Projectplan. Transitiehuis Papier

Projectplan Transitiehuis Papier

2009 - 2012

Voorstel voor besteding van de middelen (uit de Innovatieagenda) die op 20 maart 2009 door de ministerraad beschikbaar zijn gesteld ten behoeve van de Energietransitie Papierketen.

Koninklijke Vereniging Nederlandse Papierfabrieken Kruisweg 761, 2132 NE Hoofddorp


Pagina 1 van 22

Inhoud 1. Managementsamenvatting .................................................................................................................. 3 2. Achtergrond ....................................................................................................................................... 5 2.1 Ambitie en doelstelling 2.2 Het businessplan 2.3 Het programmavoorstel Transitiehuis Papier 2.4 Strategische Innovatie Agenda / de 5 programma’s 2.5 De verschillende type projecten voor 2009 - 2012 2.6 Interconnectiviteit 3. Het Transitiehuis ............................................................................................................................... 9 3.1 Doelstelling 3.2 Organisatie 3.3 WP A: Haalbaarheidsstudies 3.4 WP B: Coalitievorming 3.5 WP C: Methodeontwikkeling en demonstraties 3.6 WP D: Communicatie en trainingsmateriaal 3.7 WP E: Coordinatie in en tussen de programma’s 3.8 WP F: Management 3.9 Planning, Rapportage en evaluatiemomenten 4. Grondleggers van het Transitiehuis ................................................................................................... 19 5. Kosten - tijdplan ................................................................................................................................ 20


Pagina 2 van 22

1. Managementsamenvatting In 2004 is de Nederlandse papieren kartonindustrie, in samenwerking met het Ministerie van Economische Zaken, gestart met de Energietransitie papierketen (ETPK) met de ambitie: “Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten in de periode 2005–2020”. In 2008 is een businessplan geschreven voor de gehele looptijd. Het plan geeft een combinatie van papieren kartonspecifieke projecten en projecten in alliantie met andere sectoren zoals de agro-bulk industrie en de chemische industrie. Centraal in de uitvoering staat echter het Transitiehuis Papier. Het Transitiehuis vormt het hart van de beweging die er voor zorgt dat de papierketen haar ambities waar maakt als ook een voorbeeld is voor andere sectoren. De aanpak kan worden ingezet over de volle breedte van de Nederlandse industrie. Het Transitiehuis richt zich op: -

Een integrale aanpak via samenhangende programma’s Kruisbestuiving met andere ketens via coalities Volledige ketenaanpak: awareness en innovaties tot aan de consument Kennisoverdracht van nieuwe beschikbare technologieën Monitoring van de duurzaamheid in de papierketen. Combinatie van technologische, sociale en business innovaties.

De activiteiten van het Transitiehuis zijn vanuit het perspectief van bedrijven pre-concurrentieel, het gaat om generieke activiteiten en verbetering van de positie van de gehele Nederlandse industrie. Het “Transitiehuis Papier” omvat 6 werkpakketten (WP).:      

WP A. Haalbaarheidsstudies voor de programma’s 2 t/m 5; WP B. Coalitievorming met Bio-refinery, proces-intensificatie en warmtebenutting; WP C. Methodeontwikkeling en demonstratie van best practices, awareness branche/keten; WP D. Algemene overkoepelende coördinatie tussen de 5 programma’s; WP E. Communicatie intern (in de keten) en extern en het schrijven van trainingsmateriaal; WP F. Management / sturing van de totale Energietransitie Papierketen;

De volledige Energietransitie Papierketen omvat 5 programma’s (P):     

P1 = Energy Management P2 = Energy Neutral Paper P3 = Supply-chain of the future P4 = Biorefinery P5 = Without Water

Voor de periode 2009 – 2012 is een totale omvang voorzien van 42,6 miljoen € voor de Energietransitie Papierketen, daarvan valt 5,4 miljoen € binnen het project “Transitiehuis Papier”.


Pagina 3 van 22

Onderstaande figuur geeft de projectorganisatie weer met samenhang tussen werkprogramma’s van het Transitiehuis en de 5 Energietransitie programma’s. VNP leden = Papier- en Kartonproducerende bedrijven 

EZ / SenterNovem



VNP kantoor / Bestuur 

.

Ketenpartners Sponsoren 

Programmaoverleg 1 → Programmaoverleg 2 → Programmaoverleg 3 → Programmaoverleg 4 → Programmaoverleg 5 →

 RvAO  EZ / SenterNovem   RvA 

P1 P2 P3 P4 P5


P&K specifiek

Coalities

X X X X X

X X X

Dagelijks Bestuur  Transitiehuis WPA

WPB

X X X X

X X X X

WPC X X X

WPD X X X X X

WPE X X X X X

Pagina 4 van 22

WPF X X X X X

2. Achtergrond Dit projectplan is de inhoudelijke uitwerking van de activiteiten van het Transitiehuis Papier voor de periode 2009 – 2012 en vormt een verdere detaillering van de volgende documenten:  “Energietransitie Papierketen 2004 – 2020; Businessplan 2009 – 2012”, uitgebracht in september 2008, hierna te noemen “het Businessplan”[1].  “Energietransitie Papierketen 2004 – 2020; Programmavoorstel Transitiehuis Papier”, ingediend bij het Ministerie van Economische Zaken op 20 november 2008, hierna te noemen “Het Programmavoorstel Transitiehuis”[2].

Voor verdere achtergrondinformatie wordt verwezen naar de inhoud van deze twee documenten. Dit document heeft als volledige titel “Projectplan Transitiehuis Energietransitie Papierketen, 2009 – 2012” en wordt hierna aangeduid met “Het Projectplan”.

2.1

Ambitie en doelstelling

In 2004 is de Nederlandse papieren kartonindustrie, in samenwerking met het Ministerie van Economische Zaken, gestart met de Energietransitie papierketen (ETPK). De overtuiging was dat er een transitie nodig was om te komen tot grote stappen op het vlak van energie- en klimaatbeleid. Voor de papierindustrie betekende de combinatie van innovatie en energie-efficiency tevens een manier om de economische positie van de sector te versterken. De visie die in 2004 is geformuleerd bij de start van de transitie luidde; “industrie kan in een land als Nederland alleen overleven als de bedrijven tot de top van de wereld behoren, dit in alle aspecten van de bedrijfsvoering in 2020”. De papierindustrie is een energie-intensieve sector. Het huidige klimaatbeleid van de Europese Commissie heeft een grote invloed op de economische positie van de sector. Een combinatie van hogere energieprijzen, een hoge prijs voor CO2-rechten en stijgende grondstofkosten (biomassa / bio-energie) zullen in toenemende mate ingrijpen op de economie van de bedrijfsvoering. Als antwoord van de sector hierop is in 2008 een businessplan voor de ETPK uitgebracht. Er wordt ingezet op energiebesparing, stimuleren van innovatie en verbeteren van het investeringsklimaat en dat gaat via een samenhangend geheel van verschillende activiteiten. De hoofdambitie van de Energietransitie Papierketen is:

“Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten in de periode 2005 – 2020”. Deze reeds in 2004 gestelde doelstelling onderstreept de wens van de papierindustrie om haar positie als koploper op het gebied van duurzaamheid verder uit te bouwen en de concurrentiepositie van de papieren kartonsector in Nederland te behouden en verder te versterken.

2.2

Het Businessplan

Om deze ambitie te bewerkstelligen is medio 2008 een businessplan geschreven dat de gehele looptijd bestrijkt van de energietransitie [1]. In het businessplan is een combinatie voorzien van Papier- en Kartonspecifieke projecten en projecten die in alliantie uitgevoerd gaan worden met andere sectoren zoals de agro-bulk industrie en de chemische industrie. Samenwerking met andere transitiepaden is noodzakelijk vanwege technologieën en overheidsinstanties die de grenzen van industriële sectoren overschrijden. Doelstellingen en belangen van de Energietransitie Papierketen hebben overlappen met die van andere partijen/sectoren. Samenwerking leidt tot kennisdiffusie, vergroten van het netwerk en het sneller bereiken van overheidsdoelstellingen. Centraal in de uitvoering staat het transitiehuis. Dit is niet een fysiek gebouw maar het hart van de beweging die er voor zorgt dat de papieren kartonketen niet alleen zijn ambities zal waarmaken maar er tevens voor zorgt dat de gekozen aanpak als voorbeeld kan dienen voor allerlei andere branches / ketens en dat de methoden die ontwikkeld worden ook ingezet kunnen worden in de volle breedte over de Nederlandse industrie. Voor de periode 2009 – 2012 is een totale omvang voorzien van 42,6 Miljoen € voor de Energietransitie Papierketen. 5,4 Miljoen € daarvan valt binnen het project “Transitiehuis Papier”.


Pagina 5 van 22

2.3

Het Programmavoorstel.

Op 20 november 2008 is het Programmavoorstel Transitiehuis [2] ingediend bij het ministerie van Economische Zaken. Het programmavoorstel heeft betrekking op de volledige Energietransitie Papierketen en daarin zijn als doelstellingen geformuleerd: -

fungeren als aanjager in de papierketen: in ambitie en aanpak verkrijgen van awareness op alle niveaus binnen de papieren kartonketen bereiken van verandering van bestaande paradigma’s ten aanzien van energie verkrijgen van brede aanhaking bij de inhoudelijke projecten en programma’s impact creëren met ontwikkelde innovaties koppelen van energiebesparing aan business en sociale innovatie initiëren van keteninnovaties: nieuwe ketens en structuurinnovaties kruisbestuiving met andere ketens via coalities signaleren van tegenstrijdige regelgeving vanuit de praktijk

Op basis van het businessplan en het programmavoorstel heeft het kabinet op 20 maart 2009 besloten financiële middelen voor het Transitiehuis Papier te reserveren. Dit projectplan is een verdere uitwerking van de het programmavoorstel en beschrijft de besteding van de 5,4 miljoen € van het Transitiehuis.

2.4 Strategische Innovatie Agenda / de 5 programma’s In 2005 is door de VNP aan de toenmalige minister van Economische Zaken een Strategische Innovatie Agenda aangeboden met daarin een beschrijving van de transitieaanpak op hoofdlijnen via 5 programma’s (P1 tot en met P5). In figuur 1 wordt de samenhang van deze programma’s weergegeven. Voor verdere informatie wordt verwezen naar het businessplan en § 3.2.

recycling papier & karton

P4 grondstoffen energie

P2

papieren karton producent

P1+P5

Papieren karton verwerker

eindklant

P3

P3

Figuur 1: Programma’s binnen de Energietransitie Papierketen

2.5

De verschillende type projecten voor 2009 – 2012 Binnen de verschillende programma’s zijn steeds activiteiten te onderscheiden die specifiek zijn voor de Papier- en Kartonketen en die dan ook door de keten moeten worden geïnitieerd en uitgevoerd en activiteiten die met name in coalitie met andere partijen moeten worden uitgevoerd. In figuur 2 wordt grafisch weergegeven hoe de samenhang is tussen de verschillende activiteiten.

Figuur 2. Samenhang tussen activiteiten binnen de transitie 2009 – 2012


Pagina 6 van 22

In figuur 3 wordt een overzicht gegeven van koppeling van de verschillende type activiteiten met de transitieprogramma’s. Het Transitiehuis is alles omvattend; hieruit vindt de coördinatie en de projectoverstijgende communicatie plaats.

Figuur 3 De verschillende type activiteiten binnen de transitie (rode kader Transitiehuis). Belangrijk deel van de kosten voor transitie komende 4 jaar hebben betrekking op (funderend) onderzoek, de technologieontwikkelingen en pilot-/demoprojecten binnen de 5 programma’s. De management- en coördinatieactiviteiten kennen project-/programmaoverschrijdende componenten die niet direct vallen onder de programma’s/projecten zelf, maar wel cruciaal is voor de transitie op een hoger niveau. Deze activiteiten vallen binnen het werkgebied van het Transitiehuis. Figuur 4. Belangrijkste activiteiten van het Transitiehuis

WP F: Management

WP E: Communicatie

WP D: Coördinatie Projectplan Transitiehuis Papier

WP A: Haalbaarheidstudies

WP B: Coalitievorming

Transitiehuis € 5.400.000

WP C: Methodeontwikkeling+ demo’s Pagina 7 van 22

2.6

Interconnectiviteit

Veel van de onderwerpen en thema’s komen ook in andere transitiepaden aan bod. Om onze eigen ambitie waar te kunnen maken zullen we maximaal moeten samenwerken en daarom noemen we deze fase van ons transitietraject ook “Transitie in coalitie”. In de figuur 5 wordt een overzicht gegeven van de thema’s waarop met andere partijen van buiten de papieren kartonketen zal worden samengewerkt

Thema Groene grondstoffen

Thema Ketenefficiency

•Bioraffinage •Verbinding chemie, agro en logistiek •Duurzame productie biomassa

•MJA-3 •Procesintensificatie

Energiebesparing

Materiaalbesparing

Energietransitie Papierketen Efficientere inzet energiebronnen Thema Duurzame Elektriciteitsvoorziening

Recycling

overige thema’s

•Regelgeving en Ruimtelijke ordening

Duurzame energiebronnen

•Het net van de (decentrale) toekomst

Thema Ketenefficiency

•Duurzame warmte- en koudevoorziening

Thema Nieuw gas

•Decentrale infrastructuur

Overige thema’s

•Duurzame warmte •Klimaatneutrale wijken en steden

Thema Duurzame mobiliteit

•Toepassing van biobrandstoffen

Thema Groene grondstoffen •Duurzame elektriciteit en warmte uit biomassa

Thema Nieuw gas •Groen gas

. Figuur 5: Interactie tussen de Energietransitie Papierketen en andere transitie initiatieven De meest directe koppeling is er met het Platform KetenEfficiency (PKE). Verschillende beoogd coalitiepartners zijn ook lid van dit platform en met hen zullen gezamenlijke projecten worden uitgevoerd. Verder wordt de aanpak en de voortgang geregeld besproken met en gepresenteerd aan de PKE partijen en de stakeholders die zij vertegenwoordigen.


Pagina 8 van 22

3 Het Transitiehuis 3.1 De activiteiten Het Transitiehuis Papier zorgt voor een structurele aanpak van de uitdagingen van de 5 programma’s (P1-P5) beschreven in het Businessplan Energietransitie Papierketen. Zij vormt hiermee het centrum van de energietransitie. Het Transitiehuis is een dynamische overkoepelende organisatie die zich, naast het management en coördinatie, vooral richt op methodeontwikkeling op het gebied van awareness en monitoring en navolgende evaluatie en demonstraties van die methoden voor die aspecten die verder gaan dan de technologische innovaties. Het Transitiehuis richt zich vooral op: - Een integrale aanpak via samenhangende programma’s De 5 programma’s, uit het businessplan, leveren hun eigen specifieke bijdrage aan de ambitie. De ambitie zal alleen worden bereikt als de programma’s integraal worden uitgevoerd met een actieve en brede industriële participatie vanuit de keten. Het Transitiehuis levert organisatorische en procesmatige ondersteuning door coördinatie van transitie-initiërende activiteiten, monitoren, communicatie, opleiding en training, alsmede door het bewaken van een evenwichtige projectportfolio gericht op zowel korte als lange termijn transitiedoelen.

-

Kruisbestuiving met andere ketens via coalities Ontwikkeling van generieke technologieën die ook impact zullen hebben in andere ketens wordt bij voorkeur in coalitie met andere industrietakken uitgevoerd. Het Transitiehuis zorgt voor verbinding en coalitievorming met andere ketens. De samenwerking leidt tot wederzijdse kruisbestuiving en richt zich op uitwisseling van zowel technologieën (eg. energieconversie, warmte en koude technieken) als nieuwe sociale en business modellen (eg. bio-refinery).

- Volledige ketenaanpak: awareness en innovaties tot aan de consument De papierketen bestaat uit meer dan 4000 bedrijven. De papieren kartonfabrieken, 25 bedrijven, zijn verantwoordelijk voor meer dan de helft van het totale energieverbruik in de keten. Toch wordt het overall energieverbruik over de keten bepaald door alle 4000 bedrijven via het materiaalgebruik. Het Transitiehuis zal de visie van de transitie over de keten vertalen en methoden ontwikkelen om hierover awareness te creëren. - Kennisoverdracht van nieuwe beschikbare technologieën

Er zijn veel potentiële verbeteringen mogelijk door bijvoorbeeld Best-Practice technologieën te implementeren binnen de papierketen. (Het Transitiehuis kan in samenwerking met SenterNovem (EOS en MJA) kennis verspreiden over best practices technologieën binnen de sector.) - Monitoring van de duurzaamheid in de papierketen.

De papierketen is bij uitstek een bio-based keten: de grondstoffen en veel van de hulpstoffen zijn hernieuwbaar. Terwijl in Nederland driekwart van het papier en karton gemaakt vanuit oudpapier, zijn onze materialen in alle schakels van de keten ook te gebruiken als biobrandstof. Dit maakt de papierketen complex maar uiterst interessant voor duurzaamheidinnovaties. Naast het verbeteren van bestaande monitoring van efficiency in bedrijven, is het opzetten van een keten-monitoringsysteem een essentiële stap om de hoeveelheid energie en materiaal per eindproduct in beeld te krijgen: via een aanpak waarbij alle aspecten van energiebronnen, -conversie, -gebruik en productbenutting worden meegenomen. Alleen zo kan de bijdrage van innovaties in de verschillende stappen in de productieketen in beeld worden gebracht. - Combinatie van technologische, sociale en business innovaties.

In de Energietransitie Papierketen wordt een integrale aanpak gevolgd die zich richt op technologische, sociale en business innovaties die afzonderlijk of in combinatie met elkaar een bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van het energieprofiel over de keten. Vooral bij de MKB bedrijven uit de keten die zelf een relatief laag energieverbruik hebben zal hun ketenbijdrage via de verschillende type innovaties moeten verlopen. Daarnaast zal het Transitiehuis ondersteuning leveren wanneer wet- en regelgeving en/of maatschappelijke acceptatie limiterende factoren voor implementatie van innovaties blijken op te leveren


Pagina 9 van 22

De activiteiten van het transitiehuis zijn vanuit het perspectief van bedrijven pre-concurrentieel, tenslotte gaat het om generieke activiteiten en verbetering van de positie van de gehele Nederlandse industrie. Het transitiehuis wordt ingesteld om het gehele transitieproces aan te jagen en te faciliteren. Deze organisatie houdt overzicht op zowel uitvoering, voortgang en financiën en communiceert hierover met de overheid en haar ketenpartners. Het Transitiehuis zorgt ervoor dat de papier – en kartonketen niet alleen zijn ambities zal waarmaken maar ook dat de gekozen aanpak als voorbeeld kan dienen voor andere branches/ketens en dat de ontwikkelde methoden ingezet kunnen worden in de volle breedte van de Nederlandse industrie.

3.2

De organisatie

De subsidieaanvraag, waar dit projectplan een onderdeel van is, heeft betrekking op de activiteiten van het Transitiehuis. Voor het Transitiehuis zijn 6 werkpakketten samengesteld. Het betreft: WP A. Haalbaarheidsstudies voor de programma’s 2 t/m 5; WP B. Coalitievorming met Bio-refinery, proces-intensificatie en warmtebenutting; WP C. Methodeontwikkeling en demonstratie van best practices, awareness branche/keten; WP D. Algemene overkoepelende coördinatie tussen de 5 programma’s; WP E. Communicatie intern (in de keten) en extern en het schrijven van trainingsmateriaal; WP F. Management / sturing van de totale Energietransitie Papierketen; De Energietransitie Papierketen omvat naast de Transitiehuis activiteiten ook de Papier- en Kartonketen specifieke projecten en de Coalitie projecten. De organisatie van het Transitiehuis is afgestemd op de combinatie van activiteiten. De volledige transitie omvat 5 Programma’s: P1 = energy Management P2 = energy Neutral Paper P3 = supply-chain of the future P4 = Biorefinery P5 = Without Water In de praktijk worden de programma’s kortweg aangeduid worden met P1 tot en met P5. De organisatie van het transitiehuis is afgestemd op zowel de uitvoering van de 6 werkpakketten als de coördinatie van en de communicatie over alle projecten in de 5 programma’s. In figuur 6 wordt het organisatieschema weergegeven van het transitiehuis


Pagina 10 van 22

VNP leden = Papier- en Kartonproducerende bedrijven  

EZ / SenterNovem

VNP kantoor / Bestuur

.

 Ketenpartners Sponsoren 

Programmaoverleg 1 → Programmaoverleg 2 → Programmaoverleg 3 → Programmaoverleg 4 → Programmaoverleg 5 →

 RvAO  EZ / SenterNovem   RvA 

Dagelijks Bestuur 

P1 P2 P3 P4 P5

P&K specifiek

Coalities

X X X X X

X X X

Transitiehuis WPA

WPB

X X X X

X X X X

WPC X X X

WPD X X X X X

WPE X X X X X

WPF X X X X X

figuur 6 Organisatiestructuur Energietransitie Papierketen (in blauw de overlegstructuren, zie § 3.8 en § 3.9) Het transitiehuis is een initiatief van de Koninklijke VNP en zij treden ook op als aanvrager van de subsidie. De verantwoordelijkheid voor het traject ligt de Koninklijke VNP - het bestuur en de directeur – als aanspreekpunt treedt de directeur van de Koninklijke VNP op. Voor het Transitiehuis wordt er een Dagelijks Bestuur (DB) ingesteld bestaande uit:      

Een door het VNP bestuur te benoemen voorzitter, De hoofdaannemer van het Transitiehuis project en tevens directeur van de VNP, Een zakelijk coördinator voor de hele transitie en tevens directeur van het Kenniscentrum Leider van de werkpakketten Haalbaarheidsstudies en Coalitievorming (WP A, WP B) Leider van de werkpakketten Methodeontwikkeling en Communicatie (WP C, WP E) Inhoudelijk coördinator en uitvoerder van het werkpakket Coördinatie en management, tevens secretaris van het DB (WP D, WP F) Het DB wordt ondersteund door een Raad van Advies en een Raad van Aangesloten Organisaties en rapporteert aan het VNP bestuur. Voor ieder van de programma’s (P1 – P5) wordt een programmaoverleg gehouden waarin projecten worden geïnitieerd, de voortgang wordt bewaakt en de uitkomsten implementeerbaar / demonstreerbaar worden gemaakt. Zie voor verdere uitwerking van RvA, RvAO en programma overleggen paragraaf 3.8.

3.3

WP A: Haalbaarheidsstudies

Bij transitie gaat het om ingrijpende veranderingen: in mindset en in gedrag, in vormen van samenwerking, in veranderende kijk op processen in bedrijven en in keten en een open kijk op technologische vernieuwingen. “Meer van het zelfde is niet voldoende”. Voordat onderzoeks- en ontwikkelingstrajecten, als ook implementatietrajecten, ingezet kunnen worden zal een nieuw concept wel grondig moeten worden onderzocht op aspecten zoals Technologische, Economische, Ecologische, Maatschappelijke (Sociale en Politieke) haalbaarheid op middellange en lange termijn.


Pagina 11 van 22

3.3.1 Doelstelling Vaststelen van de haalbaarheid van innovatieve concepten voor de ETPK gerapporteerd in de vorm van een knelpuntenanalyse en prioriteitsstelling voor de aanpak van het onderzoek-, ontwikkeling, demonstratie en implementatie trajecten.

3.3.2 Aanpak Vooralsnog zijn er 8 haalbaarheidsstudies voorzien binnen het kader van het Transitiehuis, verdeeld over de verschillende Programma’s: 

P2; “Symbiose mogelijkheden in toepassing ‘groen gas’, efficiënte energieconversie, en warmtebenutting”  P2; “Alternatieve droogtechnieken / warmtehuishouding”  P3; “Cradle to cradle als inspiratiebron voor productinnovatie en kringloop optimalisatie”  P3; “Grondstoffenmanagement vanuit logistiek perspectief”  P3; “Transparantie en dialoog in de keten”  P4; “Isolatie waardevolle chemische componenten uit reststromen van de p&k industrie”  P4; “Geïntegreerde, agro-reststroom gebaseerde productie van materialen, chemicaliën, brandstoffen en energie”  P5; “Water in Beeld” Kansen via de invalshoek van water / Proces-intensificatie In verband met het vernieuwende karakter van de studies zullen het met name lange termijn gerichte partijen zijn die bij de uitvoering betrokken zijn. Na iedere voorbereidende / haalbaarheidsstudie wordt besloten of en zo ja hoe een bepaald onderwerp verder wordt uitgewerkt.

3.3.3. Verwacht resultaat Minimaal 6 roadmaps voor de verschillende transitietrajecten binnen de ETPK waarvan er minimaal 5 zullen worden uitgewerkt in (combinaties van) papieren kartonspecifieke projecten en coalitieprojecten. Een goede analyse vooraf maakt dat een vernieuwende aanpak na ontwikkeling ook daadwerkelijk kan worden geïmplementeerd.

3.3.4 Kennisverspreiding Doordat workshops en seminars onderdeel zijn van de studies vindt ook gedurende de uitvoering al de nodige kennisoverdracht plaats. De resultaten van de studies worden op verschillende wijze gerapporteerd,afgestemd op de doelgroepen bestaand uit de branche / de keten / Kennisinfrastructuur in Nederland en overige stakeholders.

3.4

WP B: Coalitievorming

Een daadwerkelijke transitie in materiaal- en energie-efficiëntie is alleen mogelijk door samen te werken; Samenwerken in de keten, maar vooral ook tussen ketens en in optimale symbiose met de omgeving. Er zullen coalities moeten worden gevormd tussen partijen en ketens die niet eerder met elkaar te maken hebben gehad, en tot nu toe niet bewust zijn van de kansen en mogelijkheden van samenwerking. Specifieke activiteiten moeten worden ondernomen om de partijen met elkaar in contact te brengen, en zorg te dragen voor meer bewustwording en kennis van andermans processen, ambities en innovaties. Dit zal moeten leiden tot het vaststellen van diverse efficiënte gezamenlijke ontwikkelingen van nieuwe concepten en technologieën, een verbeterde afstemming op de daadwerkelijke behoeftes in de keten en het verminderen van onnodige energieverbruik en –verlies.

3.4.1. Doelstelling Ontwikkeling van coalities met agro-bulk en chemische industrie gericht op het in de toekomst realiseren van energie- en materiaalbesparing door gezamenlijk onderzoek, ontwikkeling en implementatie: gezamenlijke agendasetting en uitvoering. Projectplan Transitiehuis Papier

Pagina 12 van 22

3.4.2. Aanpak -

-

Bijeenkomsten met relevante partijen in nabije industriële en maatschappelijke omgeving Netwerkbijeenkomsten tussen industrieën en sectoren: elkaar informeren over grondstoffen, processen, producten, ambities en beoogde innovaties + signaleren en creëren van kansen Creatieve hands-on thema / technologenbijeenkomsten op specifieke gezamenlijke onderwerpen (energie-efficiënte technologieën, productontwikkeling, toepassing van reststromen, wet- en regelgeving, duurzaamheid,…) Gezamenlijk (inter)nationale conferenties bezoeken en organiseren: opdoen en bespreken nieuwe ideeën, vertalen resultaten wetenschap naar consequenties voor praktijk Onderling bezoeken van elkaars installaties, technologen bij elkaar laten meelopen Deelname aan netwerken, clusters, etc. (eg. warmtenetwerk, Biorefinery Cluster, Deltalinqs, etc.)

3.4.3. Verwacht resultaat -

Coalitie met agro-food, chemie en logistiek gericht op efficiënte grondstof- en reststroombenutting: Biorefinery Coalitie met energie-intensieve sectoren (agro-food en chemie) gericht op Energie-efficiënte processen: Procesintensificatie, Innovatieve droogtechnologieën Identificatie van 3 R&D projecten op innovaties in warmtebenutting: warmteopwaardering, symbiose en co-siting Roadmaps met beschrijving van minstens 5 concrete R&D projecten en business cases in coalitie tussen ketens Identificatie van minstens 10 quick-wins in gezamenlijke materiaal- en energiebenutting Nota met beschrijving van minstens 3 potentiële lokale / regionale bedrijven clusters m.b.t. energieconversie, warmtebenutting, reststroomverwaarding, etc. Samenwerken in coalities zal leiden tot een verbeterd begrip van andermans ambities, een verminderde competitie in materialen en energie, en een verhoogde saamhorigheid, waarmee een versnelling wordt bereikt in de noodzakelijke stappen richting een duurzamere economie. Voor de papierketen zal het leiden tot efficiënter en duurzamer materiaalgebruik.

3.4.4. Kennisverspreiding Presentaties op congressen, gezamenlijke persberichten en presenteren bij elkaars sectorspecifieke bijeenkomsten. Gezamenlijke publiciteit: artikelen in vaktijdschriften en overige media

3.5

WP C: Methodeontwikkeling en demonstratie

Verreweg het grootste werkpakket binnen het Transitiehuis richt zich op Methodeontwikkelingen en – demonstraties bij bedrijven in de papieren kartonbranche en -keten. Het gaat om ontwikkeling van methoden op het gebied van best practices, mindset en benchmarking, die ook in andere energie intensieve productieketens kunnen worden toegepast.

3.5.1. Doelstelling Ontwikkeling en demonstratie van innovatieve methoden voor opstellen / acceptatie / implementatie van Best Practices in alle schakels van de keten en op alle lagen binnen de bedrijven, het creëren van awareness bij de consument en in het bedrijfsleven en het transparant maken van prestaties zodat ook benchmark mogelijkheden ontstaan in en tussen ketens.

3.5.2. Aanpak Best Practices: Na jaren van onderzoek, demo’s, pilots, kan een bepaalde techniek of nieuwe werkwijze realiseerbaar worden genoemd, toch stappen bedrijven ook dan nog moeilijk over op dat wat inmiddels een ‘beste praktijk’ kan worden genoemd. In dit onderdeel helpen we een groter aantal bedrijven beste praktijken toe te passen en identificeren we tegelijkertijd wat zinvolle ‘next practices’ Projectplan Transitiehuis Papier

Pagina 13 van 22

zijn. Uitwisseling van ervaringen kan helpen bij daadwerkelijke implementatie. Methodeontwikkeling en demonstratie verloopt naar verwachting als volgt: o 2009 – 2010: Activiteiten vooral gericht op de papieren kartonproductie en uitwerken van een vaste methodiek die ook voor de rest van de keten / andere industrieën kan worden gebruikt.. o 2009 – 2012: Demonstratie van de methodiek, op basis van de eerder opgedane ervaringen in de p&k producerende bedrijven, bij downstream partners (grafici, sheeters/dozenmakers). Hierbij worden 2 verschillende sporen gevolgd, 1 gericht op de MKB bedrijven vanaf 2009 en 1 op het grootbedrijf vanaf 2010 / 2011. o 2011 wordt de methodiek uitgebreid met een module onderhoud “energy saving by mill maintenance” (clusteraanpak gericht op onderhoud op gebied van bijvoorbeeld warmtewisselaars, pompen en roeren, utilities) o 2012: Ontwikkeling van een module procesintegratie met focus op de combinatie van energieconversie (nieuwe concepten, restwarmtebestemming en -benutting), energieconsumptie en materiaal benutting.

In alle gevallen zijn de stappen die worden doorlopen: 1 = Kennis en ervaring tussen bedrijven uitwisselen; identificeren best practises / start benchmarks; 2 = Discussiesessie met directie/productie op mindset gericht; 3 = Implementatieclusters voor versnelde realisatie; 4 = Evaluatie van de demonstraties; 5 = generaliseren van de methoden en beschikbaar stellen aan andere industrietakken; In de loop van het Transitiehuis Project komen dus verschillende malen methoden beschikbaar. Awareness Branche / keten; Een mindset verandering is nodig op alle niveaus binnen de bedrijven in de hele keten en bij de gerelateerde stakeholders. De overall ketenefficiency is de combinatie van energie- en materiaalefficiency in iedere schakel van de keten. Aandacht in alle lagen van de bedrijven blijkt noodzakelijk om tot een blijvende significante verbetering te komen. Op basis van de ervaringen die zijn opgedaan in het ARBO traject is een programma uitgewerkt met als doel de mindset zo te veranderen dat energie- en materiaalmanagement een integraal onderdeel wordt van de totale bedrijfsvoering. Doelgroep binnen de bedrijven zijn: leidinggevenden, productiemedewerkers, ondersteunende diensten en ontwikkelafdelingen. Bij verkoop- en inkoopafdelingen zal extra aandacht zijn voor een verduurzaming van de keten. Het wordt een onderdeel van het servicepakket. Als basis voor de verandering gelden de collectieve inzichten en het bewustzijn van de randvoorwaarden vanuit de samenleving voor een duurzame productie in de toekomst. De inzet is om een beweging te creëren in de richting van duurzame, materiaal- en energieefficiënte ketens. De aanpak verloopt via bedrijfsbrede focus op energie-efficiency / materiaalefficiëntie; een verantwoordelijkheid voor directie, MT en de medewerkers op de vloer. (Keten)monitoring: Binnen de papierindustrie is de nodige kennis aanwezig als het gaat om de monitoring van het energiegebruik in de bedrijven. Deze kennis is opgebouwd uit de jarenlange ervaringen met energieconvenanten. Bij energietransitie gaat het naast het monitoren van het energieverbruik in de papierbedrijven met name om de monitoring van de efficiëntieverbeteringen in de keten dan wel tussen samenwerkende ketens. Dit is een nieuw fenomeen. Gebruik zal worden gemaakt van de inzichten bij SenterNovem die in het kader van MJA3 hiernaar kijkt. Ontwikkelen van een monitoring systeem die resultaten zichtbaar maakt en (juist) keteninnovaties stimuleert. De methodiek mag geen beperkingen opleggen aan de kern van het transitieproces: buiten gebaande paden denken en handelen. De velden waar besparingen mogelijk zijn dienen in beeld te worden gebracht op een open en uitnodigende wijze. Hierbij is een herbezinning van de monitoring grondslag gewenst. De te doorlopen stappen zijn: 1: Bepalen waarom de keten nu niet als transparant wordt ervaren, bepalen voor wie we transparant willen zijn, wat de relevante stakeholders zijn en waarom. 2: Identificatie van barrières voor transparantie in de keten (algemeen en voor individuele partijen). 3:: Analyseren geïnventariseerde methodes en ontwikkeling uiteindelijk te gebruiken methode. 4: Data verzameling. 5: Verwerking Data en verzamelen / formuleren van verbeteropties. 6: Communiceren van de uitkomsten Projectplan Transitiehuis Papier

Pagina 14 van 22

3.5.3. Verwacht resultaat Best Practices: De start van circa 10 nieuwe clusters (met referentiebedrijven, deels van buiten de papierketen), naast de 8 al lopende clusters, helderheid over het optimaal delen en uitrollen van resultaten (= opnieuw starten met nieuwe bedrijven en evt. intensivering van de samenwerking met leveranciers). Vergelijkbare technologieën en probleemstellingen bij ketenpartners zijn geïdentificeerd en uitgewisseld. Best practices zijn vertaald naar een certificeerbaar energielabel voor bedrijven in de Papierketen. Identificatie en uitrol next practices, vergelijkbaar met ‘best practices’ wordt opgestart. Awareness Branche / keten; De te verwachten resultaten zijn een merkbaar begin van mentaliteitsverandering. Een hoger bewustzijn van de keten en sector waar wij deel van uitmaken. Verder een methode voor het beïnvloeden van de mind-set t.a.v. energie- en materiaal efficiency gericht op zowel de grote energie-intensieve bedrijven als de MKB bedrijven die papieren karton verwerken. Dit kan voor een belangrijk deel zichtbaar gemaakt worden aan de hand van concrete prestatie indicatoren binnen de bedrijven en op werkplekniveau (voor individuen, functies/rollen, afdelingen, processen, etc.) en aantoonbaar meer samenwerking op het gebied van energieverbetering in de keten. Uiteindelijk ontstaat een praktijk waarin meer gekeken wordt naar successen buiten Nederland en buiten de papierketen. Ketenmonitoring: Uiteindelijke resultaat is een herziening van de gebruikte parameters en meeteenheden, maar ook de facilitering van een multidisciplinair expertcentrum en duiding van de energietransitie resultaten. Uiteindelijk leidt dit WP C tot minimaal 2% energiebesparing per jaar per bedrijf gedurende de Energietransitie / deelname.

3.5.4. Kennisoverdracht Mede gezien het grote aandeel van dit onderdeel in het transitiehuis en het directe belang van de uitkomsten voor alle bedrijven in de keten en voor andere sectoren zal dit werkpakket intensief samenwerken met het werkpakket Communicatie (WP E). Een deel van de kennisoverdracht zal plaatsvinden via specifieke acties die onderdeel zijn van de afzonderlijke ontwikkelingen, de communicatie van de algemene uitkomsten van dit werkpakket verlopen via WP E; Communicatie.

3.6

WP D: Coördinatie in en tussen de programma’s

Binnen de energietransitie lopen er vele tientallen projecten naast elkaar die ieder hun eigen doelstelling, consortium, projectleider e.d. hebben. Om optimaal gebruik te kunnen maken van de beschikbare middelen is coördinatie binnen een programma tussen de verschillende projecten noodzakelijk. Op dezelfde manier is coördinatie gewenst tussen de programma’s om zowel doublures te voorkomen als eventuele gaten die vallen te kunnen vullen.

3.6.1. Doelstelling Afstemming tussen de verschillende projecten binnen en tussen de programma’s

3.6.2. Aanpak De coördinatie binnen een programma gebeurt door het programmaoverleg inclusief de programmaleiders en met hulp voor input vanuit de andere programma’s door de inhoudelijk coördinator. Zie hiervoor respectievelijk § 3.2. en § 3.8. Voor de coördinatie tussen de programma’s wordt een inhoudelijk coördinator aangetrokken. Zie verder § 3.8.

3.6.3. Verwacht resultaat: Iedere 6 tot 8 programma overleg per programma en ieder 4 tot 6 weken coördinatie via de DB vergadering, zie ook § 3.8.3. Projectplan Transitiehuis Papier

Pagina 15 van 22

3.6.4. Kennisoverdracht De resultaten van de afzonderlijke projecten binnen de programma’s worden gerapporteerd als onderdeel van de aangegane projectverplichtingen. De programmanagers zullen, in samenwerking met de inhoudelijk coördinator minimaal eens per kwartaal een overzicht op hoofdlijnen van alle activiteiten publiceren zodat het volledige transitieproces transparant wordt.

3.7

WP E: Communicatie en Trainingsmateriaal

De papierindustrie en specifiek het transitieproces dat wij doormaken leidt tot leerpunten, inzichten en ervaringen die zeker ook voor andere sectoren interessant zijn. Deze aspecten moeten de focus krijgen in dit communicatie werkpakket. Via vele vormen zal de bijzondere inspanning die de papieren kartonsector levert, op grotere schaal bekendheid worden gegeven. De branche, die als een der eersten grootschalig een ambitieuze omslag aan het realiseren is, wil dit bovendien in samenwerking doen met andere keten om zo de anderen ook mee te nemen in hun leerproces(sen). Bijkomend effect hiervan is de uitstraling op ieder die in de sector werkt (en gaat werken).

3.7.1. Doelstelling Op een vernieuwende originele wijze interne en externe communicatieprocessen op elkaar aan laten sluiten, zodat daarmee transitiedoelstellingen letterlijk ondersteund worden. Het moet leiden tot een transparant en inspirerend proces, betrokkenheid van alle partijen en individuen in de keten en van andere geïnteresseerden, helder en eenduidig imago, grotere (naams)bekendheid ETPK, een ware ketenmentaliteit, en aantrekkelijkheid van de hele keten.

3.7.2. Aanpak Naast de bestaande en bekende kanalen en middelen voor interne en externe communicatie (= brochures, elektronische nieuwsbrief, website, publicaties, perscontacten, etc.) zal een speciaal communicatieprogramma worden ingericht dat op zichzelf een cruciaal proces vormt: ‘Tracking transition’ (=werktitel) betreft een programma dat minimaal de volgende 4 componenten omvat:  Een papieren publieksjaarverslag, het transitieverslag, eventueel te gebruiken als bijlage bij kranten / tijdschriften in 2009 / 2010. Gevolgd door thematische bijeenkomsten:  Besloten sessies (voor het uitdiepen van bepaalde onderwerpen),  Openbare bijeenkomsten (voor het betrekken van een breder publiek) en  Actieve informatieuitwisseling, discussie via het internet: de website (de meest continue vorm van communicatie, die dicht bij de doelgroep is te brengen)

3.7.3. Verwacht resultaat Een transitie in de wijze van communiceren van onze keten: een transparant communicatieproces met een zichzelf gaandeweg ontwikkelend verhaal, waar een steeds groter deel van de keten bij betrokken raakt en actief deel neemt en uitstraalt op andere ketens en leden van de maatschappij. Concreet in eerste instantie bestaand uit een jaarlijks verslag, ca. 2 besloten en 2 openbare sessies per jaar en een interactieve website, uitgroeiend tot een ‘community’.

3.7.4. Kennisverspreiding Het belang van de niet technologische aspecten is doorslaggevend in ons transitietraject en draagt bij aan een intensieve samenwerking zowel binnen als buiten de keten met als doel een totale omslag in zowel mindset, netwerken en technologieën’, waarbij met name de mindset en de netwerken binnen het bereik van communicatie liggen. Een en ander in nauwe afstemming met het ‘awareness programma’.


Pagina 16 van 22

3.8: WP F: Management Het Dagelijks bestuur (DB) beslist over het aangaan van de projectverplichtingen en zorgt voor de verantwoording van de uitvoering van de gehele transitie. Het zorgt voor draagvlak voor de implementaties van de programma’s en de in-/externe communicatie. Het zorgt voor toezicht op de koers, beleid en uitvoering van de afzonderlijke programma’s en de coördinatie tussen de programma’s. Verder zorgt het DB voor de ketenoverschrijdende initiatieven. Het DB stelt de jaarplannen op en verzorgt tevens de financiële verantwoording over het afgelopen jaar.

3.8.1. Doelstelling Optimale benutting van de beschikbare middelen en maximalisering van de impact van de hele Energietransitie Papierketen

3.8.2. Aanpak Het Dagelijks Bestuur (DB) vormt het management van het Transitiehuis en heeft verschillende taken:  De voorzitter van het DB leidt het DB, zorgt voor de bestuurlijke afstemming met de vele stakeholders, is het boegbeeld voor de transitie en zorgt voor de bestuurlijke inbedding van de aangesloten organisaties / coalitiepartners.  De directeur van de VNP is hoofdaannemer van het Transitiehuis en is eerste aanspreekpunt. De directeur zorgt voor de afstemming met het bestuur van de vereniging en bestuurlijke ketenpartners en is daarmee automatisch transitiemanager voor de gehele keten. De directeur zorgt ook voor de communicatie naar en afstemming met het Platform Ketenefficiency van de energietransitie  De overall inhoudelijk coördinator draagt zorg voor het voorbereiden / coördinatie / communicatie tussen de afzonderlijke programma’s en is tevens verantwoordelijk voor programmaoverstijgende taken. De inhoudelijk coördinator zorgt op dagelijkse basis voor de communicatie met de programmaleiders en de programma overleggen  De zakelijk coördinator zorgt voor de financiële aspecten van het Transitiehuis en de gehele transitie inclusief de monitoring van de financiële voortgang en de verantwoording achteraf en doet dit in samenspraak met de Raad van Aangesloten Organisaties  De Werkpakket leiders (3x) zorgen voor de coördinatie van de activiteiten binnen hun werkpakketten en zijn verantwoordelijk voor de (communicatie van de) resultaten van de werkpakketten.

Programmaleiders: Door het Transitiehuis worden 5 programmaleiders aangesteld die verantwoordelijk zijn voor alle activiteiten binnen een van de programma’s. Dit omvat:  Het initiëren, zorgen voor de voortgang en de financiële / communicatieve afhandeling van alle projecten in het Transitiehuis.  De inhoudelijke coördinatie van de projecten die worden gefinancierd vanuit de aangesloten organisaties in het betreffende programma.  De programmaleiders ontwikkelen, in samenspraak met de kennisinfrastructuur en de aangesloten organisaties, de haalbaarheidsstudies.  Tevens zorgen zij dat uitkomsten worden gecommuniceerd en eventueel worden omgezet naar trainingsmateriaal, het organiseren van bijeenkomsten met stakeholders etc.  Optreden als secretaris van het programmaoverleg dat wordt voorgezeten door de programmasponsor en verder bestaat uit vertegenwoordigers van bedrijven uit de doelgroep, inhoudelijk experts en vertegenwoordigers van aangesloten organisaties.

De rol van programmaleider is geen full-time functie maar zal worden gecombineerd met andere werkzaamheden binnen de transitie of met werkzaamheden bij een van de partners in de transitie. De Raad van Advies (RvA): De RvA bestaat uit bestuurlijke deelnemers vanuit de VNP / ketenpartijen (De programma sponsoren) de programmacoördinatoren en enkele vertegenwoordigers van de overige stakeholders (o.a. kennisinfrastructuur en overheid). De RvA adviseert over de inhoudelijke hoofdlijnen van de gehele transitie. De programmasponsoren binnen de RvA zijn verantwoordelijk


Pagina 17 van 22

voor de inhoudelijke hoofdlijnen van hun programma en leggen hierover bestuurlijke verantwoording af. De RvA adviseert het DB en de overheid over de grote lijnen op inhoudelijk gebied. De Raad van Aangesloten Organisaties (RvAO): De RvAO bestaat uit die partijen die invulling geven aan de Papier & Karton specifieke projecten (met name Het Kenniscentrum Papier en Karton en Wereld van Papier) en de coalitiepartners (Agro-biorefinery cluster en de chemische industrie). De RvAO zorgt voor de input vanuit de projecten die de deelnemers vertegenwoordigen en zorgen voor de aanvullende financiële verantwoording voor de volledige 42,6 Miljoen €.

3.8.3 Verwacht resultaat Iedere 4 tot 6 weken een DB vergadering. Per programma iedere 6 to 8 weken een programmaoverleg. Tweemaal per jaar is er een overleg tussen het DB en de Programmasponsoren / programmaleiders. Ieder 3 tot 4 maanden is er overleg tussen een delegatie van het DB en de RvAO. Jaarlijks is er een gecombineerd overleg met het voltallige DB, RvA en RvAO.

3.8.4. Kennisoverdracht Jaarlijks vindt er een uitgebreide rapportage / verantwoording plaats van de activiteiten die niet worden gefinancierd vanuit het Transitiehuis maar wel vallen binnen de gehele transitie en waarvoor al dan niet gebruik is gemaakt van bestaande overheidsregelingen. Zie verder ook 3.9

3.9

Planning, Rapportage en evaluatiemomenten

De activiteiten voor het eerste jaar van het Transitiehuis zijn vastgelegd in de verschillende stukken die zijn aangeleverd in het kader van de subsidieaanvraag. Aan het eind van ieder kalender jaar wordt een inhoudelijke / financiële planning voor het nieuwe jaar gepresenteerd. Juni 2010 wordt voor het eerst de jaarlijkse financiële rapportage over het afgelopen jaar gepresenteerd. Dit betekent dat ieder jaar in januari met de overheid / subsidieverstrekker een evaluatiemoment is voor het komende jaar. In juli is er het verantwoordingsoverleg over de resultaten die bereikt zijn in het afgelopen kalenderjaar en ook dit is een evaluatiemoment. Begin 2012 zal naast de planning voor het 4de jaar van het Transitiehuis ook een programma op hoofdlijnen worden gepresenteerd voor de periode 2013 – 2016. Dit programma zal zich niet alleen richten op de inhoudelijke projectaspecten van het Transitiehuis / gehele transitie maar vooral ook aandacht geven aan de brede maatschappelijke ontwikkelingen en de uitkomst kan dus leiden tot significante voorstellen tot wijziging in de aanpak van de transitie voor de periode na 2012. Zie de tabel 3 met alle rapportage- en evaluatiemomenten:

Planning voor het komende jaar Financiële verantwoording afgelopen jaar Eindrapportage transitiehuis 2009 – 2012 Programma op hoofdlijnen 2013 – 2016 EZ / SenterNovem overleg

2009 jan Juli X

2010 jan Juli X X

2011 jan Juli X X

X

X

X

X

X

2012 jan Juli X X X X X X

Het DB stelt een jaarlijks een (financiële) rapportage op vóór 1 juli t.b.v. SenterNovem/EZ over de in het voorafgaande kalenderjaar bereikte resultaat door het Transitiehuis en de totale transitie. Het succes van de Energietransitie berust op een nauwe samenwerking tussen de stakeholders (zie het volgende hoofdstuk). Vooral met het oog op de vele ketenoverschrijdende en thema overschrijdende projecten is dit van belang, aangezien expertise en kennis van de relevante sectoren van belang is. Dankzij de vele workshops is de betrokkenheid van de interne stakeholders al gegroeid. Deze betrokkenheid zal met de oprichting van het Transitiehuis Papier worden vergroot. De nauwe betrokkenheid van leden van de industrie vormt een belangrijke mate van sturing. Hierdoor verzekert men zich van toepassingsgerichte innovaties. Het Transitiehuis verzorgt de afstemming tussen de stakeholders: industrieketen, overheid, kennisinstellingen en intermediaire organisatie. Projectplan Transitiehuis Papier

Pagina 18 van 22

De output van het Transitiehuis zullen op de verschillende meetniveaus (keten, branche, bedrijf, programma / initiatie) herkenbaar moeten worden. Naast het monitoren van de daadwerkelijk behaalde energie- en materiaalbesparing, en CO2emissiereductie zullen er verschillende prestatie indicatoren en meetniveaus zijn om de voortgang van de Energietransitie Papierketen te bewaken. Enkele voorbeelden op Transitiehuis niveau:  Participatie van individuele bedrijven (in de gehele keten) aan R&D en implementatietrajecten  Binnen individuele bedrijven: gestelde energiebesparingdoelstellingen, investeringen in energiebesparingen, alsmede het meten van energieverbruik als prestatie-indicator  Percentage van toeleveranciers dat actief meewerkt en bijdraagt aan de energiebesparingdoelstellingen van de Nederlandse Papierindustrie  Percentage van besparing bereikt door samenwerking in coalities.  Aantal geïdentificeerde en gerealiseerde aanpassingen in wet en regelgeving Daarnaast zijn er specifieke prestatie-indicatoren ten behoeve van het bewaken voortgang in de individuele programmadoelstellingen, zoals bijvoorbeeld:

- Aantal nieuwe duurzame energieconversie installaties - Percentage reductie van: afvalstromen, lozing restwarmte, papierverliezen in de keten - Vervangingspercentage grondstoffen door alternatieve agrogrondstoffen - Aantal nieuwe ketenconfiguraties - Aantal doorbraaktechnologieën in implementatiefase


Pagina 19 van 22

4. Grondleggers van het Transitiehuis In dit hoofdstuk worden de belangrijkste partijen in de Energietransitie Papierketen gepresenteerd: Halvering van het energieverbruik over de papieren kartonketen in de periode tussen 2005 en 2020 is de uiterst ambitieuze doelstelling van de Energietransitie Papierketen. Gelanceerd tijdens het 100 jarig bestaan van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonfabrieken in 2004 en intussen zijn de eerste resultaten bereikt door implementatie van de state-of-the-art in energieefficiency, optimale energieconversie, maar vooral ook via materiaalefficiency. De Energietransitie is een van de vele activiteiten van de Koninklijke VNP als onderdeel van de belangenbehartiging van de Nederlandse Papier- en Kartonindustrie, www.vnp-online.nl, Gerrit Jan Koopman, [email protected] Het Kenniscentrum Papier en Karton (KCPK) is een initiatief van de Nederlandse Papier- en Kartonindustrie. De doelstelling van KCPK is het via innovatie leveren van een bijdrage aan de concurrentiepositie van de Nederlandse P&K industrie. Het doel wordt gerealiseerd door Kennisoverdracht, via Kennis vergaren en ontsluiten en door onderzoek- en ontwikkelingsprojecten. KCPK levert verder een grote bijdrage aan de energietransitie. www.kcpk.nl, Ineke Broers, [email protected] “Wie klein is moet slim zijn” en “Eendracht geeft macht” zijn de vertrekpunten voor een unieke samenwerking tussen KMO bedrijven over de gehele papierketen in Nederland. Naar het voorbeeld van het Kenniscentrum Papier en Karton (KCPK) hebben een aantal Kleine en Middelgrote Ondernemingen in de Papierketen gezamenlijk besloten tot het opzetten van de stichting, waarin innovatie voor en door Nederlandse bedrijven in die keten centraal staat en die leidt tot een verbetering van hun concurrentiepositie. De stichting heeft als naam Wereld van Papier, www.wereldvanpapier.nl, Tanja Storm, [email protected] Een bijzondere status hebben SenterNovem en Syntens. Beide zijn geen formele samenwerkingspartners maar zijn wel belangrijke partijen vanwege de beschikbare kennis en als toegang naar hun uitgebreide netwerken binnen zowel de papierketen als naar andere sectoren en de overige relevante partijen zoals de Kennisinfrastructuur etc. SenterNovem is een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken en bundelt kennis van innovatie, energie, klimaat, milieu en leefomgeving. SenterNovem is voor de transitie een cruciale kennismakelaar en vertegenwoordiging van de overheid. www.senternovem.nl Syntens levert antwoorden op vragen zoals: Waarom leveren uw inspanningen in geld, tijd, inzet van mensen en materialen voor het ontwikkelen van nieuwe producten, processen of markten zo weinig op? Ben je goed bezig met je innovatieactiviteiten? Waarom en hoeveel moet je innoveren? Verder komen vragen aan bod zoals; Het innovatief vermogen van uw onderneming ten opzichte van collega bedrijven. Waarom innovaties wel of geen succes hebben en wat u kunt verbeteren om succesvol te innoveren. Syntens is daarmee de organisatie bij uitstek om de uitkomsten van de transitie verder te implementeren bij de MKB bedrijven downstream in de keten. www.syntens.nl


Pagina 20 van 22

5 Kosten – tijdplan In tabel 4 worden kosten weergegeven van de activiteiten van het Transitiehuis. Tabel 4. Overzicht van de kosten van het transitiehuis, periode 2009 – 2012. Kosten van het transitiehuis 2009 – 2012

Voorbereidende / haalbaarheidstudies: Energie Neutraal Papier Supply-chain of the future Biorefinery Without Water / Proces-intensificatie Coalitievorming Biorefinery Procesintensificatie Methodeontwikkeling en demonstratie Best Practices Awareness branche / keten Monitoring Coördinatie inhoudelijk in en tussen programma’s Communicatie Intern (in de keten) Extern Trainingsmateriaal (voor intern en extern) Management Totaal

Aantal uren 50€ / uur

Aantal uren 75€/uur

Kosten Uren [k€]

Kosten derden [k€]

Totaal

300 1000 400 400

800 1000 400 400

75 125 50 50

350 250 100 100

425 375 150 150

100 100

600 600

50 50

100 50

150 100

0 1000 500

2000 2000 1000

150 200 100

400 800 450

550 1000 550

1000

6000

500

0

500

800 800 100 500

800 800 600 5000

100 100 50 400

200 200 300 100

300 300 350 500

7000

22000

2.000

3.400

5400

[k€]

In tabel 5 wordt een verdeling van de kosten over de 4 jaar weergegeven. Er wordt vanuit gegaan dat de kosten van de transitie gelijk verdeeld worden tussen overheid en industrie. De gevraagde bijdrage vanuit de overheid is dus respectievelijk 637,50, 712,50, 700 en 675 k€ voor de jaren 2009 – 2012. Tabel 5: Planning kosten Transitiehuis 2009 -2012 Planning kosten Transitiehuis 2009 – 2012 Voorbereidende / haalbaarheidstudies Coalitievorming Methodeontwikkeling, evaluatie en demonstratie Coördinatie inhoudelijk in en tussen programma’s Communicatie Management Totaal Bijdrage overheid Bijdrage industrie


2009 325 75 400 100 250 125 1275

2010 275 75 600 125 225 125 1425

2011 275 50 600 125 225 125 1400

2012 225 50 500 150 250 125 1350

637,50 637,50

712,50 712,50

700 700

675 675

Pagina 21 van 22

Financiering van de transitie / het Transitiehuis: De totale kosten van het Transitiehuis voor de periode 2009 – 2013 bedragen 5,4 M€. Mede gezien het innovatieve karakter en het algemene belang van de transitie wordt de financiering voor de transitie gezamenlijk gedragen door bedrijfsleven en overheid. Voor de kosten zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:  Arbeidskosten: Het Transitiehuis is een virtuele organisatie en zal niet worden geïnstitutionaliseerd (zie hoofdstuk 2). De uitvoering van de werkzaamheden gebeurt door mensen die op project- of programmaniveau worden ingehuurd. Beoogd uitvoerende zijn zowel medewerkers van individuele bedrijven uit de keten, kennisinstellingen en de verschillende branche- of ketenorganisaties. De hier weergegeven kosten betreffen de integrale loonkosten . Voor de berekening van de arbeidskosten binnen het Transitiehuis is gerekend met 2 uurtarieven van respectievelijk 50 € en 75€ per uur. Hierbij is uitgegaan van de richtlijnen van het ministerie van Economische Zaken t.a.v. in beschouwing te nemen salariskosten een 1750 werkbare uren per jaar.  Kosten derden: Het merendeel van de kosten van het Transitiehuis bestaan echter uit de kosten van inhuur van consultants, kennisinstellingen die zorgen voor de methodeontwikkeling, evaluaties en demo’s. De kostenschattingen zijn gebaseerd op zowel eerste verkennende gesprekken met mogelijke uitvoerende, offertes en eerdere ervaringen met activiteiten gericht op mind-set en awareness op het gebied van ARBO in de industrie.

De industriële bijdragen aan het Transitiehuis bestaan uit:  Koninklijke VNP zorgt voor maximaal 1 M€ cash bijdrage, het bestuur van de Koninklijke VNP heeft intussen het mandaat gekregen van de leden van de VNP en deze bijdrage is dus volledig gecommitteerd.  Van de leden van de Koninklijke VNP leden wordt minimaal 0,8 M€ aan in-kind bijdragen verwacht. Er zijn een aantal activiteiten die alleen in nauwe samenwerking met de bedrijven kunnen worden uitgevoerd. Met name de onderdelen coalitievorming en methodeontwikkeling en demonstratie vragen een heel actieve input van de leden. Het personeelsbestand van de VNP leden omvat in totaal ongeveer 4000 medewerkers verdeeld over 24 productielocaties. Intussen hebben alle locaties al een actieve bijdrage toegezegd en er zijn er meer dan een dozijn samenwerkingsverbanden gevormd. Naar verwachting zal voor het eind van het jaar meer dan de helft van de toegezegde tijd zijn gecommitteerd en voor het eind van 2010 zal de totale hoeveelheid van 800.000 € aan arbeidstijd zijn vastgelegd. Naar verwachting wordt de uiteindelijke realisatie van de bijdrage in manuren aanzienlijk groter dan het gebudgetteerde bedrag.  Via de ketenpartners wordt een bijdrage verwacht van 900 k€ (300 k€ van toeleveranciers en 600 k€ van downstream ketenpartners). Naar verwachting bestaat het merendeel van deze bijdrage uit in-kind bijdragen en is slechts een heel beperkt deel in de vorm van cash bijdrage. De totale doelgroep aan bedrijven is echter meer dan 4500 bedrijven en er zal praktisch veel werk verricht moeten worden om deze bedrijven actief aan de transitie deel te laten nemen. Een actieve betrokkenheid van in ieder geval de boegbeelden van de verschillende groepen is een absolute voorwaarde om de doelstelling van de transitie te kunnen bereiken. Naar verwachting zullen aanzienlijke inspanningen moeten worden verricht om dit goed georganiseerd te krijgen maar juist voor de aanjaagfunctie voor de hele keten gaat het hier wel om een cruciale betrokkenheid.

Er wordt vanuit gegaan dat het bijzondere karakter van het Transitiehuis een 1:1 verdeling van de kosten tussen overheid en industrie rechtvaardigt. Met de genoemde verdeling van de kosten / bijdragen tussen de branche en de ketenpartijen komt de financiering van het Transitiehuis dus op 50% overheid en 50% industrie met daarvan 2/3de voor rekening van de VNP en 1/3de daarvan voor de rest van de keten.


Pagina 22 van 22

Projectplan. Transitiehuis Papier

Recommend Documents