Psychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland
Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012
Waarom werd PTSS destijds geïntroduceerd?
•
Gevolgen van de Vietnam-oorlog
•
Task force in de late jaren zeventig
•
Namen (onder meer): Robert Lifton, Chaim Shatan, Charles Figley, Nancy Andreasen
•
Introductie van PTSS in DSM-III (1980)
•
Forse invloed van het werk van Horowitz
•
Maatschappelijke achtergronden
22-4-2012
Kritische punten 1. 2. 3. 4. 5.
6.
Wat is eigenlijk de aard van de gebeurtenis? Is die gebeurtenis wel zo noodzakelijk? Zijn er geen andere stoornissen? Wat is de rol van complexe gebeurtenissen? Tot welke rubriek behoort PTSS? Om welke symptomen gaat het? 22-4-2012
Hoe omschrijft men de gebeurtenis? •
Passende criteria zijn moeilijk te formuleren.
•
Gaat het om iets dat voor bijna iedereen schokkend is (DSM-III)?
•
Om iets wat buiten de gebruikelijke menselijke ervaring ligt (DSM-IIIR)?
•
Gaat het om een aanduiding van dramatische gebeurtenissen in de zin van de confrontatie met menselijk lijden (DSM-IV criterium A1)?
•
En moet er dan ook een reactie van schrik en
ontzetting mee gepaard gaan (DSM-IV criterium A2)?
Wat is de stressor in PTSS (geweest)? •
Uniek: de stressor is opgenomen in de definitie
•
Maar: hoe definieert men deze stressor?
•
Is A2 wel nodig (of vice versa: A1)?
•
Lang niet iedereen ontwikkelt PTSS na de stressor
•
Niet-traumatische gebeurtenissen (o.a. scheiding, financiële mogelijkheden) blijken tot soortgelijke klachten te leiden
•
Direct of indirect getroffen? Behoort het getuige zijn er ook toe? Behoort de confrontatie met beelden op de televisie er ook toe?
22-4-2012
Was er wel een gebeurtenis? •
The stolen valor (1998): bij Vietnamveteranen in de VS die leden aan PTSS ten gevolge van de door hen gerapporteerde gevechtsinspanningen bleek dat een deel van hen geen gevechtshandelingen had meegemaakt of zelfs helemaal niet in Vietnam had gevochten.
22-4-2012
Zijn er geen andere stoornissen? •
Co-morbiditeit is enorm, zozeer zelfs dat een afzonderlijk optredende PTSS een zeldzaamheid (b)lijkt te zijn: 10 tot 15% van de gevallen
•
Een derde tot de helft van hen die lijden aan PTSS heeft ook een klinische depressie
•
Andere angststoornissen
•
Middelenmisbruik
22-4-2012
Bij welke rubriek hoort PTSS? •
Onderdeel van de angststoornissen?
•
Onderdeel van de dissociatieve stoornissen?
•
Of een nieuwe rubriek: Trauma & Stressor gerelateerde stoornissen met: •
aanpassingsstoornissen,
•
PTSS voor kinderen
•
ASS
•
Gecompliceerde rouw
•
Etc.
22-4-2012
Om welke symptomen gaat het? •
Allereerst (1980): herbeleving en ontkenning
•
Daarna (vanaf 1987) de bekende driedeling
•
Maar wat nu: •
Moet het vermijdingscluster niet in tweeën gedeeld worden: actieve vermijding en passieve vermijding?
•
•
Toch weer terug naar herbeleving en ontkenning?
•
Depressieve symptomen verwijderen?
•
Een apart cluster voor slaapproblemen?
Betere koppeling aan de gebeurtenis?
Wat te doen: PTSS in DSM-5, alternatieven •
De diagnose afschaffen en volstaan met de bestaande
categorieën voor angst- en stemmingsstoornissen •
Op die manier vermijdt men ook een slachtoffercultuur en een overdadige aandacht voor psychopathologie (Derek Summerfield).
•
Of juist criterium A geheel en al verwijderen en alleen de diverse symptoombeschrijvingen specifieker koppelen aan de gebeurtenis
•
Onwaarschijnlijk scenario’s
Officieel voorgestelde PTSS revisie (2009 en later) •
A2 criterium van de stressor verdwijnt
•
Strakkere omschrijving van het A1 criterium
•
Onderdelen van Criterium B (Intrusions) licht gewijzigd
•
Het oude criterium C wordt gesplitst: •
“echte” vermijding
•
negatieve veranderingen in cognities en stemmingen
•
Meer aandacht voor agressie in Criterium E (het oude criterium D)
•
Geen subtypen voor PTSS
Criteria proposed for PTSD in DSM-5 (2009) B.
Intrusion symptoms that are associated with the traumatic event(s) (that began after the traumatic event(s)):
C.
Persistent avoidance of stimuli associated with the traumatic event(s) (that began after the traumatic event(s))
D.
Negative alterations in cognitions and mood that are associated with the traumatic event(s) (that began or worsened after the traumatic event(s))
E.
Alterations in arousal and reactivity that are associated with the traumatic event(s) (that began or worsened after the traumatic event(s))
F.
Duration of the disturbance (symptoms in Criteria B, C, D and E) is more than one month.
G.
The disturbance causes clinically significant distress or impairment in social, occupational, or other important areas of functioning.
Verdere ontwikkelingen in DSM-5 (2013)
• • •
• •
Toekomst van acute stress-stoornis is discutabel (waarschijnlijk wel) Toekomst van complexe PTSS is eveneens discutabel (waarschijnlijk niet) De kinderversie van PTSS is nog in revisie (klaar is al de Posttraumatic Stress Disorder in Preschool Children) Pathologische rouw? Subtypen voor PTSS?
“Taxonomy is described sometimes as a science, and sometimes as an art, but really it is a battleground” (Bryson, 2003)
Eenheid en verscheidenheid: het zoeken van balans • • • • • •
Traumastudies en -zorg als een meerstromenland Het unieke en het gemeenschappelijke Eenheid en verscheidenheid Tussen slachtoffercultuur en terechte aandacht voor ernstige problematiek Versplintering en bruggen bouwen Het Archipel onderzoeksprogramma
