Publieksverslag 2008
Ondernemen in een uitdagende omgeving
Publieksverslag 2008
Naast dit publieksverslag treft u op www.strukton.com het complete jaarverslag online aan. Zowel het publieksverslag als het jaarverslag is als pdf te downloaden. Als u nog niet op onze verzendlijst staat, kunt u via internet de gedrukte versie van het publieksverslag bestellen.
Inlevend
Ondernemen in een uitdagende omgeving Initiërend
I n n o v at i e f
Het thema van dit publieksverslag is ‘Onze kracht zit in de kwaliteit van mensen’. Vakmensen en professionals zijn de ruggengraat van Strukton, zij leggen de basis voor ons succes, zowel nu als op de lange termijn. Daarom besteedt Strukton extra aandacht aan preferent werkgeverschap en maatschappelijk verantwoord ondernemen. We willen het mooie prestatieniveau dat we nu al jaren handhaven ook voor de toekomst veiligstellen. Om voldoende nieuwe mensen aan te trekken, met de talenten en competenties die nodig zijn om onze ambities waar te maken, zullen we ons nadrukkelijker moeten etaleren als aantrekkelijke werkgever. Dat doen we onder andere door in dit publieksverslag mensen van binnen en buiten de organisatie te laten vertellen hoe Strukton omgaat met medewerkers en hun kwaliteiten.
Strukton Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025 3600 BA MAARSSEN Telefoon +31 (0)30 248 69 11 Fax +31 (0)30 248 64 66 E-mail:
[email protected] Website: www.strukton.com Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel te Utrecht onder nummer 30004006.
Profiel
2
Kengetallen
4
Strategisch kader
5
De wereld van Strukton
6
Bericht van de Groepsdirectie
8
Maatschappelijk Verantwoord ondernemen (MVO)
Inhoudsopgave
12
Themakatern: ‘Onze kracht zit in de kwaliteit van mensen’
18
Gang van zaken Struktonbedrijven - Strukton Integrale Projecten
38
- Strukton Rail
42
- Strukton Civiel
46
- Strukton Bouw & Vastgoed
50
- Strukton Worksphere
54
Financiële overzichten - Geconsolideerde balans
59
- Geconsolideerde winst- en verliesrekening
60
- Geconsolideerd kasstroomoverzicht
61
Beheersaspecten
62
Samenstelling bestuur
63
Namen en adressen
64
Verklarende woordenlijst
68
Strukton is fullserviceprovider voor infrastructuur- en accommodatie oplossingen, met als doel dat de eindgebruiker prettig kan reizen en in een comfortabele ruimte kan wonen, werken, recreëren of leren. De activiteiten van Strukton zijn georganiseerd naar vijf werkvelden: • Integrale Projecten: innovatieve en integrale oplossingen, onder andere op het gebied van overheidshuisvesting, zorg, onderwijs en infrastructuur, die uitgaan van de totale levenscyclus van de infrastructuur of gebouwde omgeving. • Rail: fullservice dienstverlening op het gebied van spoorsystemen. Werkvelden zijn infrastructuur, spoormaterieel, informatiesystemen, data-acquisitie en datamanagement.
08
2
Profiel
• Civiel: ontwerp, realisatie, onderhoud en beheer van infrastructurele projecten, met specifieke kennis van ondergronds bouwen, wegenbouw, viaducten, stations, geluidsschermen, funderingstechnieken, afzinktechnieken en milieu. • Bouw & Vastgoed: ontwikkeling, realisatie en onderhoud van vastgoed vanuit een integrale aanpak van huisvesting en met oog voor de exploitatie, met als resultaat een bovengemiddelde prijs-kwaliteitverhouding. • Worksphere: geïntegreerde dienstverlening op het gebied van vastgoedbeheer, facilitaire dienstverlening, gebouwgebonden technische installaties en ‘hard services’, vanuit de gedachte dat mensen die zich in hun werk- en verblijfsomgeving prettig voelen het beste presteren en tegelijk gericht op waardebehoud van het vastgoed. 2% 15%
Bedrijfsopbrengsten 2008 41% Rail
15%
Civiel Bouw & Vastgoed Fullservice accommodation provider Overige
27%
De Struktonbedrijven zijn, elk op hun eigen werkterrein, kennisintensieve fullserviceproviders. Ze zijn plat en decentraal georganiseerd zodat besluiten slagvaardig aan de basis genomen kunnen worden. Al naar gelang de vraag gaan deze bedrijven samenwerkingsverbanden aan binnen en buiten de onderneming. Deze gebundelde kracht levert aantoonbare kostenbesparingen op voor de opdrachtgever en vormt tegelijk een vruchtbare voedingsbodem voor verdere kennisontwikkeling, vernieuwing, synergie en integrale oplossingen. Het is de gezamenlijke uitdaging van de Struktonbedrijven om verder te gaan dan alleen het realiseren en opleveren van infrastructurele en accommodatieprojecten. Strukton wil de meedenkende partner zijn die de hele keten overziet en die in staat is in het hele proces, van concept tot en met de exploitatiefase, een actieve (regie)rol te spelen. Dit vertaalt zich in een langlopende relatie, die natuurlijk alleen duurzaam kan zijn als sprake is van volledige transparantie. Soms horen daar andere opdrachtvormen bij. Vandaar dat Strukton vooroploopt in met name concessiegerelateerde projecten en allianties.
3
Een lange historie, ruime ervaring, financiële soliditeit en een hoog kennisniveau stellen Strukton in staat meerwaarde te creëren voor klanten, op de manier en onder de contractvorm die past bij de uit daging waar zij voor staan. De lifecyclebenadering die daarvoor nodig is, vat Strukton samen in drie kernwaarden: inlevend, initiërend en innovatief. Die vormen de basis om samen op zoek te gaan naar de beste oplossing voor opdrachtgever en eindgebruiker. Dan ontstaat het soort partnerschap met opdrachtgevers dat doorslaggevend is voor duurzaam succes. Het onderscheidend vermogen van Strukton zit hem ook in de mentaliteit van de mensen die er werken. Zij zijn niet alleen vakinhoudelijk goed onderlegd, maar nemen ook zelf initiatieven om met verras sende nieuwe oplossingen te komen. Ambitie, gedrevenheid, leergierigheid en openheid bepalen de cultuur. In de visie van Strukton is maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) onlosmakelijk verbonden met de dagelijkse praktijk. Strukton koppelt mvo een-op-een aan product- en procesinnovatie omdat het bedrijf dit ziet als een kans om extra meerwaarde te creëren. Een extra impuls voor efficiëntie, concurrentiekracht én aantrekkelijkheid als werkgever. Strukton realiseerde in 2008, met gemiddeld 5.962 medewerkers, een omzet van eur 1,25 miljard.
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Bedragen in miljoenen euro’s
08
07
06
Bedrijfsopbrengsten Operationeel resultaat (EBITDA)* Bedrijfsresultaat (EBIT)* Netto-resultaat Kasstroom - Operationeel - Investeringen - Financieringen Totale kasstroom Investeringen materiële vaste activa Afschrijving / waardevermindering op vaste activa 08
4
EU-IFRS
05
Dutch GAAP
04
1.249,2 58,6 31,7 14,3
1.144,8 50,4 26,1 15,3
955,0 58,3 39,2 30,6
827,0 74,8 54,9 37,9
719,6 44,2 23,3 12,2
22,1 -56,5 15,7 -18,8
58,4 -39,5 -2,6 16,3
24,3 -123,4 77,3 -21,8
12,7 -12,6 -7,2 -7,1
58,1 -17,1 15,9 56,9
25,8 26,9
30,3 24,4
21,1 19,1
22,6 19,9
13,9 20,9
862,6 171,9 273,3 -101,4 8,1 1,1 19,9
798,3 181,2 231,0 -49,7 8,6 1,3 22,7
716,6 173,8 232,0 -58,2 19,6 3,2 24,2
461,7 143,1 109,0 36,8 30,5 4,6 31,0
403,2 106,9 114,4 -7,5 12,2 1,7 26,5
1.639,0
1.210,8
1.014,2
824,7
1.008,0
818,7 234,7 -51,8 13,6 22,3
790,7 223,7 -42,5 11,7 22,9
708,7 224,3 -50,4 17,5 24,5
458,9 106,3 33,8 51,7 31,2
403,2 114,4 -7,5 20,3 26,5
5.962 5,1% 9,0 24 16,2 0,9 8,1 88,4%
5.514 5,8% 8,2 16 14,8 0,8 7,8 87,1%
4.592 6,1% 11,4 20 20,5 1,1 5,3 88,5%
3.641 7,2% 11,0 26 19,9 1,1 4,0 88,8%
3.636 6,9% 15,8 26 28,4 1,6 3,7 88,3%
Kengetallen Balanstotaal Totaal eigen vermogen/ groepsvermogen Geïnvesteerd vermogen Netto kas (schuld) Netto-resultaat in % gemiddeld eigen vermogen Netto-resultaat in % van de bedrijfsopbrengsten Solvabiliteit Orderportefeuille ultimo* Totaal excl. consolidatie (non-recourse) pps-projecten Balanstotaal Geïnvesteerd vermogen Netto kas (schuld) Rendement op geïnvesteerd vermogen Solvabiliteit Niet financiële indicatoren Gemiddeld aantal werknemers Ziekteverzuim Ongevallen frequentie (IF-index)* Gemiddelde verzuimduur* Ongevallen cijfer* Frequentie cijfer* Uitgaven management development en opleidingen % medewerkers beoordeeld * Voor verklaring zie woordenlijst op pagina 69.
Uitgangspunten beleid • Alle Struktonbedrijven zijn fullserviceprovider in hun werkveld. • Winstgevendheid boven omzetgroei: concentratie op activiteiten die zich
positief onderscheiden in marge op omzet en rendement op vermogen. • Onderscheidend vermogen van de verschillende activiteiten. • Kennis en kunde intern delen en extern mobiliseren
(gebundeld inzetten van de activiteiten). • Slagvaardige organisatie met inspirerende werkomgeving en
aantrekkelijke ontwikkelingsmogelijkheden voor medewerkers. • Maatschappelijk verantwoord ondernemen is
integraal onderdeel van de bedrijfsactiviteiten.
Strategisch kader Kernpunten strategie • Autonome groei. • Verdere groei Strukton Rail in de gedefinieerde thuismarkten
in Europa met een optimale machinebezetting. • Schaalvergroting door selectieve acquisities in bouw,
civiele infra en vastgoed en aanverwante dienstverlening. • Excellent opereren door investeringen in kwaliteitssystemen,
innovatie, kennisontwikkeling, training en opleiding. • Maximaal combineren van service en onderhoud met
projectmatige activiteiten. • Verschuiving van projectgeoriënteerde activiteiten naar
meer service- en onderhoudsgerichte activiteiten.
Doelstellingen • Toonaangevende Europese speler in rail. • Toppositie in gekozen werkvelden. • Leidend in concessiegerelateerde projecten. • Preferente werkgever.
5
08
Kernactiviteiten Integrale Projecten
RAIL
08
6
Civiel
Bouw & Vastgoed
Worksphere accommodation provider
Integrale contract- en samenwerkingsvormen zoals allianties en DBFM(O): Design, Build, Finance, Maintain & Operate
Europese fullserviceprovider van rail(systemen) (onderhoud, vernieuwing, nieuwbouw)
Ontwikkeling, ontwerp, realisatie, onderhoud en beheer van civiele infrastructurele projecten
Ontwikkeling, realisatie en onderhoud van vastgoed
Geïntegreerde dienstverlening op het gebied van vastgoedbeheer, facilitaire dienstverlening, gebouwgebonden technische installaties en hard services
•
Verwerving, management en financiering van pps-aanbestedingen en -projecten
•
Beheer van de risicodragende investeringen van Strukton Finance
•
Verdere ontwikkeling van pps, marktconsultaties, eigen initiatieven
• • • • •
Onderhoud, vernieuwing en nieuwbouw van rail(systemen)
•
Natte en droge infra (in situ, geboorde en afgezonken tunnels, bruggen, stations, wegen en wegonderhoud)
• • • •
Bouwen in complexe omgevingen
• • • •
Prefab beton
• • • • • •
Projectontwikkeling
• • •
Technische service, beheer en onderhoud
•
Exploitatiemanagement: integrale facilitaire dienstverlening en vastgoedbeheer
• • •
Maincontracting
(Reizigers)informatiesystemen Data-acquisitie en datamanagement Ontwikkeling en integratie van systemen in rollend materieel Energiesystemen
Industriële bouw Waterbeheer en waterbehandeling Specialismen: afzinktechnieken, pers-, schuif- en vijzeltechnieken, parkeergarages, funderingen, voorspanning en geluidsschermen Maatvoering Milieutechniek 3D-modelleren
(Binnenstedelijke) herontwikkeling Utiliteitsbouw en woningbouw Renovatie, verbouw en (planmatig) onderhoud Technisch beheer Parkeeroplossingen
Nieuwbouw en renovatie van technische installaties Verwerving, ontwerp, bouw en exploitatie op basis van concessie prestatiecontracten en outsourcing van technische diensten
Advies en interim-management Ontwikkeling en begeleiding van bouw- en verbouwprojecten, huisvestingsplannen, huur- en verhuurplannen
Klanten
•
Rijksoverheden (ministeries van Financiën en Defensie, de Rijksgebouwendienst, Rijkswaterstaat)
Kenmerken markt
•
In ontwikkeling en groeiend, met name in Europa
• •
Complexe projecten en projectomgevingen
•
Provinciale overheden, gemeenten en waterschappen
• •
Onderwijsinstellingen
•
Beheerders van infrastructuur primair in West-Europa
•
Hoge toetredingsdrempel door kennis- en kapitaalintensiviteit
• •
Gemeenten
•
Focus op veiligheid en kwaliteit voor een goede prijs Toenemende concurrentie
• •
Industrie
• • •
• • • • •
Rijkswaterstaat
• • •
Competitief
•
Vervoersbedrijven
Zorginstellingen
Vervoersbedrijven (gemeentelijk, regionaal, landelijk) Materieelleveranciers
ProRail Mainports, luchthavens
•
Grote steden en overheidsorganen
Kwaliteitgedreven (duurzaam/ maatschappelijk verantwoord) Ruimte voor private initiatieven
Eindgebruikers/huurders
• • • • • • •
Zakelijke en financiële dienstverleners
Zakelijke dienstverleners Woningcorporaties Projectontwikkelaars Zorginstellingen Onderwijsinstellingen
• • •
Innovatief, topspeler, kennisvoorsprong
•
Managen en stimuleren van samenwerking in geïntegreerde contracten
•
Lifecyclebenadering en lange termijn verantwoordelijkheid
• • • •
Data-acquisitie en -management
• •
Projectmanagement
• • •
Kennis innovatieve contractvormen
• •
Systems engineering
Kwalitatief hoogwaardige oplossingen Project- en risicomanagement, contractmanagement en financial engineering
Consulting en engineering Machines en logistiek Rollend materieel
Europese markt met verschillen per land Nichemarkt
Cyclisch Fragmentarische markt met beperkte top en veel regionale/lokale spelers
Industriële afnemers (opslag-, nuts- en afvalverwerkings- en waterbehandelingsbedrijven)
• • • • • • •
Competenties Strukton
Grote technologische kennis (eigen engineering & specialistische vaardigheden) Specialist in ondergronds bouwen Realisatie projecten tijdens doorgaande exploitatie van klantprocessen Risicomanagement
• •
Focus op kwaliteit en toegevoegde waarde
•
Verschuiving naar nieuwe contract-/aanbestedingsvormen
Optimalisatie van kosten versus opbrengsten met sterke klantfocus
•
•
Fragmentarische markt met beperkte top en veel regionale/lokale spelers
Integrale en objectgerichte benadering van het bouwproces van plan/project- tot exploitatiefase
•
Cyclisch
• •
In ontwikkeling en groeiend
• •
Lifecycle/Total Cost of Ownership-benadering
• • • • •
Focus op dienstverlenende attitude
•
Benadering met oog voor zowel gemeenschappelijk belang als (ogenschijnlijk) tegenstrijdige belangen van eigenaar en gebruiker vastgoed
• • • •
Klantgerichtheid
Rijksoverheid en gemeenten
Onderwijsinstellingen Zorginstellingen Entertainmentindustrie Industrie Overheid Transportsector
Hoge mate van complexiteit en afbreukrisico Focus op waardebehoud Kennisintensief Toenemende uitbesteding Toenemende complexiteit en afbreukrisico’s
Bedrijfszekerheid bieden voor corebusinessondersteunende processen van opdrachtgevers. Werk- en verblijfomgevingen creëren waar mensen kunnen excelleren
Krachtige inkooppositie voor facilitaire diensten Professionele methoden en middelen Kennis van de coreprocessen van de klanten
7
08
2008 was voor Strukton als geheel een redelijk jaar met een toename van zowel de omzet als het bedrijfs resultaat. Het nettoresultaat kwam ten opzichte van 2007 iets lager uit als gevolg van hogere financieringskosten, negatieve valuta-effecten en belastingen. In een aantal markten hebben we opnieuw groei weten te realiseren, in andere hebben we ons marktaandeel behouden. We hebben onze strategie van een geïn tegreerde benadering van projecten en synergie gericht op verlenging en verbreding van ons aandeel in de bouwketen en langlopende contracten verder ingevuld. In de markt voor projecten in publiek-private samenwerking (pps) hebben we onze leidende positie verder versterkt. In het verslagjaar hebben we drie pps-projecten verworven en, ondanks de wereldwijde financiële crisis, tot financial close gebracht.
08
8
Bericht van de Groepsdirectie In 2008 realiseerden we een omzet van EUR 1,25 miljard, een toename van 9% ten opzichte van 2007 toen de omzet EUR 1,15 miljard bedroeg. Het bedrijfsresultaat steeg met ruim 20% naar EUR 31,7 miljoen (2007: EUR 26,2 miljoen). Het nettoresultaat daalde fractioneel met EUR 1 miljoen naar EUR 14,3 miljoen (2007: 15,3 miljoen) als gevolg van hogere financieringskosten en een hogere belastingdruk.
Hoofdlijnen per bedrijf
Strukton Rail had in Nederland te kampen met een aanzienlijk lager volume van de binnenlandse markt. Dit leidde tot sterke druk op de bezettingsgraad en lagere marges. Dit kon onvoldoende worden gecompenseerd met de resultaten in het buitenland. Ondanks een lager marktvolume werd het marktaandeel in Nederland behouden. Bij Strukton Civiel werpt de strategie van schaalvergroting en specialisatie duidelijk haar vruchten af met een forse groei van omzet en resultaat. Alle bedrijfsonderdelen presteerden goed en een aantal complexe projecten in Nederland is afgesloten met een goed resultaat. De bouw van de diepste en langste afzinktunnel ter wereld, in Zuid-Korea, is voorspoedig van start gegaan. Voor 2009 is de orderportefeuille goed gevuld.
9
Groepsraad: v.l.n.r. Durk ten Wolde (Groepsdirectie), Aike Schoots, Jos Hegeman, Raymond Steenvoorden (Groepsdirectie), Marinus Schimmel, onder v.l.n.r: Erik Hermsen en Gert Jan Vos (niet op de foto: Rob Kalma)
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Bij Strukton Bouw & Vastgoed vielen de resultaten tegen. Oorzaken waren een aantal verliesgevende projecten en achterblijvende groei in het tweede halfjaar doordat een fors aantal werken is vertraagd. Daardoor is in 2008 een dekkingsprobleem ontstaan. De orderportefeuille is nu goed gevuld. Strukton Worksphere heeft een prima jaar achter de rug, met name dankzij het nadrukkelijk sturen op productiviteit, in combinatie met een consistente, duidelijke filosofie en strategie. Strukton Integrale Projecten heeft in 2008 niet alleen drie pps-projecten binnengehaald en tot financial close gebracht maar ook veel positieve publiciteit en naambekendheid gegenereerd rondom onze eigen initiatieven. Robuust en scherp
08
10
De kredietcrisis, die in 2008 in volle omvang zichtbaar werd, heeft inmiddels geleid tot een wereldwijde recessie waarvan de diepte en reikwijdte zich op dit moment moeilijk laten inschatten. Strukton is een robuust bedrijf met een solide basis. Onze bedrijven zijn goed verankerd in gezonde markten en nemen daarin een onderscheidende positie in. Onze historisch hoge orderportefeuille voor 2009 van circa eur 1,6 miljard is voor ongeveer 75% gevuld met projecten uit de publieke markt. In de private markt is onze exposure beperkt. Onze robuustheid danken we mede aan onze basisfinanciering. We houden er rekening mee dat de huidige recessie kan aanhouden tot na 2009. Daarom houden wij de ontwikkeling van onze orderportefeuille scherp in de gaten, we letten extra goed op de kosten en we blijven werken aan interne verbeteringen. De Groepsraad is sterker betrokken bij de dagelijkse gang van zaken met name om de onderlinge samenwerking tussen onze bedrijven te versterken. De personele bezetting van de Groepsdirectie is in het verslagjaar gewijzigd doordat – na een periode van tien jaar als directievoorzitter – Gerrit Witzel per 1 augustus op eigen verzoek afscheid nam van onze onderneming. Strukton is hem veel dank verschuldigd voor de bijdrage die hij heeft geleverd aan de ontwikkeling van de onderneming. Durk ten Wolde is per 17 november benoemd als interim-voorzitter. Strukton Bouw & Vastgoed nam afscheid van zijn directeur Henk Janssen. Hij werd opgevolgd door Gert Jan Vos. Innovatief en aantrekkelijk
Wij hechten veel waarde aan een sterke reputatie omdat we ons daarmee bij al onze stakeholders positief onderscheiden. Dit geldt voor zowel klanten en financiers als leveranciers en toekomstige nieuwe werknemers. In 2008 hebben we onze kernwaarden inlevend, initiërend en innovatief nog explicieter in praktijk gebracht en daarmee hebben wij onze reputatie verder versterkt. We hebben echter gemerkt dat in de arbeidsmarkt nog onvoldoende bekend is dat we onze reputatie ook waarmaken in de vorm van aantrekkelijk werkgeverschap. Het themakatern, waarin medewerkers hun eigen verhaal over Strukton vertellen, illustreert dat we wel degelijk de status van preferente werkgever verdienen. Omdat onze kwaliteit in de kracht van mensen zit, gaan we er in 2009 nog meer werk van maken om dat te laten doorklinken in onze wervingsactiviteiten.
Alertheid geboden
Uiteraard dwingt de huidige economische situatie ons om alert te blijven, maar desondanks zien we de toekomst van onze bedrijven met vertrouwen tegemoet. Strukton Rail verwacht voor 2009 in Nederland opnieuw een laag marktvolume. De vooruitzichten in Scandinavië en de overige landen waar Strukton Rail actief is daarentegen zijn overwegend positief. Met zijn zelf ontwikkelde geavanceerde technologie kan Strukton Rail een cruciale rol spelen bij de voorziene groei en intensivering van het nationale en internationale railvervoer. Strukton Civiel heeft de interne organisatie uitstekend op orde en is klaar om verder te groeien, zowel qua omvang als in specialismen. De orderportefeuille is goed gevuld en het aangekondigde markt volume is hoog. Strukton Bouw & Vastgoed heeft van oudsher een grote exposure op de private markt, waar nu de grootste vertraging optreedt. Toch verwachten we op basis van de bestaande orderportefeuille een groei van de omzet en zwarte cijfers in 2009. Wel worden de organisatie en het kostenniveau aangepast aan het omzetvolume en wordt het contractmanagement extra versterkt. Strukton Worksphere heeft een goede uitgangspositie, dankzij een sterk en gediversifieerd klanten bestand met langlopende contracten. Bovendien bieden de huidige marktomstandigheden kansen, omdat bedrijven te maken krijgen met reorganisaties of kiezen voor upgrading van hun bestaande huisvesting in plaats van nieuwbouw. Maar de grootste volumeaanwas wordt verwacht in de nog altijd sterk groeiende outsourcingmarkt. Strukton Integrale Projecten zal ook in 2009 meedoen aan nieuwe pps-projecten. We zullen daarbij kritisch kijken naar de voorwaarden voor invulling van de projectfinanciering. De eigen initiatieven Amfora en Noordelijke Randweg Utrecht krijgen in 2009 een vervolg.
11
Tot slot
Resumerend hebben we alle reden om trots te zijn op ons bedrijf, op alles wat we in 2008 hebben bereikt en op de plaats die Strukton inneemt in de maatschappij. Wij danken al onze medewerkers voor hun bijdrage daaraan met hun inzet, kennis, kunde, ervaring en vakmanschap. En wij danken onze aandeelhouders, klanten en partners voor hun steun en vertrouwen. Wij kijken met vertrouwen naar 2009. Wij verwachten in 2009 een stabilisatie van het omzetniveau. Dit is mede gebaseerd op de goed gevulde orderportefeuille. Zeker als gevolg van de huidige kredietcrisis en de daarmee samenhangende recessie zullen wij de omvang en kwaliteit van de orderportefeuille scherp in de gaten houden, mede in relatie tot de omvang van de organisatie. Onze robuustheid en onze kernwaarden geven mogelijkheden om met keihard werken onze kansen optimaal te benutten. Met ieders inzet en met eenzelfde mate van steun en vertrouwen verwachten we dan ook dat we straks met een goed gevoel zullen terugkijken op 2009. Utrecht, 3 maart 2009 De Groepsdirectie Durk ten Wolde, voorzitter a.i. Raymond Steenvoorden
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
In de visie van Strukton is maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) een integraal onderdeel van de dagelijkse praktijk. De essentie van ons MVO-beleid is dan ook dat we goede cijfers willen halen, maar niet ten koste van de mensen of de omgeving. We kijken vanuit die visie naar een goede balans tussen de wensen van de opdrachtgevers en de gebruikers én de belangen van de omgeving. Dat geeft ook de reikwijdte aan van MVO: die gaat verder dan klimaat en duurzaamheid. Voor deze visie is Strukton in 2008 door de sector beloond met de beste reputatie van alle bouwbedrijven op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 08
12
De Strukton MVO-balansschijf In de Strukton mvo-balansschijf is ons beleid uitgewerkt in een aantal concrete programma’s met één gemeenschappelijk doel: een zodanige mentaliteit teweeg te brengen dat al onze medewerkers bij dagelijkse beslissingen de balans zoeken tussen bedrijfs-, omgevings- en eigen belang. Dat levert een manier van werken op waarmee we laten zien hoe we als Strukton in de maatschappij willen staan. Dat zie je terug in onze bedrijfsvoering: de doelstellingen in businessplannen en afdelingsplannen, integraal risicomanagement, innovatiebeleid, inkoopbeleid, milieubeleid, veiligheidsbeleid, personeelsbeleid. Het thema van dit verslag staat dus ook niet los van het thema mvo maar zoomt in op een onderdeel van onze mvo-balansschijf, namelijk het preferente werkgeverschap.
MVO-vertaalslag
In 2008 hebben alle werkmaatschappijen mvo-doelstellingen en -indicatoren opgenomen in hun beleidsplan en zijn diverse programma’s van de mvo-balansschijf ingebed in overlegstructuren. In de loop van het jaar hebben we het convenant Leidende principes vertaald naar inkoopvoorwaarden en een nieuw inkoopbeleid, opgenomen in een inkoopbeleidboekje vergelijkbaar met de Gedragscode Integer Zakendoen die wij in 1999 voor het eerst hebben opgesteld. Een ander voorbeeld van onze eigen kijk is het convenant fsc-hout. Dat heeft Strukton niet ondertekend. Wij werken al jaren met hout uit Scandinavië waar al vijftig jaar geleden is begonnen met duurzaam bosbeheer. Het fsc-keurmerk wordt toegekend aan plantages waar nu bomen worden aangeplant ter vervanging van exemplaren van vijftig tot tachtig jaar oud. Overigens is Strukton Rail een van de weinige bedrijven in zijn sector met het milieukwaliteitscertificaat iso 14001 en ook Strukton Civiel hoopt dit jaar de certificering af te ronden.
Wij werken al jaren met hout uit Scandinavië waar al vijftig jaar geleden is begonnen met duurzaam bosbeheer.
13
Maatschappelijke bijdrage
Strukton heeft zijn duurzame innovatiekracht geconcretiseerd in diverse eigen initiatieven voor het oplossen van maatschappelijke knelpunten. In 2008 hebben Struktonbedrijven eigen initiatieven gepresenteerd voor tunnels die een duur zamer alternatief bieden voor plannen voor de infrastructuur bij Geldermalsen, respectievelijk de verbinding a6-a9. Andere eigen initiatieven zijn in 2008 een stap verder gebracht. Voor Amfora is een plan uitgewerkt voor een proeflocatie in Amsterdam. Ook het eerder gelanceerde Eigen Initiatief voor de Noordelijke Randweg Utrecht staat momenteel weer volop in de belangstelling. Duurzaam innoveren
Het programma Duurzame Innovatiekracht is in 2008 geborgd door de officiële oprichting van het Strukton Innovatie Forum. Dit platform is puur gericht op innovatie, maar komt voort uit de visie dat mvo integraal deel uitmaakt van onze strategie. Daardoor komen er automatisch projecten uit die tot duurzame innovaties leiden. Het Innovatie Forum is vooral een instrument om de innovatieve mentaliteit en de interne synergie te bevorderen. Het werkt aan het koppelen van de interne en externe kennisnetwerken. strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Het Strukton Innovatie Forum ondersteunt innovatieve projecten maar stelt ook eisen. Basisvoorwaarden zijn dat het projectvoorstel harde criteria omvat en dat er een projecteigenaar is die de innovatie wil onderbrengen om er later de markt mee op te gaan. Die eigen verantwoordelijkheid en decentrale inbedding past bij ons mvo-beleid. Dat wordt daarnaast gekenmerkt door betrokkenheid, aanmoediging en commitment van het management. Focus op balans
In november 2008 vond het eerste drukbezochte Strukton Innovatiecongres plaats. Dit initiatief was gericht op zowel medewerkers als externe relaties en belichtte het thema innovatie – een van de drie onderscheidende kernwaarden van Strukton – op verschillende wijzen. Aandacht voor mvo was er ook bij Strukton jongerennetwerk Scope, dat zijn allereerste bijeenkomst in 2006 geheel aan dit thema wijdde. Van de deelnemers aan het Strukton Jong Management programma van de TSM Business School kozen twee groepjes expliciet mvo als thema voor hun innovatieproject. Een groepje ontwikkelde een concept voor energie en saneren door bij het bouwen op verontreinigde grond warmte-koudeopslag (wko) toe te passen waardoor het grondreinigingsproces wordt versneld en eerder kan worden begonnen met bouwen.
08
14
Bewust bouwerschap
Strukton doet steeds meer projecten in stedelijk gebied en wil daar als bouwer een goede buur zijn. Daarom kijken we ook buiten de hekken van de bouwplaats, met een blik die zich in feite richt op risicomanagement. Het gaat daarbij niet alleen om veiligheid, maar ook om het voorkomen van reputatieschade en het waarborgen van een goede ontsluiting van projecten waarbij we zijn aangewezen op medewerking van de omgeving. We willen hierbij in elk opzicht professionaliteit uitstralen en dat hebben we in 2008 extra onderstreept met de introductie van een nieuwe kledinglijn.
Daarom kijken we ook buiten de hekken van de bouwplaats, met een blik die zich in feite richt op risicomanagement.
Veiligheid is een mentaliteit
In het verslagjaar is het programma veilige en gezonde werkomgeving ingebed in het arbo- en milieucoördinatorenoverleg en is het programma Zero Accidents voortgezet. Zero Accidents is een veiligheidsprogramma, gericht op het gedrag en de mentaliteit van alle medewerkers, beginnend bij het voorbeeldgedrag van het management. Veiligheid is een vast agendapunt bij alle werkmaatschappijen en er worden veel maatregelen genomen om de veiligheid van de bouwplaats- en projectmedewerkers te verhogen. Bij Strukton Civiel is de Strukton Bouwplaatsnorm geïmplementeerd. Die houdt in dat er op de bouwplaats wordt gecommuniceerd via borden met stripfiguren en pictogrammen die tekst overbodig maken. Bij de introductie wordt weliswaar nadrukkelijk aandacht besteed aan veiligheid en worden mensen in wel vijf of zes talen voorgelicht, maar toch is daarmee niet gegarandeerd dat de boodschap iedereen bereikt. Omdat het aantal ongevallen in 2008 ondanks alle maatregelen niet structureel verder is gedaald, is voor 2009 een Struktonbrede campagne ontwikkeld om daar extra aandacht voor te vragen. Mei 2009 zal worden uitgeroepen tot maand zonder (verzuim)ongevallen.
15
Preferente werkgever
Strukton scoort in de reputatiemonitor van Building Business hoog op mvo maar relatief laag als – gepercipieerd – preferente werkgever. Klaarblijkelijk laten we onvoldoende zien wat we zijn: een moderne werkgever waar veiligheid topprioriteit heeft en waar het prettig werken is omdat opleiding, ontwikkeling en het welzijn van mensen veel aandacht krijgen. Vanuit onze kernwaarden inlevend, initiërend en innovatief gaan we de uitdaging aan voor vernieuwingen, in nauwe samenwerking met de klant. We durven complexe projecten aan waar anderen voor terugdeinzen. Om onze ambities waar te maken, moeten we voor onze mensen uiteraard de juiste randvoorwaarden scheppen. Zij moeten zich prettig voelen en uitgedaagd worden hun kennis en talenten te benutten, te delen en verder te ontwikkelen. Dat we daarmee op de goede weg zijn, blijkt uit de enorme betrokkenheid van onze mensen bij hun werk, onze prestaties als totaal bedrijf, succesvolle projecten en nieuwe uitdagingen.
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Opleiding en ontwikkeling krijgen bij ons veel aandacht, van introductiedag of -programma tot management development, van veiligheidsdag tot hoe houd je een toolbox meeting, van leergangen met aansluitende coaching tot job rotation. Op alle mogelijke manieren proberen we het beste uit mensen te halen, niet alleen technisch-inhoudelijk, maar ook als het gaat om persoonlijke vaardigheden. Daarbij hanteren we een aanpak die zich richt op het individu en waarbij het vanzelf spreekt dat bij het opstellen van persoonlijke opleidingsplannen nadrukkelijk ook rekening wordt gehouden met verworven competenties (evc en web-diploma’s). In 2006 is het Strukton jongerennetwerk Scope opgericht. Scope staat voor focus, scherpzinnig en kritisch en biedt jonge, enthousiaste medewerkers een platform waar ze elkaar uitdagen, inspiratie opdoen, elkaar helpen, informatie delen en nieuwe frisse ideeën ontwikkelen over onderwerpen die direct en indirect gerelateerd zijn aan het werk.
Op alle mogelijke manieren proberen we het beste uit mensen te halen, niet alleen technisch-inhoudelijk, maar ook als het gaat om persoonlijke vaardigheden.
08
16
In 2009 zullen we in onze arbeidsmarktcommunicatie veel nadrukkelijker naar voren brengen dat we als werkgever veel te bieden hebben. In 2008 namen de investeringen in opleiding en management development verder toe. Vooral goede mensen voor technische en managementfuncties zijn schaars. Voor het werven van de juiste mensen zetten we alle beschikbare kanalen in: website, contacten met opleidingen (onder andere via scholendagen, stages en uitnodigingen aan studenten om deel te nemen aan projecten), het eigen netwerk, onze eigen medewerkers, werving- en detacheringbureaus en headhunters.
17
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Elkaar prikkelen om verder te kijken dan je eigen aandeel, met een gezamenlijk doel
Mandaat voor echte inbreng
voor ogen en rekening houdend met de totale levensduur van hetgeen je gaat maken
Mariska Slappendel,
en voor wie je het gaat maken. Dat is waar het bij Strukton Integrale Projecten om gaat. Inlevingsvermogen is daarbij onontbeerlijk, maar minstens zo belangrijk is dat eenduidig is vastgesteld wat het gezamenlijke doel is. Dat gaat verder dan een omschrijving van wat de opdrachtgever vraagt, want die kun je op veel verschillende manieren interpreteren.
08
18
Een echt integrale benadering geeft automatisch synergie
Contractmanager Strukton Integrale Projecten
‘Je krijgt de ruimte en het vertrouwen om je rol te vervullen en beslissingen te nemen in een omgeving waar verschillende belangen een rol spelen. Dat creëert een groot verantwoordelijkheidsgevoel en beïnvloedt je in de samenwerking met je partners en de opdrachtgever. Dit typeert de manier van werken van Strukton en Strukton Integrale Projecten.’
Jan Schouten van Strukton Bouw & Vastgoed: ‘Vergelijk het maar met de manier
Capaciteiten en kennis benutten
waarop vroeger schepen werden gebouwd. Om de beste boot te bouwen moet je niet
Herwin Fekken
alleen het beste hout en de beste tekeningen uitkiezen, maar ook aan iedereen vertellen dat je samen een boot gaat bouwen waarmee je veilig de zee op wilt en die een bepaalde lading moet kunnen vervoeren.’ Zo is het hier ook.
... minstens zo belangrijk is een gezamenlijk, eenduidig vastgesteld doel ...
Programmamanager Strukton Worksphere
‘Alle technische aspecten worden integraal meegenomen in het architectonisch ontwerp en mensen met praktijkkennis worden gestimuleerd om met eigen, innovatieve inbreng te komen.’
‘Hier’ is in dit geval de Kromhout Kazerne in Utrecht. Het consortium Komfort tekende in juni 2008 een 25-jarige DBFMO-overeenkomst met het ministerie van Defensie voor de realisatie en exploitatie van de Kromhout Kazerne in Utrecht. Met dit doel worden
Iedereen leert van elkaar Leonie Bomhof Businessunit Exploitatie
drie bestaande monumentale gebouwen gerestaureerd en wordt de overige bebou-
Strukton Worksphere
wing gesloopt en vervangen door nieuwbouw. In Komfort werkt Strukton samen met
‘Je bent bezig twee verschillende culturen, bouw en dienstverlening, bij elkaar te brengen. Daarnaast moet je vertrouwen opbouwen bij de opdrachtgever.’
Ballast Nedam en John Laing, Meyer en Van Schooten Architecten, Karres en Brands landschapsarchitecten en ISS Facility Services. Juridisch adviseur is Allen & Overy. RBC heeft opgetreden als financieel adviseur.
19
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
‘Kenmerkend voor een pps-project is de lange termijn verantwoordelijkheid van de opdrachtnemer en de noodzaak tot intensieve samenwerking tussen opdrachtnemer en opdrachtgever. Je kiest als opdrachtgever voor een partij die jouw wensen het beste kan vertalen in een lange termijn visie, die binnen het budget de meeste waarde toevoegt en die ervaren is. Onze ervaring met Komfort, en daarmee ook met Strukton, is dat ze ons begrijpen, actief meedenken en het projectbelang voorop stellen. We verwachten dat Komfort de afgesproken doelen tijdig gaat realiseren.’ Ed Visser, projectdirecteur Kromhout Kazerne voor het ministerie van Defensie Kenmerkend voor een pps-project is de lange termijn verantwoordelijkheid
08
20
Mensen het gevoel geven dat je er bijna nog meer uithaalt dan erin zat Jan Schouten, kostendeskundige Strukton Bouw & Vastgoed
‘Het totaalbedrag dat je te besteden hebt staat vast. Dat levert spanning op tussen ontwerp en uitvoering. De architect wil iets heel moois neerzetten, maar ik moet als kostendeskundige het budget bewaken. Tegelijkertijd heb ik alle begrip voor het standpunt van de architect. Daarom probeer ik alle partijen te prikkelen om verder te kijken. Ik wil ze uit het patroon van ‘we hebben het altijd zo gedaan’ halen en al hun creativiteit mobiliseren. We gaan iets neerzetten dat heel lang prominent aanwezig is in de samenleving en Strukton wil dat slim en duurzaam doen, zodat het eindresultaat ook maatschappelijk verantwoord is. Die benadering leidt automatisch tot synergie.’
Durf wordt nergens
Voor Mariska Slappendel van Strukton Intregrale Projecten is de Kromhout Kazerne haar eerste
belemmerd en je
grote project als contractmanager. En omdat het zo’n groot en bijzonder project is, was het
wordt nooit ongenadig
aanvankelijk vooral een leertraject. De contractuele afronding die volgde op de verwerving van
afgerekend op fouten, integendeel
het project was een spannende tijd omdat toen net de financiële crisis begon. En vrijwel meteen daarna moest het contract worden aangevuld. Slappendel: ‘Ik werk nu iets meer dan een jaar bij Strukton Intregrale Projecten en sta dus nog maar aan het begin van mijn ervaring, maar ik krijg ontzettend veel ruimte om verantwoordelijkheid te nemen, zelfstandig te beslissen en ervaring op te doen. Andersom zie je dat iedereen die hier werkt dat doet met grote inzet en loyaliteit. Dat is typerend voor Strukton. Je kunt volwaardig groeien in je functie. Als je naar voren wordt geschoven in zo’n traject dan krijg je een zodanig mandaat dat je ook echt je eigen inbreng kunt hebben.
21
Je werkt vanuit de Struktonkaders, maar dat is geen keurslijf. Het projectbelang staat voorop.’
... iedereen die hier werkt doet dat met grote inzet en loyaliteit ... Binnen Komfort is Strukton Worksphere verantwoordelijk voor de exploitatie van de Kromhout Kazerne. ‘Zo’n constructie is nieuw in onze branche, maar past helemaal bij onze ondernemen de mentaliteit’, vertelt Leonie Bomhof. ‘We zijn nu bezig de basis te leggen voor 25 jaar goede
Ieder mens heeft capaciteiten; die kun je optimaal benutten door mensen in hun
samenwerking. Daar betrekken we natuurlijk ook de opdrachtgever bij, die moet er vertrouwen in hebben en tevreden zijn met het eindproduct. In de bouwcombinatie kijken we mee naar de ontwerp- en materiaalkeuzes, want die hebben veelal consequenties voor het onderhoudsprogramma. Ook bekijken we bijvoorbeeld het exploitatierisico van een klimaatsysteem. Dat gebeurt in een open dialoog, maar je merkt wel dat
waarde te laten en
je vanuit twee heel verschillende culturen praat. Dat levert leuke en minder leuke situaties op.
hun eigen inbreng te
Iedereen wil toch vooral zijn eigen ding zo goed mogelijk doen, dus je moet goede afspraken
stimuleren
maken. Maar over het algemeen is de sfeer heel goed; echt een lerende omgeving.’
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Strukton Rail heeft zich ontwikkeld tot een Europees bedrijf en is actief in een groot
lef hebben om zo’n groot
aantal Europese landen. Dit biedt medewerkers uitzicht op een internationaal werkter-
project toe te vertrouwen
rein, waar ze te maken krijgen met cultuurverschillen die soms behoorlijk groot zijn;
Rien Nederveen projectleider Strukton Rail
niet alleen maatschappelijk maar ook vakinhoudelijk. Een inspirerende werkomgeving, waar je heel snel heel veel leert. Vooral omdat Strukton Rail zijn mensen veel verantwoordelijkheid, vertrouwen en vrijheid geeft.
08
22
Zelf oplossingen bedenken, dat motiveert enorm Projectleider Rien Nederveen was twee dagen in dienst toen hij naar Duitsland vertrok om daar in opdracht van Deutsche Bahn de vernieuwing van het spoor tussen Homburg en Limbach te leiden. Oorspronkelijk zou hij eerst een project meelopen met een meer ervaren projectleider, maar daar kwam iets tussen, zodat hij er meteen alleen voor stond. Met materieel dat hij nog nooit van dichtbij had gezien.
... als een organisatie zoveel vertrouwen in je heeft wil je dat waarmaken! Strukton Rail voerde het werk uit samen met het in 2007 overgenomen Duitse bedrijf Georg Reisse GmbH & Co KG. De uitvoerders van beide bedrijven waren nog een paar jaar jonger dan Nederveen zelf. Dit jonge maar gedreven projectteam werkte samen met heel ervaren voormannen die hun materieel door en door kennen. Als dat nodig was, gingen die mannen er extra tegenaan. De projectleider hoefde dat meestal niet eens te vragen en dat was de vertegenwoordiger van de opdrachtgever absoluut niet gewend.
‘Ik kom uit het spooronderhoud, maar ik had eigenlijk nog nooit een vernieuwingstrein of kettinghor van dichtbij gezien. De eerste keer dat ik kwam aanrijden en al die busjes van Strukton zag staan, zal ik ook nooit vergeten. De volle omvang van zo’n project wordt op dat moment pas echt duidelijk. Het krioelde echt van de mensen en als er vragen waren, zouden al die mensen naar mij toe komen... We werkten met de vernieuwingstrein, die nog vrij nieuw was en het werk liep anders dan gepland. De planning moest bijgesteld worden. Ik kreeg meteen van alle kanten steun, maar ook de kans om zelf te bedenken hoe we het gingen oplossen. De maatregelen die we hadden bedacht bleken te werken en dat is zo enorm motiverend! Na dat moment op de parkeerplaats heb ik ook nooit meer het gevoel gehad dat ik er alleen voor stond. Oud-collega’s en vrienden zeggen wel eens: “Strukton durft.” Dat is waar, je moet lef hebben om zo’n groot project toe te vertrouwen aan zo’n jonge club, maar ze zeggen “wij weten hoe je spoor bouwt, vertrouw maar op de vakkennis van onze mensen” en doen dat zelf ook.’
23
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
‘We doen alles hetzelfde en gebruiken hetzelfde materieel. Ik kan niet zeggen dat wij iets van elkaar hebben geleerd. De werkwijzen voor de uitvoering van dit soort werk zijn voorgeschreven. Daar mag je niet van afwijken. Strukton had een paar keer pech met materieel, maar dat gebeurt altijd wel een keer. Ik zit dertig jaar in dit vak en de ene keer gaat het goed, de andere keer minder. En ze hebben het goed opgelost. Ik heb wel het gevoel dat onze mentaliteit anders is. Hollanders zijn voorkomend en aardig, maar minder hectisch. Dat is niet negatief bedoeld, ik vond het alleen bijzonder. Voor de rest heb ik kritiek noch lof en zou Strukton net zo goed een Duits bedrijf kunnen zijn.’ Heinz Wagner, Bauüberwachter Deutsche Bahn Ze doen hun werk goed en daar gaat het om
08
24
Die enorme betrokkenheid, daar mag je trots op zijn Rien Nederveen, projectleider Strukton Rail
‘Als je weet dat je een heel druk weekend ingaat, geeft dat een gezonde spanning. Maar je weet ook dat je kunt terugvallen op heel ervaren mannen en dat je niet bang hoeft te zijn persoonlijk te worden afgerekend op zaken die buiten je macht liggen. Het adrenalinegehalte loopt voor aanvang van het project wel flink op, maar doordat je toch ontspannen in je vel zit, neem je andere, betere beslissingen. In Duitsland is men dat anders gewend. Zij dachten dat wij niet maximaal ons best hadden gedaan omdat we zo rustig bleven. Ik moest echt uitleggen dat Nederlanders anders omgaan met dit soort spanning en het mij niet verstandig leek om als jonge vent aan ervaren mensen, die er zo nodig een tandje bij deden, te vertellen hoe ik dacht dat het moest.’
We zijn heel erg
Voor Heinz Wagner, Bauüberwacher bij Deutsche Bahn, was het vernieuwingsproject Homburg-
geholpen door de
Limbach een van de werken die hij onder zich had. Hij bemoeide zich dan ook niet met details,
persoon die de
maar was er wel ‘wenn es brannte oder wenn es eng wurde’. Dat kwam een paar keer voor,
Duitse projectleider daarvoor had
maar alles is steeds goed opgelost, al kostte het uiteindelijk een weekend extra werk. Hij zag ook dat de Nederlandse projectleider zijn zaken goed voor elkaar had en goed Duits sprak, maar dankzij een duidelijke planning hoefde er meestal weinig te worden besproken of uit-
aangewezen
gelegd. Verder verliep het intermenselijk contact, zowel in als buiten het werk, heel plezierig. ‘Alles nur vom Feinsten, al blijft dat laatste natuurlijk een bijkomstigheid: het doel is goed werk, de rest is bijzaak.’ 25
Hij bemoeide zich dan ook niet met details, maar was er wel ‘wenn es brannte oder wenn es eng wurde’
Anders dan in Nederland is in Duitsland exact voorgeschreven hoe een werk moet worden uitgevoerd, inclusief de in te zetten machines, het te gebruiken materiaal en de snelheid waarmee wordt gewerkt. Voor de medewerkers van Strukton is dat soms best lastig, vooral als zij op grond van kennis en ervaring voor een andere oplossing zouden hebben gekozen.
Als je door het taalverschil iets niet goed kunt uitleggen, is het lastiger om
Maar Deutsche Bahn verstaat zijn vak ook en heeft nu eenmaal te maken met die regelgeving. Strukton moet zich daarin schikken en het werk naar tevredenheid van de opdrachtgever klaren. Daarom is het wel bijzonder dat Strukton van Deutsche Bahn uiteindelijk een compliment kreeg voor de goede voorbereiding van het Homburgproject. Om de samenwerking ook in de toekomst prettig en soepel te laten verlopen, biedt Strukton medewerkers die actief zijn
vertrouwen te winnen
in Duitsland niet alleen een taalcursus aan, maar ook een cursus over de Duitse regelgeving,
bij de opdrachtgever
die zo enorm veel uitgebreider en gedetailleerder is dan de Nederlandse.
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Weggebruikers willen maar één ding en dat is doorrijden. Bij projecten van Strukton
Af en toe een compliment
Civiel is enige verkeershinder echter vaak onvermijdelijk. Soms is die pijn niet of nau-
Oscar Vos
welijks te verzachten, andere keren bieden niet eens zo heel ingrijpende maatregelen al heel veel soelaas. Goede communicatie tussen alle betrokkenen helpt bij het vinden van de meest doeltreffende oplossingen.
08
26
Iedereen heeft aandacht en waardering nodig Een manier om de pijn voor weggebruikers te verzachten is ’s nachts en in het week-
projectmanager Strukton Civiel
‘Ik vind het jammer dat het in de bouw not done is om elkaar complimenten te geven. Je hebt dat af en toe gewoon nodig. Aandacht hoef je niet altijd uit te drukken in geld of materiële dingen. Aandacht is ook op spannende momenten je gezicht laten zien. Al is het midden in de nacht of de dag na sinterklaas. Natuurlijk zit je er niet op te wachten om er dan op uit te gaan en inhoudelijk is je aanwezigheid meestal niet belangrijk. Maar je toont er wel je waardering en betrokkenheid mee.’
end werken. Daarmee vraag je veel van de mensen die er bij nacht en ontij op uit moeten. Zowel fysiek als sociaal. Van oudsher heeft Strukton Civiel dan ook een cultuur
Aandacht voor communicatie
van met kleine dingen aandacht besteden aan de eigen mensen: iets warms halen bij
Pim van Schaijk
de bakker, trakteren op haring of niet op kantoor blijven zitten maar voor tachtig man buiten hamburgers gaan bakken omdat het extreem koud is.
Partijen worden mondiger, dat maakt goede communicatie belangrijk De laatste jaren groeit de noodzaak om even zorgvuldig om te gaan met de mensen ‘voor wie we het doen’. Alle partijen worden steeds mondiger. Dat maakt communicatie heel belangrijk. Als dat proces goed wordt aangepakt kan het zelfs resulteren in een vorm van samenwerking die vernieuwend is en de naam maatschappelijke interactie verdient. Zoals bij de versterking en verbreding van de Hollandse Brug in de A6, door Strukton Civiel in de wandeling project A1/A6 genoemd.
‘Bij een wegenbouwproject heb je de medewerking nodig van alle andere betrokken partijen; van automobilisten en transporteurs die hinder ondervinden tot de diverse overheden en soms zelfs fietsers en wandelaars. Met die partijen moet je eerst heel precies definiëren wat het probleem is, in plaats van meteen in oplossingen te denken. Iedereen moet de kans hebben zelf zijn eigen belang aan te geven en toe te lichten. Zoveel aandacht voor communicatie is niet gebruikelijk in de bouw, maar hier leverde het grote plussen op.’
27
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
‘We hebben als alliantiepartners steeds gezamenlijk met alle partijen gecommuniceerd. Als ik een bijeenkomst had, kwam Oscar Vos erbij zitten namens de bouwcombinatie en op mijn beurt schoof ik aan bij zijn vergaderingen met zijn onderaannemers. Doordat je daar samen zit, kun je samen antwoord geven op alle vragen en problemen benoemen vanuit interesse in elkaar. Daardoor ben je geloofwaardiger en komt de urgentie veel duidelijker naar voren. Maar het belangrijkste is dat je ruimte schept voor innovatieve oplossingen. Ik weet zeker dat bepaalde oplossingen niet in beeld waren geweest als we niet op deze manier hadden samengewerkt. Die aanpak is hartstikke nieuw en valt beslist onder de noemer maatschappelijke vernieuwing.’ Pim van Schaijk, alliantiemanager namens Rijkswaterstaat Bepaalde oplossingen waren anders niet in beeld gekomen
08
28
Belangen zo goed mogelijk bij elkaar brengen Oscar Vos, projectmanager Strukton Civiel
‘Zowel bouwers als opdrachtgevers en andere betrokkenen gaan vaak heel snel in oplossingen denken. Dat is hier nadrukkelijk niet gedaan. Steeds is eerst gekeken waar het probleem nu precies zat. Vervolgens probeerden we de verschillende belangen zo goed mogelijk bij elkaar te brengen. De quick movable barrier is daar een perfect voorbeeld van. In de spits werd die wegafscheiding zo neergezet dat in de drukste richting zoveel mogelijk rijstroken beschikbaar waren en buiten de spits werd hij zo geplaatst dat wij ruimte hadden voor wegenbouwmachines. Deze door Reef bedachte oplossing is compleet nieuw in Nederland, net als de eerste tijdelijk wisselstrook die hier is toegepast.’
Niet focussen op
Om de doorstroming te bevorderen moest de Hollandse Brug worden verbreed, maar in april
technische aspecten
2007 bleek hij niet meer te voldoen aan de veiligheidseisen en is hij afgesloten voor vracht-
maar problemen
verkeer. Dat vroeg om een snelle oplossing met zo min mogelijk hinder voor het verkeer.
definiëren vanuit interesse in elkaar en elkaars belang
Rijkswaterstaat, Strukton Civiel en wegenbouwbedrijf Reef, een Struktondochter, gingen hiertoe een alliantie aan. Deze samenwerkingsvorm maakte het mogelijk om tot oplossingen te komen die in een traditionele aanpak veel meer afstemming, contracten en overleg – en dus veel meer tijd – hadden gekost. Bij infraprojecten levert zelfs de kleinste wijziging vaak al veel vertraging op, maar hier werd er gezamenlijk op gestuurd dat dit niet zou gebeuren, hoe hectisch de omstandigheden soms ook waren. Aan het begin van het project hebben de alliantiepartners samen mijlpalen benoemd en die wisten ze ook steeds te halen, ondanks dat
29
er veel moest worden geschoven en allerlei wijzigingen noodzakelijk waren.
We hebben veel meer bereikt dan we vooraf hadden kunnen bedenken Om de afgesproken mijlpalen te halen, werd voor het betonwerk een tweeploegenrooster ingesteld en meestal werd ’s nachts ook nog geasfalteerd. In de praktijk kwam het er op neer dat er 24 uur per dag, zeven dagen in de week werd gewerkt. Daar bovenop kwam, in januari, het verzoek aan de betrokken medewerkers om door te werken tijdens de bouwvakvakantie. Als compensatie voor wat Strukton daarmee van mensen vroeg, werd een financiële ploegendienstregeling bedacht voor zowel staf- als bouwplaatsmedewerkers. Daarnaast kwam er de
Een compensatieregeling als de Strukton
zogenaamde A1/A6-regeling voor het doorwerken tijdens de vakantieperiode. Die was nadrukkelijk ook bedoeld voor het thuisfront, dat te maken kreeg met aangepaste vakantieplannen. De regeling hield in dat de betrokkenen extra vakantiegeld ontvingen zodat ze in het naseizoen
A1/A6-regeling ben
alsnog een (zon)vakantie konden boeken. Deze aandacht voor de sociale context bij het op-
ik in de Bouw-CAO
stellen van een compensatieregeling is eveneens een vernieuwing. En blijkt te werken zoals hij
nog nooit tegengekomen
is bedoeld.
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Eind 2008 startte Strukton met de bouw van de nieuwe huisvesting voor de Informatie
Gedeelde fascinatie
Beheer Groep en Belastingdienst Groningen. Dit pps-project omvat een kantoor
Ben van Berkel
gebouw, een parkeergarage met daarboven een openbare stadstuin met waterpartij en een paviljoen voor commerciële functies. De Rijksgebouwendienst stelde hoge eisen aan de duurzaamheid van het project en woog daarom in de beoordeling, naast prijs, ook kwalitatieve criteria mee.
08
30
Integraliteit borgen in uitvoering In februari 2009 won het consortium
duo ²,
bestaande uit Strukton, Ballast Nedam
Architect UNStudio
‘Met de organisatie van een gebouw communiceer je hoe mensen dat gebouw gebruiken. De vorm valt dan vanzelf op zijn plaats. Dat is althans mijn filosofie en Strukton deelt die. En we hebben een gedeelde fascinatie voor stedenbouw. In het voortraject hadden we daardoor een fantastische overeenkomstige aanpak. Ik ben echt ongelooflijk enthousiast over de samenwerking.’
en John Laing, met dit project de Nederlandse Bouwprijs in de categorie integraal ontwerpen en bouwen. De jury waardeert dit ontwerp als een goed voorbeeld van integraal ontwerpen vanuit drie dimensies: alle erbij betrokken disciplines; de onder-
Integraliteit borgen Ed Zwart adjunct-directeur
linge samenhang tussen vorm, functie en structuur en de totale levensduur inclusief
Strukton Bouw & Vastgoed,
de hergebruikfase.
Speciale Projecten
Je leert ongelooflijk veel van elkaar De integratie van disciplines is tot stand gekomen door vanaf het begin alle betrokken deskundigen te laten deelnemen aan het ontwerpproces. In dit proces stond de samenhang tussen vorm, functie en structuur voortdurend voorop. Dat stimuleerde de totstandkoming van integrale oplossingen, zoals het innovatieve gevelconcept. En in een levenscyclusbenadering spreekt het vanzelf dat ook onderhoud en toekomstig hergebruik in het ontwerp worden betrokken.
‘We zitten nu in de fase dat we de integraliteit van het ontwerp moeten borgen in de uitvoering. Dat doen we met een team van mensen uit alle disciplines. Daarmee zitten we op één plek bij elkaar. Zo krijg je ook goede feedback op de samenwerking en is meteen duidelijk wanneer je ergens iets moet bijschakelen om het nog beter te laten verlopen.’
31
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
‘In dit proces leren we zoveel van elkaar dat ik met twintig, dertig, misschien wel veertig procent naar een soort aannemersstrategie van een gebouw toegroei. Andersom kunnen wij als team ook onze ontwerptools inbrengen, zoals geavanceerde 3D-modellering. In zo’n systeem kun je wijzigingen direct integraal doorvoeren. Dat werkt heel efficiënt. Wij hebben daar met grote projecten veel van opgestoken. Zo ben je echt met elkaar aan het ontwerpen in plaats van dat je, zoals voorheen, veel meer lineair van ontwerp naar uitvoering werkt. Nu draai je het proces om. Dan krijg je reversed engineering: vanuit de manier waarop je wilt bouwen ga je kijken hoe je alle ideeën meeneemt in het ontwerp.’ Ben van Berkel, architect UNStudio Reversed engineering inspireert enorm en je leert zoveel van elkaar
08
32
Er kan niks maar toch moet er gebouwd worden Ed Zwart, adjunct-directeur Strukton Bouw & Vastgoed
‘We zijn nu bezig met de fundering voor het kantoorgebouw. Dat wordt 85 meter hoog en bevindt zich op zeven meter afstand van het huidige kantoorgebouw en het rekencentrum. De mensen die daar werken moeten zo min mogelijk overlast ondervinden en voor het rekencentrum is het belangrijk dat we zo trillingvrij mogelijk werken. Dat betekent dat we de werkzaamheden heel goed moeten afstemmen met onze toekomstige gebruikers en dat we het zo moeten organiseren dat we per dag kunnen schakelen. Dat kun je niet uitrekenen. Daarom hebben we een monitorplan gemaakt en een communicatieplatform ingericht, zo weten we steeds van elkaar welke prioriteiten er spelen. Bij het slaan van de damwanden en het maken van de bouwput heeft dat boven verwachting gewerkt.’
Zo strategisch met
In het architectonisch concept van DUO² staan aandacht voor de gebruiker, een levenscyclus-
elkaar omgaan is uniek
benadering en duurzaamheid voorop. De gevel, het materiaalgebruik, de afwerking en de inte-
en is sterk gestimuleerd
gratie van installaties dragen alle bij aan maximale duurzaamheid en minimale milieubelasting.
door andere wijzen van
het kantoorgebouw op termijn her te gebruiken voor woningbouw. Met name bij het bepalen
aanbesteden, zoals in deze publiek-private samenwerking (pps)
Vanuit de levenscyclusbenadering is in de ontwerpfase ook nagedacht over de mogelijkheid om
van de plaats van liften, installaties, trappen en het gevelconcept is hier rekening mee gehouden. Voor de klimaatbeheersing wordt gebruikt gemaakt van bio-warmtekrachtkoppeling en voor het opvangen van seizoensmatige variaties in warmte- en koudevraag worden betonkern activering en een langetermijnenergieopslag toegepast. De restenergie van de kantoren en het datacentrum kan op termijn worden gebruikt om in de toekomst te realiseren woningen aan de rand van het plangebied te verwarmen. Bij de bieding heeft DUO² de optie aangeboden om op
33
deze manier tot CO ²-neutrale gebiedsontwikkeling te komen.
... om alle functies in de uitvoering goed te kunnen coördineren en aansturen heb je een speciale matrix nodig DUO² heeft dit project binnengehaald met een goede prijs-kwaliteitverhouding, maar ook met een innovatief ontwerp. Nu is de fase begonnen dat met de opdrachtgever moet worden bekeken hoe ideeën over duurzaamheid in de praktijk zo goed mogelijk kunnen worden bewerkstelligd. Dat vraagt om andere methodieken en systemen dan het werken binnen traditionele contractvormen. Bouw- en verificatieprocessen moeten zo worden aangepast dat het realiseren van outputspecificaties geborgd is. En om alle functies goed te kunnen coördineren en
Met elk project wissel je samen veel kennis uit
aansturen moet met een speciale matrix worden gewerkt. Van Berkel: ‘Die heb je echt nodig, hoe groot de overeenkomsten in het management ook zijn. Daar geloven wij in en Strukton ook. We zijn er beide absoluut van overtuigd dat je een project als dit moet gebruiken om met elkaar zoveel te winnen en te leren dat je gelijk een strategische manier van samenwerken introdu-
en bouw je meer
ceert.’ Ook dat is een traject waarin je voortdurend van elkaar leert, weet Zwart: ‘Dergelijke
ervaring op
systemen ontwikkel je projectgebonden met je partners en bij volgende projecten ontwikkel je ze door, vaak met weer andere partners. Wat we leren van het ministerie van Financiën passen we hier ook toe. Zo groeit je kennis met elk project.’
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Strukton Worksphere medewerkers in uitvoerende functies staan aan het front bij
Samen leren bindt en boeit
onze klanten. Zij weten wat er speelt en komen met input voor verbetermogelijkheden.
Jessica van Wingerden
Bij de Leergang Ondernemend Managen zijn die ideeën dankbaar benut. Teamleiders
Manager Human Resources & HR-Development Strukton Worksphere
werd gevraagd welke uitdagingen ze tegenkwamen en hoe ze die vanuit hun rol kunnen oplossen. Alle niveaus van de organisatie zijn betrokken bij het voorbereiden van de opleiding, het verwerven van competenties en de toepassing van het geleerde in de praktijk.
08
34
Leren vergroot je innovatieve vermogen Dit is bereikt via het cascademodel: elke laag volgt dezelfde training en bevloeit met zijn kennis en ervaring de laag eronder. Dat garandeert dat mensen altijd kunnen terugvallen op en feedback krijgen van hun leidinggevende, zelf de kennisoverdracht bewaken, met elkaar – individueel en op groepsniveau – nieuwe dingen leren en het geleerde in de organisatie borgen.
... als je zeker weet dat je iets kunt, durf je initiatief te nemen Motivatie is een basisvoorwaarde voor opleidingssucces. Daarom maakt motiverend communiceren en omgaan met mensen deel uit van de leergang. En de opleiding blijft zowel fysiek als qua inhoud dicht bij de werkomgeving, want ook dat is belangrijk voor de feedback en leermomenten. Het is heel motiverend als een leidinggevende ziet dat het geleerde door de teamleider wordt toegepast en meteen duidelijk zijn waardering laat blijken of als onze klanten dat doen. Dat maakt het opleidingsrendement direct zichtbaar.
‘Onze samenleving is continu in beweging. De wensen en verwachtingen van onze klanten houden gelijke tred met de technologische ontwikkelingen die elkaar in hoog tempo opvolgen. We moeten dus continu ons vakmanschap en onze klantgerichtheid verhogen, ons meer en meer inleven in de behoefte van onze klant en inspelen op actuele ontwikkelingen. We ondersteunen onze medewerkers bij dit leren en groeien met een uitgebreid pakket aan ontwikkelings- en opleidings mogelijkheden, zowel op technisch gebied als op het vlak van functiegerichte competenties. Die mogelijkheden reiken van training, cursus en workshop tot volledig gecertificeerde in company MBO- en HBO-leergangen. Mensen van verschillende afdelingen leren samen, bouwen daardoor hun netwerk uit, kijken buiten hun eigen werkveld, zien wat hun eigen bijdrage aan de organisatie is en kunnen daar dan ook trots op zijn. Het samen leren, ontwikkelen en groeien schept een band, verbindt mensen met elkaar én de organisatie.’
35
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
‘Strukton Worksphere stelt mensen in staat wettelijk erkende diploma’s te halen en gebruikt Erkenning Verworven Competenties (EVC) om hun opleidingsniveau en de opleidingsbehoefte in kaart te brengen. Op die manier kun je een echt op het individu gericht opleidingsplan maken en is het diploma geen afronding maar de start van verdere opleiding. Dat doorlopende proces maakt Strukton Worksphere tot een lerende organisatie. De Leergang Ondernemend Managen richt zich op de directeuren, bedrijfsleiders en teamleiders. Een volgende leergang, over project management, is gericht op alle collega’s die werkzaam zijn bij projecten, van uitvoerder tot programmamanager. Bij het samenstellen daarvan gebruiken we de met deze leergang verworven inzichten. Dat is een innovatief aspect van de lerende organisatie.’ Jos van Kessel, directeur IPV Opleiding & Training Wat Strukton Worksphere doet is innovatief en toonaangevend in de sector
08
36
Dat de opleidingen een officieel diploma opleveren, maakt je aantrekkelijker als werkgever Bernadette van de Laak, manager Human Resources bij Strukton Worksphere
‘Je ziet mensen door deze leergang enorm groeien in hun rol. Als teamleider raak je steeds verder van de techniek en ga je steeds meer managen. Voor de deelnemers is dit heel nieuw. Dat moet je leuk vinden. Sommigen zijn liever bezig met techniek en niet met managen. Dat is ook een keuze. Je helpt mensen zo dus ook om hun eigen keuzes te maken, om een goede balans te vinden tussen hun individuele verwachtingen en die van de omgeving. Medewerkers uit alle leeftijdscategorieën doen mee, ook ouderen, en bij de aftrap staat iedereen echt te popelen om te beginnen. Het is een mooie kans om je te ontwikkelen en het zijn gecertificeerde opleidingen die een officieel diploma opleveren. Daarmee maakt Strukton zich ook als werkgever aantrekkelijk.’
De Leergang Ondernemend Managen is bedoeld voor technici die er managementtaken bij krijgen. Bij het invullen van die nieuwe rol is het belangrijk om de samenhang te zien tussen
Doordat je met elkaar leert, leert
de dagelijkse praktijk en de strategie en kernwaarden van Strukton. De leergang richt zich op strategie en organisatie, leidinggeven, klantgerichtheid en financieel/juridische zaken zoals
de organisatie
risico- en kostenbeheersing. Die vier aspecten worden afzonderlijk en in onderlinge samen-
en is borging in
hang bekeken en ook steeds teruggekoppeld naar de kernwaarden van Strukton. Waar staat
de organisatie
het bedrijf voor en wat betekent dat bijvoorbeeld voor je gedrag, voor de manier waarop je
verzekerd
reageert. Daardoor krijgen mensen niet alleen een beter inzicht in hun eigen bijdrage, maar ook in het geheel. Dan kunnen ze de klant ook beter bedienen, bijvoorbeeld door advies aan te bieden op een terrein dat ze zelf niet beheersen, maar waarvan ze weten dat Strukton het wel in huis heeft. Hoe zekerder mensen zijn van hun eigen competenties en vaardigheden, hoe meer ze durven en hoe beter ze de kernwaarden inlevend, initiërend en innovatief in praktijk
37
kunnen brengen.
... het geleerde wordt geïmplementeerd in de organisatie en blijft bijdragen aan verbetering van het werk Samen met IPV Opleiding & Training, management en directie is ook het inwerkprogramma License to Operate ontwikkeld. Na een eerste introductie krijgen nieuwe medewerkers toegang tot een speciale website met vragen en opdrachten. Die zijn sterk gekoppeld met de eigen praktijk en werkplek en dwingen de medewerker om actief informatie te zoeken, zowel op het web als bij zijn leidinggevende of elders in de organisatie. Na twee maanden is hij vakinhoude-
Hoe beter je weet
lijk en technisch ingewerkt en kent hij de cultuur, kernwaarden en maatschappelijke taak van
wat er van je
het bedrijf. Hij weet wat het betekent dat Strukton Worksphere een businesspartner wil zijn
wordt verwacht,
voor zijn klanten. De directie en de lagen eronder zijn ook sterk betrokken bij het programma,
hoe meer dingen in één keer goed gaan
waardoor de nieuwe medewerker ook meteen veel mensen persoonlijk kennen. Wie de afsluitende toets met goed gevolg heeft afgelegd kan met een gerust hart naar de klant worden gestuurd en gaat met meer zelfvertrouwen op pad. Als mensen de kunst van ‘de basis en de weg weten’ beheersen, nemen ze meer initiatief en zijn ze klantgerichter. Ze kunnen zelfs buiten het vakgebied klanten de weg wijzen en zo extra kansen scheppen voor hun bedrijf.’
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
strukton integrale projecten
‘We participeren in zes van de elf gegunde pps-concessies in Nederland
en hebben in 2008 deelgenomen aan alle pps-aanbestedingen van de Rijksoverheid. Wij merkten wel de invloed van de kredietcrisis, maar het is toch gelukt om de financieringen van de nieuw verworven pps-concessies in de eerste helft van het verslagjaar rond te krijgen. Na de zomer zijn we gestart met het inrichten van de projectorganisaties’, aldus een tevreden Erik Hermsen, directeur Strukton Integrale Projecten, over dit verslagjaar.
Juist nu een impuls geven aan de pps-markt 08
38
Innovatief imago
‘Na de sterke personeelsuitbreiding in 2007 zijn we in 2008 begonnen de verdere omslag te maken van een organisatie die alleen aan het tenderen is naar een organisatie die ook verantwoordelijkheid neemt voor de projecten in portefeuille. We gaan consistent door op de ingeslagen weg, maar we zijn als organisatie wel in een andere fase terechtgekomen. Bij alle projecten onderhouden wij de relatie met de opdrachtgevers en managen we ook het afgesloten contract; we zien erop toe dat er op tijd en volgens afspraak wordt opgeleverd. De projectdirecteur die wij leveren, moet de opdrachtgever het gevoel geven dat hij steeds maar met één partij te maken heeft. Dat is de essentie van integraal ontwerpen, integraal samenwerken en integraal verantwoordelijkheid nemen. Daarvoor hebben we mensen nodig die verantwoordelijkheid durven nemen en kunnen dragen. Mensen die integraal kunnen denken, het belang van de opdrachtgever voorop stellen en de (integrale) kwaliteit bewaken. Dat geldt zowel voor nieuwe en lopende projecten in uitvoering als voor het eveneens groeiende aantal projecten waarvoor we de exploitatie coördineren en regisseren.
We hebben dan ook vooral gewerkt aan de verdere ontwikkeling en standaardisatie van kennis en ervaring, het ombouwen van onze organisatie en de verdere opbouw van ons innovatieve imago. De eigen initiatieven en het succes in pps-tenders van Strukton hebben veel positieve publiciteit opgeleverd en daardoor een waardevolle bijdrage geleverd aan vergroting van onze naambekendheid en ons innovatieve imago.’ Nieuwe contractvormen blijven aantrekkelijk
‘Bij opdrachtgevers zien we een toenemende vraag naar contractvormen met aspecten van publiek-private samenwerking, zoals pps-concessies, allianties, dbfmo-contracten, combinatieprojecten van gebieds- en infrastructuurontwikkeling en projecten waarbij gevraagd wordt om ook eigenaars- en opbrengstenrisico’s te nemen die normaliter bij een belegger of projectontwikkelaar thuishoren. Samen met de andere werkmaatschappijen spelen we in op deze trend. Zo ontwikkelen we met Strukton Bouw & Vastgoed en Strukton Worksphere concepten, van Design & Build- tot Design, Build & Maintainoplossingen.
39
Aan de andere kant zie je nu onzekerheid en terughoudendheid ontstaan. Daarom heeft de markt van pps en aanverwante contractvormen juist nu een impuls nodig. De commissie-Ruding heeft een positief rapport geschreven over private financiering van infraprojecten en dat juichen wij toe, in de hoop dat de dealflow nu echt wordt vergroot. Het rapport is de zoveelste bevestiging dat pps-projecten efficiencywinst in termen van tijd en kostenbesparingen opleveren. De conclusies zijn wat ons betreft niet alleen relevant voor infrastructuurprojecten, maar ook voor andere markten waarin dbfm(o) zich als contractvorm bewezen heeft. De huidige situatie op de financiële markt is dus geen reden voor uitstel of afstel van projecten. In het buitenland gaat men ook gewoon door en komt men tot een goede invulling van projectfinancieringen. In het huidige financiële klimaat is het uitermate moeilijk om een bieding met volledig gecommitteerde financiering gestand te doen. Het lijkt erop dat banken met name problemen hebben met de lengte van het commitment en de lengte van de financiering. Waar het nu om gaat is dat we gezamenlijk met opdrachtgevers aangepaste structuren ontwikkelen, met name voor een andere risicoverdeling tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. De essentie van die aanpassing is dat bij het begin van een aanbesteding niet te restrictief moet worden voorgeschreven op welke basis de financiering ingevuld gaat worden.
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
De bestaande dbfm-procedures bieden op zich voldoende mogelijkheden voor aangepaste vormen van projectfinanciering. Die zijn zelfs inherent aan nieuwe contractvormen, omdat we daarbij altijd al met opdrachtgevers in gesprek zijn over bijvoorbeeld de beste risicoverdeling, prijs-kwaliteitverhouding van een project. Dat is juist zo mooi, maar nu moeten we die mogelijkheden ook nog gaan benutten. De overheid kan hierbij een voortrekkersrol vervullen door pps-projecten zo op de markt te zetten dat aan de basisvoorwaarden kan worden voldaan.’ Strategische partnering
08
40
‘We willen onze huidige toppositie in de pps-concessiemarkt in Nederland behouden en een positie op de Europese lightrailmarkt verwerven. Daarnaast werken we met Strukton Zorg aan een visie op zorghuisvesting. Veel private financiers hebben interesse in de zorgmarkt. Voor lopende en aankomende grote projecten zijn we strategische partnerships aangegaan met nationale en internationale partijen. Dankzij onze huidige positie in de pps-concessiemarkt en onze positie als marktleider in het segment overheidshuisvesting hebben we ons stevig verankerd in het netwerk van instellingen die zich op dit vlak manifesteren. Bovendien worden we als belangrijke partner voor kennisontwikkeling gezien. Daardoor zijn we zelf ook aantrekkelijk als strategische samenwerkingspartner voor anderen. Bij de invulling van onze strategie onderkennen we verschillen in marktsegmenten. Elk marktsegment vraagt een specifieke focus en strategie. We zouden graag een verbreding van de markt zien, niet alleen wat projecten betreft, maar ook wat het aantal spelers in de markt betreft. Dit laatste geldt met name voor huisvestingsprojecten. Een dergelijke groei is alleen mogelijk als er in alle markten sprake is van een toereikende vergoeding voor deelname. Dat geldt niet alleen voor Rijkswaterstaat, maar ook voor andere opdrachtgevers. In het verslagjaar heeft ons pleidooi bij opdrachtgevers, om een hogere vergoeding te verstrekken voor de inspanningen die we moeten verrichten om te tenderen, tot resultaat gehad dat nu ook de Rijksgebouwendienst bereid is een hogere en meer reële vergoeding te geven voor nieuw op te starten tenders. Wat ons betreft is dat een doorbraak.’ Eigen initiatieven
‘Binnen Strukton zijn wij ook de manager van eigen initiatieven. De rolverdeling is dat werkmaatschappijen, afzonderlijk of gezamenlijk, de visie ontwikkelen en dat wij het proces leiden en de communicatie met de opdrachtgever verzorgen. We doen dat inclusief de presentatie omdat het daarbij toch vaak gaat om het neerzetten van die visie in een breder kader. Ons eigen initiatief voor een ecovriendelijke tunnel in de verbinding tussen de A6 en de A9, uit de koker van Strukton Civiel en Engineering, is goed ontvangen en in de Tweede Kamer behandeld, maar werd afgewezen met als belangrijkste reden dat de voorbereiding van het project al te ver was gevorderd. In 2008 hebben we veel lezingen gegeven over het project Amfora en locaties gezocht voor pilotprojecten. Hierover is inmiddels besloten een project concreet uit te werken als volwaardige business case. Ons eigen initiatief voor de Noordelijke Randweg Utrecht, uit de koker van Strukton Civiel, is gericht op versnelling en vervlechting van de aanbestedings- en planprocedure.’
41
Mijlpalen
‘In 2008 is voor de pps-projecten Huisvesting Informatie Beheer Groep en Belastingdienst in Groningen (duo2) en de Kromhout Kazerne de uitvoeringsfase gestart. Voor duo2 heeft burgemeester Wallage in februari 2009 de eerste bouw handeling verricht en in dezelfde maand werd aan dit project de Nederlandse Bouwprijs 2009 in de categorie Integraal ontwerpen en bouwen toegekend. In december 2008 is de renovatie van het ministerie van Financiën voltooid, een maand eerder dan gepland en binnen budget. In maart 2009 verricht Hare Majesteit de Koningin de officiële opening. Op dat moment is het project alweer een paar maanden in exploitatie. De samenwerking met de opdrachtgever is goed, mede dankzij diens professionele opstelling. Een project dat in 2008 in aanbesteding is genomen is het project Tvarbana City, een ppp-concessie voor een lightrail verbinding die deel uitmaakt van het openbaar vervoer in het Zweedse Stockholm. In Nederland lopen nieuwe infrastructurele aanbestedingen voor het project a12 Utrecht-Veenendaal en a15 Maasvlakte-Vaanplein en nieuwe huisvestings projecten van de Rijksgebouwendienst. Tot slot zijn we in 2008 geconsulteerd voor de projecten Mainportcorridor Zuid – dat inmiddels is opgegaan in Randstad Urgent – en a27 Lunetten-Hooipolder.’
‘De overheid kan hierbij een voortrekkersrol vervullen door pps-projecten zo op de markt te zetten dat aan de basisvoorwaarden kan worden voldaan.’
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Strukton Rail
‘We hebben een taai jaar achter de rug maar daar hebben we ons goed doorheen geknokt.
We behaalden een iets hogere omzet ten opzichte van 2007, maar het resultaat bleef achter. Vooral het lage marktvolume in Duitsland maar vooral in Nederland wat betreft projecten zette de marges onder druk. Met name onze grote spoorvernieuwingsmachines hadden daardoor een te lage bezettingsgraad. Toch hebben we beter gepresteerd dan de markt als geheel. Dat is terug te zien in ons marktaandeel’, zo vat Aike Schoots, directeur Strukton Rail, het jaar 2008 kort samen.
Onze geavanceerde technologie is cruciaal voor intensivering van het spoor 08
42
Spoorvervoer is booming
‘In Nederland werd al in 2007 een lager projectvolume zichtbaar. Die tendens zette zich in 2008 voort en zal in 2009 waarschijnlijk aanhouden. Dit hebben we deels kunnen compenseren met onderhoud en projecten elders in Europa. In Noorwegen en Zweden hadden we een goed jaar. In Denemarken is de liberalisering uitgesteld, waardoor onze ambities in dit land zijn bijgesteld. In Duitsland, waar de markt in een soortgelijke situatie verkeert als in Nederland, bleven de resultaten ook achter bij de verwachtingen, maar de Duitse markt blijft voor ons interessant. België liet een goed resultaat zien en Italië presteerde beter. Dat de markt hier en daar stagneert, is voor ons geen reden om af te wachten tot het beter wordt. Integendeel. De verwachtingen en trends zijn unaniem gunstig. Spoorvervoer springt er ten opzichte van auto- en vliegverkeer heel gunstig uit als het gaat om energieverbruik en emissies. De aandacht voor dat aspect groeit, zowel in Nederland en Europa als wereldwijd. Europa stimuleert de groei van het railtransport met het programma Trans Europese Netwerken (ten). De Nederlandse overheid heeft een grote groeiambitie voor het spoorvervoer: het reizigersvervoer moet jaarlijks met 5% groeien en het goederenvervoer met 10%. Met de huidige infrastructuur en lage aanbestedingsvolumes kan deze ambitie nog niet worden waargemaakt.’
Sleutelrol voor technologie
verkeer
‘We zijn ons er zeer van bewust dat wij met ons product midden in de samenleving staan. Is er een storing of maken wij een fout, dan zijn reizigers de dupe. Dat willen we niet. Daarom is het onze passie om storingen te voorkomen of, als ze dan toch optreden, storingen snel en goed te verhelpen. Kwaliteit, veiligheid en betrouwbaarheid en daardoor een hogere beschikbaarheid zijn ons uitgangspunt. Het resultaat van die gedrevenheid zie je terug in de statistieken: met onze storingshersteltijden lopen we duidelijk voorop en de ns haalde in 2008 het hoogste rapportcijfer voor klanttevredenheid. Er rijden in Nederland inmiddels 3,1 miljoen treinen per jaar en dat aantal groeit nog steeds. Dat kan mede dankzij een aantal door ons ontwikkelde technologieën. Een voorbeeld is video-inspectie: een transparante meetmethode die objectieve data levert over de status van infrastructuur en tevens bijdraagt aan de veiligheid van de mensen die aan het spoor werken. Toepassing daarvan maakt nieuwe dienstregelingen met een verdere treinfrequentieverhoging mogelijk en dat trekt ook weer aandacht in het buitenland. Omdat er steeds meer interactie is tussen systemen in de infrastructuur en systemen in de treinen, richten we ons ook op de laatste. Daarmee voorkom je bijvoorbeeld dat spoorcapaciteit niet of onvoldoende kan worden benut omdat de beveiligingssystemen in het spoor en in de trein beide op zich wel goed werken maar niet goed met elkaar communiceren.’ 43
Full service gericht op full function
‘Veiligheid en betrouwbaarheid gaan bij ons voor alles. We werken alleen aan het spoor als dat veilig is en met onze full service richten we ons op full function, wat inhoudt dat wij de klant garanderen dat “het geheel werkt”. Als we hebben geconstateerd dat het spoor veilig en betrouwbaar is, geven we een zogeheten in control statement af. Dat is een garantie die we kunnen geven omdat we de kennis hebben en beschikken over systemen waarin we alles vastleggen en waarmee we dus ook kunnen vaststellen dat het spoor volledig in orde is. We plaatsen ons hiermee hoog in markten waar hoge beschikbaarheid, betrouwbaarheid en veiligheid belangrijk zijn. Daar kunnen we de meeste waarde toevoegen en zullen opdrachtgevers ons werk het meest appreciëren. Onze focus op preventie, efficiënter en effectiever werken komt ook voort uit onze maatschappelijke betrokkenheid. Als wij zorgen dat onze opdrachtgevers geld overhouden, kunnen zij weer meer investeren in infrastructuur. Daarmee help je de spiraal verder omhoog te buigen.’
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Internationale marketing op basis van kerncompetenties
‘In 2008 hebben we onze Europese strategie verder uitgerold en onze kerncompetenties (infrastructuur, rollend materieel, onderhoudsmanagement en machines & logistiek) verder uitgebouwd en geïntegreerd. De kern van ons bedrijfsmodel is dat we onze Europese posities uitgebreid hebben door overnames van kleine of middelgrote spoorbedrijven die we gebruiken als opstap. Daar investeren we in om ze verder uit te bouwen tot een Strukton Rail-bedrijf. Op die manier beschikken we in het betreffende land over echte spoormensen met wie we vanaf de basis de Struktoncultuur en de Struktonwaarden en -normen opbouwen. Zo zijn we met succes actief in Noorwegen, Zweden, Duitsland, België en Italië. In 2008 hebben we onze positie in Noorwegen verder versterkt door de verwerving van alle uitstaande aandelen van het Noorse Betonmast Bane AS. In andere landen van Europa richten we ons vooral op de nichemarkt van meten en monitoren. In Denemarken is de focus vooralsnog op meten en monitoren en de inzet van grote machines.’ Flexibeler en efficiënter
08
44
‘De internationalisering is het meest zichtbaar in de ontwikkelingen bij machines & logistiek. Dankzij een initiatief van ons internationale logistieke team hebben we in verschillende Europese landen een vervoerderscertificaat behaald, waardoor we onze eigen machines ook zelf kunnen verplaatsen. Dit en de stappen die zijn gezet in de richting van een uniform logistiek proces maken ons als organisatie flexibeler en efficiënter. Onze afdeling consulting & engineering ondersteunt de landorganisaties en onderdelen van Strukton Rail met engineering, kennis en advies, mede ten behoeve van datacapturing (gegevensverzameling voor onderhoudsmanagement) en rollend materieel, maar ook als het gaat om innovatie, marketing en erkenningen. Op het gebied van rollend materieel hebben we een dbfmo-lightrailconcept ontwikkeld voor stedelijk vervoer dat zowel de infrastructuur als de voertuigen en de werkplaats omvat. Wij hebben samen met NedRailways een aanbod gedaan voor een complete trambaan tot en met de het vervoer van de reizigers. Soortgelijke concepten ontwikkelen wij voor toepassing in verschillende steden in Nederland, waaronder Groningen. Verder zijn er contacten in India voor het inbrengen van elektronica in treinen. Met een nieuwe generatie elektronica zorgen wij ervoor dat bestaande treinen energiezuiniger kunnen rijden. In Nederland wordt de systeemintegratie en -installatie gerealiseerd voor virm-3e serie (dubbeldekkers) in opdracht van Alstom en voor Bombardier voor voertuigen voor lighttrainsystemen. Strukton Rolling Stock wordt stap voor stap een volwassen leverancier voor systemen in de trein. Het past in de internationalisering die we doormaken dat we in het verslagjaar onze naam officieel hebben veranderd in Strukton Rail, de naam die onze bedrijven in Scandinavië al sinds eind 2007 gebruiken.’ Technologie verkoopt
‘In augustus 2008 verwierven we van het Engelse Network Rail de opdracht voor de levering van een systeem voor het monitoren van alle belangrijke wissels van de West Coast Main Line, en dat zijn er zo’n 600. Wij hebben het door ons ontwikkelde Preventief Onderhouds- en Storingsdiagnosesysteem Strukton (poss) geleverd, een systeem dat de conditie van railinfrastructuur voor de railprovider transparant maakt. Het is voor poss de grootste buitenlandse opdracht tot nu toe. Inmiddels bewaakt poss wereldwijd enkele duizenden spoorobjecten in acht Europese landen en Australië. Een andere, ook marketingtechnisch interessante ontwikkeling is de voortgaande verschuiving van datacapturing naar rollend materieel. In Nederland verwierven we een opdracht voor het monitoren van treinen van NedTrain en in Frankrijk praten we met de sncf over een pilot met poss en over videoschouw.
Een andere mijlpaal was het winnen van de opdracht om een businessplan op te stellen voor hoogwaardig openbaar vervoer in Noordoost Brabant. Dit doen we met het consortium Zuiderkruis waar Strukton Rail deel van uitmaakt. En 2009 begon goed met de ondertekening van het onderhoudscontract voor het contractgebied De Peel, dat zo’n 300 kilometer spoor en ongeveer 300 wissels omvat.’
45
Technologische ontwikkelingen
‘Op het gebied van technologie zijn we bezig met een nieuw wisselmeetsysteem in de vorm van een trein die bij de beelden van spoor en wissel ook de exacte maten daarvan doorgeeft. Een soort video-inspectietrein met elektronische duimstok die het buitendienststellen en handmatig opmeten van een wissel overbodig maakt. Bij het rechte spoor werkt dit systeem al, maar een wissel is veel complexer. In 2009 willen we hiermee proefdraaien. Ook bij het opnemen van bovenleiding willen we handwerk zoveel mogelijk overbodig maken. Daarom zijn we in 2008 begonnen met de ontwikkeling van een bovenleidinginspectiesysteem dat kan controleren of alles op de goede plaats zit, of er geen draadjes loszitten of systemen zijn verschoven en of er geen brandplekken in de rijdraad zitten. Nieuw, althans in 2008 geoperationaliseerd, is ook het ultrasoon meten van heel kleine scheurtjes in het spoor op een zodanig vroeg tijdstip dat je ze nog kunt wegslijpen. In Zweden zijn we succesvol bij het verbeteren van treintunnels in berggebieden. Dit is in Scandinavië een belangrijke ontwikkeling.’
‘Het past in de internationalisering die we doormaken dat we in het verslagjaar onze naam officieel hebben veranderd in Strukton Rail.’
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Strukton Civiel
‘Het was een heel goed jaar. We hebben 25% meer omzet behaald dan verwacht
en een kwalitatief goed resultaat. We hadden een goede orderportefeuille en hebben een aantal grote projecten afgerond met een goed rendement. Onze mensen hebben er enorm veel energie in gestoken om niet alleen dat mooie omzetvolume maar vooral ook die goede rendementen te realiseren’, zo kenschetsen Strukton Civiel directeuren Jos Hegeman, Martijn Smitt en Frank Bekooij het jaar 2008.
Onze mensen zijn onze sleutel tot succes 08
46
Autonome groei
‘Strukton Civiel wacht de toekomst niet af maar helpt die vorm te geven, samen met opdrachtgevers en partners. We kunnen totaaloplossingen bieden en zoeken nadrukkelijk de regierol in infrastructurele werken. Onze strategie is gericht op het verwerven van complexe projecten, verlenging en verbreding van de infraketen en innovatieve contractvormen die integrale oplossingen mogelijk maken, zoals alliantiecontracten en pps-concessiecontracten. We streven naar een schaalgrootte die ons in staat stelt om in de top van onze markt te opereren en op eigen kracht of in een combinatie met een beperkt aantal partners in aanmerking te komen voor alle grote infrastructurele werken in Nederland. Daarbij willen we ons in de markt onderscheiden met de breedst mogelijke dienstverlening, waarbij we uiteraard dankbaar gebruikmaken van de mogelijkheden van onze zusterbedrijven binnen Strukton. Bij het ontwerpproces van grote geïntegreerde contracten en eigen initiatieven speelt ons eigen ingenieursbureau Strukton Engineering een belangrijke rol. De afgelopen acht tot tien jaar hebben we onze ambities waargemaakt door autonome groei en enkele strategische overnames.
‘In 2008 zijn we volledig autonoom gegroeid, op de overname van de Grondbank van ns na. Met die overname verbreden we ons aandeel in de keten en onze mogelijkheden om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Grondbank Nederland is een gecertificeerde specialist in opslag, handel en verwerking van schone en licht verontreinigde grond, baggerspecie en secundaire bouwstoffen. Met dit bedrijf erbij kunnen we onze vele grondstromen zoveel mogelijk in eigen beheer houden, ook als het gaat om vervuilde grond of om het hoogwaardig hergebruiken van ballastmateriaal dat vrijkomt bij Strukton Rail en dat zich goed leent voor bijvoorbeeld wegenbouw. De activiteiten van Grondbank zijn ondergebracht bij ons nieuwe bedrijfsonderdeel Strukton Milieutechniek.’ Toename alliantiecontracten
‘De afgelopen twee jaar zien we een trend van grotere, geïntegreerde en langlopende contracten, vaak in nieuwe inno vatieve aanbestedings- en contractvormen. Met de inrichting van onze organisatie hebben we daar op geanticipeerd. Complexe, moeilijke projecten en omvangrijke contracten zijn per definitie risicovol. De kunst is om de potentiële risico’s te beheersen, waar mogelijk om te zetten in kansen en zo een goed rendement te realiseren. Onze sleutel tot succes is dat onze mensen daar ontzettend veel energie en deskundigheid in stoppen en dat we een platte organisatie hebben.’ 47
‘Door de korte communicatielijnen zitten we dicht op onze projecten en we sturen op contractmanagement, afwijkingenbeheer, kostenbeheersing en risicomanagement.Daarnaast hadden we de rust die nodig is om steeds de juiste risico- en rendementafwegingen te maken bij het verwerven van nieuwe, complexe opdrachten, omdat we aan het begin van het verslagjaar al een goed gevulde orderportefeuille hadden. In 2008 voerden we het project Hollandse Brug in de a1-a6 uit in een alliantiesamenwerking en sloten we enkele nieuwe alliantiecontracten af, onder andere voor de entree naar het Amsterdamse Oosterdokseiland en een parkeergarage onder het hele gebied met daarop een hotel.’ Initiërend en innovatief
‘Om de totstandkoming van projecten te versnellen en het vinden van maatschappelijk verantwoorde oplossingen voor knelpunten te stimuleren, ontwikkelen we eigen initiatieven (unsolicited proposals). Een voorbeeld is ons plan voor de Noordelijke Randweg Utrecht dat we in 2007 op tafel hebben gelegd en dat nog steeds loopt. Het plan voor een milieuvriendelijke oplossing voor de verbinding Amsterdam-Almere (a1-a6) dat we in 2008 initieerden is van tafel, maar vanwege de maatschappelijke aanvaardbaarheid van onze variant zou die in een later stadium best nog eens ter sprake kunnen komen. Samen met Strukton Rail hebben we een eigen initiatief ingediend voor een spoorwegverbinding bij Geldermalsen.’ strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
08
48
‘Ons aandeel in het mvo-beleid van Strukton is vooral gericht op gebruik en hergebruik van materialen, het minimali seren van omgevingshinder bij bouwprojecten, het waarborgen van de veiligheid en de doorstroming van verkeer en het bewust omgaan met verbruiksmateriaal. In 2008 hebben we geïnvesteerd in een aantal innovaties die daarbij aansluiten. Om bij binnenstedelijke projecten geluidsoverlast te voorkomen, hebben we de Fluister-paalTM bedacht, een geluidarm en trillingvrij paalsysteem. Ook zijn we bezig een monitoringsysteem voor bouwkuipen te ontwikkelen dat problemen met bijvoorbeeld zettingen helpt voorkomen. Doordat grond niet altijd even voorspelbaar is, genereren bouwkuipen vaak veel ellende voor de omgeving. Een innovatieve oplossing voor dit probleem kan Strukton een marktvoorsprong geven. Om overlast voor weggebruikers te beperken hebben we een vernieuwend type voegconstructie ontwikkeld voor de overgang tussen een weg en een brug. Die voegen moeten om de zoveel tijd worden vervangen, wat nu onnoemelijk veel tijd kost en overlast geeft. Het nieuwe type is gemakkelijk en snel te vervangen. Rijkswaterstaat vindt het een interessant idee en de volgende stap is een geluidarmere versie, zodat er ook een eind komt aan het lawaai bij het passeren van voegconstructies. Een ander innovatief initiatief is ontstaan vanuit een groep van de opleiding Strukton Jong Management. Die heeft een concept bedacht dat warmte-koudeopslag (wko) in nieuwbouw combineert met bodemreiniging. De warmte die in de grond wordt gebracht wordt daarbij gebruikt om de bacteriën die de grond reinigen beter hun werk te laten doen. Met dat concept zou je in gebieden die nog niet 100% gesaneerd zijn al kunnen gaan bouwen als de leeflaag schoon is. De reiniging van diepere lagen voltrekt zich dan in volgende de jaren door de wko. Dat willen we met Strukton Milieutechniek en meer bedrijfsonderdelen, waaronder Reef Milieu dat daarin heel actief is, verder uitbouwen. Voor ons project in Zuid-Korea, een afzinktunnel die deel uitmaakt van een brug- en tunnelverbinding tussen twee eilanden, hebben we een innovatief External Positioning System bedacht voor het afzinksysteem waarbij een tunnelelement in de eindfase op grote robotpoten min of meer naar zijn plek toe loopt. Dit elimineert een groot weerafhankelijk risico. Daarnaast werd voor de plaatsbepaling een innovatief meetsysteem ingezet dat samen met Strukton Rail-dochter Systems is ontwikkeld. Ons ingenieursbureau Strukton Engineering, toonaangevend in procesinnovaties, realiseerde nieuwe ontwikkelingen in zowel Systems Engineering als op het gebied van 3d-ontwerpen en het Bouw Informatie Model (bim).’ Mijlpalen
‘Al onze bedrijfsonderdelen hebben met hun specialismen en regionale activiteiten positief bijgedragen aan onze rende menten. Reef Infra heeft onder andere veel betekend voor de succesvolle uitvoering van het in recordtijd uitgevoerde project Hollandse Brug. Struktondochter Mergor, specialist in afzinktechnieken, heeft met succes een afzinktunnel ge realiseerd onder de rivier de Shannon in het Ierse Limerick en het project in Korea verloopt vooralsnog exact conform schema. Een primeur voor de sector is dat we hierbij, vanwege de grote diepte waarop de elementen worden afgezonken, een self propelled diving bell (spdb) hebben ingezet voor het aan- en afvoeren van mensen naar het tunnelelement en het uitvoeren van duikwerk. Onze funderingsspecialist Terracon heeft een heiwerk in opdracht gekregen voor de nieuwe RWE-Energiecentrale in de Eemshaven. Het is ons grootste heiwerk tot nu toe en tevens de bestemming van onze grootste investering in materieel in 2008. We kregen enkele combinatiewerken met Strukton Bouw & Vastgoed in uitvoering, zoals het stadskantoor en busstation in Zaanstad, de parkeergarage Damsterdiep, de uitbreiding van de Rijksuniversiteit Groningen en het pps-project duo2. Bij dat laatste project werken we ook samen met Strukton Worksphere. Een andere strategisch heel belangrijke onderlinge samenwerking is die met Strukton Bouw & Vastgoed, Strukton Worksphere en Strukton Rail op de sleutelprojecten rond de grote stations in Nederland. Eind 2008 zijn we samen met Strukton Rail gestart met de tender van het complexe project Sporen Arnhem. Van het scala aan kleinere projecten dat we verwierven springt een project van Reef – de a1/a35 richting Duitse grens – het meest in het oog. Van de eerder genoemde alliantieovereenkomst voor het Oosterdokseiland in Amsterdam verwachten we dat dit een goede opstap is naar meer opdrachten in dit gebied.’
Mensen met passie en lef
‘Strukton Civiel is een kennisintensieve organisatie. Daarin zit ons onderscheidend vermogen en het zijn onze mensen die dat in de praktijk moeten waarmaken. Door onze focus op complexe projecten, geïntegreerd contract- en risicomanagement, afwijkingenbeheer en projectcontrol hebben we mensen nodig die hun vak verstaan en het uitoefenen met passie en een gezonde dosis lef. Om ons bedrijf aantrekkelijk te maken voor potentiële medewerkers met de juiste kwalificaties en mentaliteit, en goede mensen te binden, besteden we veel aandacht aan arbeidsomstandigheden, arbeidsvoorwaarden, het ontwikkelen van vakspecialismen, het bevorderen van interne doorstroming en persoonlijke ontwikkeling. Met een instroom van ongeveer 140 man/vrouw is ons personeelsbestand het afgelopen jaar weer flink gegroeid. In ons wervingsbeleid zetten we onder andere medewerkers in die als ambassadeur optreden en op hogescholen vertellen wat wij doen. Verder zijn we aanwezig met onze bruggenbouwwedstrijden voor mts’ers en voor alle praktikanten organiseren we het BoostCamp, een dag met een heel leuk programma dat vooral gaat over hun persoonlijke ontwikkeling. Ons matrixmodel is een van de succesfactoren bij het binden van mensen en wellicht kunnen we daar nog meer uithalen. Voor het opleiden van management werken we samen met Frits Philips & Partners en de Twente School of Management (tsm). Daarnaast hebben we standaard-opleidingsprogramma’s en we hebben veel profijt van het opleidingsinstituut spbn, een samenwerkingsverband binnen de bouw, waarbij jongens deels op school en deels in de praktijk meedraaien.’
‘Doordat onze orderportefeuille nagenoeg geheel is gevuld met werk voor de overheid is ons bedrijf minder gevoelig voor de gevolgen van de financiële crisis.’
49
Veiligheid
‘Voor het programma Zero Accidents hebben we in 2008 de top 10 van ongevaloorzaken onder de loep genomen. Omdat de organisatie van de werkplek op de bouwplaats op nummer één staat, hanteren we nu op elk werk een checklist met aandachtspunten en maatregelen. De kracht daarvan is dat wekelijks iemand anders hem naloopt en er een puntenwaardering aan geeft. In die waardering zitten verschillen, want de een denkt anders over wat goed of belangrijk is dan de ander. De puntenwaarderingen worden besproken in de projectteamoverleggen en toolbox meetings. Door te discussiëren over de verschillen worden knelpunten duidelijk en worden ze sneller opgelost. Daarmee zijn we er nog niet, maar het heeft wel effect. Daarnaast blijven we ons met het programma Zero Accidents richten op enerzijds de inrichting van de bouwplaats en anderzijds beïnvloeding van het gedrag van mensen.’ Toekomst
‘Doordat onze orderportefeuille nagenoeg geheel is gevuld met werk voor de overheid is ons bedrijf minder gevoelig voor de gevolgen van de financiële crisis. Die biedt zelfs kansen omdat de overheid momenteel extra investeert in infrastructuur. Het ministerie van Verkeer & Waterstaat wil veel werk versneld in de markt zetten en Rijkswaterstaat wil dat zo probleemloos mogelijk kunnen doen. Dat versterkt de tendens dat de overheid openstaat voor alliantiecontracten of andere innovatieve samenwerkingsvormen. Die bieden de beste basis om binnen het beschikbare budget samen de beste oplossing te ontwikkelen en die zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Strategisch gezien staat verdere (regionale) invulling van wegenonderhoud hoog op ons lijstje, plus een verdere keten verlenging die inspeelt op de tendens dat minimalisering van de overlast voor weggebruikers steeds meer een belangrijk gunningcriterium wordt. Rijkswaterstaat en lagere overheden lijken bedrijven zo te willen sturen naar een mentaliteit waarbij het managen van verkeershinder, met als doel een betere doorstroming en verkeersveiligheid, als activiteit bovengeschikt is aan het feitelijke maken van wegen en kunstwerken. Die trend verwelkomen we, want die past uitstekend in onze visie op maatschappelijk verantwoord ondernemen.’ strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
strukton bouw & vastgoed
‘Begin 2008 dachten we aan het eind van dat jaar zwarte cijfers te kunnen
schrijven, ondanks de nodige tegenvallers uit overlopende projecten. Maar in de zomer keerde het tij. Door de kredietcrisis bleef de omzet achter en ontstond onvoldoende dekking voor onze organisatiekosten. Met als gevolg rode cijfers.’ Aan het woord is Gert Jan Vos, die in november 2008 Henk Janssen opvolgde als directeur van Strukton Bouw & Vastgoed.
Hoogwaardige orderportefeuille geeft vertrouwen 08
50
Een jaar met twee gezichten
‘De eerste zes maanden van 2008 verliepen goed. De indicatoren waren gunstig: een goed gevulde orderportefeuille, mooie projecten onderhanden en kansrijke projecten om binnen te halen. Na de zomer zette de terugval in de bouwsector in. Een aantal projecten die in de periode 2005-2006 waren aangenomen kwam moeizaam tot afronding. Een van de redenen hiervoor was dat opdrachtgevers dachten door het inschakelen van juristen oplossingen te kunnen afdwingen, wat altijd kostenverhogend werkt. Toen de kredietcrisis daar overheen kwam, verslechterde de prognose verder en tegen het eind van het jaar was duidelijk dat we toch weer rode cijfers gingen schrijven. Bovendien werden we geconfronteerd met vertragingen op een aantal werken. Jammer is dat de resultaten van de projecten die wel goed presteerden en de goede resultaten van onze afdeling Vastgoedontwikkeling, onvoldoende tegenwicht boden voor bovengenoemde negatieve effecten.’
‘Afgezien van de werkvoorraad die er ligt zijn we terughoudend in verdere prognoses, gezien het ‘ijzige’ klimaat buiten.’
Kwalitatief goede orderportefeuille
‘Onze koers blijft hetzelfde, maar we passen het tempo aan. In verhouding met het in 2008 gerealiseerde omzetvolume zijn we als organisatie te hard doorgegroeid in 2008, maar daar staat tegenover dat we een behoorlijke basis hebben gelegd voor de omzet in 2009 en 2010. We zijn gestart met de uitvoering van een aantal hoogwaardige projecten zoals drie grote pps-projecten en het Jeroen Bosch ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch. Naast de utiliteitsbouw zijn we sterk in de utilitaire woningbouw, waarbij woningen deel uitmaken van een groter complex met bijvoorbeeld parkeren en winkels. Die markten staan er nog redelijk voor en de markten van overheids- en zorgprojecten zijn kansrijk. Wij beschouwen het dan ook als een betrekkelijke luxe dat we onze portefeuille redelijk gevuld hebben met hoogwaardige projecten en bij een aantal daarvan een goede kans maken op vervolgopdrachten. Afgezien van de werkvoorraad die er ligt zijn we terughoudend in verdere prognoses, gezien het ‘ijzige’ klimaat buiten. Aan die terughoudende omzetverwachting moeten we onze organisatie aanpassen.’
51
Ambitie inbedden
‘Onze ambitie om de markt te benaderen vanuit de levenscyclusgedachte is verder ontwikkeld en geconcretiseerd in onze gezamenlijke pps-projecten, het project gemeentehuis Coevorden en de projecten van Projectontwikkeling zoals Nieuwe Voorstad in Nijmegen. Om onze ambitie in de gehele organisatie tot leven te brengen zijn wel de nodige inspanningen vereist. In de traditionele bouworganisatie is het bouwen, opleveren en afscheid nemen. Bij een project dat je ook voor twintig jaar of langer in exploitatie en onderhoud neemt, moet je anders naar het ontwerp en de stichtingskosten kijken. Veel projectmanagers zijn echter gewend naar het directe projectresultaat te kijken. Per slot van rekening werden ze hier altijd op beoordeeld. Om te zorgen dat met de nieuwe blik naar projecten wordt gekeken, moet je investeren in je huidige medewerkers en duidelijk overbrengen wat het betekent om op een andere manier naar projecten te kijken. Daarnaast trekken we ook andere mensen aan, mensen die kijken vanuit de gebruiker in plaats van vanuit de bouwer. Dat inbedden in de organisatie kost veel tijd en energie. Projectmanagers, uitvoerders en werkvoorbereiders hebben vorig jaar collectief meerdaagse cursussen gevolgd. Daarin kwamen elementen van de thema’s contractmanagement en risicomanagement aan de orde, maar ook hele basale dingen zoals planning en bewaking, technische zaken en omgaan met klanten.
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Om de inbedding van de beoogde mentaliteit procedureel voor elkaar te krijgen, zijn we de kennis en ervaring die we hebben opgedaan met pps-projecten aan het bundelen tot een dbm-handboek: een intern handboek over werken met opdrachten waarin ontwerpen, bouwen en onderhouden (design, build en maintain) samenkomen. Dat moet bijvoorbeeld helpen om de kennis van de onderhoudsfase in te brengen in de ontwerp- en realisatiefase. We betrekken nu ook al mensen van de onderhoudsfase bij het ontwerp van de projecten, maar ook dat vraagt een andere manier van kijken en meedenken. Als je de schoonmaker vraagt “hoe moeten we het maken zodat jij het gemakkelijk kunt schoonmaken”, dan moet hij op een heel ander niveau denken dan in zijn dagelijks werk. In 2008 hebben we het in 2007 ingezette programma ‘Back on track’, gericht op versterking van de organisatie met een accent op projectbeheersing, verder voortgezet. Daarbij hebben we vier thema’s verbijzonderd: project centraal, contractmanagement, discipline en accountability. We moeten heel kritisch en alert zijn in alle fases van een project. De procedures daarvoor hadden we al vastgesteld, nu moet dit worden ingebed in het dagelijks handelen.’ Kennis delen
08
52
‘We hebben in 2008 één centrum ingericht waar we kennis, ervaring en expertise op een efficiënte manier bundelen en (integraal) inzetten. Dat moet een vliegwielfunctie gaan vervullen bij het anders leren kijken. Daar zitten bijvoorbeeld mensen die een onderhoudsplan kunnen maken. Daarnaast waarborgt deze afdeling dat het vervolmaken van procedures een uniform resultaat oplevert. Een ander product van dit ‘kenniscentrum’ is een concept voor binnenstedelijke ontwikkeling dat in samenwerking met projectontwikkeling is gemaakt en dat we in 2009 verder oppakken. Zowel bij het uitvoeren van projecten als bij het ontwikkelen van onze kennis en marktbenadering doen we ook veel samen met onze zusterbedrijven. Op het gebied van de levenscyclusbenadering van bouwkundige aspecten kunnen we veel leren van Strukton Worksphere, waarvoor dat corebusiness is. Ook is Strukton Worksphere een belangrijke partner bij het verwerven van langjarige onderhoudscontracten. Met Strukton Civiel werken we samen bij zowel pps- als andere projecten (bijvoorbeeld met ondergrondse parkeervoorzieningen) en daarnaast maken we gebruik van hun kennis, bijvoorbeeld over risicomanagement. Strukton Rail speelt een rol in projecten op en rond het spoor. Met Strukton Integrale Projecten hebben we natuurlijk te maken bij pps-projecten maar ook bij projectontwikkeling gebruiken we nogal eens hun specifieke kennis.’ Mijlpalen
‘In 2008 is Strukton Bouw & Vastgoed gestart met de uitvoering van drie pps-projecten. Voor het project Nieuwe Voorstad in Nijmegen is de verkoop gestart. Grote opgeleverde projecten zijn het Maasland ziekenhuis in Sittard-Geleen, het Vlietland ziekenhuis in Schiedam en de renovatie van het ministerie van Financiën in Den Haag. Het laatste is een ppsproject, waarvan met de oplevering de 25 jaar durende exploitatie is ingegaan. In oktober ontvingen we voor de Treinstellen hal van Nedtrain in Haarlem, die we realiseerden in de periode 2006-2008, de Nationale Staalprijs 2008 in de categorie Industriebouw. Voor Projectontwikkeling was het een positief jaar. Er is een nieuwe directeur aangesteld en de organisatie groeit. Begin vorig jaar hebben we het woningbouwproject Peizerhoven in Groningen in uitvoering genomen en dit is zo goed als af gerond. De afdeling Bouw & Onderhoud doet het uitstekend. Er is veel werk in de markt en dankzij hun kortcyclische omzet kunnen ze daar goed op anticiperen. De invalshoek van Bouw & Onderhoud is bijdragen aan de continuïteit door het genereren van langjarige onderhoudscontracten. Daar zijn we in 2008 succesvol mee geweest. We hebben een langjarig landelijk contract gesloten met een organisatie die kinderdagverblijven exploiteert en er lopen veelbelovende contacten met enkele grote industriële bedrijven.
Op het gebied van veiligheid, een onderwerp dat we hoog op de agenda hebben staan, hebben we twee pilots opgezet voor het Zero Accidents-programma van Strukton. Daar komen nu geleidelijk de terugkoppelingen van. Op basis daar- van hebben we al een aantal verbetervoorstellen verwerkt en is bijvoorbeeld het taalgebruik van de bouwplaatschecklist aangepast. Zo komen er meer verbeterpunten naar boven vanaf de bouwplaats. Letterlijk naar boven, want uiteindelijk gaan ze naar de Raad van Bestuur van het project. Daar pakken we het op en treffen we maatregelen. Het is een proces van bewustwording in combinatie met maatregelen die het mogelijk maken risico’s uit te sluiten. Overigens komt dit programma boven op de basis die we leggen met ons gewone veiligheidsbeleid; dat zorgt dat we met verzuimcijfers en IF-factor (= het aantal ongevallen met verzuim per honderd werknemers) ruim onder de norm zitten. Maar als je het over Zero Accidents hebt, is dat uiteraard niet genoeg.’
53
Afwachtende markt
‘De financiële crisis zorgt voor stagnatie op de woningmarkt met alle gevolgen van dien voor bouw- en ontwikkelings projecten. Investeerders in utiliteitsbouwprojecten wachten af, wat leidt tot vertraging en onzekerheid. Onze eigen af deling Projectontwikkeling opereert sinds november ook in een lastiger markt. Ontwikkelingen in de onderhoudsmarkt zijn positief. Door de recessie kiezen bedrijven vaker voor verbouw en onderhoud in plaats van nieuwbouw. Hier liggen goede kansen, mede door de samenwerking met Strukton Worksphere. Daarbij neemt wel de concurrentie toe van bouw- en installatiebedrijven die nu moeilijke tijden doormaken en ook proberen hier werk te genereren. Daardoor blijven grote (pps-)projecten de manier om je te onderscheiden. Een positieve kant van de huidige economische crisis is de daling van grondstoffenprijzen en leverancierskosten. Voor de projecten die we eind 2007-begin 2008 hebben verworven, werkt dit in ons voordeel. Verder verwachten we een iets meer ontspannen arbeidsmarkt, hoewel dat niet zal gelden voor de schaarste aan specialisten.’
‘De financiële crisis zorgt voor stagnatie op de woningmarkt met alle gevolgen van dien voor bouw- en ontwikkelingsprojecten.’
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
‘Voor strukton worksphere was 2008 een goed jaar. Ons omzetvolume groeide met 10% en het resultaat steeg aanzienlijk. Dat laatste hebben we voor elkaar gekregen door het creëren van meer schaalgrootte, een betere projectbeheersing, een efficiencyslag in de uitvoeringsorganisatie en volumegroei’, constateert Marinus Schimmel, directeur van Strukton Worksphere met gepaste trots. Ook het halveren van het aantal ongevallen is goed nieuws.
Marktgroei houdt aan dankzij outsourcing 08
54
One company
‘We hebben ons het afgelopen jaar vooral gericht op resultaatverbetering en dat is gelukt. Door een aantal vestigingen samen te voegen hebben we meer kritische massa gecreëerd. Nu hebben we een groot deel van de technologieën decentraal ingericht maar we blijven ze centraal (landelijk) aansturen. We hebben de organisatie opnieuw ingericht en een aparte businessunit Projecten opgericht naast de regionaal georganiseerde serviceorganisatie, die in de loop van 2008 verder is ingericht naar het proces van beheer en onderhoud, service klussen en serviceprojecten. We hebben de efficiency van de uitvoeringsorganisatie zodanig verbeterd dat we veel meer declarabele uren kunnen maken. En we hebben volumegroei gerealiseerd. Onze strategie van landelijk aansturen en decentraal inrichten ondersteunen we met een ict-systeem waar het hele bedrijf mee werkt. Dat onderstreept nog eens onze filosofie van one company, one system, two processes: we zijn één bedrijf, met één gezicht naar de klanten die overal dezelfde kwaliteit krijgen. Veel monteurs hebben een pda waarop ze meldingen van storingen ontvangen, waarmee ze sommige storingen rechtstreeks kunnen afhandelen en waarmee ze ook dingen kunnen doen als kleine offertes maken, bestellingen plaatsen, tekeningen raadplegen, de gebouwhistorie bekijken enzovoort. Als ze klaar zijn bij een klant kan die via de pda de bon aftekenen. Kortom, het totale ondersteunende administratieve proces is volledig geautomatiseerd zodat ze op locatie alles kunnen afhandelen.’
Synergie werkt
‘We hebben in 2008 vastgehouden aan onze filosofie en strategie die ervan uitgaan dat we willen bijdragen aan een veilige en comfortabele werk- en verblijfsomgeving waarin op maatschappelijk verantwoorde wijze wordt omgegaan met energie. En we hebben nadrukkelijk gestuurd op productiviteit. Nu zien we dat alles waar we planmatig op hadden ingezet op zijn plek valt, inclusief de synergie binnen Strukton. Als onderhoudsspecialisten zijn we betrokken bij een aantal pps-projecten die Strukton aanbiedt. Dat brengt ook omzet voor Strukton Worksphere mee in de aanbiedingsfase, vervolgens even niet – want in de bouwfase is er voor ons weinig te doen – maar daarna komt er onderhoud en exploitatievolume los over een periode van tientallen jaren. Daarnaast werken onze zusterbedrijven Strukton Civiel en Strukton Bouw & Vastgoed met ons samen bij alle projecten waar techniek aan te pas komt. Op deze wijze dragen wij ook concreet bij aan een lifecyclebenadering in de utiliteitsbouw. Het is onze doelstelling om de portefeuille van onze businessunit Projecten voor ongeveer 30% te vullen in samenwerking met deze beide zusterbedrijven.’
55
Veel nieuwe contracten
‘Onze plek binnen Strukton heeft ons in 2008 onder meer de pps-projecten voor de Informatiebeheergroep en Belasting dienst Groningen (duo2) en de Kromhout Kazerne opgeleverd. Daar hebben we al de hele technische engineering voor ge daan en vanaf 2010 gaan deze projecten een beetje en vanaf 2011 een goed volume aan onderhoud en exploitatie opleveren. Verder hebben we in het verslagjaar een mooi aantal nieuwe contracten afgesloten. Samen met Strukton Bouw & Vastgoed hebben we bijvoorbeeld een groot energiebedrijf binnengehaald als klant. Andere nieuwe klanten zijn het vastgoedbedrijf van de Nederlandse Spoorwegen, TU Delft, KPN, waarvoor we alle kantoorgebouwen mogen doen, en Douwe Egberts, waarvoor we de gebouwen en de productielocaties zullen onderhouden. Daarnaast hebben we een paar grote opdrachten voor de Rijksgebouwendienst binnengehaald die met name liften betreffen, maar waar ook werkplekmanagement bij komt. Ook zijn we partnerships aangegaan met belangrijke fabrikanten, waaronder Siemens. We gaan dus met een goed gevulde orderportefeuille 2009 in.’
‘Nu hebben we een groot deel van de technologieën decentraal ingericht maar we blijven ze centraal (landelijk) aansturen.’
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Mensen binden door begeleiding
08
56
‘Heel belangrijk is ook wat we in 2008 hebben bereikt op het gebied van Human Resources. Het aanbieden van gemeenschappelijke, specifieke en doelgroepgerichte opleidingen en ontwikkelingsprogramma’s is een van de kenmerken van ons one company, one system-concept. In 2008 is daarvoor een geheel nieuwe opzet gemaakt en een breed pakket aan programma’s ontwikkeld. We zijn een groeiende organisatie en moeten opereren in een krappe arbeidsmarkt. Maar we hadden ook last van een groot personeelsverloop. Die trend hebben we structureel aangepakt en omgebogen. We hebben dit zo succesvol kunnen doen door veel te investeren in het begeleiden van nieuwe mensen. In dit kader hebben we geconstateerd dat veel nieuwe medewerkers binnen twee jaar weer vertrokken omdat ze ‘aan het verzuipen’ waren. Om dat voortaan te voorkomen hebben we met externe hulp een speciaal programma gemaakt. Onder de titel License to Operate begeleidt dit programma mensen heel gestructureerd tijdens hun inwerkperiode. Uit het medewerkerstevredenheidsonderzoek kwam naar voren dat de tevredenheid van onze mensen niet afwijkt van het branchegemiddelde. Maar er waren ook geluiden dat het managementteam te weinig werd gezien en dat er te weinig informatie doorkwam over secundaire arbeidsvoorwaarden. Daarom begeeft het managementteam zich nu regelmatig op de werkvloer en is de interne communicatie geprofessionaliseerd. Bij het vasthouden van mensen spelen ook carrièremogelijkheden een grote rol en die bieden we op twee manieren. Enerzijds is er een functiehuis ontwikkeld waarin veel duidelijker dan voorheen de carrièrepaden te zien zijn, anderzijds kunnen medewerkers zich (door)ontwikkelen op het vlak van management of specialisatie in hun vak. In 2008 zijn 280 medewerkers intern gepromoveerd. We hebben, ook weer samen met de externe opleidingsspecialist, een eigen cursus ontwikkeld voor het middenmanagement. Mensen die deze cursus met goed gevolg doorlopen ontvangen een erkend diploma op mbo- of hbo-niveau. In 2008 hebben de eerste groepen zo’n cursus doorlopen en in 2009 staan er nog drie in de planning. Al met al is het aantal personeelsleden in het verslagjaar per saldo met 35 gestegen en zagen we vanaf het tweede halfjaar het verloop afnemen. Natuurlijk zit daar ook een beetje invloed van de recessie in, waardoor mensen meer geneigd zijn te blijven zitten waar ze goed zitten, maar zelf denken we dat die niet heel groot is. Eind 2008 hebben we aangekondigd in één keer 30% van onze openstaande vacatures in te vullen door het overnemen van 110 medewerkers van Dalkia, een bedrijf dat actief is op het gebied van industriediensten en utiliteit. Door deze overname krijgt een aantal van onze vestigingen de kans om plannen versneld in te vullen.’ Groeiend aandeel exploitatie
‘Ons thema voor 2009 is stabiliteit, focus en doen waar ons bedrijf voor is ingericht. Dat heeft niets te maken met crisis of recessie, wel met de periode van negen jaar die achter ons ligt en waarin we voortdurend veranderingen hebben door gevoerd. Maar we staan niet stil, we blijven zaaien. Volgens de marktverkenningen blijft de onderhouds- en renovatiemarkt groeien. We merken ook nog relatief weinig van de effecten van de kredietcrisis en recessie maar verwachten toch in 2009 terughoudendheid bij het verstrekken van opdrachten. Positief is dat we ons altijd gericht hebben op vaste klanten en langetermijncontracten waarin alles ten aanzien van onderhoud, beheer en service is geregeld. Die activiteiten blijven altijd doorgaan, ongeacht de economische situatie. Daarnaast verwachten we dat de crisis wel enig extra volume zal genereren omdat bedrijven nu minder geneigd zijn te kiezen voor nieuwbouw. Daardoor zullen ze vaak extra investeren in onderhoud of renovatie van hun bestaande huisvesting. En als een bedrijf moet reorganiseren betekent dat voor ons werk vanwege de interne verhuizingen waarmee organisatieaanpassingen gepaard gaan.
Maar dat is niet waar de bulk zit. Die zit in outsourcing. Veel bedrijven hebben straks geen eigen technische dienst meer omdat het niet tot hun corebusiness behoort. Omdat dit onze corebusiness is, kunnen wij veel makkelijker flexibiliseren en alle aspecten van technische dienstverlening leveren. Onderzoek geeft aan dat in de onderhoudswereld nog zo’n 30% van de markt zal outsourcen. Zowel qua techniek als qua total facility management zal die trend doorzetten en neemt het marktvolume toe. Om die ontwikkeling en de groei in exploitatieactiviteiten vanuit pps-projecten het hoofd te kunnen bieden, is per 1 januari een aparte businessunit Exploitatie gestart. Deze businessunit zal de businessunitvestigingen gaan gebruiken als leverancier van technische kennis en kunde.’
57
Markt blijft groeien
‘Om ons blijvend te kunnen onderscheiden op het gebied van exploitatie moeten we diepgaande kennis van facility management combineren met de technische kennis die nodig is om de corebusiness-processen van de klant te kunnen borgen. En we moeten de rol van regievoerder-exploitant goed invullen. Dit wordt de kerntaak van de nieuwe businessunit Exploitatie. De mensen die hier werken zijn in staat bedrijfskundige vraagstukken op te lossen en gaan samenwerken met sterke partners. Samen met deze partners nemen we vraag uit de markt naar total facility management over. In 2009 zal ook een nieuwe afdeling Product Management worden ingericht om gestructureerd nieuwe producten te ontwikkelen. Het gaat dan niet om nieuwe dingen, maar om het toepassen van nieuw ontwikkelde producten door van fabrikanten in onze omgeving. Hiervoor is budget vrijgemaakt en we zetten in op energie en comfort. In 2008 scoorden we op het aspect klantgerichtheid een 8,5. Die hoge mate van klantgerichtheid willen we vasthouden. We zijn een servicebedrijf; responstijd is voor ons cruciaal en investeringen in klant- en servicegerichtheid verdien je snel terug. Daarom gaan we in 2009 investeren in een nieuwe ict-functionaliteit: TomTom work. Dit is een joint venture tussen KPN en TomTom waarmee met behulp van gps zowel monteurs als files te traceren zijn, zodat de dichtstbijzijnde monteur via de snelste route naar een storing gestuurd kan worden. Dat scheelt enorm veel reistijd en we hebben in één moeite tegelijkertijd de kilometeradministratie voor de Belastingdienst verantwoord. Verder blijven we uiteraard ook investeren in opleidingen en een strategie om onze mensen vast te houden. Vanuit de prettige wetenschap in een groeiende markt te verkeren kijken we met vertrouwen naar 2009.’
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
08
58
Financiële
Geconsolideerde balans Activa
(x EUR 1.000)
31-12
08
31-12
07
Vaste activa Materiële vaste activa
134.446
128.464
Immateriële activa
96.063
Vastgoedbeleggingen
147
3.270
Deelnemingen
21.224
18.462
Overige financiële vaste activa
47.634
21.638
Uitgestelde belastingvorderingen
6.047
1.587
305.561
overzichten
95.508
268.929
Vlottende activa
Voorraden
Handels- en overige vorderingen
320.137
250.547
Onderhanden werken
94.079
112.306
Winstbelastingvorderingen
149
Liquide middelen
110.306
133.762
557.016
529.390
862.577
798.319
Geplaatst kapitaal
Overige reserves
155.336
163.651
Onverdeeld resultaat
Totaal activa
32.345
32.585
190
passiva
Eigen vermogen 2.269 14.265
2.269 15.310
Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouders van de moedermaatschappij
171.870
181.230
Aandeel derden
Totaal eigen vermogen
171.870
-
-
181.230
Langlopende verplichtingen
Achtergestelde leningen
Langlopende schulden
142.911
111.310
Voorzieningen
5.088
5.077
Uitgestelde belastingverplichtingen
10.490
10.813
7.299
-
165.788
127.200
Handels- en overige schulden
350.123
300.726
Schulden aan kredietinstellingen
Deze geconsolideerde balans is ontleend
Onderhanden werken
128.428
135.476
aan de jaarrekening 2008 d.d. 3 maart 2009,
Verschuldigde winstbelasting
4.420
6.659
waarbij KPMG Accountants N.V. een
Voorzieningen
412
794
Kortlopende verplichtingen
goedkeurende accountantsverklaring heeft afgegeven.
Totaal passiva
41.536
46.234
524.919
489.889
862.577
798.319
59
08
Geconsolideerde winst- en verliesrekening (x EUR 1.000)
08
08
60
07
Bedrijfsopbrengsten
1.249.234
1.144.797
Kosten van grond- en hulpstoffen, materiaal en uitbesteed werk
685.699
598.614
Lonen, salarissen en sociale lasten
340.868
306.320
Overige bedrijfskosten
166.759
192.394
Totaal bedrijfskosten
1.193.326
1.097.328
Resultaat deelnemingen
2.681
2.978
Operationeel resultaat (EBITDA )
58.589
50.447
Afschrijvingen immateriële en materiële vaste activa
25.681
24.213
Bijzondere waardeverminderingen van immateriële en materiële vaste activa
1.192
150
26.873
24.363
Bedrijfsresultaat (EBIT )
31.716
26.084
Financiële baten
4.100
3.693
Financiële lasten
12.563
8.286
(8.463)
(4.593)
Resultaat voor belastingen (EBT)
23.253
21.491
Belastingen
8.988
6.181
Resultaat na belastingen
14.265
15.310
Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van de moedermaatschappij
14.265
15.310
Minderheidsbelangen
-
-
Resultaat na belastingen
Deze geconsolideerde winst- en verliesrekening is ontleend aan de jaarrekening 2008 d.d. 3 maart 2009, waarbij KPMG Accountants N.V. een goedkeurende accountantsverklaring heeft afgegeven.
14.265
15.310
Geconsolideerd kasstroomoverzicht (x EUR 1.000)
08
07
Kasstroom uit operationele activiteiten
Winst voor belastingen
23.253
21.491
Winstbelastingen
8.988
6.181
Afschrijvingen
26.873
Mutaties in voorzieningen
(7.037)
14.265
15.310
24.363
(19.335)
19.836
5.028
Resultaat van deelnemingen na aftrek van dividend
(1.081)
(2.978) 23.929
Mutaties in werkkapitaal: - Onderhanden werken / overige voorraden
12.276
- Vorderingen
(62.353)
42.057
- Kortlopende verplichtingen, exclusief kredietinstellingen
39.133
(24.923)
22.076
58.423
Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten
Investeringen in immateriële activa
(7.060)
(4.921)
Investeringen in materiële vaste activa
(25.292)
(30.258)
Verwervingen / verkoop van groepsmaatschappijen
(3.454)
Verwervingen / verkoop van deelnemingen
-
33
Desinvesteringen / overige mutaties van materiële vaste activa
4.966
3.287
Overige mutaties van belangen in deelnemingen
-
58
Afname / toename overige financiële vaste activa
(25.673)
642
Kasstroom uit investeringsactiviteiten
(56.513)
(39.487)
Opgenomen achtergestelde leningen
7.299
-
Opgenomen leningen op lange termijn
13.579
6.781
Aflossingen leningen op lange termijn
(2.341)
Uitgekeerd dividend
(6.000)
Overige mutaties
3.142
Kasstroom uit financieringsactiviteiten
15.679
61
(8.328)
Kasstroom uit financieringsactiviteiten
(4.538) (7.650)
2.763 (2.644)
Recapitulatie kasstroom Uit operationele activiteiten
22.076
Uit investeringsactiviteiten
(56.513)
(39.487)
Uit financieringsactiviteiten
15.679
(2.644)
58.423
Totale kasstroom
(18.758)
16.292
Liquiditeiten primo
87.528
71.236
Liquiditeiten ultimo
68.770
Mutatie liquiditeiten
(18.758)
87.528 (16.292)
Dit geconsolideerde kasstroomoverzicht is ontleend aan de jaarrekening 2008 d.d. 3 maart 2009, waarbij KPMG Accountants N.V. een goedkeurende accountantsverklaring heeft afgegeven.
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Corporate Governance
Goed ondernemerschap, integer handelen, respect, toezicht, transparante verslaggeving en het afleggen van verantwoording vormen de belangrijkste leidraad voor het corporategovernancebeleid van Strukton. Corporate governance wordt voor Strukton bepaald door de wetgeving, rechtspraak en ‘codes of best practice’ van de landen waarin de onderneming haar activiteiten ontplooit. Strukton volgt vrijwillig de Nederlandse Corporate Governance Code, die de commissie-Tabaksblat heeft opgesteld voor in Nederland aan de beurs genoteerde vennootschappen, ook al is een aantal bepalingen niet direct van toepassing op de onderneming. Reglementen Strukton kent verschillende reglementen die de kaders aangeven voor het functioneren van de verschillende organen, dan wel inhoud geven aan binnen Strukton geldende regels. Informatie over de verschillende bestuursorganen, reglementen en de gedragscode die geldt voor de medewerkers van Strukton, is te vinden op de website www.strukton.com onder ‘Corporate governance’. De regelingen worden van tijd tot tijd getoetst en zo nodig aangepast.
08
62
Beheersaspecten Het betreft: • Statuten Strukton • Gedragscode • Procedure voor het omgaan met een vermoeden van ongewenst gedrag (klokkenluidersregeling) • Personalia Groepsdirectie Voorts zijn geplaatst op de website: • Profielschets Raad van Commissarissen • Rooster van aftreden Raad van Commissarissen • Personalia van de Raad van Commissarissen • Reglement voor de Raad van Commissarissen
Risicobeheersing
Strukton heeft net als andere ondernemingen te maken met diverse commerciële, operationele en financiële risico’s die inherent zijn aan zijn activiteiten. De onderneming probeert deze risico’s te beperken door een gerichte marktaanpak, een platte organisatiestructuur en een sterke focus op samenwerking met klanten en leveranciers en tussen de Strukton bedrijven onderling. Een uitgebreide beschrijving van de risico’s en de in verband hiermee getroffen beheersmaatregelen is terug te vinden in het jaarverslag.
GROEPSDIRECTIE Dr. ir. Durk ten Wolde (1944) (interim-)voorzitter Groepsdirectie Nationaliteit
Nederlandse Indiensttreding
november 2008 Nevenfuncties
associé Boer & Croon Executive Managers Eerdere functies
ABB Lummus Global Europe, Koninklijke Shell Groep, Westinghouse Nuclear Energy, TU Delft
Raymond T.A. Steenvoorden RA (1964) Groepsdirectie Nationaliteit
Nederlandse Indiensttreding
2002 Nevenfuncties
Commissaris Energy Capital Partners, Bestuurslid finem (vereniging voor financieel economisch management) Eerdere functies
Ernst & Young Accountants, Ballast Nedam, Zelfstandig adviseur in het Verenigd Koninkrijk
Samenstelling Bestuur
63
raad van commissarissen Drs. M. Niggebrugge (1950)
Drs. R. den Besten (1940)
Ir. C.A. de Ruyter (1943)
Voorzitter Raad van Commissarissen Nationaliteit
Nederlandse 1e benoeming
2001 Functie
Directielid N.V. Nederlandse Spoorwegen Commissariaten/nevenfuncties
Koninklijke Boskalis Westminster N.V., Eurofima Zwitserland (president), Lid dagelijks en algemeen bestuur vno-ncw, Lid Raad van Toezicht Diakonessenhuis Eerdere functies
Koninklijke Shell Groep
Nationaliteit
Nederlandse 1e benoeming
2001 Commissariaten/nevenfuncties
NH Hoteles (voorzitter), Stena Line Holland, Voorzitter Raad van Toezicht Nederlands Scheepvaart Museum Eerdere functies
Voorzitter Raad van Bestuur NV Nederlandse Spoorwegen, President-directeur NV Luchthaven Schiphol, Non-executive Director Network Rail Ltd. (UK)
Nationaliteit
Nederlandse 1e benoeming
1999 Commissariaten/nevenfuncties
Non-executive director Medanito Groep (oil, gas, wood) (Argentinië), Non-executive director Het Grote Wiel Ltd. (Engeland), President-commissaris TST GmbH (Duitsland), Commissaris Sunergy Invesco BV, Commissaris Design on Stock BV Eerdere functies
Algemeen directeur NBM, President van Kvaerner Chemicals and Polymers (Engineering and Constructors) UK Ltd, Voorzitter Raad van Bestuur IHC Caland, Managing Director Nacap UK strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Strukton Rail Strukton Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 F +31 (0)30 248 64 66
Namen en adressen Groepsdirectie dr. ir. D. ten Wolde (ad interim) R.T.A. Steenvoorden RA
Commissarissen
08
64
drs. M. Niggebrugge (voorzitter) drs. R. den Besten ir. C.A. de Ruyter
Samenstelling Centrale Ondernemingsraad (COR) H. van der Meijden (voorzitter) C.L.M. de Bakker (secretaris) J.A.H. Hoogenboom (ambtelijk secretaris) mw. D. de Groot W.J. van Leijden J. Reins mw. E.W.M. Vreman M. Trip P.J.M. Peerbooms M. Sneekes
Strukton Rail Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 240 72 00 F +31 (0)30 248 66 01
Strukton Rail Zuid Laan van Diepenvoorde 23, Waalre Postbus 47, 5580 AA Waalre T +31 (0)40 227 33 00 F +31 (0)40 227 33 01
Directie
Directie
ir. A. Schoots (voorzitter) ir. D.K. Schonebaum J.L. van Koppenhagen drs. H.P. Huijzer
ing. J.E.H.M. Smits
Strukton Rail Noord Parallelweg 1 Postbus 8, 7940 AA Meppel T +31 (0)522 27 82 00 F +31 (0)522 27 82 09 Directie
ing. A. van der Zouwen
Strukton Rail Randstad Noord De Corridor 2-4, 3621 ZB Breukelen T +31 (0)346 26 97 00 F +31 (0)346 26 97 01 Directie
ing. A.A. van Helmondt
inclusief Strukton Rail Installatie Services De Corridor 2-4, 3621 ZB Breukelen T +31 (0)346 26 97 00 F +31 (0)346 26 97 01 Bedrijfsleiding
Ir. J.A.P. den Decker
Strukton Rail Randstad Zuid Develsingel 11 Postbus 1203, 3330 CE Zwijndrecht T +31 (0)78 654 69 99 F +31 (0)78 654 69 70 Directie
ing. M.B.J. Maathuis
inclusief Strukton Rail Tram & Metro De Corridor 2-4. 3621 ZB Breukelen T +31 (0)346 26 97 00 F +31 (0)346 26 97 01 Bedrijfsleiding
A.E. Kerckhoff
Strukton Rail Electric De Corridor 2-4, 3621 ZB Breukelen T +31 (0)346 26 97 00 F +31 (0)346 26 99 54 Bedrijfsleiding
ir. J.D. Buining
Strukton Rail Kabel Kanaaldijk 18, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 240 79 50 F +31 (0)30 240 79 60 Directie
P.A. van Seventer
Strukton Rail nv Burgemeester Maenhautstraat 64, 9820 Merelbeke België T +32 (0)9 210 79 10 F +32 (0)9 210 79 20
Strukton Rail AB Uddvägen 7, 131 34 Nacka Zweden T +46 (0)10 480 50 00 F +46 (0)10 480 50 01 Directie
R. Röder
Strukton Rail AS Nittedalsgata 7, 2000 Lillestrøm P.O.Box 483, 2001 Lillestrøm Noorwegen T +47 (0)97 76 66 00 F +47 (0)63 81 83 02 Directie
J. Rasmussen
Strukton Civiel Georg Reisse GmbH & Co KG Forstfeldstrasse 5, 34123 Kassel Duitsland T +49 (0)561 570 47-0 F +49 (0)561 570 47-77
Strukton Rolling Stock Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 240 76 76 F +31 (0)30 248 62 81
Strukton Civiel Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 F +31 (0)30 248 67 00
Directie
Directie
Directie
H.P. Engels J.L. van Koppenhagen
ir. M. Janse
ir. J.J. Hegeman (voorzitter) ir. M. Smitt drs. F.M. Bekooij
Vestiging Erfurt Mühlweg 35, 99091 Erfurt Duitsland T +49 (0)361 778 34-0 F +49 (0)361 778 34-44 Directie
H.P. Engels
Strukton Rail Consult Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 240 78 00 F +31 (0)30 240 78 01
Vosboerweg 3 7556 BT Hengelo T +31 (0)74 850 450 00 F +31 (0)74 850 45 01 Grotenoord 23, 3341 LT Hendrik-Ido-Ambacht T +31 (0)78 683 38 60 F +31 (0)78 683 38 61
Strukton Rail Equipment Veemarktweg 2a, Den Bosch Postbus 1281, 5200 BH Den Bosch T +31 (0)73 690 16 00 F +31 (0)73 690 16 11
Directie
Directie
J.C. Jensen
drs. J. Zeeman
Welbergweg 60, Hengelo Postbus 258, 7550 AG Hengelo T +31 (0)74 255 8800 F +31 (0)74 255 8801 Grotenoord 23 3341 LT Hendrik-Ido-Ambacht T +31 (0)78 683 38 60 F +31 (0)78 638 38 61
Strukton Systems Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 70 F +31 (0)30 248 69 71 Directie
P.A. van Seventer H.R. Meijerink Welbergweg 60, Hengelo Postbus 258, 7550 AG Hengelo T +31 (0)74 255 8800 F +31 (0)74 255 8801
Technische Dienst Havenstraat 4, Zutphen Postbus 4097, 7200 BB Zutphen Lasafdeling Kantonnaleweg 1 3542 DB Utrecht T +31 (0)30 240 72 00 F +31 (0)30 248 65 56
Strukton Civiel Projecten Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 F +31 (0)30 248 67 00
Terracon Funderingstechniek / Terracon International Vierlinghstraat 17 Postbus 49, 4250 DA Werkendam T +31 (0)183 40 13 11 T +31 (0)183 40 35 29 F +31 (0)183 40 35 83 Directie
ing. S. Doornbos
Terracon Spezialtiefbau GmbH Alte Dorfstraße 8 D 14542 Werder OT Plötzin T +49 332 07 31 31 11 F +49 332 07 31 31 20
Directie
Directie
ir. J.J. Hegeman (voorzitter) ir. M. Smitt drs. F.M. Bekooij
Ing. S. Doornbos
Strukton Infratechnieken Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 67 74 F +31 (0)30 248 67 98
Reef infra Kelvinstraat 1 Postbus 355, 7570 AJ Oldenzaal T +31 (0)541 58 41 11 F +31 (0)541 52 22 05 Directie
H.J. Spoelstra
Ing. A.W.M. Siemes (voorzitter) K. Braam Ing. J.P. Reef
Strukton Microtunnelling
Strukton Afzinktechnieken ‘Mergor’
Directie
Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 67 74 F +31 (0)30 248 67 98
Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 67 19 F +31 (0)30 248 67 76
Directie
Directie
H.J. Spoelstra
Ir. M. Smitt
Colijn Aannemersbedrijf
Geocon
Vierlinghstraat 17 Postbus 66, 4250 DB Werkendam T +31 (0)183 40 10 11 F +31 (0)183 40 35 83
65
Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 67 19 F +31 (0)30 248 67 76
Directie
Directie
ing. E.J. van der Poel
ir. M. Smitt
Strukton Prefab Beton Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 62 86 F +31 (0)30 248 62 96 Bedrijfsleiding
J.M. van der Tol
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Strukton Bouw & Vastgoed
vervolg Strukton Civiel Strukton Milieutechniek Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 F +31 (0)30 248 67 00
Strukton Bouw & Vastgoed bv Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 F +31 (0)30 248 64 01
Directie
Directie
Ir. J.E. van der Stelt
Ir. J.J. Hegeman W.I. Münch
ir. G.J. Vos ir. N.J. van der Moolen ing. B.A.P. Nijdam MBA
Strukton Industriebouw
66
Tietzstraße 25, 13509 Berlijn, Duitsland T +49 (0)30 417 44 23-40 F +49 (0)30 417 44 23-44
Directie
Grondbank Nederland 2e Daalsedijk 8 V Postbus 19172, 3501 DD Utrecht T +31 (0)30 296 64 85 F +31 (0)30 296 66 59
08
DMI Injektionstechnik GmbH
Plaza 24D, Moerdijk Postbus 112, 4780 AD Moerdijk T +31 (0)168 38 26 23 F +31 (0)168 38 26 25 Bedrijfsleiding
Ing. P.H. van der Schaaf
Strukton Parkeren vof (samenwerkingsverband met Strukton Bouw & Vastgoed) Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 67 99 F +31 (0)30 248 67 76
Strukton Engineering Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 62 33 F +31 (0)30 248 66 66 Directie
Ir. H.O. Moll
Vierlinghstraat 17 Postbus 66, 4250 DB Werkendam T +31 (0)183 40 46 55 F +31 (0)183 40 35 83 Directie
ing. E.J. van der Poel
Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 F +31 (0)30 248 64 01 Directie
Locaties: Utrecht, Groningen, Eindhoven
Strukton Bouw & Vastgoed, regio Midden (Strukton Bouwprojekten en Strukton Bouw & Onderhoud bv) Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 F +31 (0)30 248 60 63 Directie
A. Bruins Slot F. van der Nat
G. Bakker
(waaronder OTN en deelneming DMI Nederland) Edisonlaan 37, Weert Postbus 10113, 6000 GC Weert T +31 (0)495 65 77 77 F +31 (0)495 65 77 78 Directie
C. Raijmakers Ing. K.G.J. Reitsma
Bedrijfsleiding
G. van Tiem
Bedrijfsleiding
Strukton Specialistische Technieken
(Strukton Bouwprojekten en Strukton Bouw & Onderhoud bv) Daalakkersweg 2a, 5641 JA Eindhoven Postbus 356, 5600 AJ Eindhoven T +31 (0)40 246 70 08 F +31 (0)40 246 70 16
Strukton Projectontwikkeling bv
ing. J.J. Overeem MRE
Tensa
Strukton Bouw & Vastgoed, regio Zuid
Vestigingen Strukton Bouw & Onderhoud bv: Amsterdam, Schiedam, Utrecht
Strukton Bouw & Vastgoed, regio Noord (Strukton Bouwprojekten en Strukton Bouw & Onderhoud bv) Heresingel 8, 9711 ES Groningen Postbus 733, 9700 AS Groningen T +31 (0)50 314 07 20 F +31 (0)50 312 66 35 Directie
D.J. Bax
Vestigingen Strukton Bouw & Onderhoud bv: Assen, Terwolde
Strukton Bouw & Vastgoed, Speciale Projecten Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 F +31 (0)30 248 60 35 Directie
F. van der Nat
Strukton Parkeren vof (samenwerkingsverband met Strukton Civiel Projecten) Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 67 99 F +31 (0)30 248 67 76 Bedrijfsleiding
A. Bruins Slot F. van der Nat
Strukton Integrale Projecten
Strukton Worksphere
Strukton Integrale Projecten
Hoofdkantoor
Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 62 03 F +31 (0)30 240 78 99
VESTIGINGEN
Planetenbaan 1, 3606 AK Maarssen Postbus 1830, 3600 BV Maarssen T +31 (0)346 58 88 88 F +31 (0)346 58 80 00
Amsterdam Naritaweg 134-140, 1043 CA Amsterdam Postbus 56383, 1040 AJ Amsterdam T +31 (0)20 606 23 00 F +31 (0)20 688 07 50
Directie
Directie
Directie
E.A. Hermsen RA
M.H. Schimmel mba rm (voorzitter) Ir. G.L.H. Hoek RC Ing. T. Hoefsloot H.J. van der Meulen
Ir. B.M. Blok
Business Units/Afdelingen Planetenbaan 1, 3606 AK Maarssen Postbus 1830, 3600 BV Maarssen Techniek T +31 (0)346 58 88 88 F +31 (0)346 58 80 00 Directie
Ir. E.A. Mimmel Projecten T +31 (0)346 58 88 88 F +31 (0)346 58 80 00 Directie
A.F. Balm
Strukton Materieel bv Kantonnaleweg 1 3542 DB Utrecht T +31 (0)30 248 65 15 F +31 (0)30 248 65 85 Directie
A.J. Versluis MBA AA
Exploitatie T +31 (0)346 58 88 88 F +31 (0)346 58 80 00 Directie
ing. J.E.W. Winnubst
Breda Minervum 7020, 4817 ZL Breda Postbus 9443, 4801 LK Breda T +31 (0)76 572 34 00 F +31 (0)76 572 34 50 Directie
Ir. H. IJpma
Capelle aan den IJssel Ligusterbaan 2, 2908 LW Capelle a/d IJssel Postbus 436, 2900 AK Capelle a/d IJssel T +31 (0)10 258 28 00 F +31 (0)10 258 28 01 Directie
Ing. C.J.R.P. Graumans
Hengelo Langelermaatweg 4 - 7553 JD Hengelo Postbus 144, 7550 AC Hengelo T +31 (0)74 240 88 10 F +31 (0)74 240 88 25 Projecten F +31 (0)74 240 88 15 Directie
Ing. H.J. van der Duin
Leeuwarden Archimedesweg 7, 8912 AK Leeuwarden Postbus 518, 8901 BH Leeuwarden T +31 (0)58 234 32 00 F +31 (0)58 213 22 97 Directie
de heer H.J. Pot
Utrecht
67
Willem Dreeslaan 14, 3515 GB Utrecht Postbus 9377, 3506 GJ Utrecht T +31 (0)30 273 63 63 F +31 (0)30 273 03 94 Directie
Ing. J. van Leeuwen
Eindhoven Daalakkersweg 2, 5641 JA Eindhoven Postbus 356, 5600 AJ Eindhoven T +31 (0)40 282 56 00 F +31 (0)40 282 56 01 Directie
J.T. Lemmen
Elsloo Business Park Stein 107, 6181 MA Elsloo Postbus 519, 6180 AA Elsloo T +31 (0)46 428 84 00 F +31 (0)46 428 84 28
Zwolle W. Röntgenstraat 7a, 8013 NE Zwolle Postbus 656, 8000 AR Zwolle T +31 (0)38 425 04 50 F +31 (0)38 425 04 69 Directie
R.C. Haasbroek
Directie
de heer W.P.M. Beursgens
Groningen te Leek Lelystraat 2, 9351 VE Leek Postbus 147, 9350 AC Leek T +31 (0)50 366 69 00 F +31 (0)50 366 69 99 Directie
Ing. E.B. Venema
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
Afzinktechniek: techniek om tunnelelementen op de bodem neer te laten. Alliantiecontract: Schriftelijk vastgelegde overeenkomst van een samenwerkings verband waarin partijen (opdrachtgever/opdrachtnemer) participeren op basis van gelijkwaardigheid. Essentieel is dat de partners op gelijke voet samenwerken, teneinde gemeenschappelijke doelen te verwezenlijken en gemeenschappelijk voordeel te behalen. Winst of verlies wordt gedeeld en risico’s worden gezamenlijk gedragen. Amfora: Alternatieve MultiFunctionele Ondergrondse Ruimte Amsterdam. Onder de grond wordt extra ruimte gecreëerd voor verkeer- en stadsfuncties ten behoeve van het leefbare, sfeervolle, authentieke bovengrondse Amsterdam. Dit is een eigen initiatief van Strukton waarbij zij een haal- en betaalbare visie geeft op het oplossen van het verkeers-, ruimte- en milieuprobleem in de Amsterdamse binnenstad. Autonome groei: groei van een onderneming op eigen kracht (anders dan door overnames, desinvesteringen of wisselkoersbewegingen). Back on Track: intern organisatieversterkingsprogramma van Strukton Bouw & Vastgoed.
Nieuwe Bouwen: benadering van bouwen waarbij niet alleen de bouwfase van een project, maar de hele keten van ontwerp tot en met beheer in aanmerking wordt genomen. NL-GAAP: Nederlandse richtlijnen voor de jaarverslaggeving. NOK: Noorse Kroon. NRU: Noordelijke Ringweg Utrecht. Een integraal plan van Strukton waarmee het verkeersprobleem voor de dichtgeslibde Noordelijke Randweg Utrecht wordt opgelost zonder ruimte op te slokken, maar ruimte voor nieuwe wijkontwikkeling ontstaat. One company, One system, Two processes: naam van een intern programma van Strukton Worksphere waarbij een hoge mate van standaardisatie van processen binnen Strukton Worksphere wordt nagestreefd terwijl tegelijkertijd het verschil tussen de projectorganisatie enerzijds en Service, Beheer en Onderhoudsorganisatie anderzijds wordt onderkend. Orderportefeuille: verworven maar nog uit te voeren werken.
COSO: Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission.
POSS: Preventief Onderhouds- en Storingsdiagnosesysteem Strukton.
DKK: Deense Kroon.
PPS: Publiek-private samenwerking.
EBIT (bedrijfsresultaat): Earnings Before Interest and Tax (winst voor interest en belastingen).
08
Verklarende woordenlijst
68
EBITDA (operationeel resultaat): Earnings Before Interest, Tax, Depreciation and Amortisation (winst voor interest, afschrijvingen en belastingen). EPA-U: Energieprestatieadvies Utiliteitsbouw. EUR: Euro.
PPS concessie: publiek-private samenwerking waarbij een overheidsinstelling het ontwerp, de realisatie, de financiering, het beheer en het onderhoud en vaak ook de facilitaire dienstverlening van een project langdurig bij een privaat consortium onderbrengt.
Exploitatiemanagement: beheer in de fase dat een object in gebruik is.
Rendement op geïnvesteerd vermogen: bedrijfsresultaat (EBIT) ten opzichte van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen.
GAB: geautomatiseerd aanvragen van buitendienststellingen.
SEK: Zweedse Kroon.
GBP: Britse Ponden
TAO: treindienstaantastende onregelmatigheden
Geïnvesteerd vermogen: eigen vermogen vermeerderd met ter beschikking gestelde leningen en het saldo van banktegoeden/opnames rekening-courant.
UIC: Union Internationale de Chemin de Fer
Hardservice management: beheer en onderhoud van gebouwgebonden installaties.
Voorkeursinschrijver: letterlijke vertaling van ‘Preferred Bidder’, de partij die als laatste over is in een selectietraject voor een opdracht
IFRS: International Financial Reporting Standards (voorheen International Accounting Standards - IAS), per 1 januari 2005 de standaard internationale boekhoudregels voor het opstellen van jaarrekeningen voor alle beursgenoteerde ondernemingen binnen de Europese Unie, die de jaarcijfers beter vergelijkbaar maken en beter inzicht in de financiële positie en resultaten verschaffen. KAM: Kwaliteit, Arbo & Milieu. Kernwaarden: de drie eigenschappen van de Struktonmentaliteit.
Videoschouwtrein: een onderhoudstrein die de sporen schouwt via een videosysteem
Werkkapitaal: vlottende activa exclusief vrije liquide middelen minus niet-rentedragende kortlopende verplichtingen Werkvoorraad: orderportefeuille aangevuld met een inschatting van binnenkort verwachte opdrachten waaronder werk uit eigen ontwikkeling, projecten waar Strukton in verregaande mate van exclusieve onderhandeling verkeerd en/of als voorkeurs inschrijver is aangewezen.
Kettinghor: werktrein die wordt gebruikt bij spoorwegbouw. Kosmos: Kunstwerken Onderhoud in Samenwerking met de Markt Onder Systeem gerichte contractbeheersing. Dit is een initiatief van Rijkswaterstaat met als doel het achterstallig onderhoud aan honderden “natte” en “droge” kunstwerken in één slag opheffen en de kunstwerken terug te brengen op het gewenste kwaliteitsniveau. Het kenmerk van de KOSMOS-contracten is het aanbieden van innovatieve oplossingen voor problemen door de marktpartijen in plaats van het uitvoeren van door Rijkswaterstaat voorgeschreven onderhouds- en herstelmaatregelen.
IF - index =
Ongevallencijfer =
Totaal aantal dodelijke en ernstige ongevallen met verzuim > 3 dagen x 1.000 gemiddeld aantal werknemers
Frequentiecijfer =
Totaal aantal dodelijke en ernstige ongevallen met verzuim > 3 dagen x 100,000 totaal aantal gewerkte uren
Lifecycle gerichte benadering: werkwijze waarbij de gehele levensduur van een accommodatie of infrawerk in aanmerking wordt genomen. MVO: Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.
1.000.000 x (aantal verzuimongevallen) aantal gewerkte uren
Strukton nv: corporate communications
advisering, tekst en realisatie: jonkergouw & van den akker, amsterdam
ontwerp, opmaak & beeldbewerking: spoetnix, tilburg
drukwerk: npn drukKers, breda
fotografie: hein van den heuvel, amsterdam Aeroview Fotografie Rotterdam Carry van der Maas Gerard Saarberg Göran Prage het ArchitectenForum Hurks van der Linden Imre Csany/Studio Csany Jim Ernst Jørgen Koopmanschap JVF Josine Voogt Fotografie Lars Pettersson Marc Heeman Martin Kers Meyer en Van Schooten/CIIID Cees van Giessen Odd Ingvar Jensen René van der Waal Roderik Nispen Ronald Tilleman Stef Libbrecht Strukton Engineering Sven Kristiansen UNStudio Willem Jan Ritman Zwart & Jansma
69
strukton p u b l i e k s vers l ag 2 0 0 8
08
