conciërge en dat vond ik erg leuk. Eigenlijk is die droom nooit voorbijgegaan. Mijn droom is dus in vervulling gegaan! Met plezier ga ik naar mijn werk. Het leuke van het beroep conciërge is het omgaan met leerlingen en leerkrachten. Als het nodig is klaarstaan voor iedereen. Elke dag is het weer anders, het is nooit hetzelfde. Taken Als conciërge voer ik o.a. de volgende taken uit: In de pauzes houden wij toezicht op de leerlingen en zo nu en dan spreken wij ze aan op hun gedrag. 14 | publieksverslag 2011

Ik vind het erg leuk om met leerlingen om te gaan. We maken af en toe grappen met ze. Er is een gezellige, ontspannen sfeer in de school. We hebben plezier met elkaar en dat ervaren veel kinderen ook zo. Ik krijg best veel te horen van oud-leerlingen die zeggen: ‘Wij missen die leuke periode op De Goudse Waarden. Jullie waren altijd zo vrolijk.’ Best wel leuk om te horen, denk ik dan. Daarnaast komen leerlingen veel bij ons langs om een praatje te maken. Dat stellen de kinderen erg op prijs. Natuurlijk voeren wij nog tal van andere klussen uit, zoals de snoep- en frisdrankenautomaten bijvullen; zorgen dat het gebouw er netjes uitziet. Ook helpen we mee bij het inrichten van de aula en lokalen bij voorstellingen en allerlei festiviteiten. In het begin vond ik het best lastig om leerlingen aan te spreken. Maar als je rustig en vriendelijk blijft en een goede band met leerlingen opbouwt gaat het vanzelf. Ik heb in die ruim tien jaar veel zien veranderen: uiteraard elk jaar nieuwe gezichten van brugklassers, nieuwe collega’s, meerdere interne verbouwingen en een nieuw schoolplein, dus veel om op te noemen. De Goudse Waarden blijft in beweging en is top voor de leerlingen. Ik kijk nu al uit naar de nieuwe leerlingen die er voor gekozen hebben om op De Goudse Waarden de lessen te gaan volgen. Ja, het is gewoon fijn om op De Goudse Waarden te werken. Dat wil ik zeker volhouden tot mijn 65ste- of misschien wel tot m’n 70ste jaar!

‘Praktijkonderwijs inspirerende omgeving’ Marjolijne Dekkers is docente AVO bij het praktijkonderwijs aan de Kanaalstraat. Waarom wilde jij leraar worden? ,,Mijn ouders zitten beiden in het onderwijs. Vroeger speelde ik graag ‘ schooltje’ en kreeg dan boekjes, stickers, schriften en rode pennen van de ‘echte school’ van mijn moeder. Zodra het kon, keek ik werk na van mijn vaders school (toen een mavo) en ging ik helpen bij mijn moeder op school. Het was dus duidelijk wat ik zou worden: juf.” Waarom koos je voor het praktijkonderwijs? ,,Tijdens en na mij pabo-opleiding, viel ik in op basisscholen. Er lag dan vaak een briefje klaar waarop stond: ‘Pietje is een lastige jongen. Geef hem geen ruimte. Als hij te vervelend is, moet je hem maar naar de directeur sturen’. Daar maakte ik dan mijn projectje van. Aan het einde van dag ging ik vaak weg met een mooie tekening die ik van Pietje had gekregen. Toen hoopte ik dat er een plek zou zijn waar een aantal ‘Pietjes’ bij elkaar zou zitten. En jawel, binnen het praktijkonderwijs waren ze te vinden.” ,,Het Praktijkonderwijs op De Goudse Waarden vond ik gelijk een inspirerende omgeving. Het vertrouwen en de aandacht die men

in en voor de leerlingen heeft, vind ik bijzonder. Een school die op deze manier bezig is met onderwijs, geeft niet alleen les, maar is een kleine gemeenschap waar men met elkaar, personeel en leerlingen, leeft en werkt. Hier wil ik graag bijhoren.” School in beweging ,,Voor mij is ‘beweging’ een voorwaarde om te kunnen werken. Ik wil bezig zijn met ontwikkelen. Mezelf, maar ook de organisatie. Ik krijg daar energie van. Soms dreig je stil te gaan staan, met of zonder oorzaak. Wat is het fijn om dan ergens te werken waar anderen je weer in beweging brengen.” Leerlingen in beweging ,,Iedere leerling die bij ons op school komt wil leren en groeien. Vooral binnen het praktijkonderwijs, al geldt dit naar mijn idee ook voor andere afdelingen binnen de school, is de teleurstelling groot als blijkt dat het leren en groeien niet lukt zoals ‘men’ vindt dat dit hoort. Om leerlingen dan nog steeds te laten voortbewegen, aansluitend bij eigen niveau en beleving, is een kunst. Gelukkig verstaan we deze aardig!”

15

‘Prettige sfeer en ontdekken talenten’ Mijn naam is Ton Klein en ben 46 jaar oud. Ik ben geboren in Harderwijk en heb daar ook de middelbare school doorlopen (Christelijk College NassauVeluwe). Ik ben getrouwd met Nanja Bongers en vader van Idse en Max Klein die hier allebei op school zitten (brugklas en 3 atheneum). Wij wonen alweer ruim tien jaar in Reeuwijk. In het dagelijks leven ben ik werkzaam bij een onderzoeks- en adviesbureau op het gebied van onderwijs in Utrecht. Ik heb psychologie gestudeerd en ben gepromoveerd in de onderwijskunde. In mijn werk heb ik veel te maken met basis- en voortgezet onderwijs en ik ben goed op de hoogte van recente (beleids) ontwikkelingen in het onderwijs. Expertise Vanuit mijn werk heb ik veel contact met o.a. het ministerie van OCW en de VO-raad (koepelorganisatie voor het VO). Ik vind het leuk om vanuit mijn expertise een bijdrage te leveren aan de uitvoering en inhoud van het onderwijs, zeker gezien de veranderingen die de komende jaren op stapel staan (o.a. passend onderwijs en toenemende aandacht voor opbrengstgericht werken) . Dat deed ik eerst binnen een MR in het basisonderwijs in Reeuwijk en nu dus op De Goudse Waarden. 16 | publieksverslag 2011

Toen onze kinderen een keuze moesten maken voor het voortgezet onderwijs, heb ik allereerst de resultaten van de Goudse VO-scholen bekeken op de website van de Onderwijsinspectie. Daaruit bleken eigenlijk geen grote verschillen tussen de VO-scholen in Gouda: ze zijn over het algemeen allemaal van goede kwaliteit. Talenten Vervolgens hebben we met onze kinderen de open dagen bezocht op het Carmel College, GSG Leo Vroman en De Goudse Waarden. De Goudse Waarden maakte daarbij de beste indruk: naast de prettige sfeer die de school uitstraalt sprak onze kinderen de talentklassen het meeste aan. Ik vind het ook belangrijk dat leerlingen vanaf de brugklas bezig zijn met het ontdekken van hun talenten. Vergeleken met mijn eigen middelbare schooltijd valt er zoveel meer te kiezen. Ik vind het daarom belangrijk dat je al vroeg in je middelbare schoolcarrière in een veilige sfeer ontdekt waar je kwaliteiten wel en niet liggen. Bovendien vind ik het goed dat je dit samen met andere leerlingen doet, waar je niet elke dag mee in de klas zit. De Goudse Waarden is in beweging en dat is van belang, want stilstand is achteruitgang. Ik hoop dat De Goudse Waarden in beweging blijft en dat ik kan helpen om in de goede richting te blijven bewegen.

Project hoogbegaafden groep 8 De Goudse Waarden werkt hard aan het opbouwen van goede contacten met de basisscholen in Gouda en omgeving. Een mooi voorbeeld hiervan is het project voor hoogbegaafde basisschoolkinderen. Middeleeuwen Samen met De Vier Windstreken, een stichting voor christelijke basisscholen in Gouda en omgeving, ging een pilot over de Middeleeuwen van start. Kinderen uit groep 8 stortten zich met groot enthousiaste op deze geheel nieuwe uitdaging. Uitdagingen Het project werd begeleid door Sanne Spijker, docente Nederlands, en leerkracht Edith van Zoest namens De Vier Windstreken. Alle activiteiten vonden vrijdagmiddag plaats op de brugklaslocatie aan de Calslaan tijdens de Talentklasuren en duurde vier weken. ,,Het was heel erg leuk. We konden goed samenwerken met de leerlingen. Ze houden wel van dergelijke uitdagingen. Ook natuurlijk omdat zij naar De Goudse Waarden mochten op de vrijdagen, wanneer onze verschillende Talentklassen juist actief zijn”, licht Sanne toe.

Creatief werken Het project omvatte opdrachten, zoals creatief werken met taal, geschiedenis en collages maken voor te monteren filmpjes. De kinderen maakten uitgebreid kennis met de legendarische Reinaert de Vos, zoals beschreven door Paul Biegel. Aan de hand hiervan moesten zij o.a. spreekwoorden over allerlei dieren verzamelen. Na afloop van de pilot volgde een enquête onder de jonge deelnemers. Sanne: ,,De reacties waren heel positief. Ze hadden gedurende vier 4 vrijdagmiddagen iets geheel nieuws ervaren. Natuurlijk ook omdat ze genoten van het wekelijkse uitstapje naar de Calslaan, en bij ons alvast iets konden proeven van de sfeer op een vwo-school.” Nieuwe pilot Ook beide scholen bewaren goede herinneringen aan het bijzondere project en hebben intussen besloten tot een nieuwe pilot voor hoogbegaafde basisschoolkinderen. En zo blijft De Goudse Waarden voortdurend in beweging om de goede contacten met het basisonderwijs verder te verstevigen.

17

Structurele samenwerkingsverbanden De Goudse Waarden maakt deel uit van diverse samenwerkingsverbanden om kennis en deskundigheid te bevorderen, werkzaamheden af te stemmen, te coördineren en te realiseren. Het gaat om: Stichting Perspectief Acht scholen voor voortgezet onderwijs werken samen om hun personeelsbeleid verder te ontwikkelen en te verbeteren. Zie ook www.perspectiefscholen.nl Samenwerkingsverband Leerlingenzorg Deze Stichting houdt zich hoofdzakelijk bezig met de afstemming, aanmelding en plaatsing van leerlingen met een indicatie voor lwoo of praktijkonderwijs. Stichting Zorg en Stage Dit steunfonds stelt zich ten doel (maatschappelijke) stages voor scholieren te financieren, realiseren en begeleiden. Techniekgilde Mobiliteitscentrum voor werkgevers, werknemers en scholieren/ onderwijsinstellingen in de metaal-, electro- en installatietechniek van de regio Midden-Holland. Info: www.techniekgildemiddenholland.nl

18 | publieksverslag 2011

Het ID College De opleidingen Bakkerij en Horeca werken samen met het ID College en stemmen onderwijsprogramma’s in de beroepskolom op elkaar af, zodat er een naadloze doorstroom van vmbo naar mbo plaatsvindt. Zie ook www.idcollege.nl Landelijk Werkverband Praktijkonderwijs en MEE Deze netwerken zijn belangrijke partners specifiek van het praktijkonderwijs (pro). Het Landelijk werkverband is gesprekspartner bij onderwijskundige vernieuwing en professionalisering en behartigt daarnaast de belangen van het pro. MEE biedt informatie, advies, bemiddeling en ondersteuning in de leerlingenbegeleiding. www.praktijkonderwijs.nl www.meemiddenholland.nl

Financiën, Personeel & Organisatie, Beheer en Huisvesting Het financiële beleid is enerzijds gericht om voorwaarden te scheppen voor het geven van voortgezet onderwijs en anderzijds om te zorgen voor de continuïteit van de instelling. Gezien de huidige politieke en economische ontwikkelingen (recessie, bezuingingen) wordt ingezet op een defensief financieel beleid om de continuïteit van de school financieel gezond te kunnen waarborgen.

Het volledige jaarverslag is verkrijgbaar via de centrale administratie van De Goudse Waarden: [email protected]. Op de website http://oic.cfi.nl/ geeft het CFI namens het ministerie van OCW informatie over deelnemers, personeel en financiën van onderwijsinstellingen. Met ingang van 1 september 2012 zijn deze gegevens te vinden op de website http://data.duo.nl.

Weerstandsvermogen (Eigen vermogen t.o.v. totale baten)

2008

2009

2010

2011

47,6%

40,1%

34,4%

27,4%

Kapitalisatiefactor (Balanstotaal minus de vaste activa t.o.v. de totale baten)

67,0%

54,4%

47,4%

41,5%

Solvabiliteit (Eigen vermogen t.o.v. totale vermogen)

56,0%

69,5%

68,1%

61,8%

Liquiditeit (current ratio) (Liquide middelen en vorderingen t.o.v. kortlopende schulden)

1,86

1,33

0,92

0,96

19

STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2010 Begroting 2011 €

Werkelijk 2011 €

Werkelijk 2010 €

Begroting 2012 €

17.705.600

18.373.672

17.709.802

19.130.808

72.500

112.199

107.205

68.900

BATEN Rijksbijdragen OCenW Overige overheidsbijdragen Overige baten Totaal baten

958.201

1.198.286

1.249.045

1.240.512

18.736.301

19.684.158

19.066.053

20.440.220

15.045.901

16.188.247

16.014.975

16.446.826

LASTEN Personele lasten Afschrijvingslasten

578.300

700.615

577.699

504.568

Huisvestingslasten

1.383.000

1.439.722

1.473.967

1.388.640

Overige instellingslasten

1.963.000

2.636.081

2.315.627

2.062.757

Totaal lasten

18.970.201

20.964.666

20.382.269

20.402.791

Saldo baten en lasten

233.900-

1.280.508-

1.316.216-

37.429

Saldo financiële baten en lasten

300.000

223.400

236.947

176.132

Exploitatiesaldo

66.100

1.057.109-

1.079.269-

213.561

20 | publieksverslag 2011

OVERIGE LASTEN (T.L.V. OUDERBIJDRAGEN) (onderdeel overige instellingslasten) Uitgaven

127.200

172.310

139.085

150.150

Inkomsten

104.800

118.899

111.105

135.000

Het boekjaar 2011 wordt afgesloten met een nadelig saldo ad. € 1.057.109 tegenover een begroot saldo van € 66.100. De overschrijding van het nadelig verschil wordt grotendeels veroorzaakt door een zeer forse stijging van van het aantal leerlingen voor het schooljaar 2011-2012. Gezien de bekostiging van deze leerlingen pas vanaf kalenderjaar 2012 wordt ontvangen is er in

2011, voortvloeiend uit deze toename, sprake van vijf maanden voorfinanciering van extra exploitatielasten, welke weer wordt ingelopen bij een daling van het aantal leerlingen. Dit zien we onder andere terug in de personeelslasten (salariskosten, kosten voor scholing), de kosten voor onderhoud en schoonmaak en uitgaven voor overige materiële lasten.

Personeelsbeleid In het integrale personeelsbeleid van De Goudse Waarden ligt de nadruk steeds meer op ontwikkeling en groei, op het denken in competenties en het rekening houden met leeftijdsfasen. Als gevolg van het leeftijdsfase personeelsbeleid is er meer aandacht voor de individuele medewerker. Tevens is het personeelsbeleid erop gericht een uitdagende maar ook prettige werkomgeving te scheppen, uitgaande van de verschillende levensfasen en loopbaan.

Voortdurend denken we na over de benodigde scholing van de individuele medewerkers. Immers, zonder scholing staat een school stil. In de begroting wordt jaarlijks geld toegekend aan het personeelsbudget om individuele en teamgerichte competenties verder te ontwikkelen. Coaching heeft een vaste plaats gekregen in de school en komt steeds dieper in de organisatie te liggen. Hierbij staat de relatie leerling-docent centraal.

Zo is het project Halverwege is een waardevol ontwikkelingstraject voor ervaren en oudere docenten (40-50 jarigen). Inmiddels is de laatste groep met dit project gestart. De focus wordt nu verlegd naar de leeftijdscategorie van de dertigers en de vijftigers. Daarnaast is er intensieve begeleiding van startende docenten.

Opleiden met Perspectief Om personeelstekort te voorkomen heeft De Goudse Waarden samen met de Hogeschool Utrecht en de scholen van Stichting Perspectief een eigen lerarenopleidingtraject. Dit traject is voor de eigen havo- en vwo-leerlingen. Leerlingen worden toegelaten op

21

basis van een eigen profielomschrijving en een competentiegerichte omschrijving van hun decaan en afdelingsleider, waarmee zij een assessment ondergaan. Deze selectie vormt meteen de basis van een grondig begeleidingstraject tijdens de studie en de stages.

INSTROOM PERSONEEL 2011 Leeftijdsklasse

Man

Vrouw

Totaal

< 20

0

0

0

20 - 29

7

22

29

Ziekteverzuim

30 - 39

6

8

14

Het ziekteverzuim is in 2011 gedaald naar 3,98% (2010: 5,63%). Het frequente overleg van het Sociaal Medisch Team en de samenwerking met de arbodienst dragen bij aan een gedegen verzuimbeleid. Leidinggevenden zijn inmiddels toegerust om het verzuimproces zelfstandig aan te sturen en hun medewerkers hierin te begeleiden. Ziekteverzuim is een vast agendapunt binnen de commissie Personeel & Organisatie.

40 - 49

5

2

7

50 - 59

2

4

6

60 - 64

1

1

2

65 >

2

1

3

Totaal

23

38

61

LEEFTIJDSOPBOUW EN VERDELING MAN-VROUW Leeftijdsklasse < 20

Man

Vrouw

Totaal

1

5

6

UITSTROOM PERSONEEL 2011 Leeftijdsklasse

Man

Vrouw

Totaal

7

1

8

0

0

0

20 - 29

30

82

112

FPU

30 - 39

30

38

68

Invaliditeitspensioen

40 - 49

34

45

79

Ouderdomspensioen

0

0

0

0

1

1

50 - 59

62

46

108

Overlijden

60 - 64

20

11

31

Uitstroom

11

14

25

Wachtgeld/WW

1

1

2

Totaal

19

17

36

65 > Totaal 22 | publieksverslag 2011

3

2

5

180

229

409

Blik vooruit UÊ Ê
>˜}iâˆi˜Ê`iÊiÝ>“i˜iˆÃi˜ÊÛ>˜Ê>iÊ>v`iˆ˜}i˜Êˆ˜Ê…iÌÊۜœÀÌ}iâiÌÊ onderwijs de komende jaren verzwaard zullen worden gaan wij, in samenwerking met het basisonderwijs en de andere scholen voor voortgezet onderwijs in Gouda, een nieuwe intake procedure ontwikkelen. Door deze nieuwe procedure zullen de leerlingen en ouders/verzorgers een betere overstap van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs ervaren. UÊ Ê œÛi˜ÃÌ>>˜`iʜ˜Ì܈ŽŽiˆ˜}ʅiivÌʜœŽÊ}iۜ}i˜ÊۜœÀÊ`iÊ`iÌiÀ“ˆ‡ natie van klas 2 naar klas 3. Voor De Goudse Waarden zullen wij in 2012 nieuwe determinatiecriteria ontwikkelen. Het uitgangspunt hierbij is dat onze leerlingen na de tweejarige brugperiode in de juiste afdeling zitten. UÊ Ê"“Ê`iʎÜ>ˆÌiˆÌÊÛ>˜Êœ˜Ãʜ˜`iÀ܈Ãʜ«Êii˜Ê…œœ}Ê«iˆÊÌiʅœÕ`i˜Êi˜Ê in te kunnen spelen op pedagogische- en onderwijskundige ontwikkelingen zal het interne scholingsaanbod, zoals dit al bestond binnen het vmbo onder de naam ‘Het Werklab’, uitgebreid worden voor de hele scholengemeenschap onder de naam ‘De Goudse Waarden- academie’.

COLOFON © Gouda 2012 Dit publieksverslag 2011 is een uitgave van CSG De Goudse Waarden te Gouda, www.degoudsewaarden.nl

Teksten: CSG De Goudse Waarden

Drukwerk: Twigt Grafisch Facilitair, Waddinxveen, www.twigt.nl

23

De Goudse Waarden Christelijke scholengemeenschap voor pro | vmbo | havo | atheneum | gymnasium Kanaalstraat 31 | 2801 SH Gouda T (0182) 51 60 77 | F (0182) 58 40 64 | www.degoudsewaarden.nl